Monitoraat op maat Taalondersteuning academisch Nederlands aan de Universiteit Antwerpen Rapport vijfde jaar september 2010 augustus 2011 Datum afsluiting rapport Projectpromotor: prof. dr. Pol Cuvelier 8 juni 2012 Voorzitter Raad van Bestuur Linguapolis Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Projectcoördinatie & taalondersteuning: Dirk Berckmoes Hilde Rombouts Katrin Hertogs www.ua.ac.be/monitoraatopmaat
Inhoud Alfabetische lijst van afkortingen 1. Inleiding 2. Activiteiten 2010-2011 2.1 Activiteiten voor instromende en doorstromende studenten 2.1.1 Bekendmaking 2.1.2 Introducerende taalsessie en beginassessment 2.1.3 Taalondersteuning 2.2 Samenwerking met de opleidingen 2.3 De brug met het secundair 2.3.1 Leer ons kennen 2.3.2 Aan de slag: Academische taalvaardigheid Nederlands Taalzeker aan de start! 2.3.3 Interne en externe samenwerkingsverbanden 2.4 Workshops, expertisedeling en professionalisering 2.4.1 Expertise-uitdraging: workshops en presentaties door Monitoraat op maat 2.4.2 Expertise-uitwisseling en overleg 2.4.3 Professionalisering 3. Deelnemers 2010-2011 3.1 Instromende studenten: bereik 3.2 Doorstromende studenten: bereik en profiel 3.2.1 Aanmelding 3.2.2 Vooropleiding 3.2.3 Taalachtergrond 3.2.4 Huidige opleiding 4. Evaluatie 2010-2011: perceptie door de studenten 4.1 Na persoonlijk taaltraject 4.2 Na kennismakingssessie Academisch Nederlands 5. Besluit: troeven en uitdagingen 5.1 Troeven 5.1.1 Studenten 5.1.2 Opleidingen 5.1.3 Universiteit 5.2 Uitdagingen 6. Literatuur Bijlagen Bijlage 1: studenten over het Monitoraat op maat Bijlage 2: flyer Monitoraat op maat Bijlage 3: flyer Taalzeker aan de start! Bijlage 4: schermafdrukken uit Taalzeker aan de start! 1
Alfabetische lijst van afkortingen Afkorting ActUA AKOV AUHA CIKO CNO CULN ECHO ELAnt FBD GEN IOIW LW OOW PSW RECH STIP TEW UFOO V&V VLIR VLOR West WET ZAP Betekenis Actie Universiteit Antwerpen vzw Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen (facultaire) Cel voor Innovatie en Kwaliteitszorg in het Onderwijs Centrum voor Nascholing en Onderwijs Universiteit Antwerpen Opleiding Cultuurmanagement Expertisecentrum Hoger Onderwijs het Expertisenetwerk Lerarenopleidingen Antwerpen Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen Faculteit Geneeskunde Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Opleiding Onderwijs- en Opleidingswetenschappen Faculteit Politieke en Sociale wetenschappen Faculteit Rechten Studenten Informatie Punt Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen UA - Fonds voor Onderwijsontwikkeling Opleiding Verpleeg- en Vroedkunde Vlaamse Interuniversitaire Raad Vlaamse Onderwijsraad Centrum voor werkstudenten Faculteit Wetenschappen Zelfstandig academisch personeel 2
1. Inleiding Met dit rapport sluiten we het werkjaar 2010-2011 van Monitoraat op maat Academisch Nederlands af. Monitoraat op maat verleent taalondersteuning academisch Nederlands aan studenten voor wie het verwerven en beheersen van de academische taal niet vanzelfsprekend verloopt. Met het taalmonitoraat wil de Universiteit Antwerpen deze studenten meer kans bieden op een succesvolle studieloopbaan. In dit vijfde werkjaar bouwde het Monitoraat op maat zijn werking verder uit. Naast de ondersteuning van studenten via groepssessies, persoonlijke begeleiding en begeleide zelfstudie vond er een uitbreiding plaats van het aantal introducerende sessies rond academische basisvaardigheden. Via deze sessies en beginassessments voor instromende studenten PSW, RECH, FBD en WET, V&V, CULN en werkstudenten uit diverse opleidingen, bereikte het monitoraat bijna de helft van alle instromende studenten aan de Universiteit Antwerpen. Het aantal studenten met persoonlijke trajecten bleef nagenoeg status quo: 209 doorstromende studenten namen deel aan een persoonlijk taaltraject en/of opvolgsessies na een introducerende taalsessie in de opleiding. Verder zette het Monitoraat op maat extra in op de brug tussen secundair en hoger onderwijs. Met behulp van externe financiering van UFOO 2010 en het Impulsfonds voor het migrantenbeleid ontwikkelde het Monitoraat op maat digitaal leer- en oefenmateriaal academisch Nederlands voor toekomstige studenten. Dit materiaal wordt aangeboden op het ontmoetingsplatform Leer ons kennen van de Universiteit Antwerpen. Rond het materiaal is ook een workshop opgezet rond academisch Nederlands voor leerkrachten van het secundair onderwijs. Dit rapport beschrijft bondig de activiteiten, deelnemers en evaluatie van het Monitoraat op maat in zijn vijfde werkjaar. De belangrijkste activiteiten van het Monitoraat op maat worden beschreven in hoofdstuk 2. Hoofdstuk 3 schetst een beeld van de deelnemers van het Monitoraat op maat. In hoofdstuk 4 wordt de waardering over de taalbegeleiding weergegeven. We sluiten af met een vooruitblik: hierin geven we in een notendop mee welke acties er voor 2011-2012 op het programma staan. 3
2. Activiteiten 2010-2011 De kernactiviteiten van het Monitoraat op maat bevinden zich op twee domeinen: de instroom en doorstroom van studenten in het universitaire onderwijs. Voor de instromende studenten organiseert het Monitoraat op maat specifieke introducerende taalsessies. Deze sessies hebben als hoofddoel om startende studenten te sensibiliseren voor het belang van taalvaardigheid tijdens hun studies en hen te informeren over de talige vereisten van hun opleiding. In de opleidingen PSW, RECH en FBD/WET bevat de introductiesessie een beginassessment. Naast sensibiliseren en informeren staat hier ook diagnosticeren centraal. Studenten krijgen via de feedback een beeld van hun sterke en minder sterke punten. Studenten die ondersteuning willen bij de ontwikkeling van hun academische taalvaardigheid, kunnen een beroep doen op het Monitoraat op maat. Dit aanbod geldt evenzeer voor niet-generatiestudenten die het academische Nederlands als een struikelblok ervaren bij hun studie. Naast de instromende en de doorstromende studenten richt het Monitoraat op maat zich ook tot toekomstige studenten. Voor deze doelgroep werd in 2010-2011 met behulp van externe financiering digitaal kennismakings-, leer- en oefenmateriaal academisch Nederlands ontwikkeld. In dit hoofdstuk volgt een overzicht van de activiteiten die het Monitoraat op maat in 2010-2011 realiseerde voor de instromende en doorstromende studenten aan de Universiteit Antwerpen. Vervolgens worden de activiteiten voor toekomstige studenten toegelicht. Het rapport eindigt met een opsomming van de activiteiten op het vlak van expertise-uitdraging, expertisedeling en professionalisering. 2.1 Activiteiten voor instromende en doorstromende studenten 2.1.1 Bekendmaking Het Monitoraat op maat benut diverse informatiekanalen om zijn werking bekend te maken. Op deze manier worden startende studenten bewust gemaakt van het belang van een goede beheersing van het academische Nederlands. Ook biedt deze bekendmaking gelegenheid om de doelgroep tijdig aan te spreken. In 2010-2011 maakte het Monitoraat op maat promotie via de volgende kanalen: - Vernieuwde website Monitoraat op maat: www.ua.ac.be/monitoraatopmaat - Websites LINGUAPOLIS en Universiteit Antwerpen - Brochure: Wegwijzer voor de toekomstige student - Brochure: Studeren op maat (Flexibel studeren/ Werken en studeren) - Flyer in de informatiemap voor de beginnende studenten - Folder Trainingen van de Dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding - Affiches, flyers (zie bijlage 2) en lichtkrant op de campussen - Blackboard (Begeleiding & Advies) - Studietrajectbegeleiders - Het Studenten Informatie Punt (STIP) 4
2.1.2 Introducerende taalsessie en beginassessment Het Monitoraat op maat verzorgde in samenwerking met de opleidingen specifieke taalsessies voor startende studenten. Deze sessies zijn eenmalig en vinden plaats bij de start van het academiejaar. Op vraag van sommige opleidingen is de introductiesessie gekoppeld aan een beginassessment. Zowel bij de introductiesessies als bij het beginassessment is het doel het leerproces van de studenten op het gebied van taalontwikkeling te bevorderen. Dat gebeurt aan de ene kant door de studenten te informeren over de verwachte startcompetentie en te sensibiliseren voor een goede academische taalvaardigheid, en aan de andere kant bij alle deelnemende studenten enkele basisvaardigheden op te frissen. In de opleidingen waar een beginassessment wordt afgenomen, komt daar nog een diagnosticerend doel bij: aan de hand van de feedback krijgen studenten een beeld van hun sterke en zwakkere kanten. Op die manier wil de opleiding studenten met een onvoldoende beheersing van bepaalde deelvaardigheden, tijdig detecteren met het oog op extra ondersteuning. Studenten die bepaalde lacunes willen wegwerken, kunnen op eigen initiatief gebruikmaken van het ondersteunende vervolgaanbod. Aangezien taalvaardigheid een ruime vaardigheid is, focust het beginassessment op de deelvaardigheden die het meest relevant zijn voor de studietaken van het eerste jaar, en waar de opleiding problemen vaststelt bij een deel van de instromende studenten. Belangrijk daarbij is dat de introductiesessie of het assessment afgestemd is op de eindcompetenties van de vooropleiding enerzijds, en aansluit bij functionele en (talige) leerdoelen in de opleiding anderzijds. Het overzicht hieronder geeft de kenmerken weer van de introducerende taalsessies die in 2010-2011 plaatsvonden: opleiding verplichtend karakter beginasses sment deelvaardigheid # deelnemers Politieke en sociale wetenschappen (PSW) aanbevolen ja Academische schrijfvaardigheid 369 Farmaceutische, biomedische en diergeneeskundige wetenschappen & wetenschappen niet verplicht ja Academische leesen schrijfvaardig 88 (FBD & WET) (overbruggingsonderwijs) *(1) FBD & WET (opleidingsonderdeel Chemie) verplicht ja Academische leesvaardigheid 383 Rechten (RECH) verplicht ja Academische leesen schrijfvaardig 402 5
Verpleeg- en vroedkunde (V&V) niet verplicht *(2) nee Academische leesen schrijfvaardig 100 Cultuurmanagement (CULN) niet verplicht nee Academische leesen schrijfvaardig 16 Werkstudenten niet verplicht nee Academische leesen schrijfvaardig 26 *(1) De studenten FBD en WET die het opleidingsonderdeel Chemie volgden, namen verplicht deel aan een digitale oefening academische leesvaardigheid. *(2) De studenten V&V krijgen feedback op taalvaardigheid naar aanleiding van course-embedded assessment. Daaraan wordt het advies voor bijkomende taalondersteuning gekoppeld. 2.1.3 Taalondersteuning 49 % van de studenten die een beroep doen op de taalondersteuning, doet dit naar aanleiding van hun resultaat op een beginassessment. De overige deelnemers melden zich op eigen initiatief aan (39%) of na doorverwijzing van een docent (12%). De taalbegeleiding vindt plaats onder de vorm van een persoonlijk taaltraject. Na aanmelding op eigen initiatief of na doorverwijzing volgt een intakegesprek met diagnose van de talige competenties. In samenspraak met de student wordt een persoonlijk taaltraject uitgestippeld. In de praktijk is dit traject een combinatie van individuele taalbegeleiding, taalbegeleiding in kleine groep en/of begeleide zelfstudie. De uitgangspunten van de taalondersteuning zijn dezelfde als de voorbije werkingsjaren. De ondersteuning vertrekt vanuit de specifieke noden van de studenten (studentgericht), sluit aan bij taken en vereisten in de opleiding (functioneel) en zet door middel van leerstrategieën in op de zelfredzaamheid van de studenten (verzelfstandigend). De begeleiding is gratis en niet bindend, en ze vindt plaats op Stadscampus (Linguapolis), Campus Groenenborger en Campus Drie Eiken. Voor een uitgebreidere beschrijving van opzet en aanpak van de taalondersteuning door het Monitoraat op maat verwijzen we naar de vorige rapporten en naar onze eerdere publicaties 1. Hoofdstuk 3 geeft meer toelichting bij het aantal deelnemers aan de taalondersteuning, opgesplitst per gevolgd traject, vooropleiding en studierichting. 1 zie Publicaties en rapporten op www.ua.ac.be/monitoraatopmaat 6
2.2 Samenwerking met de opleidingen Het Monitoraat op maat onderhoudt een nauwe samenwerking met de verschillende opleidingen van de Universiteit Antwerpen. Toegepaste Economische Wetenschappen (TEW): o adviseren en ondersteunen in opmaak verbetersleutel course-embedded assessment taalvaardigheid academisch Nederlands; o organisatie introductiesessie Academisch Nederlands door Monitoraat op maat voor studenten Schakelprogramma Cultuurmanagement; o aanleveren door Monitoraat op maat van digitale leerdocumenten academische basisvaardigheden voor Blackboard (zie 2.3) o TEW maakt deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) Politieke en Sociale Wetenschappen (PSW): o input feedbackformulier en communicatie feedback naar studenten n.a.v. screening academisch Nederlands o overleg met docenten in functie van het doorverwijzen van studenten naar Monitoraat op maat o aanleveren door Monitoraat op maat van digitale leerdocumenten academische basistaalvaardigheden voor Blackboard (zie 2.3) o PSW maakt deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) Rechten (RECH): o assistentie bij organisatie beginassessment lezen en schrijven o beginassessment leesvaardigheid: evaluatie en bijsturing verwerking en briefing van de resultaten aanbod ondersteuningssessies o aanleveren door Monitoraat op maat van digitale leerdocumenten academische basisvaardigheden voor Blackboard (zie 2.3) o RECH maakt deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) Letteren en Wijsbegeerte (LW): o overleg over inhoud en organisatie ondersteunende sessies basisschrijfvaardigheid essay schrijven; o aanleveren door Monitoraat op maat van digitale leerdocumenten academische basisvaardigheden voor Blackboard voor Taal- en Letterkunde en Wijsbegeerte (zie 2.3) o LW maakt deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) 7
Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen (GEN) o aanpak course-embedded assessment schrijfvaardigheid V&V o introductiesessie Academisch Nederlands o GEN maakt deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) o aanleveren door Monitoraat op maat van digitale leerdocumenten academische basisvaardigheden voor Blackboard Wetenschappen en Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen o taalnamiddag binnen het overbruggingsonderwijs o overleg over resultaten en feedback aan studenten n.a.v. digitale leesoefening o WET & FBD maken deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) Het Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen (IOIW) maakt deel uit van het projectteam academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) Andere o Het Expertisecentrum Hoger Onderwijs (ECHO): overleg over aandacht voor taalontwikkeling in de leeromgeving binnen het hoger onderwijs (via o.a. onderwijstips); ECHO maakt deel uit van het projectteam Academisch Nederlands n.a.v. UFOO 2010 (uitvoering Monitoraat op maat, zie ook 2.3) o Bibliotheek Universiteit Antwerpen: overleg over doorverwijzing vanuit Monitoraat op maat van studenten die moeilijkheden hebben met bronnen zoeken 2.3 De brug met het secundair Om de slaagkansen van instromende studenten te verbeteren, slaat het Monitoraat op maat ook de brug naar het secundair onderwijs. Net zoals de voorgaande jaren ging het Monitoraat op maat via workshops en presentaties de dialoog aan met leerkrachten uit het secundair onderwijs en nam het deel aan overleginitiatieven die de toeleiding naar het hoger onderwijs willen verbeteren (zie 2.4.2). In het kader van het project Leer ons kennen van de Universiteit Antwerpen richt het Monitoraat op maat zich dit werkjaar 2010 ook rechtstreeks tot toekomstige studenten. 2.3.1 Leer ons kennen Leer ons kennen (www.ua.ac.be/leeronskennen) is een ontmoetingsplatform tussen toekomstige studenten en hun begeleiders enerzijds, en de Universiteit anderzijds. Via digitaal zelftest-, oefen- en leermateriaal rond academisch Nederlands, wiskunde, chemie en fysica, Frans en Engels wil de Universiteit Antwerpen de slaagkansen van startende studenten verbeteren door: - leerlingen en leerkrachten een correct beeld te geven van de verwachte voorkennis/startcompetenties per opleiding; - leerlingen en abituriënten testmogelijkheden te bieden om zich een correct beeld te vormen van de eigen voorkennis; 8
- leerlingen en leerkrachten enerzijds en abituriënten anderzijds leermaterialen aan te reiken om in of buiten lesverband vastgestelde lacunes aan te pakken (Actieplan Onderwijs 2009-2013). Met behulp van externe financiering van het UFOO 2010 en het Impulsfonds voor het migrantenbeleid 2010 ontwikkelde het Monitoraat op maat het digitale materiaal voor academisch Nederlands in het onderdeel Aan de slag: Academische taalvaardigheid Nederlands Taalzeker aan de start! (zie bijlage 3 voor de flyer). 2.3.2 Aan de slag: Academische taalvaardigheid Nederlands Taalzeker aan de start! Op Taalzeker aan de start! wordt digitaal leer- en oefenmateriaal aangeboden dat aansluit bij reële taken die studenten uitvoeren tijdens hun studie. Het materiaal op het leerplatform bestaat uit twee onderdelen: taken en taal. Het onderdeel taken bevat competentiegerichte leerdocumenten met informatie, tips, checklists en oefeningen bij vijf specifieke taaltaken die alle studenten uitvoeren in hun studieloopbaan: academische teksten lezen, hoorcolleges volgen, papers schrijven, open examenvragen beantwoorden en e-mailen. In het onderdeel taal worden functionele informatie en oefeningen aangeboden over algemene aspecten van academisch Nederlands, zoals academische stijl en woordenschat, tekststructuur, grammatica en spelling. Taalzeker aan de start! is universiteitsbreed opgevat, wat betekent dat het aansluit bij alle opleidingen. In de oefeningen en het voorbeeldmateriaal werd gestreefd naar een evenwicht tussen inhouden uit de verschillende opleidingen van de exacte en de humane wetenschappen. Opleidingsspecifieke vaardigheden die studenten tijdens de opleiding leren, komen niet aan bod. Door de koppeling van het materiaal aan concrete en authentieke inhouden maken toekomstige studenten kennis met de academische taal die ze kunnen verwachten bij de start van hun universitaire studie. Anderzijds krijgen ze een beeld van de taalvaardigheid die van hen verwacht wordt bij de start van het eerste studiejaar. Aan de hand van oefeningen kunnen ze nagaan waar ze op het vlak van academisch Nederlands staan, en eventuele lacunes bijwerken. Ook leerkrachten en begeleiders kunnen het materiaal individueel of in klasverband inzetten om leerlingen en cursisten optimaal voor te bereiden op de start van het hoger onderwijs. Niet alleen toekomstige studenten, leerkrachten en begeleiders kunnen gebruikmaken van Taalzeker aan de start!. Verschillende documenten worden via de Blackboardomgeving van diverse opleidingen ook aangeboden voor startende studenten van de Universiteit Antwerpen (zie 2.2). 2.3.3 Interne en externe samenwerkingsverbanden In functie van het project kwamen verschillende interne en externe samenwerkingsverbanden tot stand. Enerzijds werd binnen de Universiteit Antwerpen een projectteam Academisch Nederlands opgericht. Overleg met en feedback van diverse betrokkenen bij de doelgroep vonden plaats in een resonansgroep. 9
Het projectteam Academisch Nederlands bestond, naast medewerkers van het Monitoraat op maat (uitvoerders) en het departement Onderwijs (coördinatie), uit: - docenten (ZAP) - medewerkers onderwijsbeleid (CIKO) - studietrajectbegeleiders uit de faculteiten LW, PSW RECH, TEW en FBD en IOIW - deskundigen onderwijskundige professionalisering (ECHO, CNO) - ecampus voor digitale ondersteuning Het projectteam had als voornaamste taken: de prioriteiten vaststellen, onderwijsdeskundige en inhoudelijke ondersteuning aanleveren en feedback geven op het ontwikkelde materiaal. Naast het projectteam werd ook een resonansgroep opgericht met interne en externe samenwerkingspartners. Het doel van de resonansgroep was om deskundigen en betrokkenen bij de doelgroep bijeen te brengen om het project te ondersteunen met hun expertise en ervaring. De leden van de resonansgroep participeerden eveneens aan het proefdraaien en de bekendmaking van het project bij de doelgroep via workshops en presentaties (zie 2.4). Externe partners die deelnamen aan de bijeenkomsten van de resonansgroep waren: 3 scholen secundair onderwijs (Koninklijk Atheneum, Leonardo Lyceum en Instituut Dames), 3 centra voor leerlingenbegeleiding (CLB), het Expertisenetwerk Lerarenopleidingen Antwerpen (ELAnt), Consortium volwassenenonderwijs Antwerpen (VOL-Ant), Huis van het Nederlands Antwerpen en het Onthaalbureau Inburgering Antwerpen. Voor de Universiteit Antwerpen waren vertegenwoordigd: Cel Gelijke kansen, departement Onderwijs, Centrum voor Nascholing en Onderwijs (CNO) en Linguapolis. 2.4 Workshops, expertisedeling en professionalisering Ook in het academiejaar 2010-2011 verspreidde het Monitoraat op maat actief de eigen expertise op het vlak van taalondersteuning en ontwikkeling door middel van workshops en presentaties. Daarnaast wisselde het Monitoraat op maat ook expertise uit met andere taalbeleidsinitiatieven uit Nederland en Vlaanderen. Vernieuwend voor 2010-2011 waren de gesprekken met Artesis Hogeschool over: - ondersteuning van de opstart van een taalmonitoraat voor Artesis-studenten; - een korte curriculaire module Academische schrijfvaardigheid voor studenten 2 de bachelor uit de opleiding Industriële Wetenschappen en Technologie. Beide initiatieven worden uitgevoerd in 2011-2012. Verder professionaliseerden de coördinatoren en taaldocenten van het Monitoraat op maat zich door deelname aan diverse studiedagen. Hieronder volgt een overzicht van de activiteiten op het vlak van expertise-uitdraging, expertise-uitwisseling en professionalisering. 2.4.1 Expertise-uitdraging: workshops en presentaties door Monitoraat op maat Taalvaardig starten in het hoger onderwijs, Sint-Jozefscollege in Aalst (oktober 2010) Taalvaardig starten in het hoger onderwijs, CNO (november 2010) Taalondersteuning academisch Nederlands: Monitoraat op maat, ActUA (december 2010) 10
De Brug als ontmoetingsplaats, i.s.m. Saskia Van Bueren op de AUHA-onderwijsdag (februari 2011) Taalondersteuning academisch Nederlands voor universiteitsstudenten: wie heeft daar behoefte aan?, op Linguapolis-studiedag Taal(beleid) in het hoger onderwijs: een veld onder spanning (maart 2011) De Brug als ontmoetingsplaats, op de Studiedag voor studietrajectbegeleiders Universiteit Antwerpen (april 2011) Taalzeker aan de start!, op de Trefdag NT2 van het Huis van het Nederlands Antwerpen (mei 2011) 2.4.2 Expertise-uitwisseling en overleg Vlaams-Nederlands Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs o deelname aan de expertisedeling tijdens overlegmomenten en werkgroepen in Hogeschool Den Haag en Universiteit Antwerpen o medewerking aan het document effectmeting van taalbeleidsacties van de werkgroep effectmeting. Vlaams Forum Taalbeleid en taalondersteuning: organisatie en deelname 3 de Trefdag van het Forum in Universiteit Antwerpen (mei 2011) Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR): deelname aan de Werkgroep Onderwijs van de VLIR i.v.m. overgang secundair - hoger onderwijs NUT (Vereniging van de Nederlandstalige Universitaire Talencentra): deelname aan de werkgroep Academisch Nederlands. (maart 2011) Gelijke kansen en diversiteit (Universiteit Antwerpen): deelname aan overleg Artesis Hogeschool: voorbereidende gesprekken over: o opstart van een taalmonitoraat voor studenten van de Artesis Hogeschool o module Academische schrijfvaardigheid voor studenten 2ba uit de opleiding Industriële Wetenschappen en Technologie De Schoolbrug vzw: deelname aan de klankbordgroep Hogerop (februari 2011) TaalVaST. Taalvaardig aan de start (KULeuven): expertise-uitwisseling. EIF-project 'Educatief secundair traject Antwerpen' (Consortium VOL-ant): deelname aan de werkgroep Toegankelijkheid van het opleidingsaanbod 2.4.3 Professionalisering 24 ste conferentie Het Schoolvak Nederlands, Stroom Hoger Onderwijs, Den Haag (november 2010) Opleiding op maat elektronische informatie, bibliotheek Stadscampus (januari 2011) Linguapolis-studiedag Taal(beleid) in het hoger onderwijs: een veld onder spanning (maart 2011) Begeleiden en beoordelen van scripties: bachelor- en masterproeven, door ECHO (maart 2011) Studiedag voor studiekeuzebegeleiders, Universiteit Antwerpen (april 2011) Colloquium - peiling Nederlands in de derde graad algemeen, technisch en kunst secundair onderwijs, door AKOV (april 2011) Op een goede manier toetsen via een 'klassiek' examen, door ECHO (mei 2011) Onderwijsinnovatiedag Rechten Docentenprofessionalisering (mei 2011) 11
Studienamiddag VLOR: Hoe gaat het hoger onderwijs om met de diversiteit aan instroom, met het raakvlak vakinhoudelijk/vakoverschrijdend en de focus op academisch taalgebruik? (mei 2011) 12
3. Deelnemers 2010-2011 Dit hoofdstuk brengt de studenten in beeld die in 2010-2011 deelnamen aan een of meerdere taalondersteunende activiteiten van het Monitoraat op maat. Eerst volgt een overzicht van de studenten die door het Monitoraat werden bereikt bij het begin van het academiejaar via overbruggingsactiviteiten, introductiesessies en beginassessments. Daarna brengen we de studenten in kaart die een persoonlijk taaltraject volgden in het verlengde van deze acties, op eigen initiatief of na doorverwijzing van een docent. 3.1 Instromende studenten: bereik Om startende studenten tijdig te informeren over en te sensibiliseren voor het belang van goede academische basistaalvaardigheid, en zo in te spelen op de grote verschillen in startcompetenties onder instromende studenten, organiseert een aantal opleidingen in samenwerking met het Monitoraat op maat een introductie en/of beginassessment academische basistaalvaardigheid Nederlands (zie ook 2.1). Via introducties en beginassessments academische basistaalvaardigheid Nederlands bereikte het Monitoraat op maat in 2010-2011 bijna de helft (47%) van de instromende studenten aan de Universiteit Antwerpen. Van de 2243 generatiestudenten 2 en 697 studenten in een schakel- of voorbereidingsprogramma die startten aan de Universiteit Antwerpen, bereikte het Monitoraat er in totaal 1384. De studenten die deelnemen aan de introducerende taalsessies voor FBD, WET, PSW en RECH zijn meestal generatiestudenten. Deelnemers aan de introductiesessies voor V&V, CULN en West zijn daarentegen studenten die doorgaans over een diploma professionele bachelor beschikken. Beide groepen studenten hebben gemeen dat ze veelal weinig of geen academische ervaring hebben 3. De onderstaande grafiek geeft het stijgende aantal studenten weer dat gedurende de afgelopen vijf werkjaren bij de instroom wordt bereikt. In 2010-2011 werden met introducerende taalsessies/beginassessments instromende studenten bereikt uit alle faculteiten, met uitzondering van de faculteit LW. In de faculteit TEW werd alleen aan de schakeljaarstudenten CULN een kennismakingssessie Academisch Nederlands aangeboden. 2 Student die voor het eerst is ingeschreven in het hoger onderwijs. 3 In-, door- en uitstroom van studenten. Jaarboek 2011, Universiteit Antwerpen. 13
Grafiek 1: bereik bij de instroom per academiejaar via introductiesessies/assessment 1600 1400 1200 1000 800 bereik instroom 600 400 200 0 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 2010-2011 Na een introductiesessie of beginassessment kunnen studenten die dat wensen, terecht op het Monitoraat op maat voor extra ondersteuning. Deze studenten nemen deel aan een opvolgsessie aansluitend bij het beginassessment of krijgen in geval van andere noden een persoonlijk taaltraject. Welke studenten en hoeveel hiervan gebruikmaken, beschrijven we hieronder. 3.2 Doorstromende studenten: bereik en profiel Het Monitoraat op maat begeleidde in 2010-2011 in totaal 209 studenten in een persoonlijk taaltraject, bestaande uit groepssessies academische basisvaardigheden (schrijf- en leesvaardigheid); individuele ondersteuning en/of begeleide zelfstudie (zie ook 2.1). Hieronder wordt deze groep studenten kort beschreven aan de hand van de wijze van aanmelden, vooropleiding, taalachtergrond en huidige opleiding. 3.2.1 Aanmelding Het aandeel studenten dat een beroep doet op de taalondersteuning na een introducerende taalsessie neemt toe tegenover het vierde werkjaar: van 33% (in 2009-2010) naar 49% (in 2010-2011). Dit valt te verklaren door een nauwe samenwerking met de faculteiten. Zo worden alle studenten van V&V bij wie de basiscompetentie academisch Nederlands een struikelblok vormt, bij het eerste feedbackmoment op de hoogte gebracht van het gratis ondersteuningsaanbod door Monitoraat op maat. De ondersteuning wordt ook zo ingeroosterd dat het voor studenten haalbaar is om er aan deel te nemen. Ook bij RECH wordt over de opvolgsessies helder gecommuniceerd na 14
het eerste feedbackmoment en kunnen deze sessies dankzij de goede samenwerking met het secretariaat op gunstige momenten aangeboden worden. Ook stijgt het aantal introductiesessies waar studenten kennismaken met academische taalvaardigheid, en ook met het taalmonitoraat. Verder neemt ook het aantal studenten toe dat doorverwezen wordt door een docent (van 3% naar 12%). De bekendheid van Monitoraat op maat bij docenten blijft echter een aandachtspunt. Grafiek 2: aanmelding van de deelnemers Monitoraat op maat 2010-2011 (N=209) spontaan 39% doorverwijzing 12% screening & introsessie 49% 3.2.2 Vooropleiding 60% van de studenten die een beroep doen op de taalondersteuning, stroomt in vanuit het secundair onderwijs. Het Monitoraat op maat begeleidt hiernaast een relatief grote groep studenten (30%) die instroomt vanuit een professionele bachelor. Veelal gaat het hier om studenten met een schakelprogramma of een geïndividualiseerd traject. De overige 10% is in het bezit van een academische bachelor. Tegenover 2008-2009 en 2009-2010 stijgt het aandeel studenten met een professionele bachelor dat taalbegeleiding volgt met 10%. Een mogelijke verklaring hiervan is het feit dat er voor het eerst samengewerkt wordt met V&V, waar de studenten instromen met een professionele bachelor verpleegkunde. Bovendien heeft West de introductiesessies opgenomen in zijn aanbod voor werkstudenten. De meerderheid van de werkstudenten die deelnemen aan de introductiesessie, zijn studenten OOW met een diploma professionele bachelor lerarenopleiding. Een andere verklaring 15
kan de lichte toename zijn van het aantal schakeljaarstudenten in 2010-2011 4. Aan de Universiteit Antwerpen startten in het academiejaar 2010-2011 697 studenten in een schakel- of voorbereidingsprogramma: dat is 28 studenten meer dan in 2009-2010. Het aandeel deelnemers met een academische bachelor is vergelijkbaar met de voorbije werkjaren. Ongeveer de helft hiervan zijn studenten met een anderstalige achtergrond, die bijkomende ondersteuning vragen bij het verfijnen van hun Nederlands. Bij de generatiestudenten en de studenten met een professionele bachelor die ondersteuning vragen, heeft gemiddeld 25% een anderstalige achtergrond. Grafiek 3: vooropleiding deelnemers Monitoraat op maat 2010-2011 (N=209) ac Ba 10% secundair 60% prof Ba 30% 3.2.3 Taalachtergrond Om de deelnemers per taalachtergrond te classificeren, maken we een onderscheid tussen studenten met een Nederlandstalige, een meertalige en een anderstalige achtergrond. De Nederlandstalige studenten zijn die studenten die Nederlands als hun enige moedertaal of thuistaal opgeven. Onder meertalige studenten verstaan we studenten die naast het Nederlands ook nog een andere moedertaal of thuistaal opgeven. Het gaat bijvoorbeeld om studenten die hier geboren zijn en onderwijs volledig in het Nederlands hebben gevolgd, maar met hun ouders een andere taal spreken. Anderstalige studenten definiëren we als studenten die het Nederlands niet als hun 4 In-, door- en uitstroom van studenten. Jaarboek 2011, Universiteit Antwerpen. 16
moedertaal of thuistaal opgeven, en Nederlands hebben geleerd als een vreemde taal. Zij hebben maximum 4 jaar middelbaar of hoger onderwijs in het Nederlands gevolgd. Zoals blijkt uit grafieken 4 en 5 In 2010-2011 heeft één op de vier studenten op het Monitoraat op maat een anderstalige achtergrond: 52 anders- en meertalige studenten volgden een persoonlijk taaltraject. Grafiek 4: deelnemers Monitoraat op maat 2010-2011 per taalgroep (N=209) anderstalig 15% meertalig 10% Nederlandstalig 75% 17
Grafiek 5: deelnemers Monitoraat op maat per studiejaar en taalgroep 2010-2011 (N=209) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ba 1 andere Ba/sp/vp ma anderstalig meertalig Nederlandstalig 3.2. 4 Huidige opleiding Tot slot presenteren we de verdeling van de deelnemers over de verschillende faculteiten. Het grote aantal deelnemers uit de faculteit RECH is onder meer te verklaren door de taalbeleidsmaatregelen vanuit de faculteit en de inspanningen die geleverd worden om alle eerstejaarsstudenten te screenen voor lees- en schrijfvaardigheid, en deze op te volgen. Het relatief grote aantal studenten van LW is deels te verklaren door de gerichte doorverwijzing van studenten vanuit de opleidingen naar het Monitoraat op maat. Ten opzichte van het vorige werkjaar is het aantal deelnemers uit GEN toegenomen. Dit is een rechtstreeks gevolg van de sessies die aan de schakeljaarstudenten V&V werden aangeboden. Deze sessies vonden voor de eerste keer plaats in 2010-2011. Verder is ook het aantal studenten van IOIW toegenomen. Dit zijn veelal deelnemers die de introducerende taalsessie voor werkstudenten volgden en na afloop een persoonlijk taaltraject hebben opgestart. Het aantal studenten FBD en WET is relatief laag. Nochtans wordt aan beginnende studenten in deze opleiding ook een introductiesessie aangeboden binnen het overbruggingsonderwijs. Een mogelijke verklaring is dat deze opleidingen minder studenten met taalnood hebben, dat het curriculaire aanbod academische vaardigheden voor de meeste studenten volstaat, dat taal- en tekstvaardigheid pas in latere jaren pregnanter wordt op een ogenblik dat studenten dan het Monitoraat op maat uit het oog verloren zijn. We willen de werkelijke redenen voor de lage 18
opkomst nagaan en zoeken naar manieren op maat van de opleiding om meer studenten met taalnoden te bereiken. Grafiek 6: deelnemers Monitoraat op maat per opleiding 2010-2011 (N=209) TEW 11% FBD & WET 5% GEN 14% RECH 24% LW 19% PSW 17% IOIW 10% 19
4. Evaluatie 2010-2011: perceptie door de studenten De taalondersteuning van het werkjaar 2010-2011 werd geëvalueerd met een tevredenheidsenquête: aan de groep studenten met een persoonlijk taaltraject en de studenten die de kennismakingssessie Academisch Nederlands in samenwerking met West volgden, werd gevraagd hun waardering over de taalbegeleiding te geven. Bijlage 1 bevat een selectie van uitspraken van waardering, advies, suggesties en andere opmerkingen door studenten over het Monitoraat op maat. 4.1 Na persoonlijk taaltraject Het Monitoraat op maat vraagt na afronding van het persoonlijk taaltraject aan alle deelnemers om een online evaluatieformulier in te vullen. De evaluatie bestaat uit gesloten en open vragen. Bij de gesloten vragen geven de deelnemers hun waardering over bepaalde aspecten van de begeleiding aan met een score tussen 0 en 5. De scores werden in het evaluatieformulier als volgt omschreven: 0 = Helemaal niet goed, verloren moeite, 1 = Niet goed, ontevreden, 2 = Niet helemaal tevreden, 3 = Voldoende, tevreden, 4 = Goed, de moeite waard 5 = Heel goed, fantastisch. De onderstaande tabel geeft de bevraagde aspecten en de gemiddelde waardering hiervoor weer. Tabel 1: gemiddelde waardering (n=29) Vragen gemiddelde score op 5 Het Monitoraat op maat heeft me geholpen op het vlak van academische taalbeheersing. Het Monitoraat op maat heeft me op weg gezet om mijn academische taalbeheersing zelfstandig te ontwikkelen. Het Monitoraat op maat heeft positief bijgedragen tot mijn studieresultaat. 4,3 3,9 3,8 De taalbegeleiding sloot aan bij mijn huidige opleiding. 4,0 Verder bevat het evaluatieformulier ook open vragen. Uit de antwoorden kwamen de volgende positieve punten naar voren: - aanpak op maat - begeleiding in kleine groep 20
- werken met eigen materiaal - degelijk materiaal met goede modellen - efficiënte werkwijze - vriendelijke behandeling - toegenomen zelfvertrouwen Net zoals in de evaluaties van de vorige werkjaren geven studenten aan dat een belangrijke troef van de taalbegeleiding door het Monitoraat op maat de aanpak op maat is. Het beperkt aantal deelnemers van de groepssessies en de concrete en functionele aanpak wordt door de studenten als positief ervaren. De vraag naar mogelijke verbeterpunten, leverde de volgende suggesties op: - Groepslessen organiseren voor studenten uit hetzelfde jaar en opleiding, zodat ook de ondersteuning in groep gekoppeld kan worden aan bestaande opdrachten. - Liever langere lessen van bv. 3 uur in plaats van twee lessen van 1,5 uur. - Meer schrijfoefeningen maken in de groepslessen - Ondersteuning ook vóór de start van het academiejaar aanbieden - Ondersteuning bij de start van de opleiding aanbieden, bijvoorbeeld in één dag. - Loket: vaste spreekuren waarop studenten kunnen langskomen zonder afspraak - Meer individuele afspraken mogelijk maken in plaats van groepslessen - Uitbreiding van het aanbod: Ook citeren en refereren en studieplanning aanbieden - Feedback op papers kunnen krijgen per e-mail De laatste twee suggesties horen niet bij de opdracht van het Monitoraat op maat. Studenten met vragen rond studieplanning worden doorverwezen naar de Dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding. Refereren en citeren zijn specifieke academische vaardigheden die in de opleidingen zelf aangeleerd worden. We onderzoeken in welke mate ondersteuning voor de start van het academiejaar kan worden aangeboden. De voorbije jaren werd in september één lessenreeks basisvaardigheid academisch schrijven aangeboden voor studenten die zich in de loop van juli of augustus aanmeldden. Wat de taalondersteuning betreft, streven we naar een zo efficiënt mogelijke organisatie en invulling: enerzijds om de tijdsinvestering van de studenten maximaal te laten renderen, anderzijds om binnen de financiële middelen voor het Monitoraat op maat, een zo groot mogelijk aantal studenten te bedienen. 4.2 Na kennismakingssessie Academisch Nederlands Het Monitoraat op maat gaf in samenwerking met West in oktober 2011 de kennismakingssessie Academisch Nederlands aan 26 werkstudenten. In deze sessie kregen de deelnemers strategieën aangereikt om wetenschappelijke teksten te lezen en te schrijven, en maakten ze kennis met de specifieke kenmerken van het academische Nederlands. 21
De deelnemers evalueerden deze workshop aan de hand van een formulier aangeleverd door West. Tabel 2 toont de gemiddelde waardering op 4 over de inhoud van de workshop, de manier waarop deze gebracht werd en de praktische organisatie (0 = helemaal niet/zeer slecht; 4 = helemaal wel/zeer goed ). Tabel 3 geeft in volgorde van frequentie de voornaamste positieve punten weer die in de open antwoorden aan bod komen. Dit commentaar is gelijkaardig aan dat van de studenten die hun persoonlijk taaltraject beoordeelden. Tabel 2: evaluatie West - gemiddelde waardering (n=15) Vragen gemiddelde score op 4 De inhoud van de workshop voldeed aan mijn verwachtingen. De manier van presenteren/uitleg verschaffen voldeed aan mijn verwachtingen. 3,7 3,7 Wat vond u van de praktische organisatie? 3,3 Tabel 3: evaluatie West - positieve punten in open antwoorden van de deelnemers, in volgorde van frequentie 1 duidelijke uitleg 2 interactieve workshop 3 praktijkgerichte aanpak 4 kleine groep 5 goede docent Eén deelnemer wees als negatief punt op de niveauverschillen tussen de deelnemers. Daarnaast vonden deelnemers dat een dergelijk aanbod er ook zou moeten komen voor: - Academisch Engels - spreekvaardigheid Nederlands - spelling en grammatica - refereren aan bronnen. 22
Het Monitoraat op maat krijgt vaker de vraag van studenten of de taalondersteuning ook voor academisch Engels geldt. De nood aan ondersteuning voor academisch Engels voor studenten is besproken op de adviesraad van het Monitoraat op maat in 2011, en wordt opgenomen in het overleg over talenbeleid tussen Linguapolis en de universitaire overheid. Spreekvaardigheid, spelling en grammatica komen aan bod in de individuele ondersteuningssessies. Voor informatie over correct refereren, verwijzen we door naar de opleidingen (zie ook 4.1). 23
5. Besluit: troeven en uitdagingen 5.1 Troeven Het Monitoraat op maat heeft na vijf jaar een aantal speerpunten verankerd. Zowel op het niveau van de student als van de opleiding en de instelling werden deze steeds beter aantoonbaar. 5.1.1 Studenten Voor studenten die zich in een onzekere of zwakkere positie bevinden, is een laagdrempelig karakter belangrijk. Voor een deelname aan het Monitoraat op maat zijn er immers weinig vereisten: de student moet ingeschreven zijn aan de Universiteit Antwerpen en er moet een aanwijsbare taalnood zijn. Bovendien is de deelname aan de taalondersteuning dankzij de middelen van het Aanmoedigingsfonds gratis, wat zeker voor studenten met een lage SES noodzakelijk is om niet bij voorbaat te worden uitgesloten. Een tweede troef die het Monitoraat op maat voor de student aantrekkelijk maakt, is de vrijwillige deelname aan de taalondersteuning. Dat karakter wordt versterkt door het feit dat het Monitoraat op maat niet gebonden is aan een bepaalde faculteit maar universiteitsbreed opereert. Studenten worden niet verplicht, niet geviseerd, niet bepamperd en evenmin met studiepunten beloond. Zij worden daarentegen aangesproken op hun verantwoordelijkheid voor hun eigen studiekansen. Die persoonlijke vrije keuze is een van de motiverende factoren om aan de taalondersteuning deel te nemen. Ten slotte blijkt de motiverende aanpak een gewaardeerde kwaliteit van het Monitoraat op maat. Motiverende factoren zijn de ontwikkelingsgerichte aanpak en het maatwerk. De begeleiding beoogt de verdere ontwikkeling van het taalpotentieel van de student. De student wordt uitgedaagd om zijn taal op een kwalitatief hoogstaande manier als studie- en communicatie-instrument in te zetten. Het gaat dus om veel meer dan remediëring, waarbij de focus op fouten ligt. Ook het maatwerk verhoogt de motivatie. Dat impliceert zowel de inbedding in de opleiding van de student als de flexibiliteit die past bij zijn studietraject en studieprogramma. Zo ervaart de student de taalondersteuning als noodzakelijk en relevant voor zijn persoonlijk studiesucces. 5.1.2 Opleidingen Voor de opleidingen van de Universiteit Antwerpen biedt het Monitoraat op maat vier voordelen. Ten eerste biedt het Monitoraat op maat opleidingen een extra mogelijkheid om opleidingskwaliteit te verzekeren en de lat voor taal hoog te leggen ondanks de toenemende heterogeniteit in startposities van de beginnende studenten. Wanneer studenten een of andere lacune vertonen op vlak van academische basistaalvaardigheid, kunnen docenten en studietrajectbegeleiders hen doorverwijzen naar het Monitoraat op maat voor gepaste taalondersteuning. Verder kunnen opleidingen een beroep doen op het Monitoraat op maat om onderwijsflankerende hulpinstrumenten aan de eigen onderwijsomgeving toe te voegen. Zo hebben bijvoorbeeld enkele opleidingen het leer- en oefenmateriaal voor toekomstige studenten ook ter beschikking gesteld van de startende studenten. Die kunnen hiermee zelfstandig aan de slag om ontbrekende knowhow of minder ontwikkelde vaardigheden bij te sturen. Voor de opleidingen is het Monitoraat op maat dus een extra opportuniteit om hun taalbeleid hard te maken met een aanvullende taalondersteuning of hulpinstrumenten. 24
5.1.3 Universiteit Voor de universiteit als geheel heeft het Monitoraat op maat hoofdzakelijk twee troeven. In een stad waar 38 procent van de leerlingen in het basisonderwijs een andere thuistaal heeft dan het Nederlands 5, is het de zorg van de Universiteit Antwerpen om voldoende kansen te creëren op een diploma hoger onderwijs voor alle toekomstige studenten. Het Monitoraat op maat is een van de maatregelen binnen het gelijkekansenbeleid waarmee de Universiteit Antwerpen aan noden van kansengroepen beantwoordt. Tegelijkertijd past het Monitoraat op maat binnen de onderwijsvisie van de universiteit: het Monitoraat op maat draagt bij tot een positief, kansrijk studieklimaat en maakt deel uit van een krachtige studieomgeving waarbinnen studenten zich zelfstandig ontwikkelen en vormen tot academische bachelors of masters. Daarbij wordt voortdurend kwalitatieve uitstroom van studenten beoogd/ nagestreefd. 5.2 Uitdagingen Het Monitoraat op maat staat ten slotte ook voor een aantal uitdagingen van diverse aard: zowel op het vlak van pr en logistiek, als van studentenwerking en onderzoek zijn er verbeterpunten of duiken er nieuwe vragen op. Ten eerste is de communicatie over opzet en werking van Monitoraat op maat een blijvend aandachtspunt. In het bijzonder voor docenten en beleidsmedewerkers moeten nog meer inspanningen geleverd worden. Ervaring leert dat deuren opengaan zodra misvattingen of onwetendheid over de complementaire rol van het monitoraat en de mogelijke samenwerking opgehelderd zijn. Dan zien docenten al gauw mogelijkheden tot gericht doorverwijzen van studenten en inzetten van ondersteunende documenten over academische basistaalvaardigheid (zie bijlage 4). Verder dringt een betere huisvesting op de buitencampussen zich op met het oog op betere bereikbaarheid voor de studenten. Op campus Groenenborger worden we uit de nood geholpen door de dienst Studentenbegeleiding: een dag per week stellen ze hun kantoor ter beschikking voor de taalbegeleiding. Om het taalmonitoraat op de buitencampussen optimaal te laten functioneren, is een ruimte met lesmateriaal en benodigdheden noodzakelijk.. Een derde uitdaging is de wetenschappelijke onderbouwing van de taalondersteuning: literatuurstudie, onderzoek, effectmeting. Hier worden bijkomende financiële middelen en mogelijkheden gezocht, om de expertise binnenshuis te bundelen. Het Monitoraat op maat zette de afgelopen twee jaar effectiviteitsmeting reeds op de agenda: in samenwerking met collega s van Lessius Hogeschool, Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Utrecht en de Katholieke Hogeschool Limburg kwam een informatief document tot stand voor het Nederlands Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs (2011). In mei 2012 zal het Monitoraat op maat samen met Artevelde, HvN Brussel, HoWest, KHLim, HUB en CTO een studiedag rond effectmeting voor het Vlaams Forum Taalbeleid en Taalondersteuning organiseren. Experten uit diverse instellingen zullen hun medewerking verlenen. Verder moeten de activiteiten van het Monitoraat op maat structureel ingebed worden in het onderwijsbeleid van de Universiteit en de opleidingen. Dat is nu al zo voor de ontwikkeling en 5 Commissie voor Onderwijs en Gelijke Kansen. Vergadering van 08/03/2012. 25
opvolging van het onderdeel Academisch Nederlands van het ontmoetingsplatform Leer ons kennen, en voor de kennismaking Academisch Nederlands (met beginassessment) tijdens het overbruggingsonderwijs en op introductiedagen. Structurele inbedding impliceert dat met de projectmatige financiering komaf gemaakt wordt en dat een duurzame verankering mogelijk wordt. Een laatste uitdaging voor het Monitoraat op maat is de nakende inkanteling van de opleiding Vertalers-Tolken en Ingenieurswetenschappen (2013-2014). Met de huidige bestaffing kan het aantal bereikte studenten niet toenemen: het plafond is bereikt. Er moeten dus bijkomende middelen gevonden worden zodat het Monitoraat op maat ook voor studenten uit deze opleidingen toegankelijk wordt. 26
6. Literatuur Berckmoes, D. en H. Rombouts (2009). Taalondersteuning academisch Nederlands in de praktijk. Het taalmonitoraat op de Universiteit Antwerpen. In Graus, J., P. Rooijackers en W. Van der Westen (red.), Levende Talen. Taal centraal: taalbeleid in het Nederlandse en Vlaamse onderwijs, Bussum. Berckmoes, D. en H. Rombouts (2009). Rapport verkennend onderzoek naar knelpunten taalvaardigheid in het hoger onderwijs. Linguapolis/Universiteit Antwerpen. Berckmoes, D. en H. Rombouts (2010). Academische taalvaardigheid voor elke student. De meerwaarde van een monitoraat op maat. In Van Hoyweghen, D. (red.), Naar taalkrachtige lerarenopleidingen. Bouwstenen voor taalbeleid, Plantyn. (2010) Commissie voor Onderwijs en Gelijke Kansen Vergadering van 08/03/2012. Gezien op 7 juni, 2012, op http://www.vlaamsparlement.be/proteus5/showviverslag.action?id=661439 Cuvelier, P., D. Berckmoes en H. Rombouts (2008). Monitoraat op maat. Taalstimulering academisch Nederlands voor studenten aan de Universiteit Antwerpen. Rapport eerste impulsjaar, september 2006- augustus 2007. Linguapolis/Universiteit Antwerpen. Cuvelier, P., D. Berckmoes en H. Rombouts (2009). Monitoraat op maat. Taalstimulering academisch Nederlands voor studenten aan de Universiteit Antwerpen. Rapport tweede jaar, september 2007- augustus 2008. Linguapolis/Universiteit Antwerpen. Cuvelier, P., D. Berckmoes en H. Rombouts (2010). Monitoraat op maat. Taalstimulering academisch Nederlands voor studenten aan de Universiteit Antwerpen. Rapport derde jaar, september 2008- augustus 2009. Linguapolis/Universiteit Antwerpen. Denekens, J., S. van Bueren en C. Van den Bogaert (2010). Van secundair naar hoger onderwijs. Het instellingsperspectief. TH&MA, 1, 38-43. Gielen, H. & Indesteege, L. (2004). Rendement van leeractiviteiten. Effect- en ROI-meting van opleidingen. Leuven: Acco. In-, door- en uitstroom van studenten. Jaarboek 2011 - Universiteit Antwerpen Gezien op 22 februari, 2012, op http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*onw&n=88591 UA-visie op onderwijsinnovatie Gezien op 24 mei, 2012, op http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*onw&n=20428&ct=014875&e=217080 Van Houtven, T., H. Rombouts, V. Schuyten, R.G. Panday en M. Eijgelshoven (2011). Effectmeting van taalinterventies in het hoger onderwijs. Intern document voor het Nederlands-Vlaams platform Taalbeleid en Taalondersteuning. Antwerpen Den Haag. Verschoren, A. (2009). Beleidsverklaring. Gezien op 8 april, 2012, op http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.beleidsverklaring&n=76291 27
Bijlagen Bijlage 1: studenten over het Monitoraat op maat Bijlage 2: flyer Monitoraat op maat Bijlage 3: flyer Taalzeker aan de start! Bijlage 4: schermafdrukken uit Taalzeker aan de start! 28
Bijlage 1: studenten over het Monitoraat op maat Dankzij het Monitoraat heb ik de achterstand die ik had tegenover de andere studenten ingehaald. Ik vind het voor mezelf ook positief dat er telkens een soort opdracht werd afgesproken tegen de volgende afspraak. Bij het Monitoraat op maat wordt er echt een planning opgemaakt voor uw specifiek probleem. Ze nemen voldoende tijd met je en nemen je heel serieus. Echt TOP! Ik heb meer geleerd in 3 individuele lessen als in twee jaar remedial teaching in Nederland. Ik heb 4 op 5 gehaald bij mijn eerste paper. Door het volgen van deze lessen wist ik precies wat er verwacht werd en hoe ik het criteriablad van de paper moest interpreteren; ik heb het voorbeeld dat tijdens deze sessie geanalyseerd werd bij het schrijven van mijn paper als model gebruikt voor structuur en alineaovergang. Met dit voorbeeld heb je een beetje houvast van hoe het moet als je begint te twijfelen. Het samenkomen in kleine groepjes moet zeker behouden blijven aangezien de drempel om een vraag te stellen dan veel kleiner is en omdat de begeleiding veel persoonlijker aanvoelt. Het monitoraat heeft me geleerd hoe ik mijn teksten moet structureren e.d., waardoor mijn paper veel duidelijker geschreven was. Door inzicht te krijgen in de redenen waarom je moeite hebt om op de juiste manier antwoorden te formuleren en het aanleren van technieken om dit probleem op te lossen, wordt het voor een student gemakkelijker om zich op de inhoud van zijn of haar studies te concentreren. De frequentie van afspraken in functie van noden vond ik geweldig, omdat de eigen noden pas vorm krijgen wanneer je met een werk bezig bent. 29
Bijlage 2: flyer Monitoraat op maat 30
Bijlage 3: flyer Taalzeker aan de start! 31
Bijlage 4: schermafdrukken uit Taalzeker aan de start! 32
33
34