Echt. Jaarverslag 2008 CertiQ B.V.

Echt Jaarverslag 2008 CertiQ B.V.

1 Voorwoord 3 Over zonne-energie 4 2 Ontwikkelingen 6 2.1 Certificatenaanmaak in 2008 6 2.2 Groene stroom is echt 7 2.3 Europese richtlijnen klimaat en energie 8 2.4 Duurzaamheidscriteria biomassa 8 2.5 SDE van start 9 2.6 Registratie zonnepanelen vereenvoudigd 10 2.7 Vergrote belangstelling voor vergroenen 10 2.8 Productie restwarmte op certificaat 10 2.9 Ook certificatensysteem voor groen gas 11 2.10 HR-WKK 11 2.11 Nieuwe brochure CertiQ 11 Over biomassa 12 3 CertiQ 14 3.1 Het certificatensysteem 14 3.2 Overzicht tarieven 17 3.3 Organisatie 18 3.4 Corporate Governance Code 18 Over windenergie 20 4 Resultaten 2008 22 4.1 Kerncijfers 22 4.2 Geïmporteerde en geëxporteerde Garanties van Oorsprong 24 4.3 WKK-certificaten 26 4.4 Financieel resultaat 27 Over waterkracht 28 5 Jaarrekening 2008 31 Bijlage: CertiQ werkt samen met 45 Papierverantwoording Adresgegevens en colofon

Papierverantwoording Dit jaarverslag is gedrukt op het papiersoort Oxford. Oxford heeft een FSC Mixed Sources-label. Dit betekent dat het papier gemaakt wordt van minimaal 50 procent pulp (hout) van een FSC-gecertificeerde bron; de overige pulp bestaat uit gerecycled materiaal en/of hout uit FSC-gecontroleerde bronnen. Het FSC-keurmerk geeft de zekerheid dat de grondstof voor het papier afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen en niet uit een bos met hoge natuurwaarden ( oerbos ) of van een plantage waarvoor tropisch regenwoud heeft moeten wijken.

Jaarverslag 2008 CertiQ B.V.

Voorwoord U hebt het goed gezien. Aan de voorzijde van dit jaarverslag hebben we de achterkant van een stopcontact afgebeeld. Achter de eenvoudige wandcontactdoos strekt zich de ingenieuze wereld van onze hoogwaardige stroomvoorziening uit. Een stroomvoorziening waarin duurzaam opgewekte elektriciteit een steeds belangrijkere rol gaat spelen. Wie deze groene stroom afneemt, moet het doen zonder de fysieke waarneembaarheid ervan. Toch kan het certificatensysteem dat CertiQ beheert de echtheid van deze duurzame elektriciteit volledig garanderen. Daarom is echt het thema van dit jaarverslag. Echt zijn ook de ontwikkelingen op het gebied van duurzame elektriciteit in Nederland. Zo werd in 2008 voor de kust van IJmuiden het Prinses Amalia Windpark gerealiseerd. Het biedt groene stroom voor 125.000 huishoudens. In de provincie Groningen, in de Eemshaven, verrees eveneens een groot windpark. Net zo tastbaar is de vorig jaar opgeleverde biomassacentrale BMC in Moerdijk, die uit pluimveemest groene stroom haalt voor zo n 90.000 huishoudens. Al met al kon CertiQ vaststellen dat het aantal binnenlandse productie-installaties voor duurzame elektriciteit verder is gegroeid. Die groei vertaalde zich ook in een grote toename van door CertiQ uitgegeven productiecertificaten voor duurzame-elektriciteitsproductie in eigen land. Daarnaast was er eveneens een forse toename van geïmporteerde groene stroom. In hoofdstuk 2 geven we de cijfers bij deze ontwikkelingen en gaan we in op andere gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan in de nationale en internationale duurzame-energiesector. De medewerkers van CertiQ willen u met deze uitgave een realistisch beeld geven van de ontwikkelingen in ons werkveld en de activiteiten van onze organisatie. Ook op dit punt hechten wij aan echtheid, in de zin van betrouwbare informatie over wat zich heeft voorgedaan en hoe wij dat hebben geregistreerd. Mr. G.C. van Dijk Manager CertiQ B.V. Ir. B.G.M. Voorhorst Operationeel directeur TenneT TSO B.V. 3 CertiQ jaarverslag 2008

Als de lamp brandt, brandt ook de zon. Je staat er eigenlijk niet bij stil. Het wonder van de groene stroom. Ja, echt. Met soms een gloeiende gelijkenis tussen licht en licht.

Ontwikkelingen 2.1 Certificatenaanmaak in 2008 In 2008 viel er een duidelijke progressie waar te nemen bij duurzaam opgewekte elektriciteit. Evenals in 2007 nam in 2008 het aantal productie-installaties voor duurzame elektriciteit verder toe. De groei bedroeg 12,6 procent. Deze groei werd voornamelijk veroorzaakt door aanzienlijk meer inschrijvingen van zonnepanelen, vooral het resultaat van de subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE). Deze regeling trad in april 2008 in werking. CertiQ verwacht overigens dat de SDE op termijn ook een belangrijke impuls zal zijn voor nieuwe investeringen in productie-installaties voor wind en biomassa. Niet alleen het aantal productie-installaties nam toe, ook bij de hoeveelheid gecertificeerde megawatturen van in Nederland opgewekte duurzame elektriciteit constateerde CertiQ een substantiële stijging: van 34,1 procent ten opzichte van 2007. In totaal ging het om een productie van 9.000.496 megawattuur. De energiebronnen met de grootste bijdrage waren biomassa (50,9 procent) en wind (48 procent). Waterkracht en zon hebben, met respectievelijk ± 1,0 procent en ± 0,1 procent, een heel klein aandeel in de duurzameelektriciteitsproductie. In 2008 stonden er bij CertiQ 15 kleine waterkrachtinstallaties en 718 voornamelijk particuliere producenten van zonne-energie ingeschreven. Bij het opgesteld vermogen zag CertiQ de grootste toename bij het windenergievermogen. Dit groeide in 2008 met 19,6 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Eind 2008 bedroeg het totale in Nederland op land en zee opgesteld windenergievermogen 2.197 megawatt. Deze groei kan worden toegeschreven aan de stimulerende werking van de MEP-regeling. Het verbruik van duurzaam opgewekte elektriciteit vertoonde in 2008 een stijging van 29,5 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Het aantal redeems (de afboekingen die het bewijs voor dit verbruik vormen) nam toe van 16.620.449 megawattuur in 2007 naar 21.529.538 megawattuur in 2008. Om aan deze binnenlandse vraag tegemoet te komen, werd er vorig jaar 54,9 procent meer duurzame stroom geïmporteerd. Het totaal van de import in 2008 was 18.923.973 megawattuur. Bij de certificatenaanmaak voor opgewekte elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling (WKK) deed zich het afgelopen jaar een verandering voor. De subsidieregeling voor WKK-installaties werd met ingang van 1 januari 2008 beëindigd. Het ministerie van Economische Zaken gaat ervan uit dat deze installaties inmiddels rendabel zijn en dus geen subsidie behoeven. 6 CertiQ jaarverslag 2008

CertiQ maakte in 2008 dus geen WKK-certificaten meer aan voor productie in 2008. Alleen voor WKK-productie in 2007 en daarvoor werden in 2008 nog certificaten uitgegeven. CertiQ schreef in de loop van 2008 de ongeveer duizend geregistreerde WKK-installaties uit. De producenten kregen hun vooruitbetaalde deelnemerskosten voor 2008 gerestitueerd. 2.2 Groene stroom is echt In het najaar van 2008 ontstond in de media een discussie over de echtheid van groene stroom, waarbij er sprake was van enkele misverstanden. CertiQ begrijpt dat er misverstanden rond duurzaam opgewekte elektriciteit kunnen ontstaan. Groene stroom is nu eenmaal geen tastbaar product. Bovendien is het complexe certificatensysteem moeilijk inzichtelijk te maken voor consumenten. Wie in Nederland besluit om op groene stroom over te gaan, wil zeker weten dat deze ook echt is. Maar de kleur van de stroom die uit het stopcontact komt, is niet zichtbaar. Dus kun je ook niet zien waar en hoe deze is opgewekt. Elektriciteit heeft immers geen kleur. Daarom is het certificatensysteem opgezet. Dit elektronische systeem staat dus los van de fysieke stroom uit het stopcontact. Toch is er een nauwe samenhang. Voor één geproduceerd megawattuur groene stroom wordt één Garantie van Oorsprong aangemaakt. Een leverancier van groene stroom moet voor de elektriciteit die zijn afnemer heeft verbruikt Garanties van Oorsprong afboeken in het systeem van CertiQ. Het afboeken staat daarmee gelijk aan het consumeren van de groene stroom. Zo ontstaat een sluitend systeem, dat een balans garandeert tussen productie en afname. Er kunnen niet méér certificaten worden afgeboekt dan er worden aangemaakt. Dit systeem staat onder toezicht van de Energiekamer. Eén van de discussiepunten in de media was dat overstappen op groene stroom niet direct leidt tot plaatsing van meer windturbines in Nederland. Dat laatste klopt, maar het betekent niet dat er méér groene stroom wordt verkocht dan feitelijk geproduceerd. De groene stroom met de bijbehorende certificaten kan namelijk ook uit het buitenland komen. Deze buitenlandse certificaten gelden dan als bewijs voor levering van duurzaam opgewekte elektriciteit aan verbruikers in Nederland. 7 CertiQ jaarverslag 2008

De discussie leidde ook tot vragen in de Tweede Kamer. Zo was er de vraag of groene stroom uit het buitenland twee keer kan worden verkocht, zowel in Nederland als in het land van herkomst. Het antwoord is: nee. De betrouwbare procedures van het Nederlandse certificatensysteem gelden ook tussen landen die een vergelijkbaar systeem hanteren. Geïmporteerde certificaten voor bijvoorbeeld elektriciteit van Zweedse waterkrachtcentrales kunnen maar één keer worden ingezet voor verkoop en levering. De internationale afspraken over de certificaten (Garanties van Oorsprong) waarborgen ook de echtheid van groene stroom bij de import en export ervan. Ook kwam de vraag aan de orde of elektriciteit van een buitenlandse waterkrachtcentrale wel net zo duurzaam is als elektriciteit van Nederlandse windturbines. Volgens Europese afspraken is duurzaam opgewekte elektriciteit helder gedefinieerd. Wind, waterkracht, biomassa en zon worden hierbij alle tot de categorie duurzame-energiebronnen gerekend. 2.3 Europese richtlijnen klimaat en energie In 2008 kwam er goed nieuws uit Brussel. Het Europees Parlement gaf in december 2008 zijn steun aan richtlijnen die ervoor moeten zorgen dat Europa in 2020 zijn klimaat- en energiedoelstellingen haalt. Het gaat onder meer om een vermindering met twintig procent van de broeikasgasuitstoot, twintig procent meer energie-efficiëntie en het realiseren van een aandeel van twintig procent hernieuwbare energie op het totale energieverbruik in 2020. Dit laatste percentage vormt een gemiddelde: per lidstaat verschillen de streefcijfers. Zo wordt Nederland geacht in 2020 veertien procent van het totale energieverbruik duurzaam op te wekken. Onze regering legt echter zelf de lat hoger. Het streven is twintig procent in 2020. 2.4 Duurzaamheidscriteria biomassa Biomassa wordt gezien als een energiebron die een belangrijke bijdrage kan leveren aan de overgang naar een duurzamere energiehuishouding. Grootschalig gebruik van biomassa kan echter ecologische, sociale en economische risico s met zich meebrengen. Het verbouwen van de biomassa mag bijvoorbeeld geen schade toebrengen aan gebieden met een hoge bio- 8 CertiQ jaarverslag 2008

diversiteit. Ook onwenselijk zijn verdringingseffecten: als het verbouwen van biomassa voor energietoepassing de benutting voor bijvoorbeeld voedselproductie verdringt. Een ander aspect is de CO 2 -prestatie van de biomassa: in de hele keten van verbouw, verwerking, transport tot aan verbruik moet een grote milieuefficiëntie worden nagestreefd. In Nederland heeft de commissie-cramer al in een eerder stadium duurzaamheidscriteria voor biomassa geformuleerd, die vervolgens nader zijn geconcretiseerd in de SDE-regeling. Ook in de Europese richtlijn voor hernieuwbare energie uit 2008 zijn concrete duurzaamheidscriteria voor biomassa opgenomen. Daarbij wordt aangegeven dat biomassa slechts onder specifieke voorwaarden mag worden gesubsidieerd en als hernieuwbare energie worden meegeteld voor de landelijke streefcijfers. Naar het idee van CertiQ zijn de Garanties van Oorsprong de aangewezen plek om de duurzaamheid van de geproduceerde biomassa transparant te maken. 2.5 SDE van start Op 1 april van het verslagjaar ging de nieuwe subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) van start. Voor het eerst na het sluiten van de MEP-regeling in augustus 2006 konden weer nieuwe aanvragen worden gedaan voor duurzameelektriciteitsopwekking. De SDE heeft overigens niet alleen betrekking op duurzame elektriciteit. Bij deze regeling wordt de meer omvattende categorie duurzame energie gehanteerd. Hieronder valt bijvoorbeeld ook hernieuwbaar gas. CertiQ heeft zijn computersysteem volledig ingericht voor de uitwisseling met SenterNovem, dat de SDE-regeling uitvoert. De medewerkers van CertiQ hebben verder hun jarenlange ervaring met de afstemming van certificering en subsidiëring gedeeld met SenterNovem, dat bovendien verantwoordelijk is geworden voor de langlopende contracten van de oude MEP-regeling. Deze taak werd op 1 januari 2009 van EnerQ overgenomen. Voor SenterNovem is het belangrijk dat bij deze verandering van subsidieverstrekkende partij de termijnbetalingen aan MEP-subsidieontvangers zonder onderbrekingen kunnen worden voortgezet. 9 CertiQ jaarverslag 2008

2.6 Registratie zonnepanelen vereenvoudigd CertiQ heeft in 2008 het aanvraagformulier voor producenten die uit zon duurzame elektriciteit opwekken vereenvoudigd. Veelal zijn dit particulieren die een aanvraag doen voor zonnepanelen op hun woonhuis. Veel vragen die voor complexere installaties wel van toepassing zijn, konden voor deze categorie aanvragers vervallen. Daarnaast heeft CertiQ voor deze producenten van zonne-energie een digitale brochure ontwikkeld, die uitleg geeft over het hoe en wat van de regeling. CertiQ vindt het belangrijk dat het deze aanvragers zo makkelijk mogelijk wordt gemaakt. CertiQ is er dan ook voorstander van dat er voor hen één loket komt, waar de aanvraag voor zowel certificering door CertiQ als subsidiëring door SenterNovem in één keer kan worden geregeld. 2.7 Vergrote belangstelling voor vergroenen CertiQ constateerde vorig jaar dat steeds meer bedrijven en overheden belangstelling hebben om hun grijze stroomverbruik achteraf te vergroenen. Dit geschiedt door het kopen van Garanties van Oorsprong. Hoewel CertiQ het vergroenen niet exact kan becijferen, bemerkten we het afgelopen jaar een duidelijke toename in het aantal telefonische verzoeken om informatie. De Rijksoverheid heeft duidelijk gekozen voor het vergroenen. Er is besloten dat in 2010 het gehele elektriciteitsverbruik van de Rijksoverheid duurzaam moet worden ingekocht. Lagere overheden zetten nu ook stappen in deze richting. Dat is eveneens het geval bij het bedrijfsleven, waar het vergroenen wordt gezien als een middel om nadelige milieueffecten te compenseren. 2.8 Productie restwarmte op certificaat Het afgelopen jaar ontwikkelde CertiQ samen met het ministerie van Economische Zaken en SenterNovem een regeling voor het vermelden van restwarmte op certificaten voor biomassa-elektriciteit. Vanaf medio 2009 kan op deze specifieke Garanties van Oorsprong ook de omvang van de nuttig toegepaste restwarmte worden aangegeven. 10 CertiQ jaarverslag 2008

2.9 Ook certificatensysteem voor groen gas Er wordt in Nederland in toenemende mate groen ofwel hernieuwbaar gas uit biomassa gewonnen. Deze duurzame-energieproductie zou verder kunnen groeien als vraag en aanbod bij elkaar worden gebracht door middel van een certificatensysteem. Dit systeem wordt opgezet door Gasunie. In 2008 hebben medewerkers van CertiQ hun kennis van certificeringssystemen ter beschikking gesteld aan de mensen van Gasunie. Daarnaast zal CertiQ in 2009 deelnemen aan de klankbordgroep voor dit project. 2.10 HR-WKK In maart van het verslagjaar werd CertiQ door het ministerie van Economische Zaken aangewezen als garantiebeheerinstantie voor hoogrenderende warmtekrachtkoppeling (HR-WKK). In 2008 toonde de markt nog geen belangstelling voor deze Garanties van Oorsprong voor HR-WKK. 2.11 Nieuwe brochure CertiQ Eind 2008 bracht CertiQ een vernieuwde brochure uit: CertiQ certificeert duurzame energie. De uitgave biedt een handig schematisch overzicht van het proces van certificering en de hiermee samenhangende subsidiëring van duurzame-elektriciteitsproductie. De brochure is in het bijzonder gemaakt voor nieuwkomers in de duurzame-energiesector. De brochure is gratis te bestellen bij CertiQ of te downloaden op www.certiq.nl. 11 CertiQ jaarverslag 2008

Over duurzaamheid wordt in de wereld veel gekakeld. Daar doet de kip niet aan mee. Zij is meer van het echte werk. Kippenmest. Biomassa. Elektriciteit. Wie had dat achter de kip gezocht?

CertiQ 3.1 Het certificatensysteem Voorgeschiedenis In 2001 besloot de Nederlandse overheid om met een certificatensysteem de handel in en de levering van milieubewust opgewekte elektriciteit vorm te geven. Het certificatensysteem zorgt ervoor dat het traject van levering van milieubewust opgewekte elektriciteit van producent naar verbruiker controleerbaar is. De certificaten waarborgen dat de hoeveelheid milieubewust opgewekte elektriciteit die in Nederland wordt verbruikt ook daadwerkelijk onder de afgesproken condities is opgewekt. CertiQ B.V., dochterorganisatie van TenneT TSO B.V., beheert het certificatensysteem. Daarnaast is CertiQ de uitvoerende organisatie in Nederland voor het Renewable Energy Certificate System (RECS). Dit Europese certificatensysteem is geïnitieerd door verschillende marktpartijen en is niet specifiek in landelijke wetgeving verankerd. In 2003 werd de subsidieregeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP) van kracht. Daarmee kwam er voor het eerst een koppeling tot stand tussen certificering en subsidiëring van milieubewust opgewekte elektriciteit (elektriciteit uit duurzame bronnen en WKK-elektriciteit). Tot 2005 was het mogelijk om in Nederland certificaten te laten aanmaken voor buitenlandse duurzame-elektriciteitsproductie. Dit systeem werd vervangen door een systeem waarbij de certificaten voor niet-nederlandse productie worden geïmporteerd. Om dit optimaal te laten functioneren, ging CertiQ deel uitmaken van de Association of Issuing Bodies (AIB), een internationaal samenwerkingsverband van garantiebeheerinstanties. Doelen De certificatenuitgifte dient verschillende doelen. Ten eerste vormen de certificaten het bewijs dat de hoeveelheid verbruikte duurzame elektriciteit ook echt is opgewekt. Dit wordt door middel van het aanmaken en afboeken van certificaten geregistreerd. Ten tweede faciliteert de certificatenuitgifte de handel in duurzame elektriciteit (zie ook onder werkwijze ). Ten derde dienen de certificaten als grondslag voor subsidiëring. 14 CertiQ jaarverslag 2008

Certificaten CertiQ maakt elektronische certificaten aan op basis van het aantal megawatturen elektriciteit dat een installatie heeft geproduceerd. Op een certificaat staan de herkomst, de omvang van de geproduceerde elektriciteit en de uitgiftedatum vermeld. CertiQ kan verschillende typen certificaten uitgeven: Garanties van Oorsprong (voor duurzame elektriciteit en voor HR-WKK), WKK-certificaten, etiketteringscertificaten en RECS-certificaten. De Garanties van Oorsprong worden aangemaakt voor stroom die is opgewekt uit de duurzame bronnen wind, biomassa, waterkracht en zon. Aan de hand van deze certificaten kan door producenten bij SenterNovem subsidie worden verkregen volgens de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE). Zie ook paragraaf 2.5. Certificaten worden ook ingezet voor subsidie op basis van de langlopende contracten van de oudere MEP-regeling. Er zijn sinds 2008 ook Garanties van Oorsprong voor hoogrenderende installaties voor warmtekrachtkoppeling (HR-WKK). Op basis van deze certificaten wordt geen subsidie verstrekt. De gewone WKK-certificaten daarentegen waren wel subsidiabel tot 1 januari 2008 (zie ook paragraaf 2.1). De RECS-certificaten faciliteren de internationale handel in duurzame elektriciteit. Zij maken het mogelijk dat een land deze elektriciteit uit een ander land betrekt. De RECS-certificaten zijn gebaseerd op een vrijwillig systeem, conform de normen van de Association of Issuing Bodies. Deze certificaten mogen in Nederland niet worden gebruikt om de levering van groene stroom aan te tonen. Daarvoor dienen uitsluitend de Garanties van Oorsprong. Een aparte categorie certificaten die CertiQ kan uitgeven, betreft de zogeheten etiketteringscertificaten. Deze zijn bedoeld voor energieleveranciers. Zij kunnen op basis van deze certificaten hun klanten informeren over de wijze waarop geleverde niet-duurzame elektriciteit is geproduceerd. De energieleveranciers zijn niet verplicht het zo te doen. Zij kunnen de samenstelling van de geleverde niet-duurzame elektriciteit ook aan de hand van andere gegevens inzichtelijk maken. Bij de levering van duurzame elektriciteit geldt wél de verplichting om gebruik te maken van de certificaten; de eerdergenoemde Garanties van Oorsprong. 15 CertiQ jaarverslag 2008

Werkwijze Een installatie voor de productie van duurzame elektriciteit komt voor Garanties van Oorsprong in aanmerking als de netbeheerder vaststelt dat de installatie aan alle wettelijke eisen voldoet. Hierna ontvangt de producent een deelnemingsovereenkomst, die ondertekend aan CertiQ moet worden geretourneerd. Vervolgens registreert CertiQ de producent en kan het aanmaken van certificaten worden gestart. Het aantal uit te geven certificaten wordt bepaald aan de hand van de productiegegevens van een installatie, die de netbeheerder maandelijks aan CertiQ verstrekt. In het geval van biomassa is extra informatie over de samenstelling en het duurzaamheidsgehalte van de biomassa nodig om certificaten te kunnen aanmaken. Binnen het certificatensysteem worden de certificaten op gecontroleerde wijze digitaal aangemaakt. Anders gezegd: ze worden bijgeboekt op het account van een door de producent aangegeven handelaar. Alleen handelaren kunnen eigenaar zijn van aangemaakte Garanties van Oorsprong. Iedere (rechts)persoon kan zich bij CertiQ inschrijven als handelaar. De handelaar kan de certificaten verhandelen, splitsen in kleine coupures, terugtrekken of inzetten als bewijs van levering van duurzame elektriciteit aan eindverbruikers. Voor elk megawattuur geleverde groene elektriciteit moet een certificaat van gelijke waarde worden afgeboekt of geredeemd. Dit doet de handelaar zelf. Hij logt in het certificatensysteem van CertiQ in en geeft binnen het systeem aan hoeveel certificaten van zijn rekening zijn verbruikt. De Energiekamer (voorheen DTe) houdt toezicht op dit traject. Dat wil zeggen, zij controleert of de hoeveelheid afgeboekte certificaten overeenkomt met de hoeveelheid als duurzaam verkochte elektriciteit. Garanties van Oorsprong zijn niet verhandelbaar als de geproduceerde duurzame elektriciteit niet aan het openbare net maar direct aan een installatie wordt geleverd. Certificaten zijn geldig tot een jaar na aanmaak. Na een jaar kan een certificaat niet meer als bewijs van levering van duurzame elektriciteit worden ingezet. Voor meer gedetailleerde informatie over de certificering verwijzen wij naar www.certiq.nl. Een handig schematisch overzicht van de procedures vindt u in de nieuwe brochure van CertiQ, die kosteloos kan worden aangevraagd. 16 CertiQ jaarverslag 2008

3.2 Overzicht tarieven Na consultatie van de Deelnemersraad, waarin de deelnemers aan het certificatensysteem vertegenwoordigd zijn, stelt CertiQ aan de hand van een exploitatieprognose periodiek zijn tarieven vast. Deze tarieven zijn gebaseerd op de inkomsten-uitgavenverhouding van onze organisatie, die op kostendekkende basis werkt. Winst of verlies in een jaar wordt in daaropvolgende jaren gecompenseerd door middel van een tariefsaanpassing (zie tabel 1). Tabel 1 Tarieven sinds juli 2001 Component juli 2001 maart 2002 januari 2003 juli 2003 januari 2004 januari 2005 januari 2006 januari 2007 januari 2008 Inschrijving producent 25 25 25 25 25 25 25 25 25 Inschrijving handelaar 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 750 750 750 750 Inschrijving aggregator - 2.500 2.500 2.500 2.500 750 750 750 750 Inschrijving handelsplatform - - - - 5.000 5.000 - - - Jaargeld producent 25 25 25 25 25 25 25 25 25 Jaargeld handelaar 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 Jaargeld handelaar (<50.000 MWh) - - - - - 750 750 750 750 Jaargeld aggregator - 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 Jaargeld aggregator (<50.000 MWh) Jaargeld handelsplatform - - - - - 750 750 750 750 - - - - 5.000 5.000 - - - Per certificaat van 1 MWh - aanmaken 0,300 0,150 0,100 0,037 0,037 0,037 0,060 0,062 0,069 - re-issue - - - - 0,027 0,027 - - - - transfer 0,250 0,020 0,020 0,010 0,010 0,010 0,010 0,012 0,013 - verbruiken (redeemen) 0,300 0,150 0,100 0,074 0,074 0,074 0,060 0,062 0,069 - importeren - 0,020 0,020 0,010 0,010 0,010 0,010 0,012 0,013 - exporteren - 0,020 0,020 0,010 0,010 0,010 0,010 0,012 0,013 17 CertiQ jaarverslag 2008

3.3 Organisatie Het team van CertiQ telde in 2008 vijftien medewerkers, verdeeld over de volgende functies: een manager, een relatiemanager, een beleidsmedewerker, een coördinator binnendienst, vier relatiebeheerders binnendienst, twee locatiespecialisten, twee applicatiebeheerders, een controller, een assistent-controller en een secretaresse. In fulltime-equivalent uitgedrukt was de personeelssterkte gemiddeld 11,5. Ter vergelijking: in 2007 was er sprake van 11,7 fte. Alle medewerkers van CertiQ zijn formeel in dienst bij moederbedrijf TenneT TSO B.V. 3.4 Corporate Governance Code CertiQ heeft ervoor gekozen om net als TenneT enig aandeelhouder en bestuurder van CertiQ de Corporate Governance Code van de commissie-tabaksblat na te leven, daar waar toepassing mogelijk is. Directie De directie van CertiQ is verantwoordelijk voor het strategisch en organisatorisch beleid, en voor het uitgeven en registreren van Garanties van Oorsprong en WKK-certificaten. CertiQ legt daarover verantwoording af aan TenneT. TenneT stelt het kader vast voor de beleidsvorming voor de interne risicobeheersingsen controlesystemen. Binnen dit kader zijn de directie en het management van CertiQ verantwoordelijk voor het beheer van deze systemen. CertiQ stelt een jaarplan op, inclusief het exploitatiebudget, het investeringsbudget en de financieringsbehoefte. Dit jaarplan wordt goedgekeurd door de aandeelhouder en vormt het mandaat voor het management. CertiQ rapporteert ten minste elk kwartaal aan de aandeelhouder over de uitvoering van het jaarplan. Periodiek wordt er over de financiële resultaten en operationele ontwikkelingen gerapporteerd. 18 CertiQ jaarverslag 2008

Financiële verslaggeving De directie is van mening dat de jaarrekening 2008 geen onjuistheden van materieel belang bevat. De directie meent, naar beste weten en overtuiging, dat er geen verdere indicaties zijn dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen van CertiQ ten aanzien van de financiële verslaggevingsrisico s in het verslagjaar niet naar behoren hebben gewerkt en geen redelijke mate van zekerheid zouden geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat. Externe accountant De externe accountant van CertiQ, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., is belast met de controle van de jaarrekening en rapporteert aan de raad van commissarissen en de directie. De externe accountant stelt het accountantsverslag en de management letter op en geeft de accountantsverklaring bij de jaarrekening. 19 CertiQ jaarverslag 2008

Zelfs in huis kun je je haar door de wind laten drogen. Hij komt graag bij iedereen met een opgewekt verhaal binnenwaaien. Mooi. Windenergie. Onuitputtelijk. De wind heeft echt voorgoed zijn draai gevonden.

Resultaten 2008 4.1 Kerncijfers Eind 2008 stonden er bij CertiQ in totaal 1.977 productie-installaties voor duurzame elektriciteit ingeschreven, 12,6 procent meer dan in 2007. Tabel 2 hieronder geeft een verdere uitsplitsing van de toename binnen de vier duurzame bronnen biomassa, wind, zon en waterkracht. Tabel 2 Productie-installaties per 31 december 2008 Aantal productie-installaties per 31 december 2008 31 december 2007 Biomassa 190 159 Wind 1.054 964 Zon 718 617 Waterkracht 15 15 Totaal 1.977 1.755 In 2008 certificeerde CertiQ in totaal 9.000.496 megawattuur in Nederland geproduceerde duurzame elektriciteit. Dit is een groei van 34,1 procent ten opzichte van 2007. Grafiek 1 geeft de ontwikkeling weer, uitgesplitst naar biomassa, wind, zon en waterkracht. Grafiek 1 Gecertificeerde productie van duurzame elektriciteit in Nederland 700 x 1.000 MWh 600 500 400 300 200 100 0 2006 2007 2008 Zon Water Wind Biomassa Windenergie leverde 4.317.924 megawattuur gecertificeerde productie op. Dit is 25,2 procent meer dan in 2007. Eind 2008 was het op land en zee opgestelde en bij CertiQ geregistreerde Nederlandse windvermogen 2.197 megawatt. 22 CertiQ jaarverslag 2008

Voor elektriciteit uit biomassa was sprake van een certificering van 4.580.200 megawattuur, een toename van 45,7 procent ten opzichte van 2007. CertiQ certificeerde 7.315 megawattuur geproduceerde zonne-energie (6,7 procent meer dan het jaar ervoor) en 95.057 megawattuur elektriciteit uit waterkracht (in 2007: 113.541 megawattuur). Zon en waterkracht spelen dus een bescheiden rol in de totale productie van duurzame stroom in Nederland. Het totale verbruik aan duurzame elektriciteit in Nederland (oftewel het aantal redeems bij CertiQ) ging fors omhoog: van 16.620.449 megawattuur in 2007 naar 21.529.538 megawattuur in 2008. Ook de import van duurzame elektriciteit steeg in 2008: met 54,9 procent naar in totaal 18.923.973 megawattuur. Grafiek 2 Aanmaak van certificaten over Nederlandse duurzame elektriciteit 1.100 x 1.000 MWh 1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2006 2007 2008 Zon Water Wind Biomassa Grafiek 1 en 2 geven verschillende patronen weer. Dat komt doordat bij grafiek 1 de duurzameelektriciteitsproductie in beeld wordt gebracht, terwijl grafiek 2 de certificatenaanmaak door CertiQ toont. Hierbij is het van belang te weten dat het aanmaakvolume in een maand betrekking kan hebben op zowel recentelijk geproduceerde elektriciteit als op elektriciteit die verder in het verleden is opgewekt. 23 CertiQ jaarverslag 2008

4.2 Geïmporteerde en geëxporteerde Garanties van Oorsprong Tabel 3 Overzicht import en export Import / Export in MWh 2008 2007 Import 18.923.973 12.217.088 Export 1.475.914 232.879 Grafiek 3 Import van duurzame elektriciteit 4.000 x 1.000 MWh 3.500 3.000 2.750 2.500 2.250 2.000 1.750 1.500 1.250 1.000 750 500 250 0 2006 2007 2008 Water Wind Biomassa Grafiek 3 laat zien dat de import van certificaten ook in 2008 hoofdzakelijk betrekking had op elektriciteit opgewekt uit waterkracht. Dit komt doordat een groot deel van de duurzame productiecapaciteit in Europa bestaat uit waterkrachtcentrales. Weliswaar wordt er ook veel windenergie in Duitsland geproduceerd, maar deze wordt niet geëxporteerd. 24 CertiQ jaarverslag 2008

Grafiek 4 Activiteiten met duurzame elektriciteit in het systeem 4.500 x 1.000 MWh 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2006 2007 2008 Levering (redeem & own consumption) Export Import Verlopen (expired) Gecreëerd Grafiek 5 Onderlinge overboekingen van certificaten 1.000 800 600 400 200 0 x 1.000 MWh 2006 2007 2008 Tabel 4 Participanten RECS RECS 31 december 2008 31 december 2007 Aantal productie-installaties 246 203 Aantal handelaren 22 22 Aantal aggregators 0 0 Aantal handelsplatforms 0 0 25 CertiQ jaarverslag 2008

Tabel 5 Participanten Garanties van Oorsprong GvO s 31 december 2008 31 december 2007 Aantal productie-installaties 1.977 1.755 Aantal handelaren 58 60 Aantal aggregators 3 4 Aantal handelsplatforms 0 0 4.3 WKK-certificaten Tabel 6 Aanmaak certificaten over WKK-elektriciteit (in MWh) Aangemaakte WKK-certificaten 2008 2007 1.536.657 3.759.744 Vanwege de beëindiging van de subsidieregeling voor WKK heeft de certificering in 2008 uitsluitend betrekking op WKK-productie in 2007 en daarvoor. Alle 996 bij CertiQ geregistreerde WKK-installaties werden in 2008 uitgeschreven. Grafiek 6 Aangemaakte WKK-certificaten per maand 1.200 x 1.000 MWh 1.000 800 600 400 200 0 2006 2007 2008 Aanmaak WKK CO 2 -indexregeling 26 CertiQ jaarverslag 2008

4.4 Financieel resultaat De kosten en opbrengsten over 2008 (in euro) zijn als volgt samen te vatten: 2008 2007 Gefactureerde omzet 3.019.706 2.487.371 Te verrekenen in tarieven - 591.365-463.204 Omzet volgens jaarrekening 2.428.341 2.024.167 Bedrijfslasten 2.401.802 1.956.962 Bedrijfsresultaat 26.539 67.205 Financiële baten en lasten - 26.539-67.205 Resultaat - - In 2008 is de gefactureerde omzet van CertiQ ten opzichte van 2007 gestegen. Deze stijging wordt onder meer veroorzaakt door vrijwillige vergroening bij redeems. Ook de omzet uit de aanmaak van certificaten en uit transfers is gestegen ten opzichte van 2007. De stijging van de bedrijfslasten ten opzichte van 2007 wordt vooral veroorzaakt door kosten die CertiQ heeft gemaakt in verband met versnelde afschrijvingen ( 156.999). Deze afschrijvingskosten komen voor rekening van EnerQ. Omdat CertiQ verschillen tussen gefactureerde omzet en lasten in de toekomstige tarieven verrekent, is het resultaat van CertiQ altijd nihil. Het cumulatieve bedrag dat tot en met 2008 in de tarieven wordt verrekend, bedraagt 680.927. Dit betekent dat er nog een overschot van 680.927 verwerkt moet worden in de tarieven van 2009 en verder. 27 CertiQ jaarverslag 2008

Water wil naar beneden. Altijd. Onvermoeibaar klaterend. Er zit echt energie in die druktemaker water. Hou hem een beetje tegen en dan heb je waterkracht. Stroomafwaarts naar het stopcontact is dat een heel geschikte kracht.

30 CertiQ jaarverslag 2008

Jaarrekening 2008 Balans per 31 december 2008 na resultaatbestemming 32 Winst-en-verliesrekening over het jaar 2008 33 Kasstroomoverzicht over het jaar 2008 33 Algemene toelichting 34 Toelichting op de balans per 31 december 2008 na resultaatbestemming 36 Toelichting op de winst-en-verliesrekening over het jaar 2008 38 Overige gegevens 41 31 CertiQ jaarverslag 2008

Balans per 31 december 2008 na resultaatbestemming (in euro) Activa Ref. 31 december 2008 31 december 2007 Vaste activa 1 Materiële vaste activa 674.991 1.090.536 674.991 1.090.536 Vlottende activa Vorderingen 2 Debiteuren 482.351 544.074 Overlopende activa 3.715 14.200 486.066 558.274 Liquide middelen - - 1.161.057 1.648.810 Passiva Ref. 31 december 2008 31 december 2007 Eigen vermogen 3 Aandelenkapitaal 18.000 18.000 18.000 18.000 Kortlopende schulden 4 Crediteuren 29.203 1.093 Groepsmaatschappijen 71.697 1.400.082 Overlopende passiva 361.230 140.072 Vooruitontvangen bedragen 680.927 89.563 1.143.057 1.630.810 1.161.057 1.648.810 32 CertiQ jaarverslag 2008

Winst-en-verliesrekening over het jaar 2008 (in euro) Ref. 2008 2007 Omzet 5 2.428.341 2.024.167 Bedrijfslasten 6 Systemen voor procesautomatisering 429.023 374.060 Inhuur van personeel 753.076 681.904 Afschrijving materiële vaste activa 700.480 393.230 Kosten algemeen beheer 519.223 507.768 2.401.802 1.956.962 Bedrijfsresultaat 26.539 67.205 Financiële baten en lasten Rentebaten - - Rentelasten 26.539 67.205-26.539-67.205 Resultaat voor belasting - - Belasting - - Resultaat na belasting - - Kasstroomoverzicht over het jaar 2008 (in euro) 2008 2007 Kasstroom uit operationele activiteiten Afschrijving op materiële vaste activa 700.480 393.230 Werkkapitaal: - Mutatie vorderingen 72.208 381.766 - Mutatie kortlopende schulden - 487.753-270.006 284.935 504.990 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa - 284.935-504.990 Mutatie liquide middelen - - 33 CertiQ jaarverslag 2008

Algemene toelichting Aard der bedrijfsactiviteiten TenneT TSO B.V. (hierna: TenneT), de Nederlandse Transmission System Operator en beheerder van het landelijk hoogspanningsnet voor elektriciteit, is door de minister van Economische Zaken in een ministeriële beschikking aangewezen om een E-certificatensysteem in te richten. TenneT heeft CertiQ B.V. opgericht om dit systeem in te richten en de bijbehorende activiteiten uit te voeren. CertiQ heeft ten doel de handel in duurzaam opgewekte elektriciteit te faciliteren door het uitgeven en beheren van productiecertificaten. Productiecertificaten, ook wel Garanties van Oorsprong genoemd, worden gecreëerd bij de productie van duurzaam opgewekte elektriciteit en elektriciteit uit hoogrenderende warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK). De certificaten voor duurzame elektriciteit komen onder de wettelijke regelingen Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie (MEP) en de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) in aanmerking voor subsidie. In het verleden verzorgde CertiQ ook de uitgifte van WKK-certificaten ten behoeve van subsidie. Deze regeling werd per 1 januari 2008 beëindigd en gedurende 2008 uitgefaseerd. Tevens verzorgt CertiQ de uitgifte van RECS-certificaten (Renewable Energy Certificate System), een internationaal initiatief om te komen tot eenduidige afspraken om de handel in duurzame energie te faciliteren. Alle aandelen van CertiQ worden gehouden door TenneT. Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde verslaggevingregels. Voor zover niet anders is vermeld, zijn de bedragen opgenomen tegen nominale waarde. Vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de oorspronkelijke verkrijgings- of vervaardigingsprijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen. Met op balansdatum verwachte 34 CertiQ jaarverslag 2008

duurzame waardeverminderingen wordt rekening gehouden. De afschrijvingen worden naar tijdsgelang berekend over de verkrijgings- of vervaardigingsprijs uitgaande van de economische levensduur. Vlottende activa Debiteuren worden gewaardeerd tegen nominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor mogelijke oninbaarheid. Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Omzet Conform de ministeriële regeling Garanties van Oorsprong voor duurzame elektriciteit mag de onafhankelijk beheerder van het transportnet de kosten voor het beheer van de productiecertificaten in rekening brengen bij de producent, afnemer, leverancier en handelaar. Jaarlijks worden door CertiQ, na advisering door de Deelnemersraad, tarieven vastgesteld. De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Het verschil tussen de werkelijke kosten en de gefactureerde omzet wordt in toekomstige tarieven verwerkt. Bedrijfslasten De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Afschrijvingen op materiële vaste activa De afschrijvingen op de materiële vaste activa geschieden op basis van de aanschafwaarde en de verwachte economische levensduur. Belastingen Als belasting over het resultaat wordt verantwoord de overeenkomstig het geldende tarief berekende belastinglast, rekening houdend met permanente verschillen tussen fiscale en commerciële winstberekening. Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. 35 CertiQ jaarverslag 2008

Toelichting op de balans per 31 december 2008 na resultaatbestemming (in euro) 1 Vaste activa Materiële vaste activa Onder de materiële vaste activa is de software inbegrepen. Deze wordt in drie jaar afgeschreven. Met ingang van 2006 wordt de door TenneT in opdracht van CertiQ ontwikkelde software op de balans geactiveerd en in eigendom overgedragen. In 2008 is vanwege de afschaffing van de WKK-subsidie het materieel vaste actief dat hiermee verband houdt in één keer afgeschreven. De totale inhaalafschrijving bedraagt 156.999. De boekwaarde van de materiële vaste activa is als volgt te specificeren: Software Materiële vaste activa MVA in uitvoering 2008 Totaal 2007 Totaal Per 1 januari Aanschafwaarde 1.670.603-1.670.603 1.165.613 Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen 580.067-580.067 186.837 Boekwaarde per 1 januari 1.090.536-1.090.536 978.776 Activeringen - 119.486 119.486 - Ingebruikname 165.449-165.449 504.990 Desinvesteringen tegen boekwaarde - - - - Afschrijvingen 700.480-700.480 393.230 Mutaties - 535.031 119.486-415.545 111.760 Per 31 december Aanschafwaarde 1.836.052-1.836.052 1.670.603 Activeringen - 119.486 119.486 - Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen 1.280.547-1.280.547 580.067 Boekwaarde per 31 december 555.505 119.486 674.991 1.090.536 36 CertiQ jaarverslag 2008

2 Vorderingen Overlopende activa Dit betreft nog te factureren omzet over 2008. 3 Eigen vermogen Aandelenkapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt 90.000, verdeeld in 900 aandelen van 100 elk. Hiervan zijn 180 aandelen geplaatst en gestort. 4 Kortlopende schulden Groepsmaatschappijen Deze post betreft een schuld aan TenneT à 74.295 en een vordering op EnerQ B.V. à 2.598. Over het saldo op de rekening-courant bij TenneT wordt rente berekend. Overlopende passiva Dit betreft passiveringen wegens nog te ontvangen facturen, te betalen vakantiedagen en een vooruitontvangen bijdrage van het ministerie van Economische Zaken voor de inrichting van de projectorganisatie van CertiQ ten behoeve van de migratie naar de nieuwe uitvoerder van de MEP en de SDE. Onder deze post is tevens de vooruitontvangen doorbelasting voor de projecten MEP en afvalverbrandingsinstallaties (AVI) opgenomen. Vooruitontvangen bedragen Dit betreft het verschil tussen de gefactureerde omzet en de bedrijfslasten van CertiQ. Dit bedrag zal via de toekomstige tarieven verrekend worden met de marktpartijen. Het verloop van het saldo In tarieven te verrekenen is als volgt weer te geven: 2008 2007 Saldo per 1 januari - 89.562 373.642 Mutatie - 591.365-463.204 Saldo per 31 december - 680.927-89.562 37 CertiQ jaarverslag 2008

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen CertiQ maakt met TenneT en zijn dochtermaatschappijen deel uit van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting. Op grond van de standaardvoorwaarden zoals die bij het aangaan van de fiscale eenheid zijn afgegeven door de fiscus, is CertiQ hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsbelastingen omzetbelastingschulden van de gehele fiscale eenheid. Toelichting op de winst-en-verliesrekening over het jaar 2008 (in euro) 5 Omzet In de verslagperiode is op basis van vastgestelde tarieven gefactureerd. Voor dekking van de kosten is 2.428.341 nodig. Het voordelige verschil met de gefactureerde omzet zal verrekend worden met de verschillen uit voorgaande jaren alsmede in de tarieven voor de komende jaren. 2008 2007 Gefactureerde omzet 3.019.706 2.487.371 Te verrekenen in tarieven - 591.365-463.204 Totaal 2.428.341 2.024.167 De gefactureerde omzet kan als volgt worden gespecificeerd: 2008 2007 Inschrijfgelden 6.475 15.850 Lidmaatschappen 160.400 191.525 Creaties van certificaten 752.487 646.536 Transfers van certificaten 356.448 227.764 Redeems van certificaten 1.485.538 1.036.781 Overige inkomsten 258.358 368.915 Totaal 3.019.706 2.487.371 38 CertiQ jaarverslag 2008

Certificaten De omzetstijging bij creaties wordt veroorzaakt door een hoge productie van windenergie en biomassa. De omzetstijging bij transfers wordt veroorzaakt door een hoge import van Garanties van Oorsprong en de omzetstijging bij redeems is onder meer het gevolg van vrijwillige vergroening. De omzetdaling bij lidmaatschappen komt door de uitschrijving van WKK-installaties. Overige inkomsten De overige inkomsten bestaan grotendeels uit het in rekening brengen van de reeds gedane investeringen ten behoeve van de uitvoering van de MEP. 6 Bedrijfslasten Inhuur van personeel De vennootschap heeft geen werknemers in dienst. In 2008 bedroeg het gemiddeld aantal ingehuurde medewerkers 11,5 fte (2007: 11,7 fte). Deze medewerkers zijn allen ingeleend bij TenneT. Het aantal medewerkers ultimo verslagjaar bedraagt 11,5 fte (2007: 11,7 fte). De personeelskosten zijn toegenomen ten opzichte van 2007. Dit wordt veroorzaakt door externe inhuur van buiten TenneT. De personeelskosten zijn als volgt te specificeren: 2008 2007 Inhuur bij TenneT 710.343 676.358 Inhuur bij derden 42.733 5.546 Totaal 753.076 681.904 Kosten van systemen voor procesautomatisering en afschrijving materiële vaste activa Vanaf 2006 worden de materiële vaste activa bij CertiQ geactiveerd, daarvoor stonden deze bij TenneT op de balans. De toename van de afschrijving materiële vaste activa wordt veroorzaakt door een versnelde afschrijving vanwege het stopzetten van de subsidiëring van de WKK-regeling. 39 CertiQ jaarverslag 2008

Kosten algemeen beheer Tot de kosten van algemeen beheer worden alle kosten van huisvesting, advisering, kantoorkosten en reis- en verblijfkosten gerekend. Deze kosten zijn toegenomen ten opzichte van 2007. Dit wordt veroorzaakt door de impactanalyse voor het certificeringsysteem. Rentelasten Deze post betreft de betaalde rente over het saldo op de rekening-courant bij TenneT. De daling van de rentelasten wordt veroorzaakt door een lagere gemiddelde schuld aan groepsmaatschappijen (rekening-courant) ten opzichte van 2007. 7 Transacties met verbonden partijen Dit betreft de transacties met TenneT TSO B.V. en EnerQ B.V. CertiQ heeft met de volgende verbonden partijen transacties en posities: TenneT TSO B.V. EnerQ B.V. Totaal 2008 TenneT TSO B.V. EnerQ B.V. Totaal 2007 Dienstverlening - 451.693 451.693-79.327 79.327 Vergoedingen 1.401.364-1.401.364 1.416.269-1.416.269 Rentelasten 26.539-26.539 67.205-67.205 Rekening-courant vordering - 2.598 2.598-11.900 11.900 Rekening-courant schuld 74.295-74.295 1.411.982-1.411.982 Arnhem, 9 april 2009 Directie van CertiQ B.V. 40 CertiQ jaarverslag 2008

Overige gegevens Winstbestemming De winstbestemming is geregeld in artikel 29 van de statuten. De tekst daarvan luidt: 1 Uitkering van winst ingevolge het in dit artikel bepaalde geschiedt na vaststelling van de jaarrekening, waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. 2 De winst staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering. 3 De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen voor zover haar eigen vermogen groter is dan het bedrag van het geplaatste kapitaal, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden uitgehouden. 4 Ten laste van de door de wet voorgeschreven reserves mag een tekort slechts worden gedelgd voor zover de wet dat toestaat. 41 CertiQ jaarverslag 2008

Accountantsverklaring Aan de Aandeelhouder en Directie van CertiQ B.V. Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit Jaarverslag op pagina 31 tot en met 40 opgenomen jaarrekening 2008 van CertiQ B.V. te Arnhem bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de winst-en-verliesrekening over 2008 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen 42 CertiQ jaarverslag 2008

maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de directie van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van CertiQ B.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Arnhem, 9 april 2009 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. drs. C.J.A.M. Romme RA 43 CertiQ jaarverslag 2008

44 CertiQ jaarverslag 2008

Bijlage: CertiQ werkt samen met... CertiQ werkt actief samen met diverse belanghebbenden in de duurzame-energiesector. We noemen hier: TenneT TSO B.V. TenneT TSO B.V. is de Nederlandse Transmission System Operator en beheerder van het landelijk hoogspanningsnet. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken heeft TenneT het certificatensysteem voor duurzame elektriciteit opgezet. Namens TenneT verzorgt CertiQ het beheer van dit systeem, dat gekoppeld is aan de elektronische infrastructuur van TenneT. TenneT is de enige aandeelhouder van dochterorganisatie CertiQ. SenterNovem SenterNovem is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, dat regelingen en programma s aanbiedt op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Sinds april 2008 voert SenterNovem de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) uit. Hierbij wordt subsidie uitgekeerd voor duurzame-elektriciteitsproductie die gecertificeerd is door CertiQ. SenterNovem beheert vanaf 1 januari 2009 ook de MEP-regeling, de voorloper van de SDE. EnerQ EnerQ net als CertiQ een dochteronderneming van TenneT was tot 1 januari 2009 verantwoordelijk voor het uitvoeren van de MEP-regeling. Deze subsidieregeling is een belangrijke stimulans gebleken voor het tot ontwikkeling brengen van de duurzameelektriciteitsproductie in Nederland. EnerQ heeft de uitvoering van de MEP overgedragen aan SenterNovem, dat deze voor nieuwe aanvragen gesloten regeling verder uitfaseert. In de loop van 2009 zal EnerQ worden opgeheven. Ministerie van Economische Zaken Het ministerie van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het beleid voor duurzame energie en warmtekrachtkoppeling. Met het ministerie vindt regelmatig beleidsafstemming plaats over ontwikkelingen die CertiQ raken. Energiekamer De Energiekamer, voorheen Directie Toezicht Energie, is de toezichthouder voor onze energiesector. Deze instantie ziet onder meer toe op een correcte uitvoering en naleving van de Elektriciteitswet 1998 en andere wettelijke regelingen die door CertiQ worden uitgevoerd. 45 CertiQ jaarverslag 2008