Verslag Vergadering van De Statencommissie Verkeer en Milieu Vergaderdatum Kenmerk 6 april 2016 SC VM Status verslag Concept Verslaglegging door Telefoonnummer Mevrouw W.L. Walkate 070 4416494 Verslag van de openbare vergadering van de Statencommissie Verkeer en Milieu, gehouden op 6 april 2016 in het provinciehuis te Den Haag AANWEZIG: Voorzitter: Griffier: mevrouw Oosterop-van Leussen de heer Duizer VVD mevrouw Nelisse, de heer Paymans, de heer Weide PvdA mevrouw Koning, de heer Minderhout, de heer Çelik PVV de heer Privé, de heer Groenendijk CDA de heer De Haan, de heer Van der Bent, de heer Çetin SP mevrouw Van Aelst, de heer Slooter D66 mevrouw Wijbenga, de heer Kasmi, de heer Breitbarth GroenLinks de heer Potjer SGP&CU mevrouw Balootje, de heer Scheurwater, de heer Van der Velden 50PLUS de heer Bakx Partij voor de Dieren - AFWEZIG MET KENNISGEVING: de heer Canton AANWEZIGE GEDEPUTEERDEN: de heer Janssen en de heer Vermeulen AGENDA: 2. Opening overlegvergadering 2a. Mededelingen 2b. Vaststellen van de agenda 2c. Spreekrecht 3. Verslag vorige vergadering 3a. Conceptverslag overlegvergadering Statencommissie Verkeer en Milieu 9 maart 2016 4. Besluitenlijst vorige vergadering 4a. Conceptbesluitenlijst overlegvergadering Statencommissie Verkeer en Milieu 9 maart 2016 5. Bespreekstukken 5a. Fietsplan Zuid-Holland 2016-2025 (voordracht aan PS) 5b. Emissies perfluoroctaanzuur (PFOA) in Dordrecht 5c. Resultaten tussenstap project Duinpolderweg Pagina 1/39
5d. Revolverend Verenfonds 5e. Spoorcorridors Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Utrecht 6. Sluiting 2. Opening overlegvergadering De VOORZITTER opent de overlegvergadering om 10.20 uur. 2a. Mededelingen De VOORZITTER deelt mee dat er bericht van verhindering is gekomen van de heer Canton van de PvdD. 2b. Vaststellen van de agenda De VOORZITTER stelt voor om de insprekers drie minuten ter beschikking te stellen in plaats van vijf minuten. De reden ervan is dat er 26 insprekers aan bod moeten komen. De fracties krijgen deze vergadering 160 minuten spreektijd. Iedere fractie krijgt 16 minuten spreektijd voor alle agendapunten. De heer BAKX heeft het idee dat er onvoldoende recht wordt gedaan aan de kwaliteit van de inspraak, gezien het grote aantal insprekers. Spreker had liever gezien dat er een hoorzitting was gehouden. De VOORZITTER merkt op dat pas gisteren zich veel insprekers hebben aangemeld. Op dat moment zou het niet gepast zijn alle insprekers af te zeggen en op een later tijdstip een hoorzitting te houden. Degenen die zich hebben aangemeld, rekenden erop dat zij vandaag zouden inspreken. De agenda wordt conform vastgesteld. 2c. Spreekrecht De VOORZITTER deelt mee dat zich 26 insprekers voor de verschillende agendapunten hebben aangemeld. Zij krijgen het woord voorafgaande aan het betreffende agendapunt. 2d. Rondvraag De VOORZITTER deelt mee dat er geen rondvragen zijn ingediend. 3. Verslag vorige vergadering 3a. Conceptverslag overlegvergadering Statencommissie Verkeer en Milieu 9 maart 2016 Het verslag wordt ongewijzigd vastgesteld Pagina 2/39
4. Besluitenlijst vorige vergadering 4a. Conceptbesluitenlijst overlegvergadering Statencommissie Verkeer en Milieu 9 maart 2016 De heer POTJER heeft hierover een opmerking gemaakt. De heer VERMEULEN merkt op dat het tweede deel van de geherformuleerde toezegging niet door mevrouw Bom-Lemstra is gedaan. Misschien is het goed dat de voorzitter bekijkt wat er daadwerkelijk is gezegd. De VOORZITTER zal naar de uitgesproken teksten luisteren. Spreekster komt op de toezegging van mevrouw Bom-Lemstra terug. 5. Bespreekstukken 5a. Fietsplan Zuid-Holland 2016-2025 (voordracht aan PS) Mevrouw KEYZERS spreekt in namens de werkgroep Losliggende fietspad 7hoven-Ter Aar. De Zevenhovenseweg is een smalle weg, gelegen op een hoge dijk met smalle fietsstroken. De weg wordt gebruikt door auto s, landbouwvoertuigen, vrachtverkeer en fietsers. De werkgroep maakt zich dan ook grote zorgen over de veiligheid van de fietsers. Elke dag hoopt spreekster dat er geen verkeersongevallen op deze route gebeuren. Alle betrokken overheden en instanties onderschrijven nut en noodzaak van een vrijliggend fietspad langs de Zevenhovenseweg. De provincie Zuid-Holland heeft destijds verwachtingen gewekt, zoals de werkgroep van de gemeente heeft begrepen. De regionale wens voor dit fietspad zat al in het provinciale Fietspadenplan van 2008. Begin 2009 startte het project. De provincie zou dit voor 100% financieren en de gemeente zou het beheer en onderhoud regelen. De gemeente heeft de wens voor dit fietspad in de Structuurvisie 2040 in juli 2009 vastgesteld. In 2011 is er een informatieavond voor bewoners georganiseerd. Vervolgens werd er een planstudie door de provincie uitgevoerd. Wegens de te hoge kosten kwam het project op de reservelijst. Eind 2014 heeft de provincie de gemeente voor dit project een subsidie toegekend. In juli 2015 kreeg de gemeente van de provincie het bericht dat het project geen doorgang zou vinden wegens het nieuwe provinciale coalitieakkoord. De werkgroep vraagt de provincie om het fietsnet, ook in de dunner bevolkte gemeente Nieuwkoop, compleet en veilig te maken. De complexiteit van het project mag geen belemmering zijn om het niet uit te voeren. De werkgroep is twee maanden geleden gestart met een petitie voor het veilig fietsen tussen Zevenhoven en Ter Aar. Hiervoor zijn 1727 handtekeningen opgehaald. Het aantal handtekeningen is een duidelijk signaal om de verbinding tussen de twee locaties veiliger te maken. De werkgroep vraagt dan ook om het vrij liggend fietspad in de provinciale plannen te houden en hiervoor gelden te reserveren. Spreekster overhandigt de voorzitter de petitieresultaten en een naambordje voor het fietspad. De heer PAYMANS vraagt wat het standpunt van de gemeenteraad en het college van B en W van Nieuwkoop is. Welke actie heeft de gemeente Nieuwkoop genomen? Pagina 3/39
Mevrouw KEYZERS heeft van de gemeente begrepen dat zij achter de aanleg van het fietspad staat. Dit is neergelegd in het gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan en de Structuurvisie 2040. Ook is er bestuurlijk overleg geweest tussen de gemeente en de provincie over het schrappen van het vrijliggend fietspad. Vier partijen in de gemeenteraad hebben een motie ingediend om het college op te dragen bij de provincie te pleiten voor de aanleg van het fietspad. De heer BAKX heeft gelezen dat er snelheidsbeperkende maatregelen worden voorgesteld in de vorm van drempels. Er mag met een snelheid van 60 km worden gereden. Wat vindt mevrouw Keyzers daarvan? Mevrouw KEYZERS merkt op dat op de weg met een snelheid van 60 km mag worden gereden. Uit tellingen van de gemeente blijkt dat er automobilisten zijn die met een snelheid van 135 km per uur rijden. De drempels in de weg werken prima, maar er staan paaltjes waar de fietsers omheen kunnen gaan en de auto s tussendoor moeten rijden. Dat wordt door iedereen gevaarlijk gevonden. Het is mogelijk met een hogere snelheid tussen de paaltjes door te rijden. Mevrouw KONING vraagt of deze route op de kaartjes van het utilitair net of van het recreatieve net staat. Mevrouw KEYZER antwoordt dat het project op de reservelijst van de provincie staat. Het gaat hier om het utilitair net, maar er is ook wel een link met het recreatieve verkeer. De heer VAN DER HULST spreekt in namens buurtvereniging het Smalle bruggetje. Spreker woont aan de Zevenhovenseweg in Ter Aar. De inspreker is geen voorstander van de aanleg van een losliggend fietspad, ook al erkent hij de onveiligheid voor fietsers. Die onveiligheid wordt veroorzaakt door de vele verkeerspalen en wegversmallingen. Er is tot nu toe geen enkele geregistreerde melding van een fietsongeluk op de weg aan de orde geweest. Daarom is de Zevenhovenseweg niet bekend in het Fietsknelpuntenplan van de gemeente Nieuwkoop. Zijn voorkeur gaat niet uit naar een losliggend fietspad, omdat het de natuurwaarden en landschapsaanzichten van deze karakteristieke weg aantast. Langs de weg lopen een hogedrukgasleiding en een dikke watertransportleiding. Ook staan er diverse oude en vitale bomen met een beschermde status. Er moet grond worden aangekocht wat ten koste gaat van voor- en zijtuinen en goede landbouwgrond. Spreker heeft een aantal alternatieven voor het losliggende fietspad bedacht. De Zevenhovenseweg tussen de rotonde t Haasje en de T-splitsing bij Achttienkavels moet alleen toegankelijk worden gemaakt voor bestemmingsverkeer en doorgaand landbouwverkeer. Vanaf de T-splitsing tot aan de Kerkweg kan een losliggend fietspad worden aangelegd. De verkeerspalen op de Zevenhovenseweg moeten worden vervangen door verkeersdrempels. De Zevenhovenseweg kan 1 m worden afgegraven, waardoor de weg ongeveer 2 m breder wordt. Pagina 4/39
Spreker heeft een voorkeur voor het eerste alternatief. Verwacht wordt dat dit alternatief ook tegemoet zal komen aan de wensen van de vele ondertekenaars van de petitie. De heer PAYMANS vraagt waar het verkeer dat nu van de weg gebruikmaakt moet blijven als de weg alleen gebruikt kan worden voor het bestemmingsverkeer. De heer VAN DER HULST antwoordt dat de Zevenhovenseweg een tijdje geleden afgesloten is. Toen kon het verkeer ook zijn weg vinden. Als er bestemmingsverkeer komt tussen t Haasje en Achttienkavels, dan kunnen er geen auto s en vrachtwagens meer rijden. Indien er bestemmingsverkeer komt, dan is een losliggend fietspad niet meer nodig omdat er weinig verkeer meer van de weg gebruikmaakt. Het is een veel goedkopere oplossing dan de aanleg van een losliggend fietspad. De heer HUISKAMP spreekt in namens de Fietsersbond. De Fietsersbond is blij met het Fietsplan. De ambitie om het fietsen op de afstand van 15 km met een kwart te laten groeien, spreekt hem aan. Hoe meer er gefietst wordt, hoe minder er met de auto wordt gereden. Dat leidt tot minder verkeersdoden en verkeersgewonden. Ook leidt het tot en vermindering van de CO2-uitstoot. Bovendien bevordert het de gezondheid. Daarom pleit spreker ervoor om de discussie te verbreden naar de verkeersgezondheid. Meer fietsen betekent meer gezondheid. Het fietsen kan door een goede infrastructuur en een goede verkeerseducatie zo veilig mogelijk worden gemaakt. Werknemers die ontspannen op het werk komen en door het fietsen gezonder worden, moeten een zegen voor de werkgevers zijn. Werkgevers en de overheden moeten samen het fietsen stimuleren. Het Fietsplan bevat een goede lijst met gewenste projecten. Het plan blijft papier zolang er nauwelijks of geen financiële middelen beschikbaar zijn. Er bestaat een schril contrast tussen de beschikbare budgetten voor de fiets en het openbaar vervoer. Dat geldt ook voor de budgetten voor de auto en de fiets. Een deel van die budgetten kan worden ingezet voor de bevordering van het fietsen door middel van het realiseren van projecten. Daarmee wordt er al veel gewonnen. Samen met partners moet de provincie meer investeren in de aanleg en het onderhoud van een hoogwaardige infrastructuur om de bereikbaarheid, de leefomgevingskwaliteit en het woon- en vestigingsklimaat van de provincie verder te versterken. Een betere integratie van het fietsbeleid in het mobiliteitsbeleid is van groot belang om de ketenmobiliteit te bevorderen. Indien per trein, auto of bus wordt gereisd en de fiets wordt meegenomen, dan moeten er veilige fietsenstallingen komen. Zowel het aantal ov-fietsen moet worden uitgebreid als de locaties waar ze worden aangeboden. Bij het aanbesteden van ov-concessies kunnen deze aspecten worden meegenomen. De snelle opkomst van de e-bike vraagt om een hierop ingerichte fietsinfrastructuur. De Fietsersbond vraagt de provincie om te bevorderen dat de CROW gaat werken aan nieuwe normen en die zo snel mogelijk publiceert. De heer DE HAAN vraagt of het de bedoeling is om minder fietspaden aan te leggen of dat er helemaal geen fietspaden meer worden aangelegd. De ruimte die het plan biedt, is te beperkt om fietspaden aan te leggen waardoor de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid worden verbeterd. De kans om Pagina 5/39
fietspaden op de schoolroutes aan te leggen is een stuk minder geworden en dat is jammer. Dat was namelijk het sterke punt van het vorige Fietsplan. In het nieuwe plan zijn de snelfietsroutes heel positief. De aandacht voor duurzaamheid en innovatie is goed. Omgaan met dubbel gebruik van de ruimte, komen met slimme oplossingen en werk met werk maken is belangrijk om mee aan de slag te gaan. Het is positief dat meer met partners wordt samengewerkt. Kennis delen, het uitwisselen van ervaringen en het delen van kosten zijn goede punten om de samenwerking te versterken. Het Fietsplan zet in op kwaliteit, duurzaamheid, innovatie en ketenmobiliteit. Het inzetten op kwaliteit met het daaraan gekoppelde budget lijkt in de praktijk minder ambitieus. Hoe wordt die kwaliteit verbeterd? Welk budget is hiervoor nodig? Hierbij denkt spreker aan het verbeteren van schoolfiets- en recreatieve routes. Wat is de reactie van de gedeputeerde op de brief van het waterschap Rivierenland, mede ondertekend door de gemeente Molenwaard over het project de Molenkade? Er ligt een overeenkomst, maar de toegezegde bijdrage is niet opgenomen in het Fietsplan 2016-2025. Het CDA vindt dat het niet betrouwbaar overkomt wanneer de provincie iets toezegt en er zelfs een getekende overeenkomst ligt en er niets mee gedaan wordt. Afspraken moeten volgens het CDA worden nagekomen. De heer POTJER vindt de fiets een gezonde en efficiënte wijze van transport en recreatie. Het is goed dat het college een centralere rol wil geven aan de fiets in het bereikbaarheidsvraagstuk. GroenLinks ziet alle reden om hiervoor een tandje bij te zetten. Het lijkt GroenLinks een goede ambitie om binnen vier jaar van Zuid- Holland een leidende fietsregio ter wereld te maken. Heeft het college die ambitie ook of heeft het andere ambities? 25% van de korte ritten te vervangen door de fiets lijkt een mooie ambitie. Spreker heeft begrepen dat die ambitie geldt voor de periode van het Fietsplan en niet van deze collegeperiode. Wat is de ambitie voor deze collegeperiode? GroenLinks vindt dat de fiets als volwaardig alternatief meegenomen moet worden bij het voorkomen en oplossen van bereikbaarheidsknelpunten en bij onderzoeken naar de bereikbaarheid van de regio. Wil het college de fiets daarin integraal meenemen? Om de ambitie waar te kunnen maken, is meer inzicht nodig in de knelpunten. Per wanneer denkt het college door middel van metingen, prognoses en modellen evenveel zicht te hebben op het fietsverkeer als op het autoverkeer? Wat gaat het college doen om dit te realiseren? Wat gaat het college doen om het gat te dichten tussen de budgetten voor het oplossen van de knelpunten voor de auto en die voor de fiets? GroenLinks wil graag dat het college bij nieuwbouw en onderhoudsprojecten van infrastructuur standaard prioriteit geeft aan maatregelen die geen geld kosten, zoals de doorstroming van het fietsverkeer verbeteren door een betere inrichting van kruisingen of een betere afstemming van verkeerslichten. Hoe kijkt het college tegen een verbeterde inrichting van de Zevenhovenseweg aan? De heer PAYMANS onderschrijft het belang van het fietsen met alle aspecten die daarbij horen, zoals het milieu en de gezondheid. De VVD steunt het beleid om fietspaden door middel van bewegwijzering en andere aanduidingen, ook voor de recreanten kenbaar te maken. Met moderne hulpmiddelen kan een betere bewegwijzering worden gegeven. Daarbij raadt de VVD aan om gebruik te maken van organisaties die daarin actief zijn. GS lijken vergeten te zijn dat de fietspaden ook voor de recreant op bijvoorbeeld skeelers en inline skates worden gebruikt. De snelle fietsen en de racefietsen worden een handicap op het bestaande Pagina 6/39
fietspadennet, omdat de snelheidsverschillen te groot gaan worden. Het belangrijkste punt is het gebruik van de fietspaden door forenzen. Die zijn gebaat bij goed onderhouden fietspaden die woon- en werklocatie, maar ook woon- en schoollocatie met elkaar verbinden. De VVD steunt de ambitie om hierop in te zetten. De VVD vraagt aan GS of zij kunnen uitzoeken hoe de elektrische fiets op de energiebesparing scoort ten opzichte van de traditionele fiets, de snorfiets en de bromfiets. GS schijnen vergeten te zijn dat de automobilist van een P+Rvoorziening langs een provinciale invalsweg gebruik kan maken om gemeentelijke parkeertarieven te vermijden en het laatste stuk met de fiets kan gaan. Daarom moeten fietsparkeerplekken bij P+R-locaties de aandacht van GS krijgen. Moeten die locaties niet minstens even groot zijn als bij ov-punten? De VVD vindt dat GS te weinig concreet zijn op het punt van de innovatie. Wat is de ambitie van de provincie? De motie Viervlak innovatieve fietspaden beschouwt spreker dan ook niet als afgedaan voordat hieraan een concrete invulling wordt gegeven. Al het fietsen is niet gratis. De automobilist maakt het fietsen mogelijk. Er moet voldoende geld zijn voor meer auto- en fietsvriendelijke overstappunten. Het zou GS sieren als zij in de bewegwijzering opnemen dat de fietspaden mogelijk zijn gemaakt door investeringen door de automobilist. De opbrengst van het autoverkeer is 23 miljard euro. Er wordt door het Rijk slechts 2 miljard euro besteed aan het autoverkeer. Dat is evenveel als wordt besteed aan het openbaar vervoer waarvan slechts 5% van de bevolking gebruikmaakt. Op welk moment wordt er verder gesproken over de projectenlijst? Hoe wordt die in de PZI opgenomen? De VVD wil voornamelijk spreken over de Zevenhovenseweg en de ontbrekende schakels in de Krimpenerwaard. De heer PRIVÉ is vooralsnog niet enthousiast over dit nieuwe Fietsplan. Overal beschrijft het college de rol van de fiets in de mobiliteit. De PVV is voorstander van veilige fietspaden. Ook betreurt zijn fractie iedere dode in het verkeer. Vanzelfsprekend is het goed om met betrokken gemeenten en organisaties van gedachten te wisselen. De PVV wil van het college weten of de relevante data binnen enkele maanden beschikbaar zijn. Indien dit niet zo is, gaat het college dan op goed geluk gratis geld uitdelen aan allerlei fietsplannen? De fractie wil graag weten hoeveel geld het Fietsplan gaat kosten. De heer VAN DER VELDEN staat achter de doelstellingen van het Fietsplan. Bij de fiets in de keten ziet hij vaak een verbinding met het openbaarvervoersnet. De fractie zou daarbij ook aandacht willen vragen voor de verbinding met de automobilist. In hoeverre wordt er rekening gehouden met parkeergelegenheid voor degene die buiten de stad zijn auto wil parkeren en met een leenfiets naar de stad wil gaan? Aandacht wil spreker vragen voor bewegwijzering of belijning door middel van de glow-in-the-darksystematiek. De veiligheid van de fietser op het fietspad in de avonduren moet de aandacht krijgen. Het fietspad kan verlicht worden door LED-verlichting, waarbij de energie wordt opgewekt door zonneenergie overdag en wordt opgeslagen in batterijen. Indien er afspraken zijn gemaakt over projecten, zou spreker graag zien dat die projecten op de lijst worden opgenomen. Daarover kunnen afspraken met andere overheden worden gemaakt. Misschien kan er sprake zijn van cofinanciering. De heer BAKX is blij met het Fietsplan. De fractie is voor het fietsen, maar dat moet wel veilig gebeuren. De fractie is voorstander van meer gescheiden Pagina 7/39
fietspaden en wil eerst kijken naar de kwaliteit. Daarna komt pas de kwantiteit. Ook moet er aandacht zijn voor de snelheid waarmee met de e-bikes wordt gereden. Wat kan hieraan worden gedaan? De situatie is soms levensgevaarlijk. Ook wil spreker aandacht vragen voor de wielrenners die van de fietspaden gebruikmaken. Er is een discrepantie tussen de uitgaven voor de fietser en de automobilist. Kan de verhouding iets meer gecorrigeerd worden? In het provinciehuis is men ook niet fietsvriendelijk. Statenleden moeten in drievoud een verzoek indienen om een fiets te mogen lenen. Kan de gedeputeerde bekijken of er een innovatieve fietsenstalling kan worden gerealiseerd waar Statenleden een fiets kunnen lenen om in Den Haag heen en weer te kunnen fietsen. Mevrouw KONING wil complimenten geven voor het Fietsplan en voor het proces waarmee het plan tot stand is gekomen. Veel plannen die de diverse organisaties wensten, zijn opgenomen in het provinciale Fietsplan. Het is belangrijk dat de fiets een manier is om mobiliteitsbeleid, dat gericht is op bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid, dichterbij te brengen. De fiets bevordert de gezondheid van de individuele fietser. De fractie heeft zorgen over het plan van aanpak voor de uitvoeringsnota. Als de plannen in het Fietsplan gerealiseerd moeten worden, dan is er meer geld nodig. Bekeken kan worden of andere mobiliteitsprojecten niet uitgevoerd moeten worden. Er kunnen ook maatregelen worden genomen die minder geld kosten. Het uitsluiten van auto s op een weg kost minder geld dan het aanleggen van een losliggend fietspad. De huidige kwaliteit van fietspaden moet in stand blijven. De PvdA overweegt om in de Statenvergadering een motie of amendement in te dienen om te vragen om bij infrastructurele besluiten de gevolgen voor de fiets in kaart te brengen. De fractie maakt zich ook zorgen over de schoolroutes in het buitengebied. De ingediende moties wil spreekster niet als afgedaan beschouwen. De heer SLOOTER is een groot voorstander van de thema- of icoonroutes. Het is jammer dat er niets geïnitieerd wordt met een groot aantal steden en dorpen. De SP hoopt dat de bewegwijzering naar de dorpen en de steden verbeterd zal worden, zodat binnen de dorpen en de steden economische geprofiteerd kan worden van de dagjesmensen die fietsend op het idee worden gebracht om een bepaalde tijd in de dorpen of steden te verblijven. Vervolgens kunnen zij in het landelijk gebied gaan fietsen. Is het mogelijk om Het geheim van Holland, een samenwerkingsverband tussen Delft, Leiden en Gouda om hun stedelijke cultuur meer onder de aandacht te brengen, nieuw leven in te blazen en meer toe te spitsen op het fietsende publiek? Zijn er mogelijkheden te bedenken om mensen die zich geen fiets kunnen permitteren, gebruik kunnen maken van verhuurplaatsen van leenfietsen, goedkope kaarten voor het openbaar vervoer in combinatie met de leenfietsen. Daarbij kan een stadspas worden getoond of kan er een samenwerking plaatsvinden tussen gemeenten die deze pas niet uitgeven. De heer BREITBARTH is tevreden met het voorliggende Fietsplan. Naast de gewone fietspaden en de snelfietspaden zullen er ook slowfietspaden komen. Is dat niet verwarrend voor fietsers? Wordt hierdoor niet het risico op gevaarlijke situaties verhoogd, zeker in combinatie met de gebruikers van de e-bikes en de wielrenners? De fractie is blij dat de routesignalering straks in één hand komt. Dat moet de consistentie en de herkenbaarheid vergroten. Spreker neemt aan dat dit ook gaat gelden voor routebordjes voor themaroutes. Kunnen die routebordjes op Pagina 8/39
een uniforme manier worden opgehangen en er hetzelfde uitzien, zodat herkenbaar is wat fietspaden zijn en waar zij naartoe leiden? Er moet gekeken worden naar een solaroad, waarbij de energie gebruikt kan worden voor laadpalen of verlichting. De fractie heeft zorgen over het verzamelen van data om meer te weten te komen over onder andere fietsgebruik en ongevallen. Bij het volgen van individuele fietsers met app s en andere trackers moet goed aandacht besteed worden aan de privacy. Als de provincie dat gaat doen, dan is een helder privacyreglement gewenst. Ook het informeren van de fietsers is noodzakelijk. Een ander punt van zorg zijn de middelen. Spreker ziet een wensenlijstje van 1 miljard euro dat is teruggebracht naar een realistisch scenario van 150 miljoen euro. Is dat bedrag beschikbaar? Is de 8 miljoen euro uit de BDU structureel of incidenteel? De heer VERMEULEN wil complimenten geven aan de organisatie die snel aan de slag is gegaan met de herijking van het Fietsplan. Bij de installatie van het college is de boodschap meegegeven om met de bestaande middelen nieuwe plannen te maken en de bestaande plannen tegen het licht te houden. De middelen zijn beperkt, wat ook voor andere punten op het gebied van infrastructuur ook geldt. In deze periode moet ervoor worden gezorgd dat andere partijen ook hun bijdrage leveren. Er moet worden gekeken naar een innovatieve manier van financiering, maar er mag ook ambitie worden getoond. Het is aan de overheid om plannen klaar te hebben liggen op het moment dat er wel geld beschikbaar is. In de periode 2007 tot 2011 was er 30 miljoen euro voor fietspaden beschikbaar. In de periode daarna was er ook sprake van 30 miljoen euro. Nu is er ook weer 30 miljoen euro beschikbaar. Voor een deel is dit geld dat in de vorige periode niet is uitgegeven. De verschillende routes worden door elkaar gebruikt. Het college wil minder onderscheid in de verschillende netwerken maken. Het is mooi als een route zowel voor schoolverkeer als recreatief verkeer en woon-werkverkeer gebruikt kan worden. Het is de bedoeling om 5% cofinanciering binnen te halen. Dat kan door gezamenlijke gemeenten, andere overheden, andere partijen of Europa worden opgebracht. In het verleden zijn er toezeggingen gedaan. Dat gebeurt wel vaker, ook bij de aanleg van wegen. Als een project in het PZI staat, dan is er geld voor gereserveerd. Indien dit niet het geval is, dan is er geen geld gereserveerd. Dat wil niet zeggen dat er geen gehoor kan worden gegeven aan een bepaald project, maar dan moet er iets anders geschrapt worden. Dat is bij het Fietsplan niet anders. Een leidende fietsprovincie in de wereld zijn, is een enorme ambitie. De provincie moet niet stil blijven zitten, terwijl andere provincies en steden zich profileren op fietsgebied. Het is goed dat het NK Wielrennen 2016 in Goeree-Overflakkee plaatsvindt. In deze periode moet het college zoveel mogelijk bijdragen aan de doelen die voor 2025 zijn gesteld. Het is waardevol om bij het aangaan van nieuwe concessies met elkaar te bespreken hoe de fiets ervoor kan zorgen dat ov-reizigers het laatste eindje van hun reis met de fiets kunnen bereiken. Spreker vindt dat de discussie moet gaan over de manier waarop de gelden ingezet moeten worden. De heer POTJER zegt dat bij een bereikbaarheidsknelpunt niet alleen naar de auto, maar ook naar de fiets moet worden gekeken. De heer VERMEULEN vindt dit een terechte opmerking. Dat komt aan de orde bij de RijnlandRoute of de A13/A16, waarbij ook wordt gekeken naar de Pagina 9/39
fietsstructuur en naar de verbetering ervan. Ten aanzien van het data-inzicht wordt er door Utrecht en de MRDH gekeken of de betekenis van de fiets meer inzichtelijk kan worden gemaakt zoals dat ook bij het autoverkeer wordt gedaan. Het is belangrijk dat de provincie niet dingen gaat doen die andere organisaties of overheden al doen. Voor een groot deel koppelt de provincie de fiets al standaard aan beheer en onderhoud. Als er voorstellen aan de Staten worden gedaan, is het goed hieraan extra aandacht te besteden. Bij het beheer en onderhoud van wegen moet er meer overlegd worden met de omgeving. De N470 en de N211 zijn hier een voorbeeld van. In de weg naar de energietransitie wil de provincie met de omgeving meerwaarde creëren. Daarbij kunnen de Fietsersbond en andere partijen betrokken worden. Bij het netwerkend werken moet ook aandacht aan de fiets worden geschonken. Het is lastig om de Zevenhovenseweg te realiseren. Spreker hoort ook verschillende inspraakreacties. De provincie kan met de gemeenten om de tafel gaan zitten om te bekijken wat het probleem is en hoe dat kan worden opgelost. Daarover kan aan de commissie gerapporteerd worden. Voor de aanleg van het losliggend fietspad is geen geld gereserveerd. De overheden moeten ervoor zorgen dat de data over wegen, het openbaar vervoer of de fiets open zijn. Er zal overleg worden gevoerd over de privacy. De provincie kan mensen niet verbieden om met skates op fietspaden te gaan rijden. Zolang men zich aan de verkeersveiligheid houdt, kan spreker zich voorstellen dat er geen bezwaar is om modaliteiten gebruik te laten maken van fietspaden. Als alle mensen de auto laten staan voor een elektrische fiets, dan leidt dit tot een verbetering van het milieu. Indien alle mensen van een traditionele fiets overstappen op een elektrische fiets, dan wordt het milieu er niet beter op. Fietsparkeren is ook voor de automobilist belangrijk. Er moeten geen aparte parkeerplaatsen worden aangelegd buiten de huidige toeristische overstappunten. Er moet bekeken worden of de ov-overstappunten gebruikt kunnen worden door automobilisten die met de fiets verder willen gaan. De innovaties moeten nog geconcretiseerd worden. Het college bekijkt of innovaties CO 2-neutraal meegenomen kunnen worden in een concreet uitvoeringsproject. De projectenlijst wil spreker mogelijkerwijze voor de zomer presenteren. Als een aantal projecten duidelijk zijn, dan wil hij die alvast aangeven en hij wil niet wachten tot ze compleet zijn, want dan worden er kansen gemist. Hijzelf wil vaart maken en dat wil de organisatie ook graag. Er is dan ook heel wat werk verzet. De heer PAYMANS vraagt of de tijd rijp is dat de Staten bij de gedeputeerde en de organisatie aangeven prioriteit te willen geven aan, bijvoorbeeld de Zevenhovenseweg. De gedeputeerde weet dit dan tijdig. Als de PZI wordt vastgesteld, dan kan dit project erin opgenomen worden. De heer VERMEULEN zegt dat dit juist is. De provincie is in gesprek met regio s en gemeenten om te bekijken wat zij willen. Het gesprek moet ook gaan over de bereidheid tot cofinanciering en de vormgeving van projecten. Sommige plannen liggen al klaar, maar moet er gekeken worden naar de financiering ervan. Het totaalbedrag voor het Fietsplan zal 30 miljoen euro bedragen. Met de fiets de stad ingaan, is plezierig. Spreker kan zich voorstellen dat bij de plaatsing van nieuwe P+R-voorzieningen strategisch wordt bekeken dat die aan de rand van de stad komen, maar alle modaliteiten moeten op één plaats beschikbaar zijn. De provincie kan kijken naar glow-in-the-darksystematiek, ook in het kader van de aanleg van innovatieve fietspaden. Bij de Molenkade ligt een fietsverbinding, Pagina 10/39
maar als de molens draaien, kun je daar niet fietsen. Je hoofd wordt er dan afgehakt door een molenwiek. Spreker begrijpt de wens om eromheen een fietspad aan te leggen. Daarvoor moeten middelen gereserveerd worden die ergens anders niet ingezet kunnen worden. Voor de aanleg van het fietspad is een intentie uitgesproken en met de MRDH is een overeenkomst gesloten. Als er concrete financieringsvragen zijn, dan worden die aan de Staten voorgelegd, want er moet geld voor worden gereserveerd. Spreker heeft het waterschap aangeraden zijn zaak bij de Staten te bepleiten, zodat zij kunnen aangeven of zij daaraan prioriteit willen geven. Spreker zal schriftelijk terugkomen op de vraag van de heer Bakx over het meenemen van een leenfiets in het provinciehuis. De provincie moet geen spotjes over gedragsverandering in de markt zetten. Er is al een ambassadeursnetwerk voor verkeersveiligheid dat door de provincie wordt ondersteund. Dat doet veel aan gedragsverandering. Het is belangrijk om dit soort dingen in de landelijke ketenproef mee te nemen. In de ketenproef wordt veel aandacht besteed aan verkeersveiligheid. Spreker wil het gesprek met mevrouw Koning aangaan om te bekijken hoe de achteruitgang van de fiets voorkomen kan worden. Voor uniforme bewegwijzering voor themaroutes wil de gedeputeerde aansluiten bij de huidige bewegwijzering, bestaande systemen en recreatievoorlichting die al plaatsvindt. Mensen die niet kunnen fietsen, omdat zij het niet kunnen betalen, is een probleem dat bij gemeenten en de MRDH moet worden aangekaart. De provinciale adviseur ruimtelijke kwaliteit heeft een advies uitgebracht over het aanleggen van fietspaden langs waterwegen. Met andere provincies moet overlegd worden welke termen voor fietspaden gebruikt worden. De VOORZITTER concludeert dat het Fietsplan als bespreekstuk in de Statenvergadering aan de orde zal komen. De gedeputeerde heeft het volgende toegezegd. Met de gemeente Nieuwkoop en de bewoners zal over de Zevenhovenseweg worden overlegd. Hierover zal de gedeputeerde aan de commissie rapporteren. In de aanloop naar de volgende Statenvergadering zal de gedeputeerde bekijken hoe bij te nemen maatregelen voor de mobiliteit invulling kan worden gegeven aan het standaard voorzien van opmerkingen over de gevolgen voor het fietsverkeer. De gedeputeerde geeft een schriftelijke reactie op de opmerking van de heer Bakx over het lenen van een fiets in het provinciehuis. De gedeputeerde gaat actief in gesprek met Utrecht en de MRDH over datainzicht en de betekenis van de fiets. De resultaten van het overleg zal de gedeputeerde aan de commissie rapporteren. De commissie zal de moties aanhouden tot de uitvoeringsagenda er is. Op dat moment kan bekeken worden of de moties zijn afgedaan. 5b. Emissies perfluoroctaanzuur (PFOA) in Dordrecht De heer FLEISCHMAN spreekt in namens Keep Your Promises DuPont. De organisatie vertegenwoordigt duizenden burgers in Ohio, West Virginia en Kentucky. De reden van de aanwezigheid van de organisatie vandaag bij de provincie Zuid-Holland is gelegen in het feit dat de fabriek in West Virginia de zusterfabriek is van de fabriek in Dordrecht. Deze fabriek gebruikt al tientallen Pagina 11/39
jaren C-8 om Teflon te maken. In de bovengenoemde staten zijn duizenden mensen ziek en zijn er veel mensen die doodgaan. Er is water gedronken dat niet is gefilterd en er zijn afvalstortplaatsen die niet zijn schoongemaakt. In de 90 er jaren stierf de veestapel van een boer in West Virginia die DuPont had toegestaan om op zijn land een afvalstortplaats in te richten. Het vee stierf door het drinken van het door C-8 verontreinigde water dat uit een beek door de afvalstortplaats stroomde. Toen kwam voor het eerst aan het licht dat C-8 de gezondheid van mensen schaadt. DuPont werd gedwongen om een bloedtest bij de inwoners van Ohio te doen en de kosten daarvan te betalen. Bij 70.000 mensen werd een bloedtest afgenomen. De resultaten wezen uit dat C-8 kanker en andere ziekten veroorzaakt. Ten gevolge daarvan moest DuPont het water van verschillende waterdistricten in Ohio en West Virginia filteren ten bedrage van miljoenen dollars. Vervolgens werd DuPont gedwongen om een fonds ter grootte van 235 miljoen dollar op te richten om het testen van mensen, die bloot hadden gestaan aan C-8, gedurende hun hele leven mogelijk te maken. DuPont wist dat er met een giftige stof werd gewerkt en wist dat daaraan gezondheidsrisico s zijn verbonden. In Dordrecht wist DuPont dit ook, maar het bedrijf hield deze kennis tientallen jaren achter. Nu heet DuPont Chemours in een poging niet verantwoordelijk te zijn voor eventuele schade. DuPont moet bloedtesten laten afnemen en water filteren om er zeker van te zijn dat inwoners in de stad niet ziek worden en aan C-8 gerelateerde ziektes doodgaan. De heer MINDERHOUT is zeer vereerd dat de heer Fleischman de oceaan is overgestoken om hier vandaag aanwezig te zijn. De heer POTJER vraagt of er een verschil is tussen de situatie in Dordrecht en die in Kentucky. De heer FLEISCHMAN antwoordt dat de fabriek in Dordrecht dezelfde productie van Teflon heeft als in West Virginia. DuPont heeft alle informatie over de fabricage van Teflon met de daaraan gepaard gaande gezondheidsrisico s. Spreker zal de studie die DuPont in 1992 in Dordrecht heeft gedaan aan de griffie overhandigen. De heer MEIJER spreekt in namens Chemours in Dordrecht. Spreker is sinds zes maanden algemeen directeur van Chemours Nederland. Er zijn in Amerika rechtszaken tegen DuPont aangespannen. Daarom zal spreker voorzichtiger in zijn uitlatingen moeten zijn dan hij eigenlijk wil. Het bedrijf is altijd open geweest en wil altijd informatie delen. Het RIVM-rapport is heel duidelijk, namelijk dat er een groot verschil is tussen Amerika en Dordrecht. De mate van blootstelling is veel lager, het gebied dat beïnvloed is kleiner. In Amerika gaat het over een blootstelling via het water, terwijl het in Dordrecht en omgeving gaat over de blootstelling via de lucht. Chemours is op 1 juli 2015 opgericht en is volledig van DuPont afgesplitst. Beide bedrijven zijn beursgenoteerd. Chemours heeft alle lusten, maar ook de lasten overgenomen. Daarom voert Chemours het woord over alles wat met Teflon en PFOA te maken heeft. PFOA is een stof die door heel veel industrieën is gebruikt. Op dit moment gebruiken de concurrenten in Azië nog PFOA. Elke dag komen nog halffabricaten Europa binnen die PFOAhoudend zijn. In Dordrecht is dit al vier jaar niet meer aan de orde. PFOA werd in Dordrecht als een hulpstof gebruikt. In de kranten is aangegeven dat PFOA in het Pagina 12/39
eindproduct zit, maar dat is niet waar. PFOA is geen product en geen grondstof, maar het is een hulpstof voor het maken van Teflon. Voor het gebruiken van PFOA is vanaf het begin een vergunning afgegeven. DuPont heeft wereldwijd, maar ook in Dordrecht, zelf het voortouw genomen om PFOA te minimaliseren en in 2012 te elimineren. De heer DE HAAN vraagt of DuPont en Chemours op dezelfde locatie zitten. Waarom is de uitstoot van PFOA niet bekend? Hoeveel medewerkers zijn er in de fabriek werkzaam? Is er verschil in milieubelasting tussen Amerika en Dordrecht? De heer MEIJER antwoordt dat DuPont op de locatie aanwezig is. Chemours is vergunninghouder voor de hele locatie. Een deel van de activiteiten van DuPont vindt nog op het terrein van Chemours plaats, maar Chemours is eigenaar van de locatie. De milieubelasting is anders in Amerika dan in Dordrecht. Hier is die via de lucht en in Amerika is het via het water. Hier is de milieubelasting minder. Na 1998 is de uitstoot geschat. Daarover is helderheid ontstaan. Met de autoriteiten is goed samengewerkt om die data te verstrekken. Wetgeving en meetmethodes waren een tijd geleden niet altijd beschikbaar om emissies te kwantificeren. Op het terrein werken ongeveer vijfhonderd mensen voor Chemours en ongeveer 350 mensen voor DuPont. Er werken ongeveer 150 vaste contractors. In totaal werken er ruim 1000 mensen. Mevrouw WIJBENGA vraagt of Chemours bereid is om alle informatie aan het bevoegd gezag te overhandigen. Kan de inspreker informatie geven over GenX als alternatief voor PFOA die Chemours nu gebruikt? De heer MEIJER zal alle informatie delen die nodig is om verder onderzoek mogelijk te maken. Chemours heeft zeep nodig om de reactie goed te laten verlopen. De oude zeep is vervangen door een nieuwe zeep en dat is onder de projectnaam GenX gebeurd. GenX is uitgebreid getest, zowel op productkwaliteit, werking ervan en veiligheid. PFOA is een stof waarvan bekend is dat hij ophoopt in het lichaam. De stoffen die onder GenX vallen, zijn dat niet en verlaten het lichaam snel. Risico s zijn niet totaal uit te sluiten. De uitstoot van deze stof gaat minder via de lucht en meer via het water. Het bedrijf heeft middelen gevonden om deze stof meer te recyclen. De heer GROENENDIJK vraagt waarom DuPont/Chemours is doorgegaan met het gebruik van PFOA, terwijl men al lang wist dat deze stof schadelijk was voor de gezondheid van zowel de werknemers als de omgeving. Is DuPont/Chemours bereid te betalen voor de bloedtesten van de omwonenden, het medisch monitoring programma en toekomstige medische onkosten van getroffen werknemers of omwonenden? De heer MEIJER merkt op dat het bedrijf alle gegevens met de overheid heeft gedeeld. Er was geen enkele aanleiding om met PFOA te stoppen. Indien ermee gestopt zou worden, zou de productie ook stoppen. Het bedrijf beschermt de medewerkers en er zijn metingen gedaan om ervoor te zorgen dat blootstelling geminimaliseerd wordt. Het bedrijf heeft van het goed en verantwoord omgaan met gevaarlijke stoffen zijn hoofdtaak gemaakt. Het RIVM heeft duidelijk Pagina 13/39
aangegeven dat verder onderzoek niet nodig is. Het bedrijf wil vervolgonderzoek in de omgeving doen om te zien of het model klopt. De heer VAN DER VELDEN vraagt waarom er bij Oase grote concentraties zijn aangetroffen. De heer MEIJER geeft aan dat uit het rapport van het RIVM is gekomen dat de belangrijkste belasting voor de omgeving van Dordrecht via de lucht is geweest. De stof is ook een beetje vluchtig waardoor een deel door de schoorsteen naar buiten gaat. Dat is de belangrijkste oorzaak van blootstelling van PFOA in de omgeving. De lozing van PFOA via het water is bij de overheid bekend. Het RIVM-rapport geeft aan dat voor de blootstelling van de mensen de lucht het belangrijkste is geweest. In het rapport is ook melding gemaakt dat de uitstoot van PFOA ook via de stort of de bodem kan plaatsvinden. Er is een beheersprogramma voor de grondwater- en bodemverontreiniging in en om het terrein. Dat wordt in overleg met de overheden uitgevoerd. PFOA kan ingeademd worden, maar kan via huidcontact worden opgenomen. De medewerkers die met de zuivere stof in de fabriek hebben gewerkt, zijn daaraan het meest blootgesteld. Er is bloedonderzoek gedaan en werknemers zijn erop gewezen zorgvuldig met de ontwikkelde procedures om te gaan. De heer POTJER zou graag willen dat Chemours de informatie proactief overhandigt. Gaat Chemours het bloedonderzoek onder werknemers beschikbaar stellen? Wordt het onderzoek uit 1992 met de overheden gedeeld? Zijn de emissies vergelijkbaar met die in Amerika? Wil Chemours meebetalen aan een onderzoek van de overheid naar een eventuele schade die DuPont heeft veroorzaakt? De heer MEIJER deelt de informatie over de bloedtesten met de overheden. Zoveel mogelijk data worden gedeeld om aan te geven hoe het bedrijf op dit moment zijn medewerkers beschermt. Ook zijn er data over de manier waarop DuPont dat in het verleden heeft gedaan. De data hiervoor worden ter beschikking gesteld, mits de privacyregels in acht worden genomen. Er is een verschil in blootstelling van de mensen in Amerika en Dordrecht. Spreker kan niet aangeven of de milieubelasting in Dordrecht hetzelfde is als in Amerika. Op dit moment is het bedrijf met iedereen in gesprek om helderheid te verschaffen over de zorgen voor de gezondheid van werknemers en inwoners van het gebied. Spreker wil niet speculeren op een eventueel onderzoek van de overheid naar schade. De heer MINDERHOUT wil de mensen uit Parkersburg bedanken voor hun aanwezigheid, want zij hebben deze bal aan het rollen gebracht. Het is een ingewikkelde materie waar veel overheden mee te maken hebben. De informatieavond in Dordrecht is heel goed georganiseerd. Het is belangrijk dat de bevoegde gezagen de komende tijd gezamenlijk gaan optrekken. De modelberekeningen van het RIVM gaan ervan uit dat de gezondheid van de mensen in de omgeving van het bedrijf niet op een schadelijk niveau is gebracht. De dienst Jeugd en Gezondheid heeft statistisch onderzoek gedaan in de Dordtse omgeving en heeft geen significante afwijkingen gevonden ten opzichte van andere gebieden. Het bloedonderzoek is bedoeld om te bekijken of de modellen Pagina 14/39
van het RIVM overeenkomen met de werkelijkheid. Er is nog geen duidelijkheid bij welke mensen een steekproef zal worden gehouden. Het lijkt goed dat mensen die zich zorgen maken over hun gezondheid zich vrijwillig voor de steekproef kunnen opgeven. Het filteren van het drinkwater lijkt een optie om te overwegen, zodat het van ieder PFOA-spoor wordt ontdaan. Kan de gedeputeerde meedelen hoe het met de procedure tegen Chemours staat? Hoe zal de gedeputeerde omgaan met het adagium de vervuiler betaalt? Alle bevoegde gezagen moeten goed nagaan wat er in de VS gebeurt op het gebied van normen, het aantonen van de gevolgen en het beperken van de PFOA-schade. Mevrouw VAN AELST merkt op dat in de periode voor 2002 te veel PFOA is uitgestoten. Spreekster hoopt dat het RIVM-rapport in de omgeving van Chemours enige rust zal brengen. Spreekster hoopt dat de aanbevelingen in het RIVM-rapport voor vervolgonderzoek, waaraan de gedeputeerde zich heeft gecommitteerd, de zorgen nog verder zullen wegnemen. De SP volgt de conclusies van het RIVM en de Expertgroep. Na 2002 zijn er geen overschrijdingen van de eisen geweest die de provincie heeft gesteld. De fractie heeft het idee dat de aanbevelingen van het RIVM en de Expertgroep strijdig zijn met elkaar. Welke aanbevelingen worden door de provincie overgenomen indien zij strijdig zijn? Hoe is de bewonersavond geweest die gisteren is gehouden? Mevrouw WIJBENGA merkt op dat het belangrijkste punt in dit dossier de zorg voor de omwonenden is. D66 is tevreden over de toezegging dat er in de schil rond het bedrijf bekeken wordt wat er in het bloed van de omwonenden te vinden is. D66 ziet graag dat omwonenden kosteloos een dienst Gezondheid en Jeugd kunnen consulteren over hun gezondheid. Wat was de rol van de provincie en de Omgevingsdienst Zuid-Holland-Zuid? Hoe is het proces van de vergunningverlening geweest? Welke lessen zijn hieruit te leren? Wat betekent dit voor de huidige vergunning? Graag hoort D66 wat de situatie is ten aanzien van de vervangende componenten van PFOA. Zijn er gegevens over de verschillende stoffen, zoals E1, GenX, FRD? Kan de gedeputeerde aangeven welke zekerheid te geven is dat deze vervangende perfluorkoolstofwaterstoffen niet problemen gaan geven in de omgeving? Kan bij het productieproces ook het zeer toxische perfluorisobuteen ontstaan? Voert de provincie alleen uit wat landelijk is voorgeschreven? Is er ruimte voor strenger beleid en wordt daarvan ook gebruikgemaakt? Is de gedeputeerde bereid om bij afwijkingen van de NeR de commissie tijdig op de hoogte te stellen? Wat doet de provincie als de NeR geen duidelijke kwantitatieve emissie-eisen bevat? Hoe vaak is er nog sprake van het hanteren van emissie-eisen op basis van oude technieken? Kan de gedeputeerde laten weten of bij alle bedrijven de BBT zijn voorgeschreven? Is er een overzicht van de stand van zaken bij andere bedrijven waar de provincie bevoegd gezag is en er sprake is van emissies van vergelijkbare persistente verbindingen (gehalogeneerde koolwaterstoffen)? De heer DE HAAN merkt op dat DuPont/Chemours sinds 1961 op bedrijventerrein De Staart in Dordrecht is gevestigd. Dat was een locatie waar bijna geen huizen in de directe omgeving stonden. In die tijd bood het bedrijf werkgelegenheid aan 1500 mensen. De huidige onrust beperkt zich tot een kleine groep inwoners van Sliedrecht. De situatie wordt serieus genomen. Op de informatieavond waren vierhonderd mensen aanwezig, terwijl in het totale gebied Pagina 15/39
175.000 mensen wonen. Het RIVM-rapport is goed onderbouwd en de aanbevelingen worden door diverse partijen grondig en voortvarend opgepakt. De Staten en het college moeten zich afvragen waarover zij gaan. Nu houden drie overheidslagen zich met de kwestie bezig. Dat is niet bevorderlijk voor de efficiency en de duidelijkheid. De provincie moet lessen leren uit het verleden. PFOA mag sinds 2013 niet meer gebruikt worden. Er wordt een nieuwe stof gebruikt om Teflon te maken, namelijk GenX. Navraag leert dat de toxicologische eigenschappen zeer nauw verwant zijn aan PFOA. Het CDA roept dan ook op om een onderzoek te doen naar deze stof en dit mee te nemen in een nieuw te verlenen vergunning. Er moeten maatregelen worden genomen, indien hiertoe aanleiding bestaat. Het is goed dat voor de vierhonderd bezoekers de voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd is. Alle onrust is hierdoor niet helemaal verdwenen, maar het is goed dat er actie wordt ondernomen. Ook is het goed dat Chemours bijeenkomsten voor ex-medewerkers en gepensioneerden organiseert. De heer POTJER zegt dat de fractie uit het RIVM-rapport heeft begrepen dat er aanwijzingen zijn voor leveraandoeningen. Keep Your Promises DuPont heeft aangegeven dat de drinkwaterwaarden boven de toxische niveaus liggen. GroenLinks vindt dat het van groot belang is om dit nader te onderzoeken en de reproductieve toxiciteit daarbij mee te nemen. Het bevreemdt spreker dat DuPont zo lang heeft kunnen doorgaan met het gebruik van PFOA. Er is nu onduidelijkheid over de beschikbaarheid van informatie daarover. DuPont ontduikt de gevolgen ervan door het verantwoordelijke bedrijf af te splitsen. Hoeveel tijd zat er tussen de eerste aanwijzingen voor de schadelijkheid van PFOA en het moment dat de omgevingsdienst strikte eisen stelde om het gebruik en de emissie van PFOA terug te dringen en tot nul te reduceren? Welke mogelijkheden ziet het college om met andere overheden te voorkomen dat bedrijven winst maken met onverantwoord gedrag en de samenleving voor de kosten ervan te laten opdraaien? Zijn de kosten van het gezondheidsonderzoek en het reinigen van water en lucht op het bedrijf te verhalen? Welke andere emissies van zorgwekkende stoffen zijn er bij DuPont of andere petrochemische installaties door de provincie vergund? Kan de gedeputeerde uitsluiten dat er strafbare feiten zijn gepleegd? Worden de bewoners bij een klankbordgroep voor het gezondheidsonderzoek betrokken? Is er een meldpunt of een fonds waar mensen zich kunnen melden, indien zij hun woning niet meer kunnen verkopen? Welke lessen trekt de provincie uit dit dossier? Het bedrijf Chemours zal moeten registeren hoeveel PFOA het inkoopt. Zijn fractie neemt aan dat die gegevens binnenkort beschikbaar komen. Denkt de gedeputeerde ook dat dit zo is? De heer PAYMANS merkt op dat de Nederlanders jarenlang enthousiast waren over Teflon. Nu moet geconstateerd worden dat de gevolgen voor de gezondheid voor sommige mensen groter is dan toen werd vermoed. Iedereen was blij dat het eitje gemakkelijker gebakken kon worden. De groep werknemers is nog niet in het onderzoek van het RIVM meegenomen. Waarom is deze groep niet meegenomen? Is er een plan om dat nog te gaan doen? Blijft de stof altijd in het lichaam zitten? In het onderzoek is het innemen van voedsel door het verbouwen ervan in de eigen tuin niet meegenomen, terwijl dat een belangrijk effect zou kunnen hebben. Vragen over deze situatie zouden naar alle bewoners kunnen worden gestuurd. Zij zouden mee kunnen doen aan het onderzoek. Delen GS deze mening? Hoe worden bewoners en werknemers van de beschreven periode Pagina 16/39