Deze Fleet Lounge wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende partners: #FleetEventNL

De toekomst van Elektrisch Vervoer en de leasemarkt Auke Hoekstra

Even voorstellen Verleden in Internet: elektrisch vervoer is een vergelijkbare revolutie Sabbaticals en boeken over elektrische auto Onderzoeker aan de TU/e Strategisch adviseur bij ElaadNL, Alliander, Urgenda, FET en NKL (smart grids, elektrisch vervoer en oplaadinfra) E-mail: auke@aukehoekstra.nl Twitter: @aukehoekstra 29-11-2016 PAGE 3

Mijn belangrijkste werk: het ABCD model energy_supply+demand energy_markets price aggregator provides energy charge_point_manufacturer provides charge_point_operator funds places approves charge_point connects municipality grid_operator Laura Anand & Vedant battery_manufacturer uses Srirama supplies household sets in motion trip_generator car_manufacturer person input for supplies car_dealer Chaoxing optimizes car car activity_generator input for population_generator 29-11-2016 PAGE 4

Agenda We moeten naar zon, wind en EV (MVO) We gaan naar zon en wind (economisch) Intermezzo: opkomst smart grids en autonoom rijden De overstap naar de elektromotor is een no-brainer Batterijproblemen verdwijnen in hoog tempo Prijsontwikkeling voor leaserijders Hoe snel zal het gaan? (Discussie met de zaal) / name of department 29-11-2016 PAGE 5

We moeten van olie, gas en kolen naar zon, wind en EV i.v.m. ons ecosysteem / name of department 29-11-2016 PAGE 6

Een flinterdun laagje leven 29-11-2016 PAGE 7

Klimaatverandering CO2 stijging ligt al decennia op koers en is intussen hoger dan ooit in de geschiedenis van de mensheid. Temperatuurverhoging volgt als voorspeld op de voet. Afgelopen jaren breken we continu alle warmterecords sinds het begin van de metingen circa 100 jaar geleden. Toename orkanen en bijbehorende overstromingen. In combinatie met veranderend landgebruik 6 th mass extinction. Koraalriffen b.v. al afgeschreven, regenwouden in hoog tempo gekapt en aquafiers drogen op de meeste plaatsen snel uit. Dit zegt ~98% van wetensch. Experts. / name of department 29-11-2016 PAGE 8

Biobrandstof is terug naar vroeger en we hebben niet genoeg land en water 29-11-2016 PAGE 9

Kernenergie is gewoon te duur 29-11-2016 PAGE 12

Kernenergie is gewoon te duur 29-11-2016 PAGE 13

Kernenergie is gewoon te duur $24 miljard en 30 jaar lang gegarandeerd 12 cent per kwh 29-11-2016 PAGE 14

Conclusie: waarom moeten we van olie en kolen naar zon, wind en EV? Het is de enige realistische manier om de CO2 uitstoot van elektrisch vervoer te beperken. We hebben in Parijs een verdrag opgesteld en intussen is dat geratificeerd. Dit dat we klimaat-neutraal zijn voor 2050. De EU moet eigenlijk in 2040 die stap al gemaakt hebben, zeker voor personenvervoer dat vergeleken met vrachtvervoer relatief makkelijk te elektricificeren is. Als we echt gaan voldoen aan Parijs dan moeten tussen 2025 en 2030 alle nieuwverkochte auto s elektrisch zijn 29-11-2016 PAGE 15

We gaan van olie, gas en kolen naar zon, wind en EV omdat ze goedkoper zijn 29-11-2016 PAGE 16

SOLAR ENERGY: zooming out to our supersystem

29-11-2016 PAGE 22

23 Wat we nodig hebben om met zon elektriciteit op te wekken (rest energie is circa 3x meer)

Elektrisch vervoer maakt gebruik van overvloedige duurzame energie 29-11-2016 PAGE 24

Duurzame elektriciteit wordt goedkoper (Biobrandstof daalt het langzaamste) / name of department 29-11-2016 PAGE 25

Zon wordt steeds goedkoper / name of department 29-11-2016 PAGE 26

/ name of department 29-11-2016 PAGE 27

/ name of department 29-11-2016 PAGE 28

29-11-2016 PAGE 29

Offshore Wind kost nu al 5.5 ct/kwh Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 30

TU Delft Airborne Wind Energy / name of department 29-11-2016 PAGE 31

Ampyx Power Den Haag AWE 29-11-2016 PAGE 32

Makani Airborne Wind Energy (Google) / name of department 29-11-2016 PAGE 33

Conclusie: waarom gaan we van olie, gas en kolen naar zon en wind? Zon en wind zijn nu op veel plaatsen al goedkoper dan fossiele elektriciteit Dit gaat door tot fossiele elektriciteit simpelweg onbetaalbaar is Dit alles zonder carbon tax die er in een rationele wereld ook nog eens zou zijn Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 34

Smart grids en elektrische voertuigen: win-win 29-11-2016 PAGE 35

Het smart grid van de toekomst: PV, EV, Micro-WKK, warmtepompen en zonneboilers 29-11-2016 PAGE 36

De meeste vraag is inflexibel

Dit is hoe de vraag er in NL uit ziet maar met 10% EVs kunnen we dat helemaal vlak trekken 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 0:00 1:00 2:00 Average energy use in kw 3:00 4:00 5:00 6:00 7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 23:00 Hour of the day Weekdays Saterday Sunday 29-11-2016 PAGE 38

LomboxNet is al een mooi voorbeeld maar FlexPower is nationaal 29-11-2016 PAGE 39

Autonoom rijden en autodelen: just so you know 29-11-2016 PAGE 40

Autonoom rijden Dat gaat nu heel hard (Tesla, Mercedes, Uber, Lyft, Google, etc.) Elke auto wordt zonder een taxi met gratis chauffeur Auto s worden goedkoper en goed alternatief voor OV (in ieder geval bus en tram) Zal leiden tot autodelen Maar hoe gaan we dat testen? 29-11-2016 PAGE 41

Autodelen zorg voor nieuwe kleine auto s Goed voor EV want aanschaf minder dominant Ideaal voor woon-werk met 1 pers (meeste km) We gaan veel nieuwe form factors zien 29-11-2016 PAGE 42

Overstappen op een elektromotor is een no-brainer: krachtiger, goedkoper en 3x efficienter / name of department 29-11-2016 PAGE 43

29-11-2016 PAGE 44

Brandstof vermijden is erg efficient PV 20% Transport + charge 17% EV 14% Photosynthesis 0,38% Rerinary, transport & filling up 0,16% Fuel car 0,03% 29-11-2016 PAGE 45

Twee manieren om 300kW naar de wielen te brengen (BMW en Tesla op schaal) 29-11-2016 PAGE 46

EV: sneller is niet inefficienter Bugatti Veyron in de stad = 40l/100km (4kWh/km) Tesla (0-100 2,4 sec) in de stad = 0,2 kwh/km 29-11-2016 PAGE 47

De motor ICE Electrische motor 1,6 kw/kg 4,3 kw/kg 3x krachtiger 0,4kW/lr 13,6 kw/lr 40x kleiner 20-25% efficient 90-98% efficient 3x efficienter Vele bewegende delen 1 bewegend deel Betrouwbaarder Begerenswaardig 29-11-2016 PAGE 48

Batterijen worden beter en goedkoper / name of department 29-11-2016 PAGE 49

Een snellader als de oplossing voor een beperkte batterij / name of department 29-11-2016 PAGE 50

Range anxiety is geen onzin: hier is een snellader in gebruik / name of department 29-11-2016 PAGE 51

Hier heb ik de snellader net gehaald 29-11-2016 PAGE 52

Hier is een snellader buiten gebruik 29-11-2016 PAGE 53

Deze snellader is kapot 29-11-2016 PAGE 54

Thuis net niet gehaald 29-11-2016 PAGE 55

Thuis helemaal niet gehaald 29-11-2016 PAGE 56

Maar range anxiety gaat verdwijnen: 250km ipv 120 => 1x ipv 100x New York Times 16 oktober 2016 / name of department 29-11-2016 PAGE 57

En met wereldwijde snellaadstandaarden kan je in de toekomst laden met 1000 km/uur: bijna als benzine Met de range van de huidige Nissan Leaf van 120km kan je 100x per jaar in de problemen komen. / name of department 29-11-2016 PAGE 58

Dat komt alleemaal omdat de batterij steeds beter wordt 29-11-2016 PAGE 59

Veel ontwikkelingen (Lithium Zwavel mist in de grafiek) 29-11-2016 PAGE 60

Waarom batterijen goedkoper zijn: veel minder materiaal nodig ICE auto die twee en een halve ton km mee gaat: 30 ton benzine 60 ton CO2 EV batterij: 300 kg materiaal Wordt minder 61 Kan gerecycled worden 29-11-2016 PAGE 61

Auto met 300km range bij verkoop heeft na 300.000 km nog 225km range over 25 km per 100.000 km met een piek bij 50 km maar ook veel mensen die nauwelijks degradatie zien: dat gaat nog beter worden / name of department 29-11-2016 PAGE 62

Schaalgrootte voordelen 29-11-2016 PAGE 63

Batterijprijs daalt snel: 2005 $1000/kWh, 2015 $200, 2025 $100 Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 64

Eigen onderzoek (Vedant) 1400 1200 1000 800 600 400 200 Price $/kwh 0 2000 2005 2010 2015 Year 2020 2025 2030 2035 Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 65

Bottom up should cost analyse 47 80 110 Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 66

Eindresultaat voor eindgebruiker 450 250 200 150 Prediction of wholesale battery prices that car makers pay Wholesale price slow development Wholesale price best guess Wholesale price fast development 400 350 300 250 200 Prediction battery prices customers see in showroom 100 150 100 Consumer price slow development Consumer price best guess 50 50 0 Consumer price fast development 2016 2019 2022 2025 2028 2031 2034 0 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 67

Wat betekent dit alles voor de prijs die de leaserijder betaalt? Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 68

Prijsvergelijk voor de leaserijder Hoeveel mensen kopen 2018 een Model 3? C-klasse auto, lease, 5jr 25.000km Benzine Elektrisch Kostensoort 2016 2010 2018 2025 Prijs 26,935 104,280 38,148 32,559 Afschrijving 157 782 263 201 MRB 56 0 0 56 Banden 19 19 19 19 Onderhoud 87 26 26 26 Energie 248 79 76 74 Leasebedrag 567 906 384 376 Bijtelling 176 0 51 239 Kosten berijder 743 906 434 614 Strategic Area Smart Mobility 29-11-2016 PAGE 69

Bedankt voor uw aandacht Het volgende Fleet Event is op donderdag 16 februari 2017 #FleetEventNL