Maria Deneire & Suzy Kimpen
Competenties begeleiden is een groeiproces voor iedereen!!
Opbouw voordracht 2 personen Docent en opleidingsverantwoordelijke werkveld Begeleiding van student naar starter Samenwerking tussen onderwijsinstellingen en werkveld is essentieel in competentieontwikkeling
Opbouw voordracht (2) Ontstaan & oorsprong van competentiemanagement Toepassing i/h verpleegkundig onderwijs, KH Leuven door Maria Deneire Competentiemanagement i/h operatiekwartier, UZ Leuven, operatiekwartier door Suzy Kimpen
Suzy Kimpen Begeleidingsverpleegkundige (Nurse Support Team) & opleidingsverantwoordelijke operatiekwartier UZ Leuven Docent & praktijklector KH Leuven
Wat is een competentie? Wat zijn competenties? Verschillende definities Geen eensgezindheid!! Vanuit verschillende perspectieven bekijken Een bepaalde visie volgen! 2 soorten: Vaktechnische competenties Gedragscompetenties
Competentiemodel Competenties zijn de reële en individuele capaciteit om kennis (theoretische en praktische kennis), vaardigheden en attitudes in het handelen aan te wenden, in functie van de concrete, dagelijkse en veranderde werksituatie en in functie van persoonlijke en maatschappelijke activiteiten Vanhoren I. (red) e.a., Ruim baan voor competenties. Advies voor een model van (h)erkenning van verworven competenties in Vlaanderen: beleidsconcept en aanzet tot operationalisering. Brussel, januari 2002,p.11.
Ontstaan competentiemanagement Ontstaan in de profit sector Onderdeel van het VTO of vorming, training & ontwikkeling van een onderneming Onderdeel van het People Management Rendabiliteit van het personeel verhogen Personeel professioneel laten groeien
Competentiemanagement Competentiemanagement is een bouwwerk waarvan het cement wordt gevormd door de competenties. Om dit bouwwerk bijeen te houden verdient het aanbeveling om te kiezen voor een heldere definitie van competenties. Van der Maesen de Sombreff P. & Schakel L., Wat zijn competenties niet?!!
Bouwstenen competentiemanagement Professioneel zelfsverstaan Draagvlak creeëren Competentieprofielen ontwikkelen Competentiecontrole of assessment
Maria Deneire Docent & praktijklector KH Leuven
Context Concrete zorgsituaties Studenten leren de theorie en vaardigheden toepassen in de concrete praktijk De school (praktijklectoren) voorziet de supervisie De diensten voorzien de begeleiding in de concrete zorgsituatie De begeleiding op de diensten wordt opgevolgd door de mentoren De praktijklectoren evalueren de evolutie van bereikte leerdoelen
Mentorschap Begeleiding van de student in zijn leerproces en competentieontwikkeling Door een ervaren en inhoudelijk deskundige verpleegkundige In samenspraak met de praktijklector van de school Op basis van het leertraject van de student
Wie is de student? Een kandidaat Verpleegkunde of Vroedkunde in opleiding: Met welke betrokkenheid/ motivatie? Willen? Met welk competentieniveau? Kunnen? Met welk leervermogen en persoonlijkheid?
Studenten begeleiden Begeleiding van studenten is ingebed in de constructivistische onderwijsvisie met respect voor de student met oprechtheid en openheid streven naar autonomie van de student streven naar zelfverantwoordelijkheid rekening houden met de te bereiken competenties rekening houden met het opleidingsniveau rekening houden met wie de student is, wat hij wil en kan
Doelstelling in de loop van de opleiding: Betrokkenheid en motivatie hoog houden Bijdragen tot competentieontwikkeling met afnemende sturing en ondersteuning Zelfvertrouwen en zelfzekerheid als professional
Theorie van P. Janssens Sturen taken & eisen stellen, motiveren Boeien inspireren & uiteenzetten Bekrachtigen ankeren op voorkennis Activeren tot beheersing van de competentie adequaat organiseren & communiceren P.J. Janssen (1996): Studeren, doceren en evalueren instudaxologisch perspectief. Leuven/Amersfoort: Acco, 1996.
Competenties van de mentor Competenties van de professional (VpK, VrV) Competenties als mentor Persoonsgebonden Relationeel - Agogisch Organisatorisch Sturing & Ondersteuning Binnen een leeromgeving
Leeromgeving Leerklimaat zodat de student geprikkeld wordt en de opdrachten als zinvol ervaart (Janssens P. 1996; UKCC, 2000) Veilige leeromgeving: onthaal, constructieve benadering Opbouwende leerdoelen Aanbod van relevante leersituaties Rolmodel: werkwijzen uitleggen en verantwoorden Bekrachtigen wat goed is!
Leeromgeving Leerbereidheid van de student Geïnteresseerd en leergierig Motivatie tot kwaliteit Leervermogen van de student Samenwerking met de praktijklectoren van de school
Relationele Agogische
Relationele competenties Handelen vanuit wederzijds respect Echtheid: eigen grenzen aangeven Actief luisteren Zo nodig de onderliggende gevoelens en behoeften van de student bevragen De communicatiestijl aanpassen aan de omstandigheden De goede houdingen en handelingen bekrachtigen De student aanmoedigen om bij te sturen waar het moeilijk liep/ bij fouten
Relationale competenties Constructieve, objectieve en concrete feedback geven Constructief samenwerken met de student en met het team Teamleden ondersteunen bij de begeleiding van studenten Enthousiasme overbrengen bij de student Delegeren en superviseren als de student op een betrouwbare wijze de opdrachten/taken kan opnemen
Agogische competenties Informatie adequaat gebruiken de student sturen Open en flexibel met de situaties omgaan De student kritisch laten nadenken De student laten analyseren/reflecteren De student laten beslissingen nemen/ verantwoorden Evolutie van de bereikte doelen/competenties evalueren
Agogische competenties Informatie adequaat gebruiken Discretie/ beroepsgeheim eerbiedigen Over de patiëntgerichte en dienstgebonden aspecten Over de beginsituatie en leerdoelen van de student Over het functioneren en de evaluatie van de student Gegevens synthetiseren, verbanden zien De juiste conclusie trekken uit een analyse Informatie gestructureerd en didactisch verduidelijken naar de student Feedback concreet maken en constructief weergeven Nagaan hoe de student de informatie en feedback gebruikt
Agogische competenties Sturen zodat de student weet waar hij naartoe moet en wat hij moet doen Soort opdracht bespreken met de student op basis van de opbouwende leerdoelen en de evolutie Soort begeleiding van de student vooraf bepalen en met student bespreken: Demonstratie/kennis overdragen bij nieuwe taken/situaties Rechtstreeks toezicht houden met aanwijzingen/advies Toezicht op afstand Laten verantwoorden en reflecteren voor en na de opdracht Resultaat evalueren en bijsturing aanwijzen
Agogische competenties Open en flexibel met de situaties omgaan De houding of communicatiestijl aanpassen i.f.v. de (reacties van) de student en het beoogde doel Zich aanpassen aan het niveau van de student Zich aanpassen aan gewijzigde/onverwachte situaties Zoeken naar de oorzaken van niet bereikt resultaat Aanpak van de begeleiding herzien i.f.v. de problemen
Agogische competenties Student laten kritisch nadenken en vragen stellen over de toestand van de patiënt en het verband met de zorg/behandeling de organisatie en de prioriteiten in de zorg de werkwijze van de zorg (laten verantwoorden) de educatie van de patiënt opname, verblijf, ontslag.. De integratie tussen de theorie en de praktijk (mede door de praktijklector)
Agogische competenties Student laten analyseren/reflecteren: welke vaardigheden borgen? welke aandachtspunten onthouden en toepassen? De evolutie opvolgen: dagelijkse toename van deskundigheid? De student beslissingen laten nemen en verantwoorden (kwaliteit van zorg organisatie)
Reflectiefiche Naam van de student: Stageweek: Datum:.. Naam van de begeleider: Voorstelling van de zorgverlening: 1. Wat heb ik persoonlijk geleerd uit deze zorgverlening 2. Welke zijn concre(e)te aandachts- of werkpunten voor mij n.a.v. deze zorgverlening Handtekening van de student: Feedback van de verpleegkundige/mentor/begeleider:
De verpleegkundige als persoon: professionele houding & relatie Reageert empatisch onvoldoende werkpunt goed Concretisering en/of advies Heeft verantwoordelijkheidszin Toont kritische ingesteldheid Past zich aan en is stressbestendig Is communicatief Handelt ethisch & juridisch verantwoord De verpleegkundige als klinische beoordelaar & zorgverlener Herkent problemen en rapporteert deze Maakt een planning met aandacht voor prioriteiten Geeft informatie en stimuleert/ondersteunt de patiënt Voert de zorg kwalitatief & efficiënt uit Rapporteert: relevant, duidelijk & gestructureerd De verpleegkundige als kwaliteitsbewaker Bespreekt de kwaliteit van eigen handelen/functioneren Zoekt op bij onduidelijkheden De verpleegkundige als teamlid Volgt afspraken op Werkt constructief samen
Organisatorische competenties Leren plannen en organiseren: Aan de student een plan en tijdschema laten maken van zijn taken, inbegrepen de voorbereidingstijd, materialen, patiëntenbegeleiding Leren prioriteiten maken en herzien Het eigen werk (patiëntenzorgen en dienstgebonden taken) en de begeleiding van de student in zijn taken en leerproces coördineren en overzicht bewaren Bij spanningen, bespreken met leidinggevende (HVK) en praktijklector
Valkuilen Zelfvertrouwen van de student verlagen Bekrachtigen wat goed is! Bij fouten: accent leggen op te onthouden en toe te passen aandachtspunten => de volgende keer zal je..
Valkuilen Zich geïsoleerd voelen als mentor/ begeleider Ondersteuning door de HVpK in de begeleidingstaak Tijd maken & afspreken met collega s
Professionele ontwikkeling Persoonlijke reflectie Bijsturing op basis van eigen analyse Supervisie en intervisie Opleiding tot mentorschap Pedagogische input vanuit de school Bevordering van de klinische expertise
Win-Win situatie Begin van de stage Op weg zetten Afgebakende taken en opdrachten Eisen stellen van dag tot dag Na de eerste week: integratie duidelijk zichtbaar Takenpakket verruimen Einde van de stage de student is echt een meerwaarde voor het team Bevordert motivatie op lange termijn
Suzy Kimpen Operatiekwartier UZ Leuven Zorgprogramma gecentreerde organisatiestructuur
Introductie in het UZ Leuven Introductie competentiemanagement in 2005 Non-profit organisatie van +/- 8.000 werknemers Dynamisch en proactief opleidingsbeleid Vakmanschap is meesterschap (Verschueren, 2008) Gerichte selectie & rekrutering Professionele ontwikkeling stimuleren
Introductie van het begrippenkader Het competentiewoordenboek Ontwikkeling van een algemeen verpleegkundig competentieprofiel Dienstgebonden verpleegkundige profielen OKa, ITE, Spoed, Functioneringsgesprekken door leidinggevenden Competentie assessment of controle Een professioneel ontwikkelingsplan of POP
Competentieontwikkeling in OKa Competentieprofiel Technische vaardigheden Gedrag & houding Mentoren Studenten Starters Coördinatie v/d begeleiding, NST Doelgroep
Voorwaarden competentieontwikkeling Studenten & starters Mentoren Team Hoofdverpleegkundigen Beleidsvoerders & verpleegkundig managers Begeleidingsverpleegkundigen / NST
Voorwaarden competentieontwikkeling Samenwerking tussen de opleiding & het praktijkveld Coördinatie van de professionele begeleiding Mentoren opleiden/trainen in relationele & agogische competenties SMART mentorship 5 daagse opleiding voor mentoren binnen UZ Leuven in samenwerking met de KHL Docenten: leden Nurse Support Team en docent KHL Hervorming v/h onderwijs Feedback, empathie, communicatievaardigheden,
Competentiemanagement in Oka Gemotiveerde groep van 33 mentoren 24 mentoren begeleiden studenten 25 mentoren begeleiden starters Per cluster min. 3 mentoren aanwezig 60% heeft de SMART opleiding gevolgd Op de hoogte van competentiemanagement Op de hoogte van het hervormd onderwijs Lokale opleiding communicatievaardigheden Oplossingsgericht of waarderende benadering
Wat loopt er goed Hoog aantal studenten in OKa +/- 30 studenten per jaar Leidinggevenden en verpleegkundig managers geloven in de mentorwerking Professionele mentoren, die samen met de praktijklector evalueren Mentoren zijn op de hoogte van de verschillende onderwijsstructuren Mentoren gaan bewust om met het geven van feedback
Wat loopt er goed (2) Intervisie in de verschillende groepen mentoren Studenten/starters krijgen de kans om te leren in een veilige omgeving Studenten mogen echt student zijn & geen hulpje! Het team vindt een professionele opleiding & begeleiding belangrijk Iedereen beseft dat studenten begeleiden belangrijk is voor de toekomst WIN/WIN
Maar de realiteit. Hoge verwachtingen naar de mentoren Reflectiefiches Feedback geven Problematiek van de werkvloer Hoge werkdruk De mentor krijgt extra werkbelasting Te weinig tijd!!!! Team is nog te weinig vertrouwd met begrippenkader
Maar de realiteit (2) De groep schuift verantwoordelijkheid van feedback geven af op de mentoren Team heeft moeite met negatieve feedback geven! Vroeger in onze tijd, de klassiekers!!! Onze opleiding was toch beter! Nu kennen ze niets meer! Mondig zijn ze wel! Veranderingsproces
Uitdaging Competentiemanagement verder laten landen op de werkvloer Teams inlichten over de veranderingen in het onderwijs, beter draagvlak creëren Iedereen deelgenoot maken van competentiemanagement
Toekomst