Dilemma s en uitdaging voor het borgen van de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming (bpv) in het MBO Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 1
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Sterke punten van de bpv... 6 3 Dilemma s en uitdagingen... 7 3.1 Plan... 7 3.2 Do... 8 3.3 Check... 10 3.4 Act... 11 4 Ter bespreking voor de expertmeeting in Bonn... 12 Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 2
1 Inleiding Bpv is een belangrijke pijler van het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Een goede opleiding in het mbo zonder praktijkcomponent is haast ondenkbaar. En zowel voor het onderwijs dat verzorgd wordt op school als in de bpv als de verbinding ertussen moet de kwaliteit geborgd zijn. Op 17 juni 2016 kwamen acht experts uit het mbo bij elkaar om een overzicht te maken van dilemma s en uitdagingen die spelen rondom het borgen van de kwaliteit van de bpv. Het NCP EQAVET organiseerde deze expertmeeting als voorbereiding op een internationale expertmeeting over hetzelfde thema in Bonn, januari 2017. In deze expertmeeting in Bonn komt een vertegenwoordiging van zes landen bij elkaar om kennis te delen over het borgen van de kwaliteit van de bpv. Als Nederlands NCP gaan wij in gesprek op basis van de punten die tijdens de expertmeeting in Nederland geformuleerd zijn. Deze expertmeeting is een brainstorm geweest op basis van de ervaringen van de betrokkenen. De bevindingen zijn verder niet systematisch onderzocht. Derhalve is het niet mogelijk om er conclusies aan te verbinden. Niettemin zijn de uitkomsten goed te gebruiken als input voor mbo-scholen ter verbetering van hun bpv. Om de deelnemers op dezelfde gedachtenlijn te brengen zijn we op basis van een denkkader in gesprek gegaan. Dit denkkader verheldert het onderscheid tussen de kwaliteit van de bpv en de kwaliteitsborging van de bpv. Kwaliteit is gedefinieerd als het behalen van een bepaald resultaat, de output van het traject dat studenten doorlopen gedurende hun opleiding. Het gaat bijvoorbeeld om dat wat studenten hebben geleerd, het gemak waarmee zij een passende baan vinden of het diplomaresultaat. Kwaliteitsborging is gedefinieerd als alle activiteiten of maatregelen die je onderneemt om zicht te hebben op de kwaliteit en deze continu en systematisch te verbeteren. Daarmee zorg je dat de kwaliteit zo hoog mogelijk is. Het gaat om activiteiten zoals plannen, evalueren, controleren, leren en verbeteren, die je kunt ondernemen om de kwaliteit te borgen. Bpv bestaat uit de volgende vijf stappen: 1 Het kiezen van een opleiding op basis van een juist beroepsbeeld. 2 Een goede voorbereiding op de bpv en een juiste matching tussen student en leerbedrijf. 3 Een goede begeleiding gedurende de bpv-periode. 4 Een goede beoordeling van de student. 5 De evaluatie van de bpv-periode tussen student, leerbedrijf en school. Deze vijf stappen hebben we geplaatst in de DO-fase van de Plan, Do, Check, Act-cyclus (de PDCAcyclus). De PDCA-cyclus wordt veel gebruikt om kwaliteitsborging systematisch en cyclisch uit te voeren. Om deze vijf stappen heen bevinden zich de Plan-, de Check- en de Act-fase. In de Planfase bepaal je welke kwaliteit je wilt bereiken, aan welke normen deze moet voldoen en hoe je dat gaat doen. In de Do-fase voer je de bpv uit op basis van bovenstaande stappen. In de Check-fase evalueer je of de bpv voldoet aan de gestelde eisen en of verbeterdoelen bereikt zijn. In de Actfase bekijk je vervolgens welke verbeteringen je wilt doorvoeren, waar het meeste prioriteit naar uitgaat en welke verbeterideeën je daarvoor kunt bedenken. Gezien het cyclische karakter ga je door naar de Plan-fase. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 3
P A D Keuze opleiding Matching Voorbereiding Begeleiding Beoordeling C Bij de bpv zijn verschillende personen/organisaties betrokkenen, waar een aantal direct betrokken zijn en sommigen op afstand staan. Direct betrokken zijn de student, de bpv-begeleider en de praktijkopleider. De bpv-begeleider is de begeleider vanuit school. De praktijkopleider is de begeleider in het leerbedrijf. In veel leerbedrijven begeleidt niet de praktijkopleider maar een werkplekbegeleider de student. In dat geval heeft de praktijkopleider een coördinerende rol. Het bpv-protocol, een protocol waarin op landelijk niveau afspraken zijn vastgelegd wie wat doet om te zorgen voor een goede bpv, bevat goede definities van de betrokken personen. In een cirkel om deze direct betrokkenen bevinden zich het opleidingsteam en de manager, het leerbedrijf en de opleidingsadviseur van de S-BB die gekoppeld is aan een leerbedrijf en ouders en vrienden van de student. In een cirkel daaromheen bevinden zich de S-BB die ondersteuning biedt aan de leerbedrijven, de MBO Raad en bestuurders die de instellingen vertegenwoordigen, het ministerie van OCW en de Onderwijsinspectie die eisen en kaders stellen waaraan de bpv moet voldoen en JOB, die de belangen vertegenwoordigd van de studenten in het mbo. Een hele lijst met betrokkenen die allemaal hun rol spelen het borgen van de kwaliteit van de bpv. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 4
JOB Ministerie van OCW en Inspectie team en opleidingsmanager student leerbedrijf BPV begeleider praktijk opleider MBO Raad opleidingsadviseur S-BB S-BB Om te beginnen gaan we eerst in op de sterke punten van de bpv in Nederland die de experts hebben benoemd. Een van de conclusies was namelijk dat er al heel veel moois wordt bereikt in de wijze waarop nu invulling gegeven wordt aan de bpv. Daarna volgt een opsomming van de dilemma s en vraagstukken volgens de indeling van het denkkader. We eindigen met een overzicht van de punten die ingebracht zullen worden in de expertmeeting in Bonn. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 5
2 Sterke punten van de bpv Op de vraag wat de experts het beste vonden van de bpv in het Nederlandse mbo, gaven zij de volgende antwoorden: De student kan in veel gevallen zelf een keuze maken voor een bedrijf of organisatie waar hij of zij stage wil lopen. De bpv biedt ruime mogelijkheden om je ontwikkelen en te ontplooien in de beroepspraktijk. Onder andere door de verschillende stageperiodes krijgen studenten de ruimte en mogelijkheid om te kijken wat het beste bij hen past, bijvoorbeeld qua type werk of organisatie. Het is mooi dat er twee leerroutes zijn. In elke variant speelt de bpv een eigen rol in de opleiding. Er is sprake van een co-creatie tussen bedrijven en scholen. Beiden leveren een unieke bijdrage aan het leerproces. Het is een samenwerking waarbij beide partijen tijd, geld en energie investeren. Leerbedrijven nemen de tijd om de studenten die bij hen stage lopen te leren kennen. Wat betreft het systeem voor bpv lijkt een optimum bereikt te zijn. Zowel student, bedrijf als school hebben er baat bij. Een stagiair zorgt binnen een bedrijf bijvoorbeeld voor een frisse wind. Scholen bieden alternatieve oplossingen als het je als student niet lukt om een stageplek te vinden. De bpv zorgt voor een goede voorbereiding op het werk na de opleiding. Dit is een mooie lijst met sterke punten van de bpv in het Nederlandse mbo. Aanvullend daarop blijkt uit de bpv-monitor die S-BB uitvoert, dat studenten en praktijkopleiders over het algemeen tevreden zijn over de bpv. Ook uit de recente JOB-monitor blijkt dat studenten tevreden zijn. Studenten geven aan gedurende hun studie het meest te leren tijdens de bpv. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 6
3 Dilemma s en uitdagingen De experts hebben op basis van bovenstaand denkkader dilemma s en uitdagingen benoemd voor het borgen van de kwaliteit van de bpv. Deze dilemma s en uitdagingen zijn per fase van de PDCAcyclus uitgewerkt. 3.1 Plan Geconstateerd is dat het vaak nog onvoldoende scherp is waaraan de bpv moet voldoen. De volgende vragen zouden vaker onderwerp van gesprek mogen zijn tussen betrokkenen: Wanneer is er sprake van kwaliteit? Wat als de bpv perfect zou zijn, hoe zou deze er dan uit zien voor studenten, bedrijven en docenten? Wat is er nodig om deze wensen met elkaar te verenigen? Wat zijn de eisen, normen en verwachtingen die gesteld worden aan een goede bpv? De bpv-monitor kan benut worden als hulpmiddel bij het vaststellen van de norm. Vervolgens is het aan te bevelen om vanuit deze gezamenlijk bepaalde normen of lat als opleiding en leerbedrijven gezamenlijk doelen te stellen om de kwaliteit te verbeteren en te bepalen wie wat kan bijdragen aan het realiseren van deze doelen. Afstemming over de belangen van de verschillende betrokkenen blijft voortdurend een aandachtspunt. Het gesprek over wat deze belangen zijn om over en weer tot begrip te komen, kan meer en beter gevoerd worden. Vervolgens kan bepaald worden waar je elkaar wel vindt en welke ruimte er is voor ieders belang. Het maken van goede afspraken verdient meer aandacht. Bij de bpv zijn vaak veel partijen betrokken. Dit vergroot het belang van het maken van goede afspraken. Zorg dat het aantal partijen waarmee afspraken gemaakt moeten worden behapbaar blijft. Deze afspraken betreffen ook afspraken over rol- en taakverdeling tussen school en leerbedrijf. Leerbedrijven worden geconfronteerd met verschillende eisen die door verschillende scholen gesteld worden, waar ze mee te maken hebben. Scholen zouden hier meer in kunnen betekenen door de eisen meer af te stemmen of te vereenvoudigen. Nog niet altijd beschikken praktijkopleiders over de juiste en laatste informatie. In de bpv gaat het uiteindelijk om een goede match op het niveau van student en leerbedrijf. Aan scholen de uitdaging om deze zo goed mogelijk voor elkaar te krijgen. Hierbij is het van belang om binnen centraal beleid voldoende ruimte te hebben om af te stemmen op wat in een bepaalde sector, wat voor een bepaalde opleiding wenselijk en mogelijk is of wat past bij bepaalde type studenten. De verandering in wet- en regelgeving vragen om een flexibele houding van betrokkenen bij de bpv. Nog niet altijd zijn betrokkenen voldoende in staat om snel en goed in te spelen op deze veranderingen. Actueel is de verandering als gevolg van de herziening van de kwalificatiestructuur. Curricula zijn herzien. Dit vraagt om doorvertaling naar de bpv. De vraag is in hoeverre daar in de onderwijsteams voldoende aandacht voor is. Aansluiting tussen inhoud van de bpv en het kwalificatiedossier blijft om aandacht vragen en kan nog beter. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 7
Extra aandacht is nodig voor de leerbedrijven waarbij niet alle onderdelen uit het kwalificatiedossier die in de bpv gedaan zouden moeten worden, gedaan kunnen worden. In deze bedrijven valt vaak genoeg te leren voor studenten. Hoe zorg je dat je genoeg bedrijven hebt waar alle onderdelen van het KD aan bod kunnen komen of hoe zorg je voor slimme combinaties tussen bedrijven? Uiteraard mag de stage niet zomaar opgevuld worden met willekeurige werkzaamheden, bijvoorbeeld in het geval van de BBL-student met werkzaamheden waarvoor hij of zij is aangenomen. Een bekende, maar blijvende uitdaging is het zorgen voor voldoende (erkende) stageplaatsen. Dit punt geldt niet voor alle opleidingen. Erkenning van een leerbedrijf betekent dat de voorwaarden om een goede leeromgeving te zijn aanwezig zijn. Het is aan de scholen en de bedrijven om te zorgen dat deze leeromgeving ook gerealiseerd wordt. Nog niet altijd wordt deze gerealiseerd. Steeds meer klinkt de roep om studenten op te leiden voor de toekomst. De invulling van de stage die we op dit moment hebben, lijkt hier onvoldoende op in te spelen. Wat studenten aan vaardigheden en kennis moeten kennen veranderd continu. Hoe kun je als school creatief omgaan met de ruimte binnen de kaders? Hoe kunnen scholen en bedrijven ervoor zorgen dat de bpv goed aansluit bij deze veranderingen? Deskundigheid van de begeleiders speelt een belangrijke rol in de kwaliteit van de bpv. De vakinhoudelijke deskundigheid van bpv-begeleiders is niet altijd voldoende. Hoe zorg je continu voor aandacht voor het op peil houden van de deskundigheid van praktijkopleiders en bpvbegeleiders? Voor docenten en onderwijsteams staat het onderwerp bpv niet altijd hoog genoeg op de agenda. Zij geven aan er geen tijd voor te hebben of het niet te kunnen combineren met hun onderwijstaken. Ook kan het zijn dat ze de problemen met de bpv te lastig vinden om op te lossen. Bpv vormt nog te vaak geen onderdeel van het teamplan. Hoe zorg je dat teams het onderwerp wel hoog genoeg op de agenda zetten? Hoe zorg je dat teams voldoende contacten hebben met hun werkveld? Hoe faciliteer je teams daarin? Uitdaging voor scholen en opleidingen is om goed scherp te blijven op hoeveel opleidingsplaatsen ze aanbieden, zodat elke student ook een stageplek kan vinden. 3.2 Do Stap 1: het kiezen van een opleiding op basis van een juist beroepsbeeld Een juist beroepsbeeld draagt bij het aan het goed doorlopen van de stage. Nog niet altijd hebben studenten het juiste beroepsbeeld. Het vormen van het beroepsbeeld start bij de voorlichting en verandert gedurende de opleiding. Belangrijk onderdeel is de oriëntatie op stage hierin. Extra aandacht voor het vormen van het beroepsbeeld is het meest van belang voor jongeren van 16, 17 en 18 jaar. Wanneer studenten niet de juiste opleiding volgen, is het van belang dat zij op de juiste manier naar een nieuwe opleiding begeleid worden. Stap 2: een goede voorbereiding op de bpv en een juiste matching tussen student en leerbedrijf Voor een goede stage is een goede match tussen student en leerbedrijf van belang. Allereerst is het van belang om als opleiding en leerbedrijf te weten wat een goede match is, waar wordt vanuit beide kanten opgelet. Op basis van informatie over de student en leerbedrijf kan een Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 8
eerste selectie gemaakt worden. Verder helpt een tijdige kennismaking tussen student en leerbedrijf. Niet in alle gevallen is zo n kennismaking nodig of haalbaar. In sommige gevallen is een startgesprek meer nodig dan in andere gevallen. Bijvoorbeeld als studenten stage gaan lopen bij een nieuw leerbedrijf. Welke keuzes kunnen gemaakt worden, zodat er tot een slimme en efficiënte werkwijze gekomen kan worden? Soms wordt de plaatsing gedaan door een stagebureau. Het kan zijn dat een groot aantal studenten dan tegelijkertijd geplaatst wordt. Hoe is het mogelijk om in dit geval ook voldoende ruimte te creëren voor kennismaking. In toenemende mate zijn er studenten met een leerarrangement. Het gaat om studenten met een zorgvraag, die in het kader van passend onderwijs worden toegelaten op het mbo. Hoe krijgen die hun plek in de bpv? Daartoe is meer inzicht nodig in de leeromgeving in het bedrijf. Bedrijf moet daar ook zelf een beeld van hebben. Past binnen dit bedrijf een leerling die meer van de begeleiding vraagt? Niet ieder bedrijf is daar geschikt voor. Interessant is ook om te kijken hoe de voorbereiding van studenten op hun stage in samenwerking met de leerbedrijven opgepakt kan worden. Tijdens de voorbereiding is er ook aandacht nodig voor zaken zoals houding van de studenten en voorbereiding op de bedrijfscultuur. Een startgesprek tussen school en bedrijf helpt om voor een goede bpv voor de student te zorgen. Regelmatig contact onderhouden tussen bedrijf en school, zowel fysiek als anderszins is belangrijk. Uitdaging is om voldoende ruimte te vinden voor dit contact tussen bpvbegeleider en praktijkopleider. Uitdaging is om vooraf met alle partijen helder te hebben wat het doel is van de stage. In het helder krijgen van de doelen dient zoveel mogelijk maatwerk meegenomen te worden. Wat kan deze student al en wat zou hij of zij moeten leren in deze stageperiode? Kan het bedrijf dit aan of gaat het buiten de mogelijkheden? Zijn er ook mogelijkheden voor studenten die meer zouden willen doen, zoals studenten die willen excelleren. Hoe zorg je dat een bedrijf voldoende geïnformeerd is om maatwerk te leveren? Wensen van een student zijn altijd wel gekaderd binnen de opleiding en de mogelijkheden van het leerbedrijf. Voor docenten uit het onderwijsteam geldt dat zij een goed beeld moeten hebben van het beroep en in het bijzonder van de bpv-plekken. Zelf stage lopen om goed zicht te krijgen op een bpv-plek en om meer feeling te krijgen met datgeen wat er op de werkvloer gebeurt, zou een mooie oplossing daarvoor kunnen zijn. Stap 3: een goede begeleiding gedurende de bpv-periode Het leerarrangement van een student behoeft uiteraard ook gedurende de stage aandacht. Hoe zorg je dat de begeleiding voldoende wordt en blijft afgestemd op hetgeen dat de student nodig heeft? Bij de begeleiding wordt uitgegaan van de gemiddelde student. Welke mogelijkheden zijn er om de begeleiding af te stemmen op de wensen en behoeftes van elke student? Hoever ga je daarin? Hoe kun je hierin tot een goede aanpak komen? Uitdaging is om gedurende de stage de voortgang regelmatig en vaak genoeg te monitoren. Hierdoor kan tijdig ingegrepen worden als het niet goed gaat, kunnen de ervaringen in de praktijk ook meer benut worden in de school en ontstaat er meer band tussen begeleider en student. De monitoring zou in de vorm van een logboek kunnen. Het liefst digitaal. Er bestaan al diverse digitale communicatieplatforms. Er moet wel voor gewaakt worden dat een dergelijke evaluatie geen bureaucratische exercitie wordt. Ook op bijvoorbeeld terugkomdagen op de Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 9
school zou er aandacht moeten zijn voor de ervaringen op de werkplek, bijvoorbeeld in de vorm van intervisie. Tijdens een bpv-periode is van belang dat de bpv-begeleider voldoende op bezoek gaat op de leerwerkplek. Dit is nog niet altijd het geval. Stap 4: een goede beoordeling van de student Een goede beoordeling van de prestaties van de student in de bpv dient rechtvaardig en gelijkwaardig te zijn. Hier moeten goede afspraken over gemaakt worden. Hoe wordt de beoordeling van de praktijkopleider meegenomen in het oordeel van de school? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er in de beoordeling van de bpv voldoende aandacht is voor de beroepsontwikkeling en voor de persoonsontwikkeling? Beiden zijn van belang. Sommige studenten groeien vooral in het een en andere studenten in het ander en dat sluit aan bij wat ze nodig hebben. Beoordelen van de prestaties van de student vraagt om andere vaardigheden dan begeleiden. Het juist beoordelen en dit scheiden van de begeleiding blijft lastig voor praktijkopleiders. Is het mogelijk om beiden te vragen? Stap 5: de evaluatie van de bpv-periode tussen student, leerbedrijf en school Bij dit punt zijn geen specifieke vraagstukken of uitdagingen benoemt. Deze vloeit over in de volgende fase van de PDCA-cyclus: de Check-fase. 3.3 Check Om de kwaliteit van de bpv te verbeteren zou er meer tijd vrij gemaakt moeten worden om terug te kijken en stil te staan bij de kwaliteit. Om beter te kunnen evalueren zou er meer gebruikt kunnen maken van gegevens. Vaak zijn er te weinig of niet de juiste gegevens beschikbaar. Aan te bevelen is om te zorgen voor een juiste mix tussen kwantitatieve en kwalitatieve gegevens. Het systematisch documenteren van opbrengsten uit evaluaties kan een stuk verbeterd worden. Door een goede documentatie kunnen aandachtspunten verder geanalyseerd worden en kan gezocht worden naar structurele oplossingen. Ook over het evalueren dienen afspraken gemaakt te worden met leerbedrijven. Hier ontbreekt het nog aan, waardoor leerbedrijven onvoldoende betrokken zijn bij de evaluatie. Wanneer er maar weinig tijd beschikbaar is voor de leerbedrijven, houd hier dan zoveel mogelijk rekening mee in de vorm van de evaluatie die je kiest. Resultaten uit de bpv-monitoren kunnen afwijken van de resultaten van een evaluatiegesprek. In een gesprek kunnen punten naar voren komen die niet in de bpv-monitor naar voeren komen. Beide vormen van evalueren zijn belang. De uitkomsten uit de bpv-monitor kunnen dienen als input voor de agenda voor het gesprek. Zorg voor een heldere structuur voor het evaluatiegesprek. Om meer op maat gesneden informatie te vergaren van de leerbedrijven waar jezelf als school of opleiding mee te maken hebt, kun je ook zelf een monitor uitvoeren. In de evaluatie spelen verschillende belangen ook een rol, waardoor verschillende punten anders beoordeeld kunnen worden. Heb begrip voor elkaars belang en bekijk waar er ruimte is om verschillend te denken en waar het nodig is om wel met elkaar overeen te komen. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 10
3.4 Act Leg de focus bij het verbeteren op zaken waar je wel invloed op kunt uitoefenen. Maak daarnaast helder waar je geen invloed op kunt uitoefenen en wat je dus moet accepteren dat het zo is. Er zijn meerdere partijen bij betrokkenen en je hebt niet alles onder controle. Focus op datgene waar je wel controle over hebt. Stem gezamenlijk af als school en bedrijf waar de hoogste prioriteiten liggen en welke verbeteringen doorgevoerd moeten worden. Vaak worden er verbeterpunten geconstateerd, maar wordt er geen actie ondernomen. Verbeterpunten worden niet gebundeld of opgeschaald naar een ander niveau, zodat er gezorgd kan worden voor een structurele oplossing. Ga vooral met zaken aan de slag die er toe doen. Vraag je regelmatig af wat het doel is, wat het zou moeten opleveren. Anders bestaat de kans dat je met zaken aan de slag gaat die er niet toe doen. Bij het doorvoeren van verbeteringen kunnen tegelijkertijd andere veranderingen of ontwikkelingen in de regio meegenomen worden. Dit wordt nog niet altijd efficiënt opgepakt. Zorg hierbij ook voor een goede balans tussen wensen van de verschillende betrokkenen. Nieuwe bedrijven vragen om andere aandacht dan bedrijven die al langer stagebedrijf zijn. Beiden hebben aandacht nodig, maar stem dit af op wensen en behoeften. De act-fase is een moment om te reflecteren: doen we het goed genoeg, wat zou anders kunnen, zijn er zaken die we over het hoofd zien, wat zou ik anders kunnen doen, etc.? Dit zou de kwaliteit ten goede komen, maar motivatie en tijd ontbreekt nog weleens hiervoor. Naast deze aandachtspunten per fase uit de PDCA cyclus zijn er ook aandachtspunten die gelden in elke fase van de cyclus: Meer en betere communicatie is iets wat in alle fase van de PDCA-cyclus meer aandacht verdient. Tijdens de stage, maar ook voorafgaand en in de evaluatie en bijstelling. Hoe kun je zorgen voor een goede communicatie, waarbij iedereen betrokken is? Welke innovatieve manieren om te communiceren zijn hiervoor in te zetten? Meer openheid tussen de verschillende partijen zou de kwaliteit ook ten goede komen. Partijen kunnen zo over en weer nog meer leren, de samenwerking versterken en de kwaliteit van de bpv verbeteren. Dat de kwaliteit niet voldoende is, kan op meerdere momenten in het proces naar voren komen. Nog te vaak wordt niet snel genoeg of adequaat ingegrepen. Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 11
4 Ter bespreking voor de expertmeeting in Bonn Op basis van deze hele lijst met verbeterpunten en uitdagingen is gekeken wat de meest relevante vraagstukken zijn om voor te leggen in de internationale expertmeeting in Bonn. Hier zijn de volgende suggesties uit naar voren gekomen: Communicatie: hoe zorg je voor voldoende goede communicatie tussen student, praktijkopleider en bpv-begeleider gedurende alle fasen van de PDCA-cyclus? Welke communicatievormen worden gebruikt in de andere landen, wat werkt goed? Hoe zorg je ervoor dat er in de bpv niet alleen aandacht is voor vaardigheden die voor het hier en nu belangrijk zijn, maar ook voor vaardigheden die van belang zijn voor de toekomst, de zogenaamde 21 ste -eeuwse vaardigheden. Hoe zorg je voor voldoende ruimte binnen kaders, waardoor: qua begeleiding ingespeeld kan worden op de behoeftes van de student; je maatwerk kunt bieden aan de student; een student goed voorbereid is op zijn stage; er tot een juiste balans gekomen kan worden in de verhouding onderwijstijd en bpv. Hoe zorg je voor een goede afstemming op basis van de deskundigheid van de verschillende partijen in de begeleiding van de student. Een bedrijf heeft vakkennis en vaardigheden, de school is didactisch sterk. Hoe kun je dat het beste combineren? Zodat bedrijf en school vanuit hun kracht ingezet worden? Hoe is de bpv georganiseerd in andere landen? Wat zijn de verschillen en overeenkomsten? Wat werkt goed in die landen? Welke wet- en regelgeving hebben deze landen? Hoe wordt de kwaliteit van de bpv in deze landen geborgd? Welke bevoegdheden hebben de betrokkenen bij de bpv nodig in deze landen? Verslag expertmeeting kwaliteitsborging bpv 12