nr. 793 van LORIN PARYS datum: 16 juli 2015 aan JO VANDEURZEN Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden - Strategisch plan

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 793 van LORIN PARYS datum: 16 juli 2015 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden - Strategisch plan Justitiehuizen vormen de brug tussen justitieel en welzijnsbeleid. De overheveling van de justitiehuizen naar Vlaanderen biedt daarom tal van mogelijkheden en opportuniteiten voor versterkte samenwerking met Vlaamse bevoegdheidsdomeinen zoals wonen, werk, hulp- en dienstverlening, onderwijs, (geestelijke) gezondheidszorg, huisvesting, cultuur, sport, gelijke kansen en welzijn. Vlaanderen heeft het recht van gedetineerden en hun omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening decretaal verankerd. De tekst kadert de uitwerking van zes algemene doelstellingen en creëert een basis voor samenwerking tussen de betrokken partners: de zelfontplooiing van de gedetineerde stimuleren; het sociale, relationele en psychische evenwicht van de gedetineerde herstellen; de negatieve gevolgen voor de gedetineerde en zijn directe sociale omgeving, veroorzaakt door en tijdens de detentie, beperken; de integratie en participatie in de samenleving na de detentieperiode bevorderen; een proces van herstel tussen dader, slachtoffer en samenleving stimuleren; de kans op herval beperken. In de beleidsnota staat daaromtrent te lezen: We voeren het decreet hulp- en dienstverlening aan gedetineerden verder uit en rollen het strategische plan verder uit in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel, waarbij we een betere afstemming beogen met de behoeften van de gedetineerden. Voortbouwend op de ervaringen met het strategisch plan hulp- en dienstverlening gedetineerden stellen we een Vlaams actieplan op met als centrale doelstelling het verhogen van de toegankelijkheid van het hulpverlenings- en dienstenaanbod voor de niet-gedetineerde justitiabelen in het licht van het recht van eenieder om zich te ontplooien en te participeren aan de samenleving. In het regeerakkoord werd een meer specifieke timing voor dit project meegegeven: We voeren het decreet hulp-en dienstverlening aan gedetineerden verder uit en rollen het strategische plan verder uit in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel, waarbij we een betere afstemming beogen met de behoeften van de gedetineerden. Hierbij hebben we bijzondere aandacht voor de specifieke behoeften van de gedetineerden. Conform het decreet stellen we binnen het jaar na het aantreden van deze Vlaamse Regering een nieuw strategisch plan op waarin de betrokken beleidsdomeinen aangeven hoe zij invulling geven aan het decreet. In nauw overleg met de federale overheid werken we verder aan zorgcircuits voor geïnterneerden.

2 1. In welke fase zit het nieuw strategisch plan, waarvan sprake in het regeerakkoord, momenteel? Wanneer kunnen we dit strategisch plan verwachten? Kan de minister meedelen wat de grote lijnen van dit plan zullen zijn? 2. Is er reeds overleg geweest met de andere Vlaamse betrokken beleidsdomeinen? Zo ja, wat zijn voorlopig de belangrijkste conclusies? Zo neen, wat is de timing voor de overlegmomenten in de toekomst? 3. In welke fase zit het overleg met de federale overheid met betrekking tot de zorgcircuits voor gedetineerden? 4. Wat is er gedaan met de inhoud van het vorige strategische plan van de Vlaamse Regering? Kan de minister per operationele doelstelling meedelen welke acties ondernomen zijn om deze doelstelling te behalen? Kan de minister eveneens meedelen, indien van toepassing, welke maatregelen per operationele doelstelling nog gepland staan in de toekomst en kan de minister daar een timing aan koppelen?

3 JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ANTWOORD op vraag nr. 793 van 16 juli 2015 van LORIN PARYS 1. Het strategisch plan zoals opgenomen in het decreet hulp- en dienstverlening aan gedetineerden werd goedgekeurd op de Vlaamse Regering van 17 juli ll. en werd aan het Parlement ter bespreking bezorgd. Het aanbod aan hulp- en dienstverlening in de gevangenissen in Vlaanderen en Brussel wordt op basis van twee belangrijke principes verder uitgebouwd: - De behoeften van de gedetineerden en hun directe sociale omgeving; - De voorbereiding van gedetineerden en geïnterneerden op hun leven na de gevangenis. Er wordt niet gewerkt volgens de one size fits all -methode. Het aanbod wordt bepaald op maat van iedere gevangenis en de mensen die er verblijven. Elke instelling heeft namelijk zijn eigen specifieke populatie met eigen noden en behoeften, maar ook de infrastructuur, personeelsinzet en samenwerkingspartners verschillen. Daar wordt in dit plan rekenen mee gehouden, al is het wel ook de bedoeling om goede praktijken te delen. De hulp- en dienstverlening omvat naast de welzijns- en gezondheidszorg, ook onderwijs, sport, cultuur en werk waarvoor een aanbod in de gevangenissen wordt uitgewerkt. Essentieel hierbij zijn samenwerkingspartners die over specifieke expertise en middelen beschikken. Naast een aantal nationale organisaties, werken de meeste gevangenissen ook samen met lokale of regionale partners om het aanbod uit te bouwen. Wat het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin betreft zal het VAPHaanbod in de gevangenissen beter worden afgestemd op het dienstverleningsaanbod van andere professionele actoren ten aanzien van gedetineerde/geïnterneerde personen met een handicap. Voor 2020 wordt het VAPH-aanbod in de gevangenissen, waar mogelijk, uitgebreid tot de ruimere doelgroep van gedetineerden met een handicap en dus niet beperkt tot geïnterneerden en hun netwerk. Gelijktijdig wordt het hulp- en dienstverleningsaanbod optimaal ingeschakeld in de uitbouw van zorgcircuits voor geïnterneerde personen met de focus op toeleiding naar de gepaste residentiële of ambulante zorg. Zo werd in het kader van het strategische plan een beleidscoördinator aangesteld voor het Forensisch Psychiatrisch Centrum te Gent. Het plan heeft ook aandacht voor de problematiek gewelddadig extremisme die een specifieke aanpak vraagt, ook op het vlak van hulp- en dienstverlening in de gevangenissen. Daarom is een plan van aanpak in de maak in overleg met het directoraat-generaal penitentiaire inrichtingen, afgestemd met het Vlaams platform radicalisering. 2. Dit plan werd voorbereid door de gemengde commissie hulp- en dienstverlening aan gedetineerden waar de administraties van de beleidsdomeinen Sport, Cultuur, Onderwijs, Werk, Welzijn en Volksgezondheid in vertegenwoordigd zijn. In het kader van de voorbereiding op re-integratie was er ook overleg met de administratie Wonen.

4 3. Het zijn vooral de geïnterneerden die die in begeleiding zijn binnen zorgcircuits. Binnen de IMC Volksgezondheid is overleg over de invulling van het federaal meerjarenplan internering. Op de IMC van 30 maart 2015 werd de interkabinettenwerkgroep taskforce ggz belast met de verdere uitvoering van de laatste fase van het meerjarenplan van de federale overheid tot de opbouw van het zorgtraject voor forensisch-psychiatrische patiënten. Recent werd een beleidscoördinator aangesteld voor het Forensisch Psychiatrisch Centrum te Gent met de opdracht na te gaan hoe het hulp- en dienstverleningsaanbod binnen het kader van het strategisch plan uitgebouwd en ingeschakeld kan worden in de zorgcircuits van geïnterneerden zodat zij toegeleid kunnen worden naar de gepaste residentiële of ambulante zorg. De focus ligt niet enkel op de geïnterneerden die in Gent (zullen) verblijven. 4. Het strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden werd grotendeels uitgevoerd zoals gepland. Een aantal doelstellingen worden de komende periode nog verder opgenomen en vonden een weerslag in het strategisch plan Overzicht van de uitvoering per (operationele) doelstelling SD 1: Er is een kwaliteitsvol, behoeftegericht en afgestemd aanbod uitgebouwd voor alle gedetineerden en hun sociale omgeving, rekening houdend met de penitentiaire context en de beschikbare middelen. Dit zowel tijdens detentie als na ontslag met het oog op persoonlijke ontwikkeling, sociale integratie en herstel. OD 1.1 Er zijn domeinoverstijgende, integrale en afgestemde hulp- en dienstverleningstrajecten uitgewerkt en getoetst in de praktijk. In uitvoering: in de schoot van de gemengde commissie werd een werkgroep trajectmatig werken samengesteld. Deze kwam een 4-tal keer samen en werkte begin 2015 haar eindverslag af. Dit verslag werd besproken op de gemengde commissie van 17/03/2015. De proefprojecten die in opvolging hiervan zullen lopen in enkele lokale gevangenissen, zullen input geven aan de oefening rond het hulp- en dienstverleningsplan (cfr. doelstelling 1 in het strategisch actieplan ). OD 1.2 Teneinde een meer behoeftendekkend aanbod te realiseren, worden nieuwe partners betrokken bij de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden: in eerste instantie huisvesting en lokale besturen. In de loop van 2014 werd twee keer overlegd met vertegenwoordigers van het agentschap Wonen Vlaanderen, de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen, de Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen, Huurpunt, de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, en het Departement Wonen. Hierbij werd het beleidsdossier detentie en thuisloosheid (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2009) geactualiseerd en werden pistes onderzocht om aan deze knelpunten tegemoet te komen. Het agentschap Wonen Vlaanderen was ook actief betrokken bij de voorbereiding van het strap (via aansluiting bij de vergaderingen van de gemengde commissie en via een apart afstemmingsoverleg). Op het niveau van de lokale gevangenissen werd de samenwerking met de lokale besturen verstevigd, op diverse beleidsterreinen. Dit werk wordt de komende jaren nog verder gezet (vooral op lokaal niveau). Zie ook: doelstelling 4 van het strategisch actieplan OD 1.3 Er wordt gebruik gemaakt van wetenschappelijke kennis en kennis uit andere sectoren of uit het buitenland om het bestaande aanbod te vernieuwen of nieuw aanbod te ontwikkelen, en zo de kwaliteit ervan te verhogen.

5 Zowel het instrument voor behoefteanalyse dat in de gevangenis van Antwerpen ontwikkeld wordt en de daaruit voortvloeiende kennis, als het onderzoek van 2003 (ontwikkeling beleids-indicatoren inzake kwaliteit en effectiviteit van de hulp- en dienstverlening) werden gedeeld en meegenomen in de omgevingsanalyse bij de opmaak van het strategisch actieplan Vooral het behoeftenonderzoek in Antwerpen heeft interessante inzichten opgeleverd. Uit de lokale actieplannen blijkt het een inspiratie te zijn voor andere gevangenissen. Het beleidsteam van Antwerpen is nog steeds actief aan de slag met de inzichten uit dit onderzoek. Het beleidsteam presenteerde haar werk in dit kader begin juni 2015 aan de gemengde commissie in het kader van een ronde i.v.m. het strategisch actieplan De gemengde commissie zal deze informatie op haar beurt meenemen in de verdere uitvoering van het strategisch plan. Momenteel worden mogelijkheden tot een vervolgonderzoek i.v.m. behoeften bij vrijlating verkend. Via Europris werd ook nog de vraag gesteld welke instrumenten voor kwaliteitsmeting van hulp- en dienstverlening in de gevangenis in het buitenland worden gebruikt, maar deze informatie bleek niet beschikbaar. OD 1.4 Binnen elke gevangenis is een zo optimaal mogelijk uitgebouwd, gespreid en afgestemd basisaanbod uitgetekend. Elke lokale gevangenis heeft een eerste lokaal actieplan (zoals bedoeld in het decreet van 2013) opgemaakt. Deze actieplannen ( ) werden bezorgd aan de leden van de gemengde commissie. De inhoud ervan gaf input aan de omgevingsanalyse ter voorbereiding van het strategisch actieplan Momenteel start elk beleidsteam met de opmaak van een volgend actieplan ( ). SD 2: Tegen eind 2015 is de samenwerking tussen alle Vlaamse en federale actoren die binnen de gevangenis bijdragen tot en/of betrokken zijn bij de uitbouw van de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden geoptimaliseerd, en dit zowel op bovenlokaal als op lokaal niveau. OD 2.1 De rol en opdracht van de verschillende Vlaamse actoren is verduidelijkt met het oog op een zo groot mogelijke efficiëntie en effectiviteit. Elk lokaal beleidsteam heeft in 2014 een afsprakennota opgemaakt waarin o.a. de onderlinge taakverdeling wordt verduidelijkt. Deze afsprakennota s werden ter kennisgeving aan de gemengde commissie bezorgd. OD 2.2 Er is een gezamenlijk beleidsplanningsproces uitgetekend en gedeeltelijk geïmplementeerd. Op bovenlokaal niveau kwam er een nieuw samenwerkingsakkoord betreffende hulpen dienstverlening aan gedetineerden tussen de Federale staat en de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest. Bij de opmaak van het nieuwe strategisch plan werd ook geregeld teruggekoppeld aan en input gevraagd van het directoraatgeneraal penitentiaire inrichtingen. Bij de opmaak van actieplannen en de opvolging daarvan in de gevangenissen is er een betrokkenheid van gevangenisdirectie en eventueel ander federaal personeel. OD 2.3 Een model voor systematische verzameling, doorstroom en opvolging van domeinoverstijgende signalen uit het werkveld naar partners en overheden, is uitgetekend en geïmplementeerd. In het najaar van 2014 werd een procedure uitgewerkt binnen de Voorbereidende Werkgroep. Deze werd op 21/10/2014 goedgekeurd binnen de gemengde commissie. Signalen worden systematisch opgevolgd via de Voorbereidende Werkgroep en desgevallend behandeld door de gemengde commissie.

6 SD 3: Tegen eind 2015 versterken we het draagvlak voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden OD 3.1 We nemen, zowel op lokaal als op Vlaams niveau, initiatieven om het draagvlak voor de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden binnen de ruimere samenleving te bevorderen door te werken aan positieve beeldvorming. Er werd actief deelgenomen aan de campagne van Bond Zonder Naam Uit de bak aan de bak, rond het vergroten van werkkansen. Bepaalde partners volgden een opleiding rond het voeren van talentgesprekken. Er werden o.a. bezoeken gepland van werkgevers aan enkele gevangenissen. De mogelijkheid om in dit kader ook een vormingsinitiatief uit te werken (voor werkgevers) is onderzocht door de werkgroep vorming en ondersteuning (WEVO), maar niet weerhouden aangezien dit geen doelgroep is van haar werking. SD 4: Met het oog op kwaliteitsverbetering van de hulp en dienstverlening verhogen we voor 2015 de expertise van medewerkers via vormings- en ondersteuningsinitiatieven. OD 4.1 Kennis- en informatieoverdracht Door een vernieuwde werking van de WEVO werd in 2014 en 2015 sterk geïnvesteerd in vorming en ondersteuning van de medewerkers (waarbij heel wat kennis en expertise onderling gedeeld wordt). Er werden vormingstrajecten opgestart rond volgende thema s: motiverend werken (individueel en in groepsverband), druggebruik, communicatie en bekendmaking (van aanbod), omgaan met psychische problemen, en omgaan met agressie. Er werd ook gewerkt rond de thematiek van welzijn en gezondheid van medewerkers. De komende jaren zullen deze trajecten worden herhaald en/of verdiept. Verder zullen nog trajecten worden opgestart rond de strafrechtsketen en rond de directe sociale omgeving van gedetineerden. In het nieuwe strategische plan staan doelstellingen en acties met timing opgenomen. Halfweg deze legislatuur komt er een evaluatie en, mogelijke, bijsturing.