Zaag- en steekoefening op 90 Dhr. P. Adriaenssens VTS Sint-Niklaas Klas:.. Naam leerling:
INHOUD 1 ORGANISATIE... 3 1.1 INLEIDENDE BEGRIPPEN... 3 1.2 WERKTEKENING... 5 1.3 TE GEBRUIKEN GEREEDSCHAPPEN... 6 1.3.1 De winkelhaak... 6 1.3.2 De beitel... 6 1.3.3 Houten hamer... 8 1.3.4 Rug of kapzaag... 9 2 REALISATIE: ZAAG- EN STEEKOEFENING 90... 10 2.1 WERKGANG... 10 2.1.1 Het afschrijven... 10 2.1.2 Het uitwerken... 11 2.1.3 Het eindresultaat... 13 3 OPVOLGING EN EVALUATIE... 14 3.1 OPVOLGINGSFICHE VAN DE REALISATIE... 14 3.2 EVALUATIE... 15 3.2.1 Evaluatie van het project (productevaluatie door leerling)... 15 3.2.2 Evaluatie van de vaardigheden (procesevaluatie door leerling en leerkracht)... 15 3.2.3 Evaluatie van het eindresultaat van het project (productevaluatie door leerling en leerkracht)... 16 3.2.4 Projectrapport... 17 2
1 Organisatie 1.1 Inleidende begrippen Om op een duidelijke en uniforme manier over een constructie of een deel daarvan te kunnen praten stellen we dat ieder stuk hout: een lengte, breedte en dikte heeft. vlakken evenwijdig aan de vezelrichting heeft. vlakken dwars over de vezelrichting heeft. Bij het bestuderen van bovenstaande tekeningen kunnen we stellen dat: de vlakken evenwijdig aan de vezelrichting noemt heet langshout. de vlakken dwars over de vezelrichting heet men kopshout. de afmeting volgens de vezelrichting heet men lengte. de grootste afmeting volgens de vezelrichting heet men breedte. de kleinste afmeting dwars over de vezelrichting heet men dikte. 3
Opmerking Bij plaatmateriaal met een vezelrichting wordt dezelfde regel aangenomen. Bij plaatmateriaal zonder vezelrichting (b.v. spaanderplaat) is de grootste afmeting de lengte, de kleinste afmeting de breedte. Afhankelijk van de samenstelling is ofwel de dikte ofwel de breedte van een constructie evenwijdig aan de voorzijde (zie onderstaande tekeningen). De voorzijde van een constructie wordt bepaald door het plaatsen van paringstekens (deze worden later besproken). Vragen 1 Duid op onderstaande tekeningen de volgende afmetingen aan: - lengte, breedte, dikte. - langshout, kopshout. 2 Beschrijf de regels i.v.m. lengte, breedte en dikte bij plaatmateriaal. 4
1.2 Werktekening 5
1.3 Te gebruiken gereedschappen 1.3.1 De winkelhaak Doel Het afschrijven van Controleren van Controleren van kleine haaklijnen. rechte hoeken. oppervlakken op vlakheid. Controle op juistheid van de winkelhaak Binnen en buitenkant van de veer afschrijven met een fijn potlood. Winkelhaak omdraaien. De veer moet juist passen tussen de lijnen. 1.3.2 De beitel Algemeenheden en doel Beitels worden gebruikt in tal van omstandigheden voor het wegwerken van hout in alle richtingen van de houtvezels (schuin, dwars en met de vezels mee). Afhankelijk van de taak die je moet uitvoeren, kan je kiezen voor een bepaalde soort of type beitel. Voor onze oefening kiezen we voor een steekbeitel of platte beitel want we zullen allerhande inkepingen moeten maken een aanpassingswerk moeten doen. 6
Steekbeitels of platte steekbeitel: benaming van de delen Hoe kan ik onnodige slijtage voorkomen aan een beitel? Beitels en hun snede kunnen een stuk langer meegaan indien men ze behoorlijk behandelt. Hier volgen een aantal tips Beitels kunnen meerdere malen afgewet worden vooraleer ze moeten herslepen worden. Haal bij het slijpen van een beitel niet meer staal weg dan nodig is. Leg de beitel, bij niet gebruik, steeds in de bankgoot. Nooit wringen of slaan met een beitel. Bewaar de beitels droog en roestvrij en vrijwaar de snede van andere metalen voorwerpen. Op een beitel slaat men steeds met een houten hamer 7
1.3.3 Houten hamer Algemeenheden en doel De houten hamer wordt gebruikt bij het slaan op beitels, het in en uit elkaar slaan van vergaringen. Deze hamer is volledig vervaardigd uit hard hout, beuk of es. De houten hamer: benaming van de delen De steel De steel is ovaalvormig bewerkt om goed in de hand te liggen. Het uiteinde van de steel is niet bewerkt zodat er een verdikking ontstaat die belet dat de hamer uit de hand glijdt bij het slaan. De steel wordt in het zwaluwstaartvormige steelgat vastgezet met lijm en 1 of 2 houten spie. Let zeer goed op, vooral bij goedkopere hamers, wat betreft het vastzitten van de steel in het steelgat, deze zijn vaak niet opgespied! Het blok Het blok heeft meestal een afmeting van ± 150 mm lang, 100 mm breed en 70 mm dik. De ribben en hoeken zijn afgerond om afsplintering te voorkomen. De banen of slagvlakken zijn licht afgeschuind omdat het slagvlak zo volledig mogelijk het aangeslagen oppervlak zou raken. 8
Vragen 1 Waarvoor wordt de houten hamer specifiek gebruikt? 2 Waar moet men op letten bij aankoop van een houten hamer? 1.3.4 Rug of kapzaag Algemeenheden en doel De rugzaag heeft kleine terugwijkende tanden. Het is zowat de meest gebruikte zaag van de houtbewerker. De rugzaag wordt gebruikt voor fijn werk. De rugzaag: benaming van de delen Zet de juiste letter bij het juiste onderdeel. A handvat C zaagblad B rug D tanden 9
2 Realisatie: zaag- en steekoefening 90 2.1 Werkgang 2.1.1 Het afschrijven Op de mooiste zijde. Een evenwijdige lijn in de lengterichting maken om de verdeling op uit te zetten. Een punt afschrijven om de 15 mm. De meter recht houden zodat de maatlijn tegen het hout komt. Let erop dat je meter niet verschuift. De winkelhaak goed aandrukken en een haakse lijn door de punten trekken, doe dit met een scherp potlood. De diepte van de inkepingen op de zijkant aftekenen met een kruishout. De lijnen overhalen op de zijkant. De delen die weggenomen moeten worden aanduiden met een kruisje of arceren. 10
2.1.2 Het uitwerken Inzagen met de rugzaag, volg de instructies hieronder. Let op dat je steeds in het afval zaagt en de helft van de lijn laat staan. Als je moeilijk recht kan zagen is het aan te raden om een recht blokje hout op de lijn te spannen en hiertegen te zagen. Wegsteken van het overtollig hout met een steekbeitel van 12 mm. Zorg ervoor dat de bodem van de uitsparing zuiver en vlak is, dit kan je controleren met een winkelhaak. Beide kanten van de inkeping wegwerken tot tegen de zaagsnede. 11
Vragen 1 Waarom moet je een houten meter recht houden bij het afschrijven?.... 2 Wat kan je helpen wanneer je problemen hebt om recht te zagen bij de zaag en steekoefening?.. 3 Hoe kan je controleren of de bodem van de uitsparing vlak is?.. 4 Hoe kan je de breedte van de inkeping bij een zaag en steekoefening controleren?.. 12
2.1.3 Het eindresultaat 13
3 Opvolging en evaluatie 3.1 OPVOLGINGSFICHE VAN DE REALISATIE dag datum uren verrichte taak opmerking Week 1 Week 2 Week 3 14
3.2 EVALUATIE 3.2.1 Evaluatie van het project (productevaluatie door leerling) Nr. Onderdeel Zeer goed Goed Voldoende Onvoldoende Afschrijven van het 1 project 2 Inzagen 3 Uitsteken 4 Zuiver maken 5 Naam opschrijven 3.2.2 Evaluatie van de vaardigheden (procesevaluatie door leerling en leerkracht) Plaats een kruisje als de bewering klopt! Omschrijving Leerling Leerkracht De oefening was gemakkelijk. Ik heb geen bijkomende uitleg moeten vragen. De oefening was niet zo gemakkelijk. Ik heb een beetje bijkomende uitleg moeten vragen. De oefening was moeilijk. Ik heb veel bijkomende uitleg gevraagd. De oefening verliep vlot. Ik heb geen problemen gehad. De oefening verliep niet zo vlot. Ik heb hier en daar problemen gehad. De oefening verliep niet vlot. Ik heb veel probleme gehad. Ik heb de theorie onder de knie en begrijp alles aan de oefening. Ik heb de theorie een beetje onder de knie en begrijp ze fragmentarisch. Ik heb de theorie niet onder de knie. Ik begrijp niets van de basisbegrippen. Mijn proces was juist. Mijn werkvolgorde klopt en ben tot een goed eindresultaat gekomen. Mijn proces was niet juist. Mijn werkvolgorde klopte niet volledig maar heb deze opgelost. Mijn proces was niet juist. Mijn werkvolgorde klopte niet en kreeg geen goed eindresultaat. 15
3.2.3 Evaluatie van het eindresultaat van het project (productevaluatie door leerling en leerkracht) Plaats een kruisje als de bewering klopt! Mijn eindproduct is Leerling Leerkracht Omschrijving JA NEE JA NEE 1 Juist (volgens tekening). 2 Volledig. 3 Afgewerkt (opgeschuurd en ev. ingestreken). 4 Bruikbaar. Klaar om uitgevoerd/geplaatst te worden? 5 Bekomen volgens de juiste volgorde. 6 Enkel mijn eigen werk (alleen of hulp gekregen). 7 Gekenmerkt (naam, klas en schooljaar tussen 2 lijntjes). 8 Een individueel werk. 9 Een groepswerk. 10 Voor verbetering vatbaar? Omcirkel A. Mijn project is klaar om verkocht te worden en ik ben daar fier op. B. Mijn project is voldoende. Hier en daar zijn er wel verbeteringen mogelijk. C. Mijn project is niet klaar. Er zijn fouten en tekorten aan. D. Project was te moeilijk. Opdracht niet aangepast voor mij. Let op Deze proces- en productevaluatie is heel belangrijk. Vul liever deze vragen juist en correct in naar eer en geweten. Een slecht product hoeft niet te leiden tot een onvoldoende als je dit maar correct behandelt. Een juiste inschatting/attitude zal leiden naar een voldoende of hoger. De bedoeling is dat je bijleert. 16
3.2.4 Projectrapport Organisatie Max. In orde maken van de gereedschappen. Snijdende beitels. 5 Toets 10 Totaal 15 Realisatie Afschrijven van het hout: plaatsen van eindlijnen, op de juiste plaats, duidelijke lijnen, correcte kruishoutlijnen en aanduiden van het overtollige hout. 10 Juist inzagen: juiste kant van de lijn, haaks, loodrecht, voldoende diep 8 Uitkappen van de uitsparingen: Recht, evenwijdig, haaks en voldoende diep. 8 Werkstukken zuiver maken: machineslag weg, geen dwarse schuurstrepen, zuiver kopshout, breken van de scherpe kanten. 10 Totaal 36 Punten lkr. & lln. Opmerking 17
Attitude Orde en netheid: op de werkbank, rond de werkbank en de netheid van het werkpak. 5 Zorg voor materiaal en gereedschap: gebruik van scherp gereedschap, zuinig omspringen met materialen, veilig opbergen v/h gereedschap (tegen beschadigingen). 10 Veiligheid: dragen van de werkkledij, wassen van de handen bij het beëindigen van de les. 10 Zelfstandigheid: zelf kunnen beslissen wanneer een project af is. 5 Vooropgestelde afwerking termijn 4 Totaal 35 Eindtotaal 85 geslaagd / niet geslaagd Eindopmerking Handtekening leraar Handtekening ouders / voogd 18