Hoe snel verandert de energiemarkt?

Transcriptie

1 Hoe snel verandert de energiemarkt? Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise 50 medewerkers Not-for-profit Klanten: European Commission and Parliament, nationale en regionale overheden, industrie en NGO s Enkele publicaties: - Energiescenario s Denktank Energiemarkt - Externe kosten (verkeer, kolen) - Handboek Schaduw prijzen - Klimaatneutrale gebouwde omgeving 2 1

2 Veranderingen in de energiemarkt 3 Oorzaken en effecten Oorzaken Techniek Klimaatverandering Politiek >> Carbon Budget >> Financiële markt Externe kosten worden intern Ook industrie gaat veranderen (World Business Council) Winning in Groningen NIET: opraken voorraden Effecten LT-warmte, HT-warmte, transport, elektriciteit Energievraag Energiemix 4 2

3 Oorzaak 1: Techniek Meer ZonPV en Wind in het energiesysteem Warmtepompen en Elektrische auto s, ook substitutie in de industrie 5 Oorzaak 2: Klimaatverandering >> Politiek Emissie reductie: 40% reductie broeikasgassen in 2030 tov 1990 Klimaatneutraal 2050 (80-95%) Hernieuwbare energie: 27% in 2030 (elektriciteit, groen gas, warmte, biofuels) Klimaatakkoord: Parijs maximaliseren klimaatverandering tot 1,5 C Fossiele brandstoffen: Prijzen olie, aardgas en kolen blijvend laag maar eindverbruikersprijzen omhoog (taxes) Grote effecten voor alle stakeholders 6 3

4 Carbon Budget Ten gevolge van de afspraak om de opwarming te beperken tot 2 C, is er een begrensde hoeveelheid emissies mogelijk in de komende decennia (cap) Dus: niet alle fossiele brandstoffen zullen verbrand worden 7 Carbon Bubble Gas: incl 80% shale gas Oil: incl 100% Arctic, 99% tar sands Source: University College London Bubble? Bubble in waardering reserves in de olie/gas/kolen sector Olie/gas reserves hebben nu al hun waarde in het financiële systeem Waardedaling fossiele brandstof bedrijven Stranded assets 8 4

5 Externe kosten Externe kosten = kosten van neveneffecten die ten laste komen van de samenleving = geluid, schadelijke emissies, verlies biodiversiteit = gezondheidsschade, extra dijken, waardedaling land door erosie, verdroging Hoe bepalen we de hoogte van externe kosten? -> schaduwprijzen Onderdeel van Maatschappelijke Kosten/Baten Analyses (MKBA) 2 berekenings methodes: Abatement costs Kosten om de politieke doelen te halen (preventiekosten) Damage costs Kosten om de schade te herstellen 9 Externe kosten >> onderdeel werkelijke kosten Externe kosten = emissies x schaduw prijs 10 5

6 Ontwikkeling van schaduwprijs CO Shadow prices for CO2: /ton CO lower value central value upper value CE years Source: CE Delft (2010) Handbook shadowprices (update coming next year) 11 Industrie neemt verantwoordelijkheid World Business Council for Sustainable Development 12 6

7 Winning in Groningen 13 Veranderingen kunnen snel gaan! - Beetje zon en wind >> problemen RWE, E.On in Duitsland - Verdienmodel verdwijnt - Nieuwe/verbeterde/goedkopere technieken - Elektrische auto - zonpv + wind - ICT - Doorberekenen externe kosten - (vooral CO2 - Parijs) - Geen enkele marktspeler is zeker van zijn bestaan - Kodak, Nokia, V&D,. -??? RWE, Philips, Shell,??? 14 7

8 Effecten op de energiemarkt 15 Energievraag: 4 sectoren 16 8

9 17 Verwarming gebouwde omgeving (LT) V erderling functionele LT-warmtevraag (2030) 4 technieken die warmtevraag dekken: 10% Energiebesparing (aard)gas CV > 90% Elektriciteit: warmtepomp 1-2% Warmtelevering (groot en klein) 5-8% 30% 10% 50% Industrie Huishoudens Landbouw Utiliteit Forse energiebesparing al gerealiseerd: m 3 (1970) tot m 3 (2014) door isolatie en energie efficiënte ketels ( HR CV-ketel) Uitdaging ministerie EZ: op welke wijze kunnen we de gebouwen verwarmen zonder fossiele brandstoffen (warmtebrief april 2015)? 18 9

10 Verwarming gebouwde omgeving: geen CO 2 Energiebesparing door isolatie: vraagreductie 25% Aardgas verdwijnt in jaar 19 Hoge temperaturen warmte (industrie) 20% van energievraag is voor HT-warmte in de industrie Energiebesparing gaat langzaam, maar grote besparingen zijn nog mogelijk Procesvernieuwing gaat grote veranderingen geven (oa substitutie) Opbouw functionele HT-warmtevraag (2030) PJ >1.000 C C C C C

11 Hoge temperaturen warmte Trend Forse CO 2 -reductie tgv: Procesinnovatie Aardgas met CCS Biomassa Hergebruik grondstoffen CHP verdwijnt Substitutie elektriciteit Vraagreductie CO 2 - en stoom netwerken Circular & Biobased Economy Aardgas neemt af, alleen met CCS 21 Transport Energievraag trends - Korte termijn: meer zuinige auto s - Toename openbaar vervoer en fiets (alle grote steden in EU) - Toename vliegverkeer - Wegtransport (passagiers): elektrisch of waterstof - Wegtransport (vracht): waterstof, (bio)lng - Afname behoefte aan raffinage - Aardgas beperkt alternatief - Vrachtvervoer (LNG) 22 11

12 Elektriciteit markt Energie trends: Stijgend aandeel zonpv en wind, maar grootste deel is nu kolen en aardgas (90%) Afnemend aantal vollasturen conventionele centrales Afbouw inzet kolen Groeiende vraag >> netverzwaring en smart grids - Warmtepomp en elektrisch transport Verschuiving van exploitatie kosten naar kapitaal kosten - Marginale kosten nemen sterk af - Onzekerheid voor investeringen 23 Externe kosten elektriciteit 200 Euro/MWh 150 environmental CO2 Huidige situatie 100 fuel maintenance Toekomst 2025/2030 Direct, indirect + externe kosten 50 fixed CO 2 50/ton 0 Coal standard Coal CCS Coal 50% biomass Coal 50% biomass CCS Nuclear CCGT Gas CHP Biomass Wind, on shore Wind, off shore solar PV solar CHP vollasturen ipv conventionele centrales Kostprijsdaling zonpv and offshore wind 200 Euro/MWh environmental 150 CO2 Figures: Overview of production costs/mwh for coal, gas, biomass, wind, solar fuel maintenance fixed 0 Coal standard Coal CCS Coal 50% biomass Coal 50% biomass CCS Nuclear CCGT Gas CHP Biomass Wind, on shore Wind, off shore solar PV solar CHP 24 12

13 25 Gas is geen aardgas, wordt groen gas Uitdaging is 10 a 20 miljard m3 groen gas 3-10 voor gebouwen 1-5 voor de industrie en 1 voor transport 4-6 voor de elektriciteitssector 2050 IEA Greenpeace 26 13

14 Van 45 naar 10 a 20 miljard m3 gas 27 Gas als zonnebrandstof 28 14

15 Conclusies effecten energiemarkt Energievraag: niet langer gekoppeld aan de groei van de economie (GDP) Energiedragers: Elektriciteit neemt toe, gasgebruik neemt af - Substitutie Elektriciteit voor warmte en transport Warmtelevering voor lage temperatuur verwarming Gas wordt piekvoorziening, minder volume Energiebronnen: - Zon, wind, geothermie en biomassa, niet alleen voor elektriciteit, ook gas - Energie wordt duurder voor gebruikers - Alleen gebruik fossiele brandstoffen met CCS (industrie) 29 Wat betekent dit voor de gassector? De energietransitie naar hernieuwbare energie geeft forse veranderingen, we ain t see nothing yet Externe kosten worden belangrijker, met name klimaatverandering Aardgas is de schoonste fossiele brandstof, maar fossiel krijgt het moeilijk, dus ook aardgas Tot 2030: aardgas neemt af en groengas neemt toe 2030/2040: hernieuwbaar en fossiel+ccs Gas blijft een noodzakelijke energiedrager, matchen van tijd en locatie 30 15

16 Bedankt voor de discussie Meer informatie: Frans Rooijers CE Delft Oude Delft HH Delft Our publications: (NL) (english) 31 16