JAARRAPPORT Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Gevangenis Brugge - 2009 Hedwig Dendoncker Natalie Aga Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 1
Voorwoord In dit jaarverslag worden de inspanningen van alle medewerkers die een opdracht uitoefenen bij de uitbouw van het hulp- en dienstverleningsaanbod binnen het PCB weergegeven. Voor de opmaak van dit jaarverslag worden de strategieën, zoals bepaald in het strategisch plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, gevolgd. Hierbij is het de bedoeling om enerzijds het aanbod te presenteren maar anderzijds ook aandacht te hebben voor de processen en samenwerkingsstructuren die dit aanbod tot stand brachten. De informatie uit dit jaarverslag werd aangeleverd door de diverse actoren die betrokken zijn bij de uitbouw van deze hulp- en dienstverlening. De beleidsmedewerker bundelde deze informatie in een jaarverslag. Natalie Aga, Hedwig Dendoncker, beleidsmedewerkers Vlaamse overheid I.s.m. Vlaamse hulp- en dienstverleningsactoren en de justitiële actoren binnen het PCB. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 2
INHOUD DEEL 1: Beschrijving hulp- en dienstverlening in het Penitentiair Complex Brugge INHOUD... 3 Inleiding... 8 Hoofdstuk 1 : Situering van de gevangenis... 9 Infrastructuur en capaciteit... 9 Hoofdstuk 2 : Sleutelfuncties voor de coördinatie van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod...10 Beleidsmedewerkers... 10 Organisatieondersteuners... 11 Trajectbegeleiders... 11 Andere coördinatiefuncties m.b.t. uitbouw hulp- en dienstverlening... 12 Hoofdstuk 3: Uitbouw van een kwalitatief aanbod...14 (strategie 1)...14 3.1 Welzijn... 14 3.1.1 Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer... 14 3.1.2 Activiteiten i.k.v. relationele levenssfeer... 14 3.1.3 Andere... 14 3.2 Gezondheid... 15 3.2.1 Activiteiten i.k.v. psychische problemen... 15 3.2.2 Andere... 15 3.3 Onderwijs... 15 3.3.1 Basiseducatie... 15 3.3.2 Volwassenonderwijs... 15 3.3.3 Afstandsonderwijs... 16 3.4 Werk... 16 3.4.1 Basisdienstverlening... 16 3.4.2 Activiteiten en vorming i.k.v. tewerkstellingstraject... 16 3.5 Cultuur... 17 3.5.1 Muzikale activiteiten... 17 3.5.2 Creatieve activiteiten... 17 3.5.3 Ontspannende activiteiten... 17 3.5.4 Sociaal-culturele vormingen... 17 3.6 Sport... 18 3.6.1 Balsporten... 18 Minivoetbal (beambten PCB)... 18 Basketbal (beambten PCB)... 18 Volleybal (beambten PCB)... 18 Volleybal (Vlabus)... 18 3.6.2 Dans en fitness... 18 Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 3
3.6.3 Andere... 18 3.7 Andere... 18 3.8 Financieel overzicht... 18 Hoofdstuk 4: profileren van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2)19 Hoofdstuk 5: ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen...21 (strategie 3)...21 5.1 Algemeen organogram overlegstructuren hulp- en dienstverlening... 21 5.1.1 Beleidsniveau... 21 5.1.2 Intermediair niveau... 22 5.1.3 Operationele niveau... 23 Hoofdstuk 6: verkrijgen vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving (strategie 4)...25 6.1 Uitbouwen draagvlak met Justitie... 25 6.2 Draagvlak naar de samenleving... 26 Hoofdstuk 7: ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5)...27 7.1 Introductieprocedure nieuwe medewerkers... 27 7.2 Vorming medewerkers hulp- en dienstverlening... 27 7.3 Dagelijkse ondersteuning externe medewerkers... 27 7.4 Uitbouw VOS... 28 Hoofdstuk 8: Algemene conclusie...29 DEEL 2: Gedetailleerde fiches van het hulp- en dienstverleningsaanbod 1. Fiches domein welzijn...31 1.1 Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer... 31 1.2 Activiteiten i.k.v. relationele levenssfeer... 31 Andere... 31 2. Fiches domein gezondheid...46 2.1 Activiteiten i.k.v. psychische problemen... 46 2.2 Andere... 46 3. Fiches domein onderwijs...52 3.1 Basiseducatie... 52 3.2 Volwassenonderwijs... 52 Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 4
3.3 Hoger Beroepsonderwijs... 52 3.4 Afstandsonderwijs... 52 4. Fiches domein tewerkstelling...83 4.1 Basisdienstverlening... 83 4.2 Activiteiten en vorming i.k.v. tewerkstellingstraject... 83 5.Fiches domein cultuur...87 5.1 Muzikale activiteiten... 87 5.2 Creatieve activiteiten... 87 5.3 Ontspannende activiteiten... 87 5.4 Sociaal-culturele vormingen... 87 5.5. Bibliotheekbezoek... 87 6. Fiches domein Sport...106 6.1 Atletische sporten... 106 6.2 Balsporten... 106 Minivoetbal (beambten PCB)... 106 Basketbal (beambten PCB)... 106 Volleybal (beambten PCB)... 106 Volleybal (Vlabus)... 106 6.3 Dans en fitness... 106 6.4 Andere... 106 7. Fiches andere...114 DEEL 3: Financieel jaarrapport DEEL 4: Overlegstructuren Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 5
Lijst van veel gebruikte afkortingen AA Anonieme Alcoholisten AIBV Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid BIS Begeleid Individueel Studeren BM Beleidsmedewerker CAW Centrum Algemeen Welzijnswerk CBE Centrum voor Basiseducatie CGG Centrum Geestelijke Gezondheidszorg VOS Vorming Ontspanning Sport CVO Centrum Volwassenenonderwijs DSO Directe Sociale Omgeving GOS Gedetineerdenopvolgsysteem GPA Gezamenlijk Plan van Aanpak JWW Justitieel Welzijnswerk OC Onderwijscoördinator OO Organisatieondersteuner PA Penitentiair Assistent PATEND Psychotherapeutisch Aanbod Tijdens En Na Detentie PB Penitentiair Beambte PMD Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening PSD Psychosociale Dienst SF Sportfunctionaris SURB Strafuitvoeringsrechtbank TB Trajectbegeleiding VDA Drugvrije Afdeling VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling VOKANS Vormings- en opleidingskansen VTE Voltijdse kracht Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 6
DEEL 1 Beschrijving hulp- en dienstverlening in het Penitentiair Complex Brugge Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 7
Inleiding In 2002 ging in 5 Vlaamse gevangenissen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden van start. Momenteel is dit plan in werking in alle Vlaamse gevangenissen. De missie van de Vlaamse Gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: De Vlaamse Gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: 1. Uitbouwen van een kwalitatief aanbod 2. Profileren van het hulp- en dienstverleningsaanbod 3. Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen 4. Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving 5. Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en ter bevordering van de samenwerking met Justitie. De wisselwerking tussen het bovenlokale niveau en de lokale gevangenissen is onlosmakelijk verbonden aan een optimale samenwerking en bijgevolg de uitbouw van een kwaliteitsvol aanbod voor de gedetineerden. Dit rapport richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand door de inspanningen van de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenissen en werd gecoördineerd door de lokale beleidsmedewerker van het penitentiair complex Brugge. De relatie tot het bovenlokale niveau krijgt hier ook een plaats. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Naast het omschrijvende hoofdstuk wordt ook steeds een reflectie weergegeven van de gerealiseerde initiatieven. Op basis van deze actuele situatie en de reflectie worden tevens aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe. De samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, komt door dit stramien het best tot zijn recht. Voordat we dieper ingaan op de wijze waarop de 5 strategieën in de praktijk hun invulling krijgen, besteden we eerst extra aandacht aan de sleutelfuncties. Die krijgen een centrale rol in de coördinatie en de uitbouw van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 8
Hoofdstuk 1 : Situering van de gevangenis Infrastructuur en capaciteit 1 Het Penitentiair Complex Brugge - PCB - is een vrij moderne gevangenis dat werd gebouwd in de jaren 80 en vanaf het begin van de jaren 90 in gebruik werd genomen. Er verblijven in het PCB zowat 750 gedetineerden: ongeveer 350 op de afdeling Mannen1 (M1), in principe tot maximaal 300 op de afdeling Mannen 2 (M2) en zowat 100 vrouwelijke gedetineerden (VR), waarvan enkelen met hun kind. De kinderen kunnen tot de leeftijd van 3 jaar bij de moeder verblijven. Op de Afdeling Bijzondere Veiligheid (AIBV) is er plaats voor 10 mannelijke gedetineerden. Op de Drugvrije Afdeling (DVA) is er plaats voor 20 mannelijke gedetineerden. Het Penitentiair Complex Brugge werd gebouwd in de vorm van een kruis met daarop kamvormige armen. Deze bouwstijl laat toe te werken met kleine leefgroepen gedetineerden. In de praktijk beperkt de leefgroepwerking zich tot een gemeenschappelijk moment s avonds waarop de gedetineerden kunnen vertoeven in de polyvalente ruimte op hun sectie. Elke arm is een cellenblok met op de eerste en tweede verdieping telkens een leefeenheid of sectie samengesteld uit 15, 16, 17 eenpersoonscellen en een kamer voor 4 personen. Ondertussen werden uit noodzaak meerdere monocellen aangepast tot duocellen en dit op alle afdelingen. Centraal gelegen bevinden zich de gemeenschappelijke infrastructuren. Op de afdeling M1 verblijven lang veroordeelden (meer dan 5 jaar). Op de afdeling M2 verblijven kort veroordeelden (tot 5 jaar) en de beklaagden. Op de vrouwenafdeling verblijven zowel lang veroordeelden, kort veroordeelden als beklaagden. Op de vrouwenafdeling verblijven ook een 20-tal geïnterneerden. Omdat de zorg hiervoor meer inhoudt dan enkel het medische luik, worden deze vrouwen op hun afdeling begeleid en ondersteund door het zorgteam. Sinds 1 juni 2008 is ook de Afdeling Bijzondere Veiligheid (AIBV) operationeel. Ook hier is er begeleiding vanuit een zorgteam, verbonden aan deze afdeling. Op 20 november 2009 werd de Drugvrije Afdeling geopend. De capaciteit bedraagt 20 bedden waarvan 6 duocellen en 8 monocellen. De doelgroep bestaat uit 10 gedetineerden met een drugsverleden, die met een minimale ondersteuning kunnen functioneren op een open sectie en uit 10 gedetineerden die geen drugsverleden kennen, doch hun detentie op een drugsvrije manier willen beleven. Gedetineerden engageren zich tot een drugsvrij leven, in ruil voor een gunstig regime. Het drugsvrij zijn zullen zij bewijzen aan de hand van op onregelmatige tijdstippen voorziene urinecontroles. Gedetineerden dienen gedurende 1 maand 1 Bron: Introductiemap medewerkers hulp- en dienstverlening Penitentiair Complex Brugge Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 9
voorafgaandelijk aan hun komst te bewijzen dat ze drugsvrij zijn. De gedetineerden komen pas op de afdeling als ze ontwend zijn. De drugsvrije afdeling, D-side, is geen project beperkt in de tijd. Gedetineerden kunnen er verblijven tot einde detentie (gunsten SURB, einde straf, B-lieve,.). De afdeling werd geopend om gedetineerden die dit wensen maximale kansen te bieden om een drugsvrije detentie te beleven. Deze afdeling heeft een volledig gescheiden werking, er is dus geen contact met de andere afdelingen. Naast deze 5 afdelingen, beschikt men nog over een medisch centrum met een 25- tal bedden en een sectie met niet bedlegerige patiënten aan het medisch centrum verbonden. Dit medisch centrum (MC) is uniek voor alle gevangenissen in Vlaanderen. Hoofdstuk 2 : Sleutelfuncties voor de coördinatie van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod In kader van de professionele uitbouw van de hulp- en dienstverlening in de gevangenissen werden drie sleutelfuncties gecreëerd: beleidsmedewerker, organisatieondersteuner en trajectbegeleider. Beleidsmedewerkers De beleidsmedewerker is een personeelslid van Vlaamse Overheid en dient vanuit zijn opdracht in te staan voor de implementatie van het strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden binnen het PCB. Hij vertegenwoordigt de Vlaamse hulp- en dienstverleningsorganisaties t.a.v. de gevangenisdirectie en zorgt samen met de directie voor een zo optimaal mogelijke samenwerking. Hij is de aanspreekfiguur van de Vlaamse Overheid in de gevangenis en zorgt voor een adequate wisselwerking tussen het Vlaamse beleid en de lokale praktijk. Hij draagt bij tot een kwalitatieve en efficiënte uitvoering van het hulp- en dienstverleningsaanbod en werkt hiertoe nauw samen met de Vlaamse hulp- en dienstverleningspartners en de justitiële actoren. De positionering en oriëntering van de beleidsmedewerker t.a.v. van de andere actoren is niet altijd evident. Het is vaak nog zoeken naar de meest gepaste en de meest efficiënte werkvorm om maximale ondersteuning te bieden aan de Vlaamse partners. De omvang van de gevangenis maakt deze uitdaging nog groter. Ook de samenwerking met een groot directieteam vormt een uitdaging. In het PCB zijn er 1,5 VTE beleidsmedewerkers actief. Tussen de twee beleidsmedewerkers werd onderling afgesproken dat Hedwig Dendoncker fungeert als aanspreekfiguur van de Vlaamse Gemeenschapspartners in Brugge naar de directie en VOS-dienst. Dit verhoogt de transparantie en eenduidigheid. De aansturing van de werkgroepen werden verdeeld onder de beleidsmedewerkers. Natalie Aga staat in voor de aansturing en opvolging van de werkgroep Welzijn en Gezondheid, de werkgroep Directe Sociale Omgeving, de nieuw opgerichte Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 10
werkgroep Geestelijke Gezondheidszorg en opvolging van de uitbouw van de DVA op vlak van activiteiten hulp- en dienstverlening. Hedwig Dendoncker is verantwoordelijk voor de uitbouw van de werkgroep Onderwijs, de werkgroep Sport, de werkgroep Cultuur, het coachingsteam en voor de aansturing van de VOSdienst. Om beter te kunnen inspelen op de concrete ondersteuningsbehoeften van de VOS-medewerkers (Vorming Ontspanning Sport) en om de wisselwerking tussen de VOS-dienst en het directieteam te versterken verhuisde Hedwig Dendoncker eind 2009 naar het Educatief Centrum. De deelname van de beleidsmedewerker aan het directierapport werd verhoogd van 1X maand naar 1X om de 14-dagen. Organisatieondersteuners De organisatieondersteuners zijn personeelsleden van CAW De Poort deelwerking justitieel welzijnswerk en hebben als taak te zorgen voor de praktische organisatie, coördinatie en ondersteuning van het Vlaamse hulp- en dienstverleningsaanbod binnen de gevangenis. Zij dragen bij tot een kwalitatieve en efficiënte uitvoering van het hulp- en dienstverleningsaanbod en werken hiertoe nauw samen met de beleidsmedewerkers, de Vlaamse hulp- en dienstverleners en de justitiële actoren. In het PCB waren er in 2009 drie organisatieondersteuners deeltijds actief samen goed voor 1,5 VTE. Voor een grote gevangenis als Brugge is dit relatief weinig. De organisatieondersteuners werken in het PCB vanuit een samenwerkingsverband zijnde de VOS-dienst, waarin ook andere actoren met betrekking tot de uitbouw van de hulp- en dienstverlening zijn betrokken. In die zin vormen de organisatieondersteuners een belangrijke schakel in het team van waaruit de praktische organisatie en dienstverlening gebeurt. Heel positief is dat de huidige medewerkers OO toch al meerdere jaren ervaring hebben in het PCB wat de slagkracht en de samenwerking met de andere actoren ten goede komt. In 2009 werd de taakinvulling van de organisatieondersteuners geëvalueerd en bijgesteld op basis van de bepalingen in de omzendbrief van 6 december 2007. Dit resulteerde in een geactualiseerd takenpakket conform de omzendbrief. Trajectbegeleiders De trajectbegeleider heeft als opdracht de gedetineerde wegwijs te maken in het aanbod van hulp- en dienstverlening en hem bij te staan in het uitwerken van een toekomstgerichte reclassering. De trajectbegeleider brengt vragen en noden van de individuele gedetineerde in kaart, informeert de gedetineerde over de inhoud en het belang van het beschikbare hulp- en dienstverleningsaanbod, oriënteert hem, motiveert hem, verwijst hem door en volgt hem op. Trajectbegeleiders werken nauw samen met de verstrekkers van de hulp- en dienstverlening en met de psychosociale dienst (PSD) van de gevangenis. De samenwerking met al deze Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 11
actoren resulteert in een integraal detentietraject dat de gedetineerde maximaal voorbereidt op de re-integratie in de samenleving. Op de verschillende afdelingen binnen het PCB is er gezocht naar een werkwijze om efficiënt samen te werken met de psychosociale dienst van de gevangenis en een vlotte communicatie met hen mogelijk te maken. De inspanningen van de voorbije jaren om de samenwerking tussen TB en PSD beter op elkaar af te stemmen leidde tot een beter samenwerkingsmodel. In de workshops georganiseerd vanuit de bovenlokale werkgroep kwam de goede verstandhouding tussen PSD en TB heel sterk naar tot uiting. Vanuit het coachingsteam werd per afdeling een thema afgesproken waar TB en PSD gezamenlijk willen rond te werken. Vanuit M1 was het de bedoeling om gezamenlijk te werken rond de reclassering na het afsluiten van het persoonlijkheidsonderzoek. Bij de vrouwenafdeling wenste men te starten met gebruik van het handboek Herstel vanuit de cel. Bij M2 ontwikkelde men een fiche in het kader van informatie uitwisseling tussen TB en PSD. In de praktijk stellen we echter vast dat er nood is aan extra ondersteuning en expertise om gezamenlijk te werken rond nieuwe thema s. De beleidsmedewerker kan hierin een faciliterende rol op zich nemen. De opdeling die in 2008 werd gemaakt tussen werkers en niet-werkers is intussen goed ingeburgerd. Werkers kunnen enkel in de namiddag worden gezien, wanneer ook het bezoek, de lessen, wandeling, doorgaan. Het pilootproject detentieplan dat op M1 werd gelanceerd, kwam in het PCB eigenlijk nooit echt van de grond. Momenteel wordt er gewacht op nieuwe richtlijnen vanuit hoofdbestuur van Justitie. Andere coördinatiefuncties m.b.t. uitbouw hulp- en dienstverlening De hulp- en dienstverlening vanuit de Vlaamse gemeenschapspartners wordt nog steeds verder uitgebouwd. Naast de hierboven genoemde sleutelfuncties is er in het PCB een sociaalcultureel werker actief vanuit de organisatie De Rode Antraciet. Aan de hand van een operationeel plan met strategische en operationele doelstellingen worden sociaal culturele activiteiten geprogrammeerd en uitgewerkt. Sommige activiteitenonderscheiden zich door hun sociaal artistieke inslag, andere door hun grootschaligheid, of door de betrokkenheid van de gedetineerden bij de uitwerking,. In de mate van het mogelijke wordt er ook een link gelegd met activiteiten buiten de muren zodat de gedetineerden voeling blijft houden met de buitenwereld. Sociale artistieke projecten kunnen door hun aard, schaalgrootte of vernieuwend karakter een grotere impact hebben op het leven binnen de gevangenis. Dit kan zowel een troef zijn (=grote uitstraling), maar het betekent ook dat deze activiteiten kwetsbaarder zijn voor kritiek vanuit de vakbondszijde. De sociaal cultureel werker is ook voorzitter van de werkgroep sociaal cultureel werk. De praktische organisatie van deze activiteiten gebeurt in hoofdzaak in Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 12
samenwerking met de organisatieondersteuners van JWW. Dit is een goed voorbeeld van hoe samenwerking tussen (Vlaamse) partners versterkend kan werken. Structureel werd deze samenwerking verankerd in de VOS-dienst, waar iedere partner die betrokken is bij de praktische uitwerking van activiteiten, het statuut krijgt van VOS-medewerker. In 2009 kwam de onderwijscoördinator(en) aangesteld vanuit het Consortium Webros in dienst. Dit maakte een verdere uitbouw van de hulp- en dienstverlening in het PCB mogelijk. Deze functie werd aanvankelijk ingevuld door 2 halftijdse medewerkers. In dit eerste jaar vond er reeds een personeelswissel plaats en kwam er een voltijdse onderwijscoördinator in de plaats wat een grote meerwaarde betekende. In een grote gevangenis als Brugge met een relatief uitgebreid regulier onderwijsaanbod vanuit CVO en CBE heb je wel vlug de handen vol. De programmatie en opvolging van het reeds bestaande onderwijsaanbod werd hoofdzakelijk overgenomen door de onderwijscoördinator. Hierdoor kwam er tijd en ruimte vrij om beroepsgerichte opleidingen te ontwikkelen en uit te werken. Bij de praktische programmatie en coördinatie van het hulpverleningsaanbod krijgen we ondersteuning van een vormingsbeambte Justitie. Deze persoon is reeds heel lange tijd actief in het PCB en werkte aanvankelijk als beambte en later als vormingsbeambte in het Educatief Centrum. Hierdoor is hij goede tussenschakel tussen het Educatief Centrum en het penitentiair kader. In 2009 stond de vormingsbeambte hoofdzakelijk in voor de ontwikkeling van de beroepsgerichte opleidingen. In de 2009 werd de beroepsopleiding elektroinstallateur verder uitgebouwd en werd de beroepsopleiding lassen opgestart. In de meeste Vlaamse gevangenissen is een sportfunctionaris actief vanuit de Rode Antraciet. Door een gebrek aan financiële middelen is dit nog steeds niet het geval in de West-Vlaamse gevangenissen. Momenteel wordt het sportaanbod in het PCB gefaciliteerd door beambten. Er is een relatief ruim aanbod naar de 3 afdelingen. Er wordt voor de organisatie van de activiteiten niet samengewerkt met externe sportdiensten buiten de muren. De ervaring leert dat in gevangenissen waar dit wel het geval is, dit een echte toegevoegde waarde kan betekenen. Op de vrouwenafdeling is er een beperkt sportaanbod vanuit Vlabus maar daarbij is geen samenwerking met de beambten. We dringen er bij deze nogmaals op aan, om ook in de West-Vlaamse gevangenissen een sportfunctionaris in te zetten. Het blijft een uitdaging om met de diverse actoren van verschillende organisaties een dynamisch en coherent hulp- en dienstverleningsaanbod uit te bouwen. Ook de afstemming en samenwerking met het penitentiair kader vormt een blijvend aandachtspunt. Vooral personeelswissels maken dat afstemmingsoefeningen steeds opnieuw moeten worden gemaakt. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 13
Hoofdstuk 3: Uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties van het afgelopen werkjaar benoemd en de structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in deel 2 van het Jaarrapport. 3.1 Welzijn 3.1.1 Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer Trajectbegeleiding (JWW) Preventieve gezondheidsondersteuning (Kind en Gezin) 3.1.2 Activiteiten i.k.v. relationele levenssfeer Gezinsrelaties o Affectieve relaties (JWW Brugge) o Kinderbezoek (JWW Brugge) Herstelgerichte activiteiten o Omgaan met lastige situaties (De Rode Antraciet) 3.1.3 Andere Buitendienst Vrijwilligerswerking JWW Diverse partners zijn actief binnen het domein welzijn in het PCB. De individuele gesprekken van de trajectbegeleiders betekenen voor de gedetineerden een belangrijke ondersteuning in de beleving van hun detentie. Er is ook een goede afstemming en samenwerking met de VOS-dienst in het kader van toeleiding naar activiteiten. De vrijwilligers van JWW worden ingezet om gesprekken te voeren met gedetineerden die nauwelijks of geen bezoek krijgen. Het meewerken van de vrijwilligers aan de bibliotheekwerking werd in 2009 stopgezet. Het inschakelen van vrijwilligers bij de uitleen van bibliotheekboeken verliep niet zo vlot. Hierdoor verloren ze hun motivatie en haakten af. De uitleen gebeurt nu door een bibliotheekmedewerker met ondersteuning van 2 bibliotheekfatikken. Verder helpen de vrijwilligers van JWW mee bij de organisatie van het kinderbezoek en bij de ondersteuning van opleidingsmodules die gedetineerden volgen in het PCB. Kind en Gezin staat in voor preventieve gezondheidsondersteuning bij zwangere vrouwen en jonge moeders. In 2009 mochten we ook de medewerkers van de dienst Geestelijke Gezondheidszorg Prisma verwelkomen in het PCB. De 2 medewerkers zijn elk wekelijks anderhalve dag werkzaam in het PCB. Op elke afdeling (M1, M2 en VA) Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 14
wordt er op deze manier een dag per week tijd voorzien voor individuele psychotherapie. Gedetineerden kunnen zichzelf aanmelden of kunnen verwezen worden via PSD, JWW,. In het PCB is de dienst werkzaam onder de naam Patend. De vraag naar psychosociale begeleiding is heel groot binnen de gevangenismuren. Het aanbod vanuit Patend speelt in op deze grote behoefte aan begeleiding. Eind 2009 telde Patend een wachtlijst van 39 gedetineerden. Op hetzelfde ogenblik waren er 40 lopende dossiers en 11 afgesloten dossiers. Ook enkele herstelgerichte activiteiten in de strikte zin van het woord werden in 2009 opgezet. Weliswaar beperkt in omvang met toch belangrijk als signaal dat herstelgerichte detentie het streefdoel een objectief blijft. Vanuit JWW Brugge is er ook een specifiek aanbod die zich richt naar de naastbestaanden van de gedetineerden. Het aanbod bestaat hoofdzakelijk uit het geven van informatie en advies dit voornamelijk rond strafrechtelijk - gerelateerde thema s en het oplossen van administratieve vragen. Er wordt ook ondersteuning geboden aan de naastbestaanden door te luisteren en hen ruimte te geven om hun verhaal te vertellen. Indien de Buitendienst zelf geen antwoord heeft op de gestelde hulpvraag, wordt de naastbestaande doorverwezen of toegeleid naar een meer geschikte dienst. 3.2 Gezondheid 3.2.1 Activiteiten i.k.v. psychische problemen Samen Sterk (AA) Patend (CGGZ) 3.2.2 Andere Drughulpverlening (CAP) In samenspraak met de verschillende betrokkenen werd vanaf de start van het CAP systematisch gerapporteerd (met respect voor het beroepsgeheim) naar de PSD. In 2009 telde het CAP meer aanmeldingen dan in 2008. Daarnaast stuurden ze hun inhoudelijke werking bij, zodat ze nu met een wachtlijst moeten werken. Vorig jaar was dit niet het geval. De doelgroep van Samen Sterk komt 1 keer per maand samen. Het aanbod loopt het hele jaar (behalve vakantieperiode) voor de afdeling M1 en M2. Gemiddeld namen 7 gedetineerden deel. 3.3 Onderwijs 3.3.1 Basiseducatie Open Leercentrum (CBE - Wijzer) 3.3.2 Volwassenonderwijs Dactylo (CVO SNT) Engels (CVO SNT) Frans (CVO SNT) Informatica (CVO SNT) Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 15
Spaans (CVO SNT) Kook en klus (CVO SNT) Bedrijfsbeheer (CVO SNT) Beroepsopleiding manicure lichaamsverzorging (CVO St. Godelieve) Beroepsopleiding elektriciteit (CVO VTI Brugge) 3.3.3 Afstandsonderwijs Begeleid Individueel Studeren (Departement Onderwijs) In 2009 werd het onderwijsaanbod verder uitgebreid en gediversifieerd. De belangrijkste verwezenlijking was de uitbouw van de beroepsopleidingen. Naast de beroepsopleiding elektro-installateur wordt er nu ook een opleiding lassermonteerder aangeboden. Deze opleiding vindt plaats in de Smidse (=werkplaats) en werkt en er ook mee samen (doorstroming naar werk, maken van oefenstukken voor de Smidse). Het is niet evident om een dergelijke opleiding te starten en vorm te geven in een gevangenis. Door de steun van het inrichtingshoofd, door de grote financiële inbreng van het CDRGA, door de grote inzet van de lesgevers vanuit het CVO VTI Brugge via middelen van de Vlaamse Overheid, door de volgehouden inzet van de VOS-medewerkers kon dit project echt vorm krijgen. Verder werd er met de werkplaats stikken nauw samengewerkt om gedetineerden de kans te bieden tot het behalen van een ervaringsbewijs. Er werd extra opleiding voorzien voor deze gedetineerden door de beambten van de werkplaats. Twee gedetineerden slaagden in deze proef. Er werd gestart met een kortlopende opleiding stikken om de gedetineerden bijkomende vaardigheden aan te leren zodat ze meer kans maken om te slagen in de proef tot het behalen van het ervaringsbewijs. Bovenstaande ervaringen geven duidelijk aan dat er veel kan binnen de context van een gevangenis als er wordt samengewerkt. Anderzijds stellen we vast dat het moeilijk blijft om binnen de gevangenismuren mensen te motiveren om met een opleiding te starten en vol te houden. Het vraagt echt wel een grote inspanning gezien hun achtergrond, moeilijke context, frustraties,. We stellen vast dat we nood hebben aan heel goede leerkrachten die kunnen omgaan met deze doelgroep en gemotiveerd zijn. Vaak is de groep ook heterogeen zodat de lesgever gediversifieerd moet werken. Daarnaast kunnen ook andere actoren (beambten, TB, ) hen ondersteunen in hun onderwijstraject. Het groot aantal afhakers vormt echt wel een probleem binnen met betrekking tot het organiseren van onderwijs binnen de muren. 3.4 Werk 3.4.1 Basisdienstverlening Basisdienstverlening naar tewerkstelling (VDAB) 3.4.2 Activiteiten en vorming i.k.v. tewerkstellingstraject Communicatie vaardigheden en sollicitatietraining (VDAB) Wegwijzerproject (Vokans) Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 16
De detentieconsulent van de VDAB staat in voor de basisdienstverlening in verband met de voorbereiding en toeleiding naar tewerkstelling. Een paar keer per jaar wordt een cursus communicatievaardigheden en sollicitatietraining aangeboden. De voorbereiding naar tewerkstelling vormt een duidelijk onderdeel van het reclasseringstraject. Voor een grote gevangenis als Brugge is de inzet van 1 detentieconsulent te weinig. Het wegwijzerproject van Vokans vormt een assessment in het oriëntatieproces. De competenties van de gedetineerden worden in kaart gebracht, om op basis daarvan een beroepskeuze te maken die aansluit op de eigen mogelijkheden en wensen. 3.5 Cultuur 3.5.1 Muzikale activiteiten Diverse optredens in de toneelzaal 3.5.2 Creatieve activiteiten Creatief atelier Tekenen en schilderen M1 (De Rode Antraciet) Creatief atelier Tekenen en schilderen M2 (De Rode Antraciet) Creatief atelier Tekenen en schilderen VR (Vormingplus) Crea voor geïnterneerden (vrijwilliger) Crea wenskaarten maken (vrijwilliger) Borduren (vrijwilliger) 3.5.3 Ontspannende activiteiten Kerstival (JWW / DRA) Filmclub M1 (De Rode Antraciet) Filmclub M2 (De Rode Antraciet) Journalistiek Schrijven (Vormingplus) Mindfulness VR (Vormingplus) Wereldfilmfestival Cinema Novo (Cinema Novo) 3.5.4 Sociaal-culturele vormingen Vormingen rond interactie o Blik op het nieuws (Groep Intro) o Filmclub (De Rode Antraciet) Andere o Bibliotheek bezoek (Stadsbibliotheek Brugge / PCB) Door de komst van de sociaal-cultureel werker kon het sociaal-cultureel aanbod verder worden uitgebreid. Het aanbod wordt hoofdzakelijk ingevuld vanuit de Rode Antraciet. In 2009 werd ook een samenwerkingsverband opgestart met Vormingplus wat zorgde voor een meer gediversifieerd aanbod. Er is ook een specifiek crea aanbod dat wordt gegeven door een vrijwilliger. Er wordt nauw samengewerkt met de organisatieondersteuners die deel uit maken van de VOS-dienst. De theaterzaal kon in 2009 opnieuw in gebruik worden genomen voor de organisatie van Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 17
optredens. Er werd samengewerkt met het filmfestival Cinema Novo om de link met het leven buiten de gevangenis te versterken. Voor 2010 wordt een sociaal artistiek project gepland in samenwerking met de stadsbestuur in het kader van het cultuurproject Brugge Centraal. Daarnaast levert de bibliotheek een belangrijke bijdrage tot het culturele aanbod in het PCB. Er werd in 2009 gestart met het aanbieden van een DVD collectie. 3.6 Sport 3.6.1 Balsporten Minivoetbal (beambten PCB) Basketbal (beambten PCB) Volleybal (beambten PCB) Volleybal (Vlabus) 3.6.2 Dans en fitness Fitness (beambten PCB) Fitnessbegeleiding / aerobic (Vlabus) 3.6.3 Andere Summergames Het sportaanbod in het PCB wordt hoofdzakelijk aangeboden door beambten. Het sportaanbod op de vrouwenafdeling gebeurde door sportmonitoren van Vlabus. Het sportaanbod bereikt het meest aantal gedetineerden per jaar. De Summergames die in de zomer doorgaan zijn een mooi voorbeeld van samenwerking tussen Vlaamse Gemeenschap en Justitie op vlak van de uitbouw van hulp- en dienstverlening in de gevangenis. Dit initiatief bereikt een grote groep van gedetineerden en heeft tijdelijk een positieve uitstraling binnen de hele gevangenis op een ogenblik dat er relatief weinig activiteiten doorgaan. 3.7 Andere Juridisch spreekuur (De Commissie voor Juridische Bijstand) 3.8 Financieel overzicht In bijlage 2 vind je het overzicht van de kostprijs voor de organisatie van deze hulpen dienstverlening. We maken een onderscheid tussen de personeelskost en de materiële kosten. Het bleek niet zo makkelijk om de financiële kostprijs van de diverse opleidingen en activiteiten uit te drukken in concrete cijfers. We hebben gepoogd om zoveel cijfers opnemen in dit overzicht maar zijn hierbij niet volledig. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 18
Hoofdstuk 4: profileren van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2) In dit hoofdstuk staat de profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel opdat gedetineerden ervan gebruik kunnen maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden. Daarnaast is het ook belangrijk dat het personeel de nodige informatie heeft over het hulp- en dienstverleningsaanbod. De lokale praktijken vanuit het PCB die bij deze strategie benoemd worden, komen in dit hoofdstuk aan bod. Eén van de conclusies van onze jaarlijkse VOS-dag was het voorstel om een promoteam op te richten. Dit promoteam heeft als doelstelling om te zoeken naar nieuwe manieren om het opleidingsaanbod beter bekend te maken naar gedetineerden en personeel. Een hele klus in een grote gevangenis die heel uitgestrekt is. Vanuit het promoteam werd voorgesteld om per afdeling een afzonderlijk promoen communicatieteam samen te stellen omdat de werking van elke afdeling zo specifiek is. Het team is samengesteld uit 2 beambten van justitie, een trajectbegeleider, een VOS-medewerker en de beleidsmedewerker. De BM stuurt het geheel aan. Sommige beambten van justitie nemen deze taak op in het kader van hun ontwikkelcirkels. We proberen hen ook systematisch te betrekken bij de werking van de VOS-dienst zodat ze hun rol als aanspreekfiguur op de afdeling naar de andere beambten en gedetineerden optimaal kunnen vervullen. De promoteams werden in 2009 opgericht en kwamen 1 keer samen. De rol en functie van deze teams moeten zich verder ontwikkelen in 2010. De bedoeling is om dit promoteam naar de toekomst uit te breiden met 2 gedetineerden per afdeling. Hierdoor krijgen we nog meer directe input vanuit de doelgroep. Het interne videokanaal kanaal 30 wordt hoofdzakelijk gebruikt voor het afspelen van films en het informeren van de gedetineerden over het opleidingsaanbod. Het blijft de bedoeling om tekst en beeldmateriaal op een afzonderlijk kanaal aan te bieden zodat het medium flexibeler kan worden ingezet en geraadpleegd. De opmaak van een semesterboekje (=programmagids) voor de drie afdelingen, waarmee in 2007 werd gestart, blijkt een goed instrument te zijn naar bekendmaking en promotie van het opleidingsaanbod. Het wordt tweemaal per jaar verdeeld op de verschillende secties met het aanbod van het komende semester. Het hanteren en respecteren van de timing lukte niet altijd. Nog betere afspraken en een goede planning is hierbij noodzakelijk. De richtlijnen hieromtrent werden opgenomen in de afsprakennota van de VOS-dienst. De trajectbegeleiders vervullen een belangrijke rol in de toeleiding en opvolging van de gedetineerden naar het opleidingsaanbod. De wisselwerking tussen TB en de VOS-dienst kan nog beter op elkaar worden afgestemd. De VOS-website en het GOS vormen een gemeenschappelijk platform waarop informatie kan worden Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 19
gedeeld en uitgewisseld en biedt opportuniteiten om vlotter en nauwer samen te werken inzake toeleiding en opvolging. We stellen ook enkele beperkingen vast: het louter oproepen van gedetineerden in het kader van toeleiding naar het opleidingsaanbod is tijdrovend en brengt veel administratief werk met zich mee voor TB. Daarnaast is het in het kader van de opvolging van afhakers niet altijd mogelijk om zeer kort op de bal te spelen. Bij de organisatie van onze activiteiten proberen we zoveel mogelijk rekening te houden met het regime van de diverse afdelingen. De directie vraagt daarom uitdrukkelijk om zo vroeg mogelijk in het planningsproces te worden betrokken. Het organiseren van nieuwe activiteiten en de afstemming met het regime kan nog worden verbeterd. Enerzijds is het belangrijk dat directie onze initiatieven goedkeurt en ondersteunt en anderzijds moet er ook nog effectieve afstemming gebeuren met het regime van de respectievelijke afdelingen. De afstemming met het regime gebeurt best rechtstreeks met de betrokkenen op de werkvloer. De beambten die deel uitmaken van de promoteam kunnen hierin een bijdrage leveren om de activiteiten en het regime zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. In een grote gevangenis zijn de bewegingen strikter geregeld en zijn uitzonderingssituaties omwille van de praktische haalbaarheid moeilijk realiseerbaar. Dit strikte kader vereist dat de afstemming tussen activiteiten en regime heel nauwgezet wordt voorbereid en afgesproken. In grote lijnen verliep dit al bij goed in 2009 maar er is zeker nog ruimte voor verbetering. We stellen vast dat veel gedetineerden het moeilijk hebben om hun volledige traject vol te houden. Enerzijds komen een relatief groot aantal gedetineerden die ingeschreven zijn voor een cursus niet opdagen naar de activiteit bij de start, anderzijds haken veel gedetineerden af tijdens het traject. Vooral voor langlopende opleidingen vormt dit een ernstig probleem. Mogelijks kan het nog korter op de bal spelen, indien gedetineerden afwezig zijn hieraan verhelpen. Ook kunnen we de mogelijkheid onderzoeken om gedetineerden permanent te laten instappen in het opleidingsaanbod. Anderzijds stellen we vast de invloed van de lesgever op de motivatie van de gedetineerde ook een grote rol speelt. De meeste van de gedetineerde hebben echt wel een duwtje in de rug nodig om het vol te houden. Het aanbieden van een gescheiden activiteitenaanbod per afdeling werd gecontinueerd in 2009. Vooral voor de vrouwenafdeling betekende dit een serieuze inperking van het aanbod. Voor de mannenafdelingen werden een beperkt aantal activiteiten gemeenschappelijk georganiseerd voor M1 en M2. We stellen echter vast dat de praktische organisatie vaak moeilijker loopt dan verwacht en afstemming met het regime zorgt voor bijkomende problemen. Naar de toekomst willen we dit zoveel beperken. De affiches en flyers om het aanbod bekend te maken worden meestal opgesteld in het Nederlands. Vertalingen naar het Frans en het Engels is voor bepaalde activiteiten echt wel nodig. Hieraan kan nog meer aandacht worden besteed. Anderzijds zijn niet alle activiteiten toegankelijk voor anderstaligen. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 20
Hoofdstuk 5: ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen (strategie 3) Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulp- en dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd om de samenwerkingen overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven hoe de organisatie- en samenwerkingsvormen m.b.t. het hulpen dienstverleningsaanbod georganiseerd zijn binnen het PCB. In bijlage is een gedetailleerd organogram terug te vinden en een fiche per overlegorgaan. 5.1 Algemeen organogram overlegstructuren hulp- en dienstverlening Hieronder geven we uitleg bij de diverse overlegstructuren in het PCB. Het organogram vindt u in bijlage. De gehele organisatiestructuur kan opgedeeld worden in drie niveaus: beleidsniveau, intermediair niveau en het operationele niveau. 5.1.1 Beleidsniveau Op het beleidsniveau is het overleg met de directie te situeren, evenals de algemene vergadering. Deze algemene vergadering komt overeen met het planningsteam maatschappelijke dienstverlening (PMD), zoals vernoemd in het Strategisch Plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Bedoeling is dat op deze algemene vergadering het algemeen beleid over de hulp- en dienstverlening in het PCB wordt voorgesteld. De concrete uitwerking hoort toe aan de domein specifieke werkgroepen. In 2009 werd in overleg met de directie de keuze gemaakt om geen algemene PMD overlegstructuur op de richten. Het leek ons efficiënter om vanuit de bestaande werkgroepen het beleid per domein uit te werken. Dit had als voordeel dat er kon worden gewerkt vanuit bestaande overlegstructuren. Het objectief was om vanuit elke werkgroep strategische en operationele doelstellingen te formuleren. De directie van het PCB zal minstens 1x jaar de werkgroepen bijwonen waarop de doelstellingen van het voorbije jaar worden overlopen. In de praktijk is er in bepaalde werkgroepen een systematische vertegenwoordiging vanuit directie. Voor andere werkgroepen gebeurt de opvolging op basis van verslaggeving of terugkoppeling via het directierapport. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 21
Anderzijds denken we erover om naar de toekomst een informeel overleg te organiseren voor alle actoren van de VL gemeenschap en Justitie. De jaarlijkse nieuwsjaarsreceptie is een eerste aanzet waarop alle betrokken van hulp- en dienstverlening elkaar op een informele manier kunnen leren kennen. Ook de organisatie van een informeel overleg buiten de muren is mogelijk. In een grote en uitgestrekte gevangenis als Brugge is het investeren in goede netwerken en communicatie echt wel noodzakelijk en wenselijk. Het maandelijks overleg BM directie werd geïntensifieerd naar 1x om de 14 dagen. Dit komt overeen met de vergaderfrequentie van de VOS-dienst die ook om de 14-dagen een werkoverleg heeft. Hierdoor kan de terugkoppeling van VOSdienst naar directie en omgekeerd beter op elkaar worden afgestemd en sneller verlopen. Het was een uitdrukkelijke vraag van het inrichtingshoofd om veel vroeger bij de uitwerking van nieuwe initiatieven rond hulp- en dienstverlening te worden betrokken. Hierdoor is het makkelijker om hen systematisch te informeren over nieuwe initiatieven. Anderzijds blijft de afstand tussen de directie van deze grote gevangenis en de beleidsmedewerker net iets te groot. Het blijft zoeken naar optimale vormen van overleg en samenwerking. De implementatie van het strategisch plan werd de voorbije jaren in zijn totaliteit vanuit de directie opgevolgd door mevr. Francine Tijsebaert. We konden steeds op haar rekenen om te komen tot werkbare afspraken tussen Justitie en VL Gemeenschap. Ook op moeilijke momenten bewaarde ze steeds haar neutraliteit. Vanaf 2011 vertrekt ze met pensioen en zal mevr. Birgit Debels vanuit de directie haar vervangen in deze rol en het eerste aanspreekpunt worden voor alles wat betreft de implementatie van Vlaamse Gemeenschapsmaterie in het PCB. 5.1.2 Intermediair niveau Op het intermediair niveau situeren zich de verschillende werkgroepen naar domein, doelgroep of samenwerking. Een beschrijving van de diverse werkgroepen vind je in de bijlagen. Op dit niveau wordt hoofdzakelijk nagedacht over mogelijke acties die kunnen opgestart worden binnen het thema van de werkgroep en worden lopende activiteiten opgevolgd, geëvalueerd en bijgestuurd. Twee werkgroepen (herstelteam en drugteam) staan met een stippellijn afgescheiden op het organogram omdat deze initiatieven vanuit Justitie worden getrokken en aangestuurd, maar handelen over hulp- en dienstverleningsmaterie waarbij ook heel wat partners vanuit Vlaamse Gemeenschap zijn betrokken. Vanuit het oogpunt van samenwerking, vinden we het belangrijk om intensief mee te werken aan de acties die vanuit deze werkgroepen worden opgezet. Deze werkgroepen waren in 2009 niet actief maar zullen in de loop van 2010 opnieuw opgang worden getrokken. De andere werkgroepen worden meestal voorgezeten en opgevolgd door de beleidsmedewerker. De werkgroep cultuur wordt voorgezeten door de sociaalcultureel werker. De bibliotheekwerkgroep nam een hernieuwde start en werkte Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 22
ondermeer aan de voorbereiding van de afsprakennota ikv de convenant en aan een betere operationele werking van de bibliotheek. In 2009 werd ook een nieuwe werkgroep GGZ opgericht waarin ondermeer de werking van Patend wordt besproke Voor bijna alle werkgroepen werd in 2009 een beleidsplan opgemaakt. Voor sommige werkgroepen werd er verder gebouwd op het beleidsplan van 2008 en voor andere werkgroepen werd een beleidsplan opgemaakt omdat er nog geen bestond. Deze beleidsplannen per werkgroep vormen een handig werkinstrument in het kader van doelgerichte planning en organisatie. Naar de toekomst willen we deze beleidsplannen nog meer hanteren als werkinstrument in de communicatie en overleg met de directie. Bij de werkgroep sport werden de sportbeambten mee uitgenodigd aan de tafel. Dit zorgde voor een grote dynamiek in de werkgroep en voor meer inbreng vanuit de praktijk om gerichter te kunnen bijsturen. De initiatieven in de werkgroep tewerkstelling blijven hoofdzakelijk beperkt tot acties in het kader van het project Aan de bak en het project Wegwijs in het kader van oriëntatie naar de arbeidsmarkt. De doelstelling blijft om deze werkgroep te verruimen in het kader van oriëntatie en toeleiding naar de arbeidsmarkt. Alle werkgroepen kwamen in 2009 minstens één keer samen. De betrokkenheid van de personeelsleden van Justitie bij deze werkgroepen is nog te beperkt. De deelname aan deze werkgroepen wordt door hen soms als tijdrovend en extra werklast ervaren. We hebben aandacht voor deze signalen en proberen het aantal vergaderingen per werkgroep te beperken en efficiënt te vergaderen. Het is een aandachtspunt naar de toekomst. Anderzijds willen we nagaan of bestaande overlegplatformen binnen justitie kunnen worden aangewend om bepaalde aspecten van hulp- en dienstverlening te bespreken. We denken hier ondermeer aan het overleg met de kwartierchefs per afdeling. De verslagen van de verschillende werkgroepen worden naar alle directieleden gestuurd. De verslagen van de VOS-dienst worden verstuurd naar het inrichtingshoofd en naar Mevr. Tijsebaert. 5.1.3 Operationele niveau De VOS-dienst vormt de motor van de organisatie van het hulp- en dienstverleningsaanbod. Hier worden alle praktische afspraken gemaakt en de planning op korte en lange termijn uitgewerkt. De diverse taken en verantwoordelijkheden van de VOS-medewerkers werden geëxpliciteerd in een nota en de samenwerkingsafspraken worden vastgelegd in een afsprakennota die continue wordt bijgewerkt. Belangrijk hiaat die we hierin vaststelden is dat de rol en taakinhoud van de beleidsmedewerker in deze nota niet werd omschreven. Deze onduidelijkheid leidde in 2009 tot interne spanningen tussen VOS-medewerkers en BM. Op de lokale workshops georganiseerd vanuit de bovenlokale werkgroep Vlaamse gemeenschap en Justitie werd afgesproken om de rol van de BM duidelijker te omschrijven. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 23
Voor de lesgevers is het heel belangrijk dat er een aanspreekfiguur aanwezig is, op het ogenblik dat de lessen doorgaan. Vanuit de VOS-dienst werd een permantierooster opgesteld zodat er altijd één van de VOS-medewerkers bereikbaar is. Dit geldt ook voor de lessen die s avonds doorgaan in het educatief centrum. De afsprakennota voor lesgevers die vorig jaar werd ingevoerd werkt goed en maakt het samenwerken voor iedereen makkelijker. Het is voor de lesgevers duidelijker waarop moet worden gelet, en wat de interne regels zijn. Anderzijds stellen we vast dat het belangrijk is om de lesgevers te blijven wijzen op de interne regels binnen de context van de gevangenis. Naar de toekomst wensen we nog meer gerichte vorming aan te bieden naar de lesgevers die werkzaam zijn in de gevangenis. Het promo- en communicatieteam houdt zich bezig met het uitzoeken van de efficiëntste werkwijzen om promo en communicatie te voeren omtrent het hulp- en dienstverleningsaanbod met de diverse afdelingen binnen het PCB. Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Penitentiair Centrum Brugge 2009 24