Voorwoord. Inge Vandeurzen Beleidsmedewerker Vlaamse overheid voor de gevangenis van Antwerpen 1 april 2012

Transcriptie

1 JAARVERSLAG Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Antwerpen 2011

2 Voorwoord Dit over hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Antwerpen is een verslag van de werkzaamheden en de nieuwe impulsen in 2011, maar ook van de consolidatie van de 'good practices' uit de jaren ervoor. Graag wil ik de lezer van dit jaarrapport uitnodigen om contact op te nemen met mij, indien het lezen ervan vragen, bedenkingen of suggesties oproept. Ik wil bij deze gelegenheid alle medewerkers van hulp- en dienstverlening die in 2011 hun steentje hebben bijgedragen, bedanken voor hun inzet. Ook de medewerkers van Justitie wil ik bedanken voor de fijne samenwerking. Inge Vandeurzen Beleidsmedewerker Vlaamse overheid voor de gevangenis van Antwerpen 1 april 2012

3 3 Inhoudstafel Voorwoord... 2 Inhoudstafel... 3 Lijst met afkortingen... 4 Inleiding... 5 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis... 6 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) PMD-werking Actoren betrokken bij de hulp- en dienstverlening...11 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Welzijn Gezondheid Onderwijs Tewerkstelling Sport Cultuur Behoefteonderzoek Conclusies en toekomstperspectieven...33 Hoofdstuk 4: profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2)...34 Hoofdstuk 5: verkrijgen en vergroten van het draagvlak (strategie 4)...38 Hoofdstuk 6: een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5)...41 Hoofdstuk 7: algemene conclusie...45 BIJLAGEN...46

4 4 Lijst met afkortingen BM CAP CAW CBE CGG CVO CZL GGZ GOB GOS GPA GTB HRM JWA JWW OC OLO OO OVA PAV PBA PMD PSD PTSD SAP SCW SIB TB TOP VAPH VVBV VTE WVG ZvA beleidsmedewerker centraal aanmeldingspunt drugs centrum voor algemeen welzijnswerk centrum voor basiseducatie centrum geestelijke gezondheidszorg centrum voor volwassenenonderwijs centrum zelfstandig leren geestelijke gezondheidszorg gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst gedetineerdenopvolgsysteem gezamenlijk plan van aanpak gespecialiseerde trajectbepaling en -begeleiding Human Resource Management justitieel welzijnswerk Antwerpen justitieel welzijnswerk oriëntatiecursus Openluchtopvoeding vzw organisatieondersteuner Overleg Vlaamse Actoren project algemene vakken penitentiair bewakingsassistent planningsteam maatschappelijke dienstverlening psychosociale dienst posttraumatisch stresssyndroom sociaal artistiek project sociaal cultureel werk Slachtoffer in Beeld trajectbegeleider Terug Op Pad Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vlaamse vereniging van behandelingscentra verslavingszorg voltijds equivalent welzijn, volksgezondheid en gezin Zomer van Antwerpen

5 5 Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van de Vlaamse Gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: De Vlaamse Gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulp- en dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand i.s.m. de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenis en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. De volgorde is omwille van een logische opbouw van dit jaarverslag gewijzigd. Zo wordt eerst strategische doelstelling 3 beschreven en daarna resp. strategische doelstelling 1, 2, 4 en 5. Naast een omschrijving van de gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening aan gedetineerden te komen toegelicht. Op basis van deze actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten voor de toekomst geformuleerd.

6 6 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis De gevangenis van Antwerpen bestaat uit drie afdelingen: een mannenafdeling (340 plaatsen), een vrouwenafdeling (48 plaatsen) en een annex (51 plaatsen); samen 439 plaatsen. Spijtig genoeg blijft één van de meest kenmerkende gegevens van de gevangenis van Antwerpen de blijvende overbevolking. Daar waar in de gemiddelde overbevolkingsgraad in België 17,7 % was, was die voor Antwerpen 51,6 %. Gemiddelde bevolking was 665,5 gedetineerden voor 439 plaatsen. De hoop dat we nog structureel onder de 570 mannelijke gedetineerden gaan zakken, waardoor we op de mannenafdeling opnieuw nieuwe activiteiten kunnen organiseren en waardoor de theaterzaal terug in gebruik genomen kan worden (zo staat immers bepaald in het sociaal akkoord van juni 2008) is ondertussen wel heel erg klein geworden. Dit betekent dat we creatief moeten blijven zoeken naar de mogelijkheden die er zijn, ondanks de beperkingen. Een tweede belangrijk kenmerk voor de gevangenis van Antwerpen is het gegeven dat ze vooral beklaagden huisvest. Een kleine 80 % van de populatie is beklaagd 2, een kleine 10 % veroordeeld en iets meer dan 10 % geïnterneerd. Dit heeft een grote invloed op de keuzes die we moeten maken bij de organisatie van hulp- en dienstverlening: de verblijfsduur ligt gemiddeld tussen de 3 en 6 maanden, het moment van vrijgaan is relatief onvoorspelbaar en gebeurt van de ene dag op de andere. We kiezen er dan ook voor om de focus te leggen op de brug tussen binnen en buiten. Dit betekent o.a. dat gedetineerden die iets opstarten in de gevangenis, moeten weten waar ze na hun detentie terecht kunnen voor een eventueel vervolg. 1 Cijfers van 2011 zijn nog niet vrijgegeven op 1 april 2012, datum van dit jaarverslag. 2 Ook deze cijfers dateren van 2010.

7 7 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulp- en dienstverlening. Er wordt tevens naar gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. 1. PMD-werking a) Organogram (PMD) Overleg Vlaamse Actoren (OVA) Overleg BMdirectie Werkgroep Onderwijs Werkgroep Sport Werkgroep Scw Werkgroep Arbeid Werkgroep Welzijn Werkgroep Gezondheid (werkgroep intern) Stuurgroep Gevangenisbib Stuurgroep VDAB (subwerkgroep TOPcoach) (subwerkgroep GGZ) centrumoverleg sportmonitoren overleg Overleg PBA's bibliotheek stuurgroep TOPcoach coördinatorenoverleg PMD draagvlakvergadering

8 8 b) Overlegorganen Werkgroepen Sinds 2011 is er in de gevangenis van Antwerpen per domein een werkgroep actief. De werkgroepen sport, onderwijs, sociaal cultureel werk en arbeid bestaan al langer. De werkgroep gezondheid richtte zich oorspronkelijk vooral op het aanbod van CGG VAGGA. In 2011 evolueerde deze werkgroep naar een ruimere werkgroep gezondheid. Het aanbod van het centraal aanmeldingspunt drugs (CAP) werd ook voorwerp van bespreking en de werkgroep kreeg twee nieuwe leden: de medewerker van het CAP drugs en een medewerker van de medische dienst van Justitie. De werkgroep welzijn werd opgericht. Deze heeft een dubbele doelstelling: de diensten die vallen onder het domein welzijn een structureel forum geven om hun aanbod te bespreken en ten tweede zoeken waar nog hiaten zitten in het aanbod en desgevallend nieuwe diensten proberen aan te trekken. Diensten die reeds vóór 2011 een aanbod hadden, zijn de trajectbegeleiders van JWA, Crefi en De Tuimel (begeleiding kinderbezoek), vzw Suggnomè (slachtoffer-daderbemiddeling), de TOPcoaches en het sociaal infopunt (stad Antwerpen). Diensten die een belangrijke meerwaarde zouden kunnen zijn voor de gevangenis van Antwerpen, zijn de diensten van het OCMW, de dienst schuldhulpverlening van het CAW en de hulpverleningsdiensten die werken met vluchtelingen. Hier werden dan ook de eerste contacten mee gelegd in 2011 (zie verder). De werkgroep TOPcoach, die in 2008 werd opgericht om dit aanbod in de gevangenis te implementeren, had nog één bijeenkomst in 2011 en is dan opgegaan in de werkgroep welzijn. De werkgroep onderwijs had reeds in 2010 een nieuwe werkvorm gezocht. Met een opsplitsing tussen de grote werkgroep onderwijs en het centrumoverleg/de werkgroep intern hoopten we de praktische uitwerking en het beleidsniveau consequent uit elkaar te trekken. Dit blijkt een goede beslissing geweest te zijn. De opvolging van de doelstellingen uit het opleidingsplan van onderwijs werden tijdens de drie bijeenkomsten van de werkgroep onderwijs uitgebreid besproken. Per centrum dat een lesplaats heeft in de gevangenis is er minimaal één centrumoverleg doorgegaan. Evaluatie van de samenwerkingsovereenkomst en verdere opvolging en optimaliseren van de samenwerking stonden hier centraal op de agenda. Moeilijker liep het met de werkgroep intern. Het is niet gelukt om deze in 2011 samen te krijgen, vooral omwille van volle agenda's van de leden. Daarom wordt de werkgroep intern an sich niet meer weerhouden, maar probeert de dienst onderwijs de partners binnen de gevangenis op een andere manier te betrekken bij het onderwijsbeleid. Hier zal in 2012 verder rond gezocht worden. De werkgroep scw werd in 2011 getrokken door de beleidsmedewerker in samenwerking met de organisatieondersteuner. De sociaal cultureel werker van De Rode Antraciet, die voordien deze werkgroep trok, was omwille van een herprofilering van en binnen De Rode Antraciet, niet meer beschikbaar om dit ten volle te doen. Dit heeft op zich geen directe consequenties gehad voor de uitwerking van het domein scw in de gevangenis van Antwerpen (zie verder). De werkgroep arbeid heeft in het voorjaar 2011 nog een keer in zijn gebruikelijke samenstelling vergaderd. In het najaar is deze werkgroep in een iets gewijzigde samenstelling samengekomen, heel specifiek rond de samenwerking met vzw De Ploeg. Dit specifieke overleg met De Ploeg zal in 2012 nog verdergezet worden. Aan de samenstelling en de werking van de werkgroep sport is in 2011 niets gewijzigd. Naast de zes werkgroepen afgelijnd volgens de zes domeinen waarop de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis actief is, bestaan er ook in 2011 nog dezelfde drie stuurgroepen als in 2010: de stuurgroep TOPcoaching, de stuurgroep VDAB en de stuurgroep gevangenisbib, om de specifieke evolutie van dit aanbod te bespreken met partners op een hoger (directie)niveau.

9 9 Tenslotte zijn er in 2011 ook een aantal bijeenkomsten geweest met de sportmonitoren (PBA's) en met de PBA's van de gevangenisbib om de concrete samenwerking op de werkvloer te bespreken en om hen te betrekken bij het ruimere plaatje waar zij deel van uitmaken. OVA Sinds eind 2010 is het maandelijks overleg Vlaamse Actoren (OVA) uitgegroeid tot een echt spilorgaan van de hulp- en dienstverlening van de gevangenis van Antwerpen. Vanuit elk domein is er iemand aanwezig. Voor scw is dit de beleidsmedewerker samen met de organisatieondersteuner. Naast de onderwijscoördinator, de sportfunctionarissen, de teamverantwoordelijke JWA, de organisatieondersteuners, die al lid waren, is er nu voor gezondheid een medewerker van CGG VAGGA en voor arbeid de detentieconsulent(en). Er is in 2011 opnieuw sterk geïnvesteerd in het uitwisselen van informatie enerzijds (wie is waarmee bezig en waar liggen raakvlakken/knelpunten/inspiratiebronnen) en het bespreken van domeinoverstijgende werkpunten anderzijds. De uitwerking en organisatie van de jaarlijkse draagvlakvergadering ('PMD') en van de eerste HDV-teamnamiddag, de lancering van de eerste drie HDV-nieuwsbrieven en eerste voorzichtige stappen in een HDV-financieel beleid waren de belangrijkste werkpunten van PMD? Op de vraag waar het beleid rond HDV voor de gevangenis van Antwerpen wordt gemaakt, is het antwoord niet in de PMD, zoals in het Strategisch Plan voorzien is. Wanneer het gaat over keuzes die binnen een bepaald domein gemaakt moeten worden, dan is het de resp. werkgroep die de keuzes maakt. Een mooi voorbeeld is het opleidingsplan van onderwijs. Ook de werkgroep welzijn maakt zo haar keuzes. Van zodra er een domeinoverstijgend aspect aan zit, situeren de beslissingen zich op OVA-niveau. Jaarlijkse draagvlakbijeenkomst, de zogenaamde 'PMD' Ook in 2011 organiseerden we vanuit het OVA onze jaarlijkse draagvlakbijeenkomst, voor de partners nog steeds gekend onder de naam PMD. Genodigd waren alle medewerkers HDV en hun bazen, de collega's van Justitie en andere partners waar we op een of andere manier mee samenwerken of willen samenwerken. Deze partners enthousiasmeren en inspireren en ruimte creëren om elkaar te leren kennen, blijven de belangrijkste doelstellingen van deze bijeenkomst (zie verder hoofdstuk 5, draagvlak). Coördinatorenoverleg Dit overlegorgaan, bestaande uit de coördinatoren van PSD, zorg en JWA, de beleidsmedewerker en het directielid van PSD/zorg, komt nog steeds samen, maar iets minder frequent dan in Nu de reorganisatie van JWA in grote mate is uitgetekend, blijkt de nood om met elkaar te overleggen minder groot. Opvolging van wijzigingen in de teams, zowel qua personeel als qua inhoud, wijzigingen in het HDV-landschap en de organisatie van een aantal themanamiddagen en een PSD-zorg-JWA-teamdag, zijn de belangrijkste agendapunten van dit overlegorgaan. Samenwerking met directie De beleidsmedewerker zat ook in 2011 wekelijks samen met directie en P.A. rond de tafel om zaken die betrekking hebben op de hulp- en dienstverlening te bespreken. Sinds 2011 is er maandelijks een apart overleg tussen de beleidsmedewerker en het inrichtingshoofd. Er is

10 10 dan meer tijd dan tijdens een voorrapport om zaken in de diepte te bespreken, hetgeen zeker heel zinvol is. c) Samenwerkingsovereenkomsten In 2011 is er één nieuwe samenwerkingsovereenkomsten gekomen. De vier die vermeld staan in het jaarrapport 2010, zijn nog steeds van kracht. Samenwerkingsovereenkomst Openluchtopvoeding vzw gevangenis dienst gezondheidszorg gevangenissen Deze samenwerkingsovereenkomst kadert binnen het convenant tussen Openluchtopvoeding vzw en het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. Ze is afgesloten om het kader van de samenwerking tussen vzw Openluchtopvoeding en de gevangenis te bepalen. Gezamenlijk Plan van Aanpak CAW Metropool beleidsmedewerker Eind 2010 is een nieuw GPA opgemaakt en goedgekeurd door de minister over de periode De verdere uitwerking van het domein welzijn, met zijn opgerichte werkgroep welzijn en de verkenning rond samenwerking met het OCMW zijn de belangrijkste doelstellingen. Samenwerkingsovereenkomst consortium beleidsmedewerker gevangenisdirectie De samenwerkingsovereenkomst die in 2010 na evaluatie lichtjes werd aangepast, werd in 2011 ondertekend. Evaluatie hiervan is voorzien begin Deze samenwerkingsovereenkomst is de basis voor het consortium vol-ant om samenwerkingsovereenkomsten af te sluiten met de centra waar ze in of vanuit de gevangenis mee samenwerken. Voor het CVO Antwerpen-Zuid, het centrum basiseducatie en het centraal meldpunt voor risicojongeren van de stad Antwerpen was er in 2010 al een samenwerkingsovereenkomst. Deze werd geëvalueerd in het centrumoverleg. Met het SCVO SIVO, die handverzorging op de vrouwenafdeling verzorgt, werd in 2011 een samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Afsprakennota stad Antwerpen beleidsmedewerker gevangenisdirectie De Rode Antraciet provincie Antwerpen i.k.v. het convenant m.b.t. de gevangenisbibliotheek De doelstellingen van deze afsprakennota worden opgevolgd in de stuurgroep gevangenisbib (zie verder) en jaarlijks beschreven in een apart jaarverslag. Samenwerkingsovereenkomst vzw De8 beleidsmedewerker gevangenisdirectie met halfjaarlijks Plan van Aanpak In 2011 is een nieuwe samenwerkingsovereenkomst afgesloten voor de periode met twee Plannen van Aanpak als bijlage: die van juni 2010 tot juni 2011 en die van juli 2011 tot juni Het blijft moeilijk om de timing die we voorzien in de plannen van aanpak te respecteren, maar dit wordt door geen van de partijen geproblematiseerd. Werkdruk bij iedereen is hier niet vreemd aan.

11 11 2. Actoren betrokken bij de hulp- en dienstverlening Coördinatie Functie VTE Organisatie Standplaats Opmerking Beleidsmedewerker 1 Vlaamse overheid dep. gevangenis Werkt 0,80 VTE WVG Organisatieondersteuner 1,75 CAW Metropool gevangenis Eerste 3 maanden 1 OO er aan 0,80 VTE Trajectbegeleider 9,1 CAW Metropool JWA Geen wijzigingen Sociaal-cultureel werker 0,3 De Rode Antraciet DRA Najaar 2010 gestopt als verankerd scw er voor gevangenis Antwerpen Sportfunctionaris 0,9 De Rode Antraciet gevangenis Geen wijzigingen Onderwijscoördinator 1,5 Consortium vol-ant gevangenis Waarvan 0,50 VTE adm. ondersteuner Detentieconsulent 1 VDAB gevangenis Twee halftijdse. Beleidsmedewerker De beleidsmedewerker is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerk gesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulp- en dienstverleningsorganisaties het geheel aan hulp- en dienstverlening in goede banen. Hij coördineert de hulp- en dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulp- en dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. De beleidsmedewerker was in 2011 volledig aanwezig en werkte nog steeds 4/5. Organisatieondersteuner De organisatieondersteuner is een medewerker van de dienst Justitieel Welzijnswerk (JWW) binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW). In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt hij ervoor dat de hulp- en dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat in voor de praktische organisatie van de hulp- en dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden,. Daarnaast staat hij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod.

12 12 In Antwerpen is er plaats voor twee organisatieondersteuners, goed voor 1,75 VTE. In 2011 zijn twee nieuwe organisatieondersteuners aan het werk gegaan. Een is gestart op 1 januari. De tweede is gestart op 1 april. Na een korte inwerkperiode hebben zij als OO-team ten volle hun werk kunnen opnemen als ondersteuner van de diensten over de verschillende domeinen heen. Trajectbegeleider Ook de trajectbegeleiders zijn medewerkers van de dienst JWW binnen het CAW. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulp- en dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulp- en dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. In 2011 is het team trajectbegeleiders stabiel gebleven. De laatste nieuwe trajectbegeleider is eind 2010 begonnen. Het belang van een stabiel team kan niet genoeg benadrukt worden. Onderwijscoördinator Vanuit het consortium volwassenenonderwijs is een onderwijscoördinator tewerkgesteld in de gevangenis. Hij heeft als taak hier een behoeftedekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt hij nauw samen met de andere diensten en de directie in de gevangenis. Hij onderzoekt en verzamelt ook de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, hij geeft informatie over het aanbod, hij onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt hij de gedetineerden bij hun zelfstudie, helpt hen bij hun vragen, geeft steun wanneer het moeilijker loopt. Ook kan de onderwijscoördinator een deel van de extra administratieve last op zich nemen: de rapportering aan de verschillende overheden, registratie van deelname, de zorg voor de logistiek, enz. In de gevangenis van Antwerpen is er plaats voor een voltijdse onderwijscoördinator en een halftijdse administratieve ondersteuner, samen de 'dienst onderwijs' van de gevangenis. Zij zijn werknemers van het consortium vol-ant. In 2011 zijn er geen wijzigingen in dit team gekomen. Wel is de administratieve ondersteuner vanaf november (tijdelijk) vervangen wegens bevallingsverlof. Sportfunctionaris Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten, streeft de sportfunctionaris van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (sportpba's of sportmonitoren, ) en externe partners staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwde sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur.

13 13 In Antwerpen zijn er twee sportfunctionarissen. Eén sportfunctionaris werkt 0,30 VTE voor de mannenafdeling en de andere werkt 0,60 VTE voor de vrouwenafdeling en de annex. Sociaal-cultureel werker De sociaal-cultureel werker van De Rode Antraciet begeleidt in principe binnen de gevangenis de ontwikkeling van een evenwichtig en gediversifieerd sociaal cultureel aanbod. Binnen deze sociaal-culturele werking gaat speciale aandacht naar cursuswerk, sociaalartistieke projecten, bibliotheekwerking, enzovoort. In 2011 is de sociaal-cultureel werker beperkt actief geweest binnen de gevangenis van Antwerpen. Ziekte, maar ook de heroriëntering van het sociaal cultureel werk binnen De Rode Antraciet lagen hier aan de grondslag. Inzet in 2011 is vooral gegaan naar de ondersteuning van de bibliotheekwerking. Detentieconsulent VDAB De detentieconsulent van de VDAB biedt in de gevangenis dezelfde dienstverlening aan als buiten de gevangenis. Het gaat vooral over het geven van informatie en het voorbereiden van en het helpen bij het zoeken naar werk. Ook contact opnemen met vakbonden, RVA of hulpkas i.v.m. stempelgeld behoort tot zijn takenpakket. Eind 2010 begonnen twee nieuwe halftijdse detentieconsulenten. Deze profileerden zich niet uitsluitend op het individueel aanbod vanuit VDAB. Zij zochten en vonden aansluiting bij het OVA en gingen ook mee op pad om nieuwe samenwerkingen uit te bouwen, o.a. met De Ploeg, vzw de8, Servicepunt Vrijwilligerswerk,... In juni stopte een van beide detentieconsulenten, waardoor een en ander op een lager pitje viel. Vervanging werd gezocht en gevonden vanaf half juli. Na een inwerkperiode werd ook deze nieuwe detentieconsulent mee op pad genomen op domeinoverstijgend niveau. Andere samenwerkingspartners en hun medewerkers Naast de partners die op een of andere manier een coördinerende functie vervullen, zoals hierboven omschreven, wordt structureel samengewerkt met verschillende organisaties uit de vrije samenleving die een bepaald aanbod hulp- en dienstverlening verzorgen in de gevangenis van Antwerpen. Vanuit deze organisaties waren er in 2011 tussen de 70 en 80 medewerkers concreet actief in de gevangenis van Antwerpen. Sommigen daarvan werkten voltijds in de gevangenis, voor de meesten echter was de werking in de gevangenis maar een deel van een ruimere job. Het precies in kaart brengen van het VTE is dan ook een heel moeilijke oefening. We geven hier een overzicht per domein.

14 14 Welzijn Justitieel Welzijnswerk Antwerpen, CAW Metropool vzw Suggnomè TOPcoaches, CAW Metropool sociaal infopunt, stad Antwerpen Crefi De Tuimel Openluchtopvoeding vzw Gezondheid CGG VAGGA VVBV Onderwijs dienst onderwijs van het consortium vol-ant Centrum Basiseducatie CVO Antwerpen-Zuid SCVO SIVO Huis van het Nederlands Centraal Meldpunt voor Risicojongeren, stad Antwerpen Jongerencoaches, CAW Metropool Tewerkstelling VDAB vzw de8 Sport De Rode Antraciet SportPBA's Individuele lesgevers tai chi, zumba,... Cultuur Openbare bibliotheek Antwerpen De Rode Antraciet Vormingplus Antwerpen Naast deze organisaties uit de samenleving moeten we natuurlijk ook melding maken van de sportpba s en de PBA s die de bibliotheek openhouden en van de freelance lesgevers tai chi, zumba, enz. 3. Conclusies en toekomstperspectieven De manier waarop we ons als hulp- en dienstverleners organiseren in een ruimer samenwerkingsverband, blijft een permanente zoektocht. Kijk maar naar de evolutie die er jaarlijks is binnen de verschillende werkgroepen. Een écht beleidsorgaan van waaruit alles vertrekt, is nog steeds niet aanwezig. Maar het samenspel tussen de werkgroepen en het OVA maakt dat er wel altijd een forum is om beleidskeuzes en evoluties te bespreken. De doorstroom van hetgeen in de verschillende overlegfora besproken wordt naar de 80-tal hulp- en dienstverleners die vanuit de verschillende organisaties in de gevangenis van Antwerpen werken, blijft een uitdaging. Meer en meer zijn we ons bewust dat wij voor de uitdagingen van de coördinatie van een echte netwerkorganisatie staan. Omdat niet elke organisatie op eenzelfde manier betrokken is bij onze werking, is het niet evident om aan een gezamenlijk project te werken. Niet iedereen heeft evenveel tijd en ruimte om ruimer bezig te zijn dan het eigen aanbod. Toch

15 15 merken we dat er veel enthousiasme is om over de grenzen van het eigen aanbod te kijken en zich te laten inspireren door mekaar.

16 16 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt per gevangenis een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod. Dit aanbod wordt getoetst aan de volgende kwaliteitscriteria: toegankelijk, kwaliteitsvol, continu (voor, tijdens en na detentie), laagdrempelig en op maat van de gedetineerde. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties van het afgelopen werkjaar benoemd en de structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Welzijn trajectbegeleiding slachtoffer-daderbemiddeling TOPcoaching sociaal infopunt begeleide kinderbezoeken begeleiding gedetineerden (vooral geïnterneerden) met een handicap Gezondheid geestelijke gezondheidszorg centraal aanmeldingspunt (CAP) drugs Onderwijs Nederlands voor anderstaligen computerles handverzorging Centrum Zelfstandig Leren studiebegeleiding en begeleiding individuele leervragen Tewerkstelling VDAB-kantoor VDAB-cursussen oriëntatie aanbod vzw De Ploeg aanbod vzw de8 Sport fitness conditietraining voetbal volleybal start to run zumba yoga tai chi ochtendgymnastiek Cultuur tornooien Zomer van Antwerpen bibliotheek cursussen van De Rode Antraciet: overleven op cel, slachtoffer in beeld, omgaan met lastige situaties,... sociaal artistiek project Van Warmte Weten

17 17 1. Welzijn Onder het domein welzijn valt volgend aanbod: trajectbegeleiding (JWA, CAW Metropool), slachtoffer-daderbemiddeling (Suggnomè), TOPcoaching (CAW Metropool), sociaal infopunt (stad Antwerpen), de begeleiding van de kinderbezoeken door Crefi en De Tuimel en het nieuwe aanbod van Otwee (Openluchtopvoeding). Zoals eerder gezegd wordt in de nieuw opgerichte werkgroep welzijn bekeken of er naast dit aanbod nog nood is aan een aanvullend aanbod. Trajectbegeleiding door Justitieel Welzijnswerk Antwerpen (CAW Metropool) In was er een grote reorganisatie binnen het team van JWA. Op 1 april 2010 starten de trajectbegeleiders met hun vernieuwde werking. In 2011 werd de werking nog verder verfijnd, maar er waren geen grote wijzigingen. Hieronder staat deze werking beschreven: Het JWA- team van trajectbegeleiders voorziet in een proactief onthaal voor alle beklaagden, binnen de 24 uur na binnenkomst. Via dit onthaal en de individuele trajectbegeleiding wordt de gedetineerde gemotiveerd voor - en wegwijs gemaakt in het aanbod hulp- en dienstverlening in de gevangenis. Er wordt informatie gegeven over het justitieel verloop en er wordt samen met de cliënt bekeken wat zijn directe noden en behoeften zijn. Al van bij het eerste gesprek wordt niet alleen de nodige aandacht besteed aan het verloop van de detentie, maar ook aan het einde hiervan. Bij de overgang van binnen naar buiten is het immers belangrijk dat basisbehoeften zoals woonst en inkomen verzekerd zijn. Dit draagt immers bij tot een vlotte re-integratie en rehabilitatie in de samenleving. JWA doet aan crisishulpverlening, geeft informatie en advies, doet aan vraagverheldering, bekijkt directe noden en behoeften, biedt sociaaladministratieve hulp, staat in voor praktische dienstverlening, doet aan belangenbehartiging en zorgt voor toeleiding en doorverwijzing. De trajectbegeleider zal in een onthaalgesprek ook samen met de cliënt bekijken in welke mate er een nood leeft bij de naastbestaanden. Indien aangewezen zal de trajectbegeleider ook contact opnemen met de familie en/of de directe sociale omgeving. Ook hier is ondersteuning en het geven van informatie en advies een belangrijk. Wanneer naastbestaanden een persoonlijke hulpvraag hebben die niet gelinkt is aan de detentiecontext wordt doorverwezen naar de partners binnen en buiten CAW Metropool. Het hulpverleningsaanbod aan naastbestaanden van gedetineerden die verschijnen voor het Hof van Assisen blijft een deel van de opdracht. In samenspraak met de cliënt wordt er bekeken of de aanwezigheid van de trajectbegeleider iets kan betekenen op cruciale momenten van deze zitting. Wat de groep veroordeelden betreft, helpen trajectbegeleiders bij de uitwerking van reclassering wanneer de veroordeelden dit vragen. JWA werkt vanuit de herstelgerichte gedachte en heeft een belangrijke sensibilisatie- en signaleringsfunctie. Knelpunten en uitdagingen Door het aanbieden van een proactief onthaal van beklaagden bereikt JWA veel gedetineerden die anders moeilijk bereikt worden. Toch heeft de timing (binnen de 24 uur na binnenkomst) van een onthaalgesprek zijn voor- en nadelen. We kunnen stellen dat het zeker een voordeel is om van cliënten informatie uit eerste hand te krijgen. Op deze manier kan snel ingespeeld worden op hun vragen en noden. Ook het contact met de naastbestaanden verloopt hierdoor gemakkelijker en efficiënter. De bekendmaking van het

18 18 aanbod hulp- en dienstverlening en de hoeveelheid aan informatie bemoeilijkt echter het onthaalgesprek. Een aanhouding brengt crisissituaties teweeg en cliënten zijn vooral gefocust op de eerste raadkamer. Ze hopen binnen de 5 dagen terug vrij te zijn. Hierdoor is sommige informatie op dat ogenblik niet relevant. Aangezien JWA niet de ruimte heeft om een standaard 2 de gesprek na de raadkamer aan te bieden, blijft het voor de trajectbegeleiders een moeilijke evenwichtsoefening tussen zorg voor de cliënt en het geven van informatie. Ook blijft het moeilijk werken met mensen in een precaire verblijfssituatie. Hun voorruitzichten zijn vaak beperkt. Het is opvallend dat binnen de doelgroep illegalen heel wat gedetineerden niet openstaan voor samenwerking met de hulpverlening en terugvallen op een eigen circuit. Vanuit JWA is men actief aan het zoeken hoe toch met deze doelgroep zinvol gewerkt kan worden. Contacten zijn gelegd met de gespecialiseerde hulpverlening om te zien of en hoe er nauwer samengewerkt kan worden. Anderstaligen kunnen enkel geholpen worden met een medegedetineerde als tolk. Dit beperkt uiteraard de mogelijkheden in een gesprek. Tot slot zorgt een te hoge caseload er voor dat onthaalgesprekken soms ervaren worden als bandwerk en dat kwantiteit het overneemt van kwaliteit. De trajectbegeleiders richten zich hoofdzakelijk op onthaal en in mindere mate op een integrale individuele begeleiding. Dit is enerzijds eigen aan de context van een arresthuis en anderzijds zorgt de overbevolking voor een te hoge caseload die de mogelijkheden tot een integrale opvolging beperkt. Nochtans is een goede opvolging voor sommige cliënten essentieel om kwalitatief aanbod te kunnen doen. Het vraagt immers tijd om een vertrouwensband op te bouwen. En dat blijft een noodzakelijke voorwaarde om gespreksthema s zoals de feiten, het slachtoffer, herstel, bespreekbaar te maken. Ondanks alle inspanningen van de Vlaamse gemeenschap blijft er ten slotte een tekort aan hulpverleningsmogelijkheden buiten de gevangenis. Zo kan JWA geen garantie bieden dat basisbehoeften zijn ingevuld op het ogenblik dat gedetineerden de gevangenis verlaten. Vooral woonst en/of opvangmogelijkheden in groot-antwerpen zijn beperkt. Trajectbegeleiding in cijfers 2072 onthaalgesprekken van beklaagden 25 beklaagden hebben een onthaalgesprek geweigerd opvolggesprekken in de gevangenis. 178 gesprekken op het kantoor van JWA. 39 huisbezoeken of elders. 218 gesprekken met een medegedetineerde als tolk. Er zijn geen exacte cijfers over de contacten met naastbestaanden omdat deze geregistreerd zijn in het GOS onder contacten met derden. Hierin zitten ook al de contacten met andere diensten. Toch is het belangrijk te vermelden dat trajectbegeleiders ook regelmatig contact hebben met naastbestaanden. Slachtoffer-daderbemiddeling (vzw Suggnomè) Inhoudelijk is dit aanbod in 2011 niet gewijzigd. Op vraag van dader of slachtoffer of na verwijzing door de onderzoeksrechter of het parket neemt de bemiddelaar contact op met de andere partij en bemiddelt indien beide partijen hiermee instemmen - in eerste instantie zonder rechtstreeks contact tussen beide partijen. Indien beide partijen dit wensen, kan na grondige voorbereiding - een gezamenlijk gesprek georganiseerd worden en/of een overeenkomst opgemaakt worden. In 2011 werd 1 ontmoeting tussen dader en slachtoffer in de gevangenis georganiseerd.

19 19 We stellen vast dat vanuit de gevangenis Antwerpen 88 aanvragen tot bemiddeling werden voorgelegd aan de bemiddelingsdienst. Dit is veel in vergelijking met andere diensten. Deze aanvragen leiden niet steeds tot effectieve bemiddelingen vermits elke aanvraag wordt voorgelegd aan de onderzoeksrechter met de vraag of de bemiddeling niet interfereert met het gerechtelijk onderzoek. Vervolgens wordt het aanbod bekend gemaakt aan het slachtoffer die kan kiezen al dan niet op het aanbod in te gaan. In 2011 resulteerden de 88 aanvragen uiteindelijk tot 57 effectieve bemiddelingsdossiers. Wat uniek is aan dit aanbod, is het feit dat de bemiddeling kan opstarten voor, tijdens of na detentie en dat de bemiddelaar een constante blijft. Hier is dus de brug tussen binnen en buiten van het aanbod maximaal gerealiseerd. TOPcoaching (CAW Metropool) Inhoudelijk is dit aanbod in 2011 niet gewijzigd. Meer nog, het was een jaar van de consolidatie. In 2011 werden immers de typische TOPcoachmethodieken neergeschreven in een mooie brochure, die in juni aan de pers en aan geïnteresseerde partners werd voorgesteld. Het team TOPcoaches was in september 2010 teruggevallen naar twee. Een nieuwe TOPcoach werd eind 2010 aangeworven. Deze is 1 maart gestart, zodat het team terug volledig was. TOPcoaching in cijfers In 2011 waren er in totaal 47 actieve dossiers, waarvan er 31 werden opgestart in 2011 zelf. De 16 overige zijn opgestart vóór De lange duur van de begeleidingen en het feit dat een dossier nooit definitief wordt afgesloten, kleuren deze cijfers. 11 van de 42 aanvragen van 2011 zijn niet weerhouden. Voornaamste redenen hiervoor zijn dat de jongere niet in aanmerking komt (5) en dat de jongere zelf begeleiding weigert (4). In twee gevallen werd rechtstreeks doorverwezen naar een meer geschikte dienst. 15 dossiers werden afgesloten in Voornaamste redenen hiervoor zijn dat de jongere (actief) laat weten dat hij geen hulp meer wil (5) of de jongere verbreekt elk contact (5). Slechts in twee gevallen is de begeleiding gestopt, omdat ze niet langer nodig was. Dit betekent niet dat dit de enige succesvolle dossiers zijn. Er zijn heel wat dossiers waar op heel wat levensgebieden grote stappen in de goede richting gezet worden, maar waarbij begeleiding op een of twee levensgebieden nodig blijft. In het nieuwe registratiesysteem Diggit, dat in 2012 door de TOPcoaches in gebruik genomen zal worden, zal het mogelijk zijn om deze vooruitgang mee te verwerken in de cijfers. In twee gevallen werd doorverwezen naar een meer geschikte dienst. Eén jongere werd getransfereerd naar een andere gevangenis. Op 31 december 2011 waren er nog 31 dossiers actief.

20 20 Een overzicht van de probleemgebieden bij aanmelding, waarrond een actieplan werd opgemaakt: - Financiën (schulden, inkomen bekomen, enz.): 27 keer - Tewerkstelling: 21 keer - Druggebruik: 5 keer - Justitie (contact advocaat, ondersteunen in rechtszaak, enz.): 4 keer - Opleiding: 7 keer - Familiale problemen: 5 keer - Administratie (mutualiteit, identiteitskaart in orde brengt, enz.): 6 keer - Huisvesting (dakloos, woont in problematische thuissituatie, enz.): 25 keer - Psychosociale problemen: 2 keer - Vrije tijd: 4 keer - Positief netwerk uitbreiden: 1 keer Een overzicht van de probleemgebieden waarrond effectief is gewerkt tijdens de begeleidingen. Financiën: 32 keer Tewerkstelling: 39 keer Druggebruik: 20 keer Justitie: 41 keer Opleiding: 20 keer Familiale problemen: 23 keer Administratie: 33 keer Huisvesting: 26 keer Psychosociale problemen: 39 keer Vrije tijd: 18 keer Positief netwerk uitbreiden: 33 keer Het valt op dat er een groot verschil is tussen de levensgebieden die bij de aanmelding worden opgegeven en de levensgebieden waarrond effectief wordt gewerkt tijdens de begeleidingen. Enerzijds komen een aantal probleemgebieden maar na verloop van tijd naar boven. Anderzijds is het uitbreiden van het positief netwerk en het invullen van de vrije tijd vaak functioneel voor het opvangen van andere probleemgebieden. Sociaal infopunt (stad Antwerpen) Het aanbod van het sociaal infopunt is in 2011 inhoudelijk niet gewijzigd. Het blijft in principe hetzelfde aanbod als buiten de gevangenis. Ook stellen de medewerkers van het sociaal infopunt vast dat net als vorig jaar de grote meerderheid vragen via rapportbriefje van de gedetineerden zelf komen en in mindere mate van de doorverwijzers. De thema s die aan bod kwamen in 2011 blijven ook erg vergelijkbaar met de voorgaande jaren. De meeste vragen zijn gerelateerd aan de dienst bevolking (paspoortproblemen, ambtelijke schrapping, attest gezinssamenstelling, ). Verder waren er ook heel wat andere 'sociale' vragen. Voor een groot deel konden ze de gedetineerden zelf van een antwoord dienen, maar vaak werd ook doorverwezen. Ofwel werd doorverwezen naar een andere dienst in de gevangenis; ofwel gaven ze adressen mee voor na detentie, al dan niet met een stappenplan voor de complexe hulpvragen. Ook werd regelmatig informatie gegeven over waar de familie van de gedetineerde terecht kan.

21 21 Sociaal infopunt in cijfers In totaal hield het sociaal infopunt in zitdagen op maandagvoormiddag. Zij hadden 166 klanten, waarvan: klanten zelf een rapportbriefje naar het SIP stuurden - 31 klanten werden doorverwezen naar het SIP - 34 klanten voor een tweede (en soms zelfs derde) gesprek werden uitgenodigd door de medewerkers van het SIP. Daarnaast stuurden zij nog 43 antwoordbriefjes naar de gedetineerden, als het een eenvoudig antwoord betrof. In 50 gevallen waren de gedetineerden vrij of op transfer vóór ze gezien konden worden. In totaal zou men dus kunnen spreken van 209 ( ) klantencontacten. Daarnaast zijn nog eens 50 klantencontacten aangevraagd, maar niet kunnen doorgaan. Dit is vergelijkbaar met de cijfers van 2010 waar er 202 klantencontacten (186 gesprekken en 16 antwoordbriefjes) waren en 85 gedetineerden vrij of op transfer waren vóór ze gezien konden worden. Kinderbezoek In 2011 is er weinig veranderd aan de inhoud en de organisatie van het kinderbezoek. Na de omschakeling die er in 2010 geweest is, was het nog een kwestie van hier en daar een verfijning. Inhoudelijk zit het met de begeleidingen van Crefi en De Tuimel goed. Er werd veel geknutseld, spelletjes gespeeld en de interactie tussen gedetineerde ouder en kind(eren) stond centraal. Wel werden in 2011 al voorbereidingen getroffen voor de verhuis van het kinderbezoek naar de nieuwe bezoekzaal, die in april 2012 klaar zal zijn. Kinderbezoek in cijfers In 2011 werden 36 kinderbezoeken georganiseerd. 515 gedetineerden en 915 kinderen kwamen naar deze bezoeken. Over hoeveel verschillende gedetineerden en kinderen het gaat, hebben we geen cijfers. We weten wel dat in gedetineerden kinderbezoek gevraagd hebben, waarvan er 28 geweigerd werden. Gemiddeld waren er 47 actieve dossiers, dit wil zeggen dossiers waar een goedkeuring van directie was en waarvan de gedetineerde aanvraag kan doen voor een concreet kinderbezoek. Otwee (Openluchtopvoeding vzw) In juni 2011 startte het team Otwee van vzw Openluchtopvoeding met twee VTE begeleiders, een verantwoordelijke en een agogisch verantwoordelijke. Zij hebben als opdracht om begeleiding te voorzien voor gedetineerden met een handicap. Elke gedetineerde met een erkenning van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en elke gedetineerde die voor zo'n erkenning in aanmerking komt, kan opgenomen worden in de werking van otwee. Meestal gaat het om geïnterneerden, maar niet altijd. Voor de concrete opstart werden de nodige overlegmomenten georganiseerd en werd een samenwerkingsovereenkomst tussen Openluchtopvoeding, de gevangenis en de dienst gezondheidszorg van Justitie getekend. In juni startte het project. Otwee wil een zo integraal mogelijke vorm van ondersteuning bieden. Ze organiseren heel wat vaste activiteiten (samen ontbijten, samen koken, gezelschapsspelen, wablieftkrant lezen,...), ze bieden individuele gesprekken aan, ze

22 22 bieden hulp bij het aanpakken van praktische zaken, ze werken samen met het sociale netwerk, enz. Otwee heeft ook als opdracht concrete ondersteuning te bieden bij de re-integratie van de geïnterneerden, indien deze hiervoor vanuit de CBM de nodige uitgangspermissies krijgen was een opstartfase. Naar 2012 toe is het de bedoeling om de werking nog verder te verdiepen op een meer planmatige manier. Werken met anamneses, begeleidingsplannen, signaleringsplannen staat in de steigers. Otwee in cijfers: In 2011 kwamen er 46 aanmeldingen, vooral van geïnterneerden. 14 aangemelde personen bleken niet in aanmerking te komen. Dit komt omdat ze geen handicap bleken te hebben, of omdat ze een psychiatrische stoornis hadden die teveel gewicht in de schaal legde, omdat ze een hogere vorm van beveiliging nodig hadden of omdat ze de gevangenis al hadden verlaten voordat ze in de werking opgenomen konden worden. 32 gedetineerden werden weerhouden. 28 mannen en 4 vrouwen. De overgrote meerderheid waren van Belgische nationaliteit. 21 van de deelnemers hebben een mentale handicap, 5 een autismespectrumstoornis en van 6 deelnemers is er geen informatie over de precieze aard van de handicap. Van de 32 deelnemers hebben er 11 met zekerheid een erkenning van het VAPH. Van de 21 anderen hebben we geen informatie. Het bleek niet eenvoudig om deze informatie te vinden. Hier moet verder rond gezocht worden.

23 23 2. Gezondheid Onder dit domein valt het aanbod van CGG VAGGA en het centraal aanmeldingspunt (CAP) drugs. Een verkenning van wat nog meer onder het domein gezondheid aangeboden kan worden vanuit de Vlaamse Gemeenschap is gestart in 2011 en zal verdergezet worden in We denken hierbij aan het OCMW als partner. Vanuit de sport is wel reeds een impuls gekomen op de annex, verder beschreven onder het luik sport. Geestelijke gezondheidszorg (CGG VAGGA) CGG VAGGA vzw biedt sinds juli 2009 vrijwillige therapeutische gesprekken aan alle gedetineerden in de gevangenis van Antwerpen. Deze gesprekken vinden plaats op vraag van de gedetineerde zelf. Gedetineerden kunnen zich aanmelden via de PSD, JWA, de Zorgequipe of sinds 2010 rechtstreeks via een rapportbriefje. De doelstelling die wordt nagestreefd, is gedetineerden kennis en gebruik te laten maken met geestelijke gezondheidszorg. Dit omvat het bieden van ondersteuning, het bespreekbaar stellen van de feiten, inzichten verwerven in het verleden, heden en toekomst, eigen gedrag in vraag stellen, enz. Indien de hulpvraag overeenstemt met het aanbod, kunnen gesprekken worden opgestart. Bij vrijlating kan de ex-gedetineerde contact opnemen voor verdere oriëntering binnen de hulpverlening (brugfunctie). Er wordt niet ingegaan op attestvragen, adviesverlening in het kader van reclassering, enz. Sinds 2011 werd ons team versterkt (0,25 VTE) door een collega uit de verslavingszorg die een specifiek aanbod doet naar mensen met een verslavingsprobleem. Begeleidingen door VAGGA in cijfers In 2011 werden 81 gedetineerden doorverwezen en meldden 98 gedetineerden zich op eigen initiatief aan bij CGG VAGGA via een rapportbriefje. Van de 179 geplande intakes konden 30 gesprekken niet doorgaan omwille van vrijlating, transfer of weigering door gedetineerde zelf. Na bespreking op de teamvergadering werden 101 behandelingen opgestart. Indicaties voor het niet opstarten van een behandeling zijn: vraag voor behandeling na detentie, één consultatie is voldoende, aanbod ontoereikend, geen hulpvraag (meer) voor onze dienst en attestvragen. De voornaamste hulpvragen die in 2011 bij de aanmelding werden gesteld, waren vragen betreffende algemene GGZ-problematieken (PTSD, depressie, angsten, ) (37%), verslaving (alcohol, drugs, medicatie, gokken, )(26%), agressie (15%), partnergeweld (11%) en seksueel grensoverschrijdend gedrag (11%). Centraal aanmeldingspunt drugs (VVBV) In maart 2011 is het centraal aanmeldingspunt drugs (CAP) op een vernieuwde wijze aan de slag gegaan. Er werd een vaste intaker aangeworven, waardoor de beurtrol verdween tussen vijf verschillende intakers. Dit heeft een directe efficiëntiewinst. Tegelijk werd inhoudelijk gezocht hoe de gesprekken meer konden evolueren naar een echte screening en intake, met het juiste profiel voor het juiste drughulpcentrum. Dit betekende meer en langere gesprekken per gedetineerde, hetgeen de kwaliteit van de screening serieus verbeterde. Dit had wel een belangrijk negatief effect op de wachttijden. Die lopen soms op tot drie maanden. Dit werd geproblematiseerd en een uitbreiding van het aantal uren voor de gevangenis van Antwerpen werd gevraagd. Begin 2012 krijgen we hopelijk een positief antwoord.

24 24 CAP in cijfers In 2010 hebben 160 gedetineerden een vraag gesteld voor het CAP. 111 werden effectief gezien. De grootste redenen van uitval zijn: transfer, vrijgaan of gedetineerde weigert te komen. Voor de meeste gedetineerden gebeurden twee of meerdere gesprekken voor een adequate doorverwijzing of oriëntatie kon plaatsvinden. In het totaal werden 205 gesprekken georganiseerd. 27 gedetineerden stonden op de wachtlijst op 31 december Aantal gedetineerden met een vraag voor CAP Doorverwijzing ambulante begeleiding 11 Doorverwijzing residentiële hulpverlening Doorverwijzing andere setting (AA, Altox,...) 10 Doorverwijzing Franstalige drughulpverlening 2 Enkel vraag naar informatie 50 Vrij of transfer voor suggestie gegeven kon worden 22 Lopend op 31 december TOTAAL binnen VVBV-centra 6 naar psychiatrie

25 25 3. Onderwijs In 2011 is door de dienst onderwijs in samenwerking met de werkgroep onderwijs duchtig verder gewerkt rond de doelstellingen uit het opleidingsplan Voor een stand van zaken m.b.t. de vier strategische en de acht operationele doelstellingen uit dit opleidingsplan, verwijzen we naar het jaarverslag dat gemaakt is door de dienst onderwijs en is opgenomen in bijlage. Het kan ook opgevraagd worden bij de onderwijscoördinator Er is conceptueel vooral verder gebouwd op de idee van leertrajectbegeleiding. Een goede instroom (met gepaste keuzetrajectbegeleiding) is essentieel, maar niet eenvoudig realiseerbaar in een grote gevangenis als die van Antwerpen. Differentiëren van de leertrajecten, met accent op doorloopmogelijkheden na hun verblijf in Antwerpen (bij vrijgaan of bij transfer), is waar we naartoe willen. Dit alles maakt dat we maximaal verkennen wat de mogelijkheden zijn op vlak van ICT. Digitale leerplatformen zijn in het huidig onderwijsaanbod in de vrije samenleving niet meer weg te denken. Binnen de gevangenissen worden de eerste voorzichtige stappen in die richting gezet. Hieronder wordt verder beschreven wat er op het vlak van aanbod (zowel in groep als individueel) gerealiseerd werd in Het gecertificeerd groepsaanbod In 2011 werden 18 modules gecertificeerd onderwijs georganiseerd. 13 modules Nederlands voor anderstaligen, 4 modules ICT en 1 module handverzorging (vrouwenafdeling). Naam module Nederlands tweede taal 5 x richtgraad 1.1 ICT School Centrum Basiseducatie 6 x richtgraad 1.1 CVO Antwerpen-Zuid 2 x PAV3 functionele taalvaardigheid CVO Antwerpen-Zuid 2 x PAV3: functionele informatieverwerving en -verwerking CVO Antwerpen-Zuid Handverzorging (vrouwen) 2 x informatica 1 AV (GA1) 1 x handverzorging SCVO SIVO Elk van deze modules is voorafgegaan door een grondige screening, die in 2011 nog verder verfijnd is. Voor de modules Nederlands tweede taal gebeurt deze screening samen met medewerkers van het Huis van het Nederlands. Deze kunnen direct een attest van niveaubepaling afleveren, hetgeen in keer gebeurd is. Op jaarbasis waren er 757 aanvragen voor Nederlandse les, waarvan 288 gedetineerden (38,04%) effectief in de gevangenis gescreend zijn. 280 gedetineerden (36,99%) waren reeds gescreend door het Huis van het Nederlands op een eerder moment. 148 gedetineerden waren vrij of op transfer voor screening en 41 gedetineerden zijn niet komen opdagen op de screening. Van alle gescreende gedetineerden hebben 62% een CVO-profiel en dus schoolervaring. 36% heeft een CBE-profiel. Spijtig genoeg hebben we nog steeds geen hard cijfermateriaal over hoe deze groepen in de totale populatie van de gevangenis van Antwerpen vertegenwoordigd zijn. We hebben het gevoel dat we de doelgroep laaggeschoolde