Nota Taalbeleid Universiteit Antwerpen

Transcriptie

1 Nota Taalbeleid Universiteit Antwerpen 1. Inleiding: taalbeleid in functie van studie en werksucces Deze nota Taalbeleid expliciteert de visie op taalbeleid van de UAntwerpen, instellingsbreed maar gedifferentieerd naar de opleidingen en faculteiten. De nota vertrekt vanuit de bestaande initiatieven rond taalbeleid en taalondersteuning aan onze universiteit. Hij sluit aan bij de algemene visie van de Universiteit Antwerpen op onderwijs (activerend, studentgecentreerd en competentiegericht 1 ) en diversiteit (maximale ontplooiingskansen voor elke student 2 ). De nota Taalbeleid vertolkt een brede visie op taalbeleid, zoals gedefinieerd door van der Westen (2002): Taalbeleid is de formulering van het permanente, systematische en strategische handelen van beleidsmakers en beleidsuitvoerders om ( ) taal én taalontwikkeling tot een bron van permanente aandacht en zorg te laten zijn in de dagelijkse praktijk van het onderwijs en die maatregelen te nemen die bijdragen aan het studiesucces van studenten. Studiesucces wil in dit verband zeggen: in staat zijn de opleiding met behoud van alle kwaliteitseisen succesvol te doorlopen, en bij het afstuderen beschikken over voldoende taalvaardigheid voor de beginnende beroepsuitoefening. 3 De nota Taalbeleid ligt in de lijn van de aanbevelingen van de Nederlandse Taalunie om via een expliciet taalbeleid, toegespitst op de eigen opleidingen en studiegebieden, structureel aandacht te schenken aan de taalvaardigheid van studenten in het hoger onderwijs in functie van studie en werksucces 4. Daarnaast komt de Universiteit Antwerpen tegemoet aan de decretale verplichting waarin de overheid aan instellingen hoger onderwijs vraagt om studenten te ondersteunen in de ontwikkeling van hun taalvaardigheid 5. Deze nota Taalbeleid wil een instrument zijn dat de faculteiten en opleidingen kan ondersteunen in de verdere ontwikkeling van het eigen taalbeleid, aangepast aan de eigen context en specifieke behoeften. 1 Visie op onderwijs en onderwijsinnovatie Universiteit Antwerpen. ( 2 Diversiteitsbeleid aan de Universiteit Antwerpen. ( 29%20pt%207_2%20doc%20Diversiteitsbeleid%20DEF%20(2).pdf) 3 van der Westen, W. (2007). Van nul tot platform; Taalbeleid in het hoger onderwijs, in A. van Gelderen (red.), Eenentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands, Gent, Academia Press, p Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren (2015). Adviesrapport Vaart met taalvaardigheid. Nederlands in het hoger onderwijs, Nederlandse Taalunie. 5 Vlaams Parlement (2012). Decreet betreffende de integratie van de academische hogeschoolopleidingen in de universiteiten. Wijzigingen 5 juli Artikel 63: [ ] 2. De instellingen voorzien voor studenten in aangepaste voorzieningen, waaronder een kosteloos toegankelijk en behoeftedekkend aanbod van Nederlandstalige en anderstalige taalcursussen en taalbegeleidingsmaatregelen. 1

2 2. Uitgangspunten 2.1 Competentiegerichte opvatting over taal en taalvaardigheid De nota taalbeleid vat academische taalcompetentie op als het geheel van taalkennis, functionele vaardigheden, strategieën en attitudes die studenten moeten ontwikkelen om studietaken in het hoger onderwijs (bijvoorbeeld werkstukken schrijven, grote hoeveelheden tekst verwerken, ) met succes uit te voeren. Taalvaardigheid omvat dus meer dan de vormelijke aspecten van taal zoals spelling en grammatica. Onderzoek en praktijk wijzen uit dat vooral complexere competenties zoals structuur aanbrengen, verbanden leggen, helder en wetenschappelijk formuleren of efficiënt communiceren, aandacht verdienen in de ontwikkeling van de taalvaardigheid Diverse studentenpopulatie Niet alle studenten beginnen aan hun universitaire studie met dezelfde basistaalvaardigheid, waardoor de academische taalontwikkeling niet voor iedereen even vlot verloopt. Niettemin blijven de eindverwachtingen voor taalvaardigheid voor elke student hoog. Om eventuele lacunes in de basistaalvaardigheid weg te werken, is het aangewezen dat deze studenten kunnen gebruikmaken van laagdrempelige en aangepaste ondersteuning, die focust op de taalvaardigheid die in de opleiding wordt vereist. Deze ondersteuning is idealiter dan ook zoveel mogelijk ingebed in de opleiding. Ze is eveneens competentiegericht en zet in op de zelfredzaamheid van de student Aandacht voor taalontwikkeling doorheen de opleiding Van afgestudeerden aan de universiteit wordt een hoger niveau van taalvaardigheid verwacht dan wat ze kunnen bij de start van hun academische studie 8. Tijdens hun academische opleiding verwerven studenten gaandeweg de taalvaardigheid die vereist is bij zowel hun studie als bij de aanvang van hun latere beroep. Sommige opleidingen besteden hier aandacht aan in een afzonderlijk opleidingsonderdeel zoals Academische vaardigheden of Rechtstaalbeheersing, maar ook de andere onderdelen van het curriculum bieden kansen om de academische taalontwikkeling van studenten te ondersteunen: ieder opleidingsonderdeel stelt tenslotte talige eisen 9. Bovendien blijkt zowel uit de praktijk als uit de literatuur net dat continuïteit in de aandacht voor taal en taalvaardigheid een voorwaarde is om studenten effectief te ondersteunen in hun taalvaardigheidsontwikkeling 10. Deze 6 Herelixka, C. en S. Verhulst (2014). Nederlands in het hoger onderwijs. Een verkennende literatuurstudie naar taalvaardigheid en taalbeleid. Nederlands Taalunie. Zie ook Berckmoes, D en H. Rombouts (2009). Intern rapport verkennend onderzoek naar knelpunten taalvaardigheid in het hoger onderwijs. Universiteit Antwerpen. 7 Berckmoes, D. en H. Rombouts (2010). Academische taalvaardigheid voor elke student. De meerwaarde van een taalmonitoraat op maat in Van Hoyweghen, D. (2010). Naar taalkrachtige lerarenopleidingen. Bouwstenen voor taalbeleid, Plantyn, Mechelen, p Over taalbegeleiding aan andere Vlaamse universiteiten, zie onder meer: Deygers, B. en S. Kanobana (2010). Taalbeleid aan de Universiteit Gent. Segregeren of diversifiëren? in Vanhooren S. en A. Mottart (red.) (2010). Vierentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands, Gent, Academia Press, p ; De Wachter, L. Een begeleidingsinitiatief Academisch Nederlands voor eerstejaarsstudenten aan de K.U.Leuven in Vanhooren S. en A. Mottart (red.) (2008). Tweeëntwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands, Gent, Academia Press, p Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren (2015). Adviesrapport Vaart met taalvaardigheid. Nederlands in het hoger onderwijs, Nederlandse Taalunie. 9 Hajer, M. en T. Meestringa (2009). Handboek Taalgericht vakonderwijs. Bussum, Coutinho. 10 Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren (2015). Adviesrapport Vaart met taalvaardigheid. Nederlands in het hoger onderwijs, Nederlandse Taalunie. 2

3 continuïteit wordt het best gegarandeerd in een uitgewerkte leerlijn taalvaardigheid. Een leerlijn kan vorm krijgen binnen taalvaardigheidsvakken doorheen de opleiding, of ze kan geïntegreerd worden in heel het curriculum. 3. Doelstellingen 3.1 Doel van de Nota Taalbeleid: opleidingen voeren een taalbeleid, vanuit de eigen context en behoeften, met het oog op het bereiken van een zo hoog mogelijk taalniveau van elke student. Het doel van de nota Taalbeleid vertaalt zich in twee strategische doelstellingen: de eerste strategische doelstelling heeft betrekking op taalbeleidsacties bij de instroom, de tweede strategische doelstelling betreft taalbeleidsacties in functie van de door en uitstroom. Om het taalbeleid concreet vorm te geven, is elke strategische doelstelling uitgewerkt in operationele doelstellingen die worden toegelicht aan de hand van good practices uit de opleidingen. [later toe te voegen: korte uitleg bij elke operationele doelstelling] 3.2 Strategische doelstelling 1: studenten beschikken over de basistaalvaardigheid waarop de academische taalontwikkeling verder bouwt Beginnende studenten zijn op de hoogte van de verwachte basistaalvaardigheid academisch Nederlands. Formulering startcompetenties in beschrijvingen opleidingsonderdelen Blackboard cursus Basisvaardigheden academisch Nederlands: tips en oefeningen Inclusieve Introductie basisvaardigheden academisch Nederlands voor instromende bachelor en schakelstudenten op maat van de opleiding door Monitoraat op maat Beginnende studenten kunnen hun taalvaardigheid aftoetsen aan de verwachte basistaalvaardigheid academisch Nederlands. Blackboard cursus Basisvaardigheden academisch Nederlands: tips en oefeningen Beginassessments en course embedded assessments basisvaardigheden academisch Nederlands met feedback, voor instromende bachelor en schakelstudenten Beginnende studenten kunnen gebruikmaken van aangepaste taalondersteuning om eventuele lacunes in hun basistaalvaardigheid weg te werken. Blackboard cursus Basisvaardigheden academisch Nederlands: tips en oefeningen Opleidingsspecifieke taalondersteuning door Monitoraat op maat, geïntegreerd in de opleiding en inspelend op specifieke behoeften van de opleiding. Het ondersteunend aanbod op maat van de opleiding bestaat uit: o Presentatie Monitoraat op maat en zelfstudiemateriaal Basisvaardigheden Academisch Nederlands o Introductie Basisvaardigheden academisch Nederlands 3

4 o o Taalontwikkelende feedbacksessies op basistaalvaardigheid bij beginassessment of studietaken Opleidingsspecifieke workshops over: algemene principes van academisch schrijven academische teksten lezen lees en antwoordvaardigheid correcte taal Algemeen (universiteitsbreed) aanbod taalondersteuning Monitoraat op maat, beschikbaar voor alle studenten van de Universiteit Antwerpen met focus op instromende bachelor en schakelstudenten. Dit aanbod bestaat uit: o Workshops: algemene principes van academisch schrijven academische teksten lezen correcte taal mondelinge vaardigheid o Individuele opvolging o (begeleide) zelfstudie via BB cursus Basisvaardigheden Academisch Nederlands 3.3 Strategische doelstelling 2: studenten ontwikkelen hun academische taalvaardigheid doorheen de opleiding Studenten zijn zich bewust van de verwachte eindcompetenties academische taalvaardigheid binnen de opleiding (ook in functie van de beginnende beroepsuitoefening). Formulering van taalvaardigheidsdoelen in beschrijving van de kerncompetenties Studenten krijgen op regelmatige wijze doorheen de opleiding feedback over hun academisch taalvaardigheidsniveau. Docenten of medestudenten geven (tussentijdse) feedback voor taalvaardigheid op studietaken, ook in niet taalvakken Docenten besteden aandacht aan de talige aspecten van hun opleidingsonderdeel. Expliciteren van talige verwachtingen bij studietaken Bewust omgaan met structuur, (vak)terminologie, in syllabi en hoorcolleges Creëren van leermomenten en oefenkansen via activerend en interactief onderwijs Taalontwikkeling krijgt vorm in een leerlijn taalvaardigheid. Leerlijn taalvaardigheid in specifieke opleidingsonderdelen o Opleidingsonderdelen rond taalvaardigheid worden opgenomen in het curriculum doorheen heel de opleiding o Ontwikkeling van gradueel opbouwende taalcompetenties o Gebruik van kijkwijzers in functie van taalontwikkelende feedback o Taalvaardigheid wordt formatief en summatief geëvalueerd 4

5 Leerlijn taalvaardigheid geïntegreerd in de opleiding o Ontwikkeling van gradueel opbouwende taalcompetenties in verschillende opleidingsonderdelen o Gebruik van kijkwijzers in functie van taalontwikkelende feedback o Taalvaardigheid wordt eventueel (maar niet noodzakelijk) meegenomen bij de evaluatie van de opleidingsonderdelen 5

6 Bijlage 1 Good practices in de opleidingen [aan te vullen door opleidingen] Meten van de starttaalcompetentie Schrijf en leesassessments geïntegreerd in bestaande inhoudelijke studietaken Faculteit Letteren & Wijsbegeerte (bachelor Geschiedenis): schrijftaak in kader van OO Historische Oefeningen* Faculteit Letteren & Wijsbegeerte (bachelor Wijsbegeerte): eerste schrijftaak in kader van leerlijn vaardigheden in samenwerking met Monitoraat op Maat* Faculteit Ontwerpwetenschappen (bachelor Architectuur): schrijftaak op basis van verslagen studiereizen*** Faculteit Ontwerpwetenschappen (bachelor Conservatie Restauratie): schrijftaak gekoppeld aan OO Heuristiek* Faculteit Ontwerpwetenschappen (bachelor Productontwikkeling): opdracht uit OO Algemene Economie (semester 1), vervolgtraject in OO Toegepast Onderzoek (semester 2) ** Faculteit FBD (bachelor Biomedische wetenschappen en Diergeneeskunde): beperkte schrijftaak gekoppeld aan OO Natuurkunde*** Faculteit FBD (bachelor Farmacie): groepsopdracht OO Academische vaardigheden portfolio rond het geneesmiddel : schriftelijk rapporteren* Beginassessment met een schrijf en/of leestaak Faculteit Sociale Wetenschappen: schrijftest met screening op 13 dimensies Faculteit FBD: online leestest en individuele schrijftest*** Faculteit Rechten: test leesvaardigheid en beginassessment schrijven* Faculteit GGW (schakelprogramma Verpleeg en vroedkunde): tussentijdse opdracht voor OO Academische vorming * Beginassessment met een taaltest Faculteit Letteren & Wijsbegeerte (bachelor Taal en Letterkunde): Tall test Faculteit Letteren & Wijsbegeerte (bachelor Taal en Letterkunde, combinaties met Nederlands): Test Taalvast gekoppeld aan OO Nederlandse Taalbeheersing met remediërend aanbod digitale oefeningen. Faculteit TEW: zelftest wetenschappelijk formuleren en correcte taal**. *Opvolging door Monitoraat op maat via opleidingsspecifieke workshops **Opvolging door Monitoraat op maat via feedbacksessie en opleidingsspecifieke workshops *** Opvolging door Monitoraat op maat via feedbacksessie 6

7 Leerlijn taalvaardigheid Faculteit Letteren en Wijsbegeerte (bachelor Wijsbegeerte): BA1 Academische en filosofische vaardigheden (6sp); BA2 Schriftelijke oefeningen (6sp) en Mondelinge oefeningen (6sp); BA3 Voortgangsseminarie Bachelorproef (3sp). Horizontale links worden gegarandeerd door de opdrachten te combineren met taken voor andere opleidingsonderdelen. Blackboardcursus Basisvaardigheden academisch Nederlands van Monitoraat op maat wordt geïntegreerd in studiemateriaal. Faculteit Rechten: leerlijn mondelinge en schriftelijke vaardigheden doorheen BA1, BA2 en BA3. Er wordt gewerkt met gemeenschappelijke verbetersleutels; studenten krijgen altijd feedback en mogelijkheid tot herwerken vooraleer definitief wordt geëvalueerd. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte (schakelprogramma Meertalige Professionele Communicatie): Nederlandse taalbeheersing (4sp) en Academisch schrijven (4sp). Er wordt gewerkt met een doorlopende schrijftaak. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte (bachelor Geschiedenis): BA1 Historische oefeningen 1; BA2 Historische oefeningen 2; BA3 Geschiedenis en taal. Faculteit Ontwerpwetenschappen (bachelor Architectuur): doorlopende leerlijn schrijfvaardigheid in BA1 BA2 Ba3 in verschillende opleidingsonderdelen. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte (Bachelor Taal en Letterkunde, combinaties met Nederlands): BA1 Nederlandse Taalbeheersing 1; BA2 Nederlandse taalbeheersing 2; BA3 Nederlandse taalbeheersing 3. Er wordt gewerkt met een portfolio. Faculteit Farmaceutische, biomedische en diergeneeskundige wetenschappen (bachelor Farmacie): evaluatie op taalvaardigheid van laboverslagen met gemeenschappelijke kijkwijzers. Ook bij de bachelorscriptie wordt taalvaardigheid uitdrukkelijk meegenomen in de evaluatie. Faculteit Sociale Wetenschappen: BA1 Inleiding Wetenschappelijk Werk; BA3 Leeronderzoek. In het eerste OO wordt vertrokken van de methodiek uit de schrijftest; bedoeling is de systematiek verder te zetten in het Leeronderzoek. Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen (alle bacheloropleidingen): BA3 Bachelorproef bevat afzonderlijke module rond vaardigheden; bedoeling is dit verder uit te bouwen en voor te bereiden in BA1 en BA2. 7

8 Bijlage 2 Expertise en aanbod Monitoraat op maat Academisch Nederlands 1. Zelfstudiepakket Basisvaardigheden academisch Nederlands Sinds november 2012 is elke student van de Universiteit Antwerpen via Blackboard gekoppeld aan het zelfstudiepakket Basisvaardigheden academisch Nederlands: tips en oefeningen 11. Dit pakket bevat digitaal leer, oefen en zelftestmateriaal rond vijf specifieke taaltaken die studenten uitvoeren tijdens hun studieloopbaan: academische teksten lezen hoorcolleges volgen papers schrijven open examenvragen beantwoorden e mailen Daarnaast biedt het pakket informatie en oefeningen over algemene aspecten van academisch Nederlands: academische stijl woordenschat tekststructuur grammatica spelling en interpunctie 2. Extra taalondersteuning voor studenten Studenten die nood hebben aan extra taalondersteuning, kunnen tijdens het academiejaar terecht in zowel opleidingsspecifieke als universiteitsbrede workshops, en persoonlijke begeleiding. Monitoraat op maat biedt workshops over: Algemene principes van academisch schrijven Lezen van academische teksten Lees en antwoordvaardigheid Correct taalgebruik Grammaticale struikelblokken aanpakken (voor anderstaligen) Mondelinge vaardigheden oefenen (voor anderstaligen) 3. Ondersteuning voor opleidingen Monitoraat op maat geeft ook opleidingsspecifieke sessies voor alle (instromende) studenten van een opleiding: introductiesessies rond basisvaardigheden academisch Nederlands feedbacksessies academisch Nederlands: naar aanleiding van een (begin)assessment of studietaak in de opleiding Monitoraat op maat geeft ook advies aan docenten en opleidingen over onder meer: het opstellen van kijkwijzers voor het beoordelen of het geven van feedback bij studietaken 11 Via de slag is het materiaal ook beschikbaar voor toekomstige studenten die zich willen voorbereiden op de start van hun universitaire studie. 8

9 het expliciteren van talige verwachtingen en vereisten bij studietaken het uittekenen van een leerlijn taalvaardigheid 9