Outreachend werken Praktijkkader in ontwikkeling

Outreachend werken Praktijkkader in ontwikkeling JESSICA DE MAEYER, CIS DEWAELE EN SANDRA BEELEN We moeten alert zijn als outreachend werken wordt ingevuld als methodiek om veiligheid te bevorderen of overlast in te perken. In de huidige neoliberale samenleving, gekenmerkt door een sterke individualisering, verliezen steeds meer individuen en groepen de positieve link met de samenleving. Ook welzijnsorganisaties geven aan dat zij bepaalde groepen mensen moeilijk of zelfs helemaal niet bereiken. Deze mensen krijgen dan de stempel maatschappelijk kwetsbaar of sociaal uitgesloten opgeplakt maar ook begrippen als zorgvermijders, afhakers en outsiders worden meer en meer gehanteerd. Veel welzijnsorganisaties willen hun aanbod beter afstemmen op de specifieke noden van die kwetsbare groepen. Ze proberen hun werking en hulpaanbod dan buiten de muren van de organisatie te brengen, in de leefwereld van cliënten of op plaatsen waar zij vertoeven. Het outreachend werken is dan ook bezig aan een opmars. Maar outreachend werken is een begrip dat vele ladingen dekt en dus heel wat onduidelijkheid oproept als de specifieke invulling aan de orde komt. Er is daarom nood aan meer klaarheid. Reach Out! probeert als expertisecentrum voor outreachend werken die klaarheid te scheppen aan de hand van een op de praktijk gestoeld kader. REACH OUT! De laatste jaren verlaten sociaal werkers meer en meer hun bureau om buitenshuis met hun cliënten en doelgroep aan de slag te gaan. Denk bijvoorbeeld aan een CAW, dat zich vooral richt naar kwetsbare doelgroepen en aan de lijve ondervindt dat het deze niet steeds optimaal bereikt. Of de evoluties rond artikel 107 in de geestelijke gezondheidszorg waarbij men streeft naar vermaatschappelijking van de zorg en de integratie van mensen met psychische problemen in de ruimere samenleving. Ook in het jeugdwerk vinden nieuwe doelgroepen soms moeilijk aansluiting bij een bestaande werking en gaan werkers outreachend aan de slag om het aanbod toegankelijker te maken. Outreachend werken is een belangrijke verandering voor een organisatie en veldwerkers. Het vraagt om een andere aanpak. Een aantal sociaal werkers beginnen met veel enthousiasme aan hun nieuwe opdracht maar al snel stuiten ze op de onvermijdelijke vraag: Hoe doe ik dat nu, outreachend werken? Ook bij een aantal organisaties ontbreekt het niet aan gedrevenheid en engagement om outreachend te gaan werken maar ook daar zit men vaak met de handen in het haar bij de implementatie en de afstemming met het ruimere dienstenaanbod. Vanuit deze noodzaak ging eind 2011 Reach Out! van start. Reach Out! is een expertise- 31

OUTREACHEND WERKEN centrum dat vorming en ondersteuning organiseert voor praktijkwerkers en leidinggevenden die outreachend werken of willen werken. Daarnaast is er aan Reach Out! ook een wetenschappelijk luik verbonden waarin de expertise en het theoretisch kader rond outreachend werken wordt ontwikkeld. PRAKTIJKKADER Outreach is een begrip waarvan de vlag vele ladingen dekt. Alleen is er in organisaties en bij sociaal werkers weinig aandacht voor de conceptualisering en de theoretische kaders van waaruit vertrokken wordt. Slechts zelden positioneert men duidelijk welk type ondersteuning men hanteert of welke prioriteiten er binnen een initiatief zijn vastgelegd. Nochtans heeft dit een grote impact op de dagelijkse praktijk en de noodzakelijke competenties, randvoorwaarden en ondersteuning die outreachwerkers nodig hebben. Een gefundeerd en op de praktijk gestoeld kader is dan ook nodig. Cis Dewaele gaf in 2011 hiertoe een eerste aanzet (Dewaele, 2011). Zijn werk was voor Reach Out! het vertrekpunt voor het ontwikkelen van een praktijkkader outreachend werken. Daarnaast gingen we ook op zoek naar de bestaande praktijk in het werkveld. We interviewden verschillende outreachwerkingen, begonnen een online discussieforum en gingen aan de slag met de feedback van werkers die deelnamen aan onze vormingen. Verder richtten we een adviesgroep op met deskundigen uit het werkveld en baseerden we ons op nationale en internationale vakliteratuur. Outreach is een begrip waarvan de vlag vele ladingen dekt. NEGEN PARAMETERS Uit dit onderzoek distilleerden we een praktijkkader dat bestaat uit negen verschillende parameters. We krijgen op die manier zicht op de verschillende vormen van outreachend werken. Dit transparant kader biedt ook duidelijkheid voor de outreachwerker en de organisatie. De negen parameters zijn de positie die de sociaal werker inneemt, de plaats waar gewerkt wordt, de doelgroep, de manier waarop contact gelegd wordt, de duur en intensiteit van de contacten, de prioritaire doelstelling en de manier waarop deze wordt bereikt, de focus die hierbij gelegd wordt en de positie van de doelgroep. Verderop komen de verschillende parameters aan bod in functie van hun impact op de job van outreachwerker. Het was voor Reach Out! immers niet de bedoeling om alle zaken op te nemen die outreachprojecten van elkaar onderscheiden, maar wel om te focussen op die aspecten die een invloed hebben op de manier van werken en de ondersteuning die hierbij nodig is. Het praktijkkader bestaat uit twee soorten parameters (Figuur 1). We onderscheiden vier dynamische parameters: werkrelatie, aanmelding, locatie en acties. Deze zijn dynamisch omdat verschillende opties mogelijk zijn. Er kan ook van de ene naar de andere optie verschoven worden, afhankelijk van de evolutie in tijd of de veranderende noden van mensen. Daarnaast zijn er ook vijf statische parameters: prioritaire doelstelling, regie, focus, doelpubliek en tijdsbepaling. Zij blijven stabiel doorheen de tijd. WERKRELATIE De werkrelatie als eerste paramater gaat over de positie die de outreachwerker inneemt ten aanzien van de cliënt, persoon of doelgroep. We onderscheiden vier mogelijkheden: vrijwilligheid, aanklampend werken, stok achter de deur en dwang. Vrijwilligheid wil zeggen dat de werker een aanbod doet en de cliënt of doelgroep volledig de keuze heeft om hier al dan niet op in te gaan. Een andere mogelijkheid is dat mensen zelf een vraag stellen en de outreachwerker hierop ingaat. Kenmerkend aan de vrijwillige werkrelatie is dat het de persoon zelf is die kiest. De werker krijgt het mandaat maar de cliënt kan dit op elk moment ook terug intrekken. Buurtopbouwwerk is een mooi voorbeeld van dit soort van werkrelatie. Ook bij een aanklampende relatie is het ondersteuningsaanbod nog steeds vrijwillig. Alleen probeert de outreachwerker door aandringen het mandaat van de persoon te verkrij- 32 WWW.ALERTONLINE.BE

Figuur 1: Praktijkkader Acties Directe dienst, hulp- en zorgverlening Indirecte dienst, hulp- en zorgverlening Participeren in de leefwereld Structureel werk Locatie Privaat Semi-publiek Publiek Dynamisch [Aan]Melding Eigen observatie Via de persoon zelf Professioneel netwerk Niet-professioneel netwerk Werkrelatie Vrijwillig Aanklampend Stok achter de deur Dwang Praktijkkader in ontwikkeling Praktijkkader outreachend werken Tijdsbepaling Gelimiteerd Niet-gelimiteerd Statisch Prioritaire doelstelling Maatschappijgericht Doelgroepgericht Doelpubliek Individu Groep Categoriaal Territoriaal Gekend Niet gekend Focus Themaspecifiek Integraal Regie Aanbodgestuurd Vraaggericht Vraaggestuurd 33

OUTREACHEND WERKEN gen. Dat aanklampende van de relatie kan op verschillende vlakken zitten. De outreachwerker kan mensen regelmatig opzoeken en opnieuw het aanbod voorstellen na weigering. Denk dan aan sommige initiatieven die zich richten naar dak- en thuislozen. Op straat spreken zij daklozen aan en proberen hen toe te leiden naar opvangplaatsen. Maar er zijn ook andere vormen van aanklampend werken. Een cliënt stuurt verschillende keren zijn kat naar een afspraak. Toch blijft de sociaal werker contact zoeken om binnen te komen in de leefwereld van de cliënt. Bij een werkrelatie met als uitgangspunt de stok achter de deur kan een cliënt nog steeds kiezen om al dan niet op het hulp- of dienstenaanbod in te gaan. Alleen hangen daar dan bepaalde consequenties aan vast. Er is dus sprake van een voorwaardelijk karakter. Preventieve woonbegeleiding maakt dit duidelijk: iemand kan het aanbod van woonbegeleiding afslaan maar dan dreigt hij uit zijn woning te worden gezet. Andere voorbeelden zijn de gemeentelijke administratieve sancties of alternatieve sancties vanuit justitie. Een laatste vorm van werkrelatie is dwang. Bij een gedwongen relatie kan een cliënt het aanbod niet weigeren en is er ook geen ruimte om te onderhandelen. Het mandaat van de outreachwerker komt van de eigen organisatie of een externe institutie (bijvoorbeeld politie), en niet van de persoon met wie hij werkt. Een werker hanteert dit soort werkrelatie wanneer hij de beslissing neemt om een persoon die hij begeleidt of ondersteunt gedwongen te laten opnemen in een psychiatrische instelling. De aard van de werkrelatie kan altijd fluctueren waarbij een werker het ene moment vanuit vrijwilligheid optreedt, maar op een gegeven moment toch een aantal voorwaarden gaat stellen als stok achter de deur. Of omgekeerd waarbij er eerst voorwaardelijk wordt gewerkt maar doorheen het proces bij de cliënt de bereidheid ontstaat om vrijwillig op het hulpaanbod in te gaan. Huisbezoek is een vaak voorkomende vorm van werken in de leefwereld van cliënten. AANMELDING Een tweede parameter is de aanmelding. De aanmelding gaat over de manier waarop een outreachwerker te weten komt dat een persoon of doelgroep baat heeft bij zijn aanbod. Dat kan op verschillende manieren gebeuren: eigen observatie, via de persoon of doelgroep zelf of met de hulp van een professioneel of niet-professioneel netwerk. Het is altijd mogelijk dat de werker langs verschillende wegen meldingen krijgt. Bij eigen observatie merkt de outreachwerker op dat iemand nood heeft aan zijn ondersteuning. Hij spreekt de persoon of doelgroep zelf aan. Straathoekwerkers en jeugdwerkers werken zo. Soms zetten cliënten zelf de stap om contact te zoeken met een werker. De persoon meldt zich dan zelf aan. Onder professioneel netwerk verstaan we dat de outreachwerker een melding of signaal krijgt vanuit de eigen of een andere welzijnsorganisatie rond een bepaalde persoon, gezin of doelgroep. Ook instituties als politie behoren tot het professioneel netwerk. Meldingen uit een niet-professioneel netwerk zijn veelal meldingen vanuit het sociaal netwerk van mensen, denk maar aan een familielid of buur. Ook individuen uit de ruimere samenleving signaleren soms problemen, bijvoorbeeld de aanwezigheid van een dakloze in een portaal. Ook dan spreken we van melding via een niet-professioneel netwerk. LOCATIE De locatie, de plaats waar de outreachwerker werkt, is een derde belangrijke parameter. Een huisbezoek is immers iets helemaal anders dan iemand op straat aanspreken om contact te zoeken. De plaats waar gewerkt wordt, vraagt om specifieke competenties, technieken en vaardigheden. Afhankelijk van de locatie gelden er ook andere regels. We zien drie groepen van locaties: privaat, semi-publiek en publiek. Een outreachwerker kan op verschillende locaties actief zijn. 34 WWW.ALERTONLINE.BE

Onder private locaties verstaan we het werken bij mensen thuis. Huisbezoek is een vaak voorkomende vorm van werken in de leefwereld van cliënten. Voorbeelden hiervan zijn psychiatrische thuiszorg en de huisbezoeken van Kind en Gezin. Ook een werkbezoek bij iemand die in een residentiële setting verblijft, is een bezoek in iemands (tijdelijke) thuissituatie. Semi-publieke plaatsen zijn plaatsen die niet volledig openbaar zijn, maar voor werkers wel toegankelijk. Vaak betreft het andere sociale organisaties. De outreachwerker trekt dan niet de straat op, maar is aanwezig binnen een werking van een andere organisatie. Voorbeelden? Een hulpverlener uit de geestelijke gezondheidszorg is een halve dag per week aanwezig in het lokale OCMW. Of een zorgverpleegkundige is aanspreekbaar in de nachtopvang. De outreachwerkers proberen op die manier in contact te komen met personen die nood hebben aan de ondersteuning die zij aanbieden. Daarnaast streeft men naar betere samenwerking en afstemming met het aanbod van andere organisaties zodat hulpverlening minder gefragmenteerd verloopt. Op publieke plaatsen werkt de outreachwerker in de openbare ruimte zoals de straat maar ook op vindplaatsen als cafés, trein- of busstations. Voor de hand liggende voorbeelden zijn jeugdwerkers die zich richten naar rondhangende jongeren, mobiele equipes binnen de drughulpverlening en straathoekwerkers. ACTIES Deze laatste dynamische parameter gaat over de acties die outreachwerkers inzetten. We onderscheiden momenteel vier mogelijke acties: de directe en indirecte hulp- en dienstverlening, participeren in de leefwereld van de cliënt en structureel werken. Deze opsomming is niet eindig. Op publieke plaatsen werkt de outreachwerker in de openbare ruimte zoals de straat, cafés, trein- of busstations. De directe dienst-, hulp- en zorgverlening zijn activiteiten die de werker samen met de cliënt doet, zoals het aanleren van vaardigheden, het geven van informatie, het vergezellen van mensen naar afspraken zoals sollicitatiegesprekken, iemand ondersteunen door beschikbaar te zijn, samen boodschappen doen De indirecte dienstverlening zijn dan die activiteiten waarbij de doelgroep indirect betrokken is. Denk aan zorgcoördinatie waarbij de outreachwerker de rode draad bewaart en de verschillende vormen van ondersteuning op elkaar afstemt. Een andere vorm van indirecte dienstverlening is belangenbehartiging. Belangenbehartiging gebeurt vaak bij conflicten tussen de cliënt en bepaalde personen (werkgever, huisbaas, justitieassistent) of diensten (OCMW, Kind & Gezin). Participeren in de leefwereld van cliënten is een derde mogelijke actie. Een outreachwerker krijgt zo zicht op de leefsituatie van mensen en kan op die manier de noden en behoeften leren kennen. Door deel te nemen aan de leefwereld leren de werker en de doelgroep elkaar kennen in verschillende hoedanigheden (plezier, verdriet, kwaadheid, ontgoocheling). Door samen met mensen op zoek te gaan naar positieve krachten, kan het contact meer intens worden. Het structureel werken is nog een andere mogelijke actie. Tijdens de individuele contacten die een outreachwerker aangaat met de doelgroep krijgt hij zicht op hun ruimere noden, sterktes en behoeften en kunnen signalen worden opvangen. Onder structureel werken verstaan we het terugkoppelen van die signalen naar de eigen organisatie, het beleid en de ruimere samenleving met als doel structurele veranderingen te bekomen ten voordele van de doelgroep. STATISCHE PARAMETERS Naast de vier dynamische zijn er ook vijf statische parameters. De eerste gaat over de prioritaire doelstelling die een organisatie beoogt te realiseren door outreachend te werken. Is de doelstelling maatschappijgericht of doelgroepgericht? Bij een maatschappijgerichte doelstelling primeert het algemene goed van de samenleving en werkt de outreachwerker sterk gemeenschapsgericht. Een voor- Praktijkkader in ontwikkeling 35

OUTREACHEND WERKEN beeld hiervan is het inperken van overlast als manier om de leefbaarheid in de samenleving te verhogen. Deze doelstelling heeft vaak een controlerend gevolg voor de doelgroep. Zoals eerder aangegeven, kan dit ook een manier zijn om op individueel niveau welzijnsgericht te werken, maar de focus blijft in de eerste plaats gericht op de gemeenschap. Bij outreachend werken vanuit een doelgroepgerichte doelstelling gaat men in de eerste plaats werken op het niveau van de doelgroep zelf. Het bevorderen van de levenskwaliteit van mensen, vertrekkende vanuit hun verwachtingen, noden en wensen is hierbij het uitgangspunt. We zijn er ons van bewust dat een groot aantal organisaties zowel op de doelgroep als de gemeenschap inzetten, maar de focus zal steeds op één van beiden liggen. Bovendien vallen de grenzen van een organisatie niet altijd samen met de grenzen van de werker. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een GASambtenaar die een overtreding door de vingers ziet omdat hij een boete voor die persoon niet zinvol vindt. REGIE Organisaties gaan outreachend werken om onder meer de toegankelijkheid van hun werkingen te verhogen. Hoe outreachwerkers hiermee omgaan, verschilt van project tot project. Regie als zesde parameter gaat over de manier waarop het aanbod ingevuld wordt. We erkennen drie mogelijke richtingen: aanbodgestuurd, vraaggericht en vraaggestuurd. Zoals de naam het aangeeft vertrekt een aanbodgestuurde regie vanuit het bestaande aanbod van een organisatie. Via outreachend werken wordt het aanbod dichter naar de cliënt of doelgroep gebracht. Het mandaat ligt hier volledig bij de organisatie. Vraaggerichte regie gaat uit van een dialoog tussen de doelgroep en de organisatie. Samen wordt bekeken hoe de ondersteuning beter kan aansluiten bij de noden en verwachtingen van mensen. De ondersteuning hangt nog steeds samen met de opdracht en de manier van werken van een organisatie maar het mandaat voor het bepalen van de doelstellingen van de hulp-, zorg of dienstverlening liggen bij de organisatie en de doelgroep. Ook bij vraaggestuurde regie wordt er vertrokken vanuit de verwachtingen van de doelgroep, maar daar kiest de doelgroep wel zelf de ondersteuning. Het mandaat ligt volledig bij de persoon en staat los van eventuele kaders en doelstellingen De sociaal werker beoogt van een voorziening. De identiteit niet altijd hetzelfde als zijn en de rol van de outreachwerker organisatie. vormt zich gedurende het opbouwen van een relatie met de doelgroep. Die rol wordt dus niet op voorhand vastgelegd. Ook het werkritme wordt afgestemd op het tempo van de doelgroep. FOCUS, DOELGROEP EN TIJD De focus van de outreachwerker is de derde statische parameter. Is de focus themaspecifiek of integraal? Focust de werker op een specifiek thema waarrond hij met de doelgroep of persoon aan de slag gaat of focust hij op het totale plaatje en probeert hij zicht te krijgen op de verschillende leefgebieden en de wensen en verwachtingen van cliënten? Beide zijn legitiem maar ze vragen om een ander profiel van outreachwerkers. Een themaspecifieke focus vraagt om een gespecialiseerd competentieprofiel rond een bepaalde topic, bijvoorbeeld slachtofferhulp. Een integrale focus vraagt om een generalistisch competentieprofiel van de sociaal werker, waarbij deze in alle velden enigszins thuis is. Wanneer er voor een bepaald leefgebied gespecialiseerde expertise noodzakelijk is, worden anderen ingeschakeld. Buurtwerkers zijn hiervan een voorbeeld. Ook het doelpubliek van een outreachproject is een parameter. Werkt het project individueel (preventieve woonbegeleider) of met groepen (jongerenwerker)? Werkt het categoriaal (gericht op een specifieke doelgroep) of territoriaal (gericht op een specifieke wijk of regio)? Is de doelgroep al gekend of niet? 36 WWW.ALERTONLINE.BE

Praktijkkader in ontwikkeling Lisa Van Damme Tijdsbepaling als parameter gaat over de duur en intensiteit van de werkrelatie die een outreachwerker uitbouwt met zijn cliënten. Die duur en frequentie van de contacten hangt nauw samen met de caseload van werkers. De vraag werpt zich dan op: hoeveel ruimte krijgen medewerkers van hun organisatie om outreachend te gaan werken? Is deze tijd al dan niet gelimiteerd? Bij een gelimiteerde ruimte is de duur en intensiteit vanzelfsprekend beperkt in de tijd. Bij een niet-gelimiteerde ruimte worden de duur en intensiteit aangestuurd door de noden van de doelgroep. Continuïteit van de werkrelatie staat hier voorop. Mogelijke nadelen zijn wachtlijsten en het risico dat er een afhankelijkheidsrelatie ontstaat tussen de doelgroep en de werker. UIT UW KOT Aan de hand van dit praktijkkader hebben wij geprobeerd om verschillende bestaande outreachprojecten van elkaar te onderscheiden en op zoek te gaan naar specifieke kenmerken. En wat bleek? Alle outreachprojecten hebben één gemeenschappelijke 37

OUTREACHEND WERKEN noemer: ze komen uit hun kot. Maar is dat wat we verstaan onder outreach of is outreachend werken toch meer dan enkel extramuraal werken? We vonden het daarom tijd voor een nieuwe definitie: Outreachend werken is een werkwijze die uitgaat van een actieve benadering en gericht is op het bevorderen van welzijn. De werker vertrekt vanuit de participatieve basishouding en richt zich op kwetsbare doelgroepen die niet of ontoereikend bereikt worden door het huidige dienst-, hulp- en zorgverleningsaanbod. Hij doet dit door zich te begeven in hun leefwereld met erkenning van de daar geldende waarden en normen. Met outreachend werken streeft men naar een wederzijdse afstemming tussen de doelgroep, hun netwerk, het maatschappelijk aanbod en de ruimere samenleving. Een aantal termen uit deze definitie vragen om verdere toelichting. Vaak is er heel wat onduidelijkheid over wat outreachend werken nu net inhoudt en wat de bijhorende doelstellingen zijn. Voor Reach Out! is de centrale doelstelling van outreachend werken het garanderen van sociale grondrechten en het bevorderen van de kwaliteit van leven. Het moet vertrekken vanuit een emancipatorisch proces waarbij het inzetten op sterktes van een persoon en zijn omgeving centraal staat. Het is niet de bedoeling dat een outreachwerker de doelgroep afhankelijk maakt of zaken gaat overnemen. Wel moet hij mensen ondersteunen met het oog op het verhogen van de zelfredzaamheid en participatie van de doelgroep. Het is de bedoeling om de cliënt te stimuleren zodat hij zelf het heft in handen neemt. Als outreachwerker moet je bijdragen aan het plan dat cliënten zelf maken. PRO-ACTIEF De actieve benadering is een fundamenteel basisprincipe van outreachend werken. De werker legt contact met mensen (als individu of groep) waarbij hij geen afwachtende houding aanneemt maar zelf actief de stap zet naar de doelgroep. Het doelbewust Alle outreachprojecten hebben één gemeenschappelijke noemer: ze komen uit hun kot. in contact komen met de mens staat hierbij centraal, los van het feit of deze al dan niet een hulpvraag stelt. Nog centraal is de participatieve basishouding van de outreachwerker. Deze basishouding wordt gekenmerkt door echtheid, betrokkenheid, gelijkwaardigheid, openheid, onvoorwaardelijkheid, positieve ingesteldheid, professionele nabijheid, betrouwbaarheid en respect. De outreachwerker moet deze houding vertonen in zijn verbaal en non-verbaal gedrag. Outreachwerkers richten zich op de doelgroep mensen die maatschappelijk kwetsbaar zijn. Deze doelgroep mist vaak verbinding met de ruimere samenleving en wordt niet zelden sociaal uitgesloten. Het leidt tot isolement en meervoudige, complexe behoeften op verschillende levensgebieden. Vaak vallen deze mensen tussen de mazen van het net als het op ondersteuning aankomt en ontbreekt het hen aan een sociaal netwerk dat hen ondersteunt. Het is veelal een doelgroep die geen contact heeft met het bestaande hulpaanbod. Sommigen hadden nooit eerder contact met bestaande hulpverlening. Bij anderen is er sprake van gefragmenteerde of eenzijdig stopgezette ondersteuning, een tekort aan expertise of een ontoereikend aanbod. In de eerste situatie is outreachend werken een manier om in contact te komen met de doelgroep en na te gaan welke ondersteuning gewenst is. In de tweede situatie kan outreachend werken ervoor zorgen dat de huidige hulpverlening meer gestroomlijnd wordt. De outreachwerker kan proberen de ondersteuning te optimaliseren en af te stemmen op de noden van de doelgroep. Op die manier kan outreachend werken een brug slaan naar de leefwereld van mensen en de grenzen van de hulpverlening doorbreken. LEEFWERELD Outreachend werken vraagt ook dat de werker de vertrouwde omgeving van de eigen organisatie verlaat en gaat werken in de leefwereld van cliënten. Dat is belangrijk omdat je op die manier mensen 38 WWW.ALERTONLINE.BE

bereikt die anders uit de boot vallen maar ook omdat die leefwereld de plek is waar mensen verder moeten nadat de ondersteuning afgebouwd of stopgezet is. Door zowel letterlijk als figuurlijk binnen te komen bij mensen worden de grenzen van de hulpverlening doorbroken. Men creëert ruimte voor het aangaan van een vertrouwensband. Extra aandachtspunt daarbij is de erkenning van de geldende waarden en normen in die leefwereld. Aan de slag gaan in de leefwereld is meer dan alleen het fysiek binnen treden. Het vraagt ook om respect en openheid voor de daar geldende normen en waarden. Dit impliceert flexibiliteit, creativiteit en aanpassingsvermogen van de outreachwerker. Het is ook de bedoeling om binnen die leefwereld op zoek te gaan naar hulpbronnen in het informele netwerk van de cliënt. DEBAT Er zijn dus veel invullingen mogelijk van outreachend werken. Outreach is zoiets als een pluralistisch lappendeken. Het praktijkkader met de negen verschillende parameters brengt dit mooi in beeld. Vanuit Reach Out! willen we organisaties en sociaal werkers laten stilstaan bij de invulling die zij geven aan outreachend werken. Het gaat immers om een manier van werken die samenhangt met een duidelijke visie op sociaal werk. Bij outreachend werken ligt de focus op mensen die nu niet of ontoereikend bereikt worden. Het werken in de leefwereld is dan een noodzakelijke voorwaarde om integraal en holistisch te kunnen werken en een volledig beeld te krijgen van de situatie en de krachten van mensen. Daar ligt wat ons betreft de kern. We moeten alert zijn als outreachend werken wordt ingevuld als methodiek om veiligheid te bevorderen of overlast in te perken. Dan verschuift wat ons betreft het welzijn van maatschappelijk kwetsbare groepen naar de achtergrond. Outreach is dan ook alleen maar ethisch verantwoord als het de kwaliteit van leven bevordert. Het is immers een ingrijpende manier van werken die vaak onderschat wordt. De focus moet liggen op het maken en herstellen van verbindingen zodat mensen niet langer sociaal uitgesloten zijn en ze kansen krijgen op maatschappelijke participatie en emancipatie. Jessica De Maeyer, Cis Dewaele en Sandra Beelen zijn medewerkers van Reach Out!, een samenwerkingsverband tussen Straathoekwerk Vlaanderen, het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk en Cera. Reacties zijn welkom via info@reachout.be. Praktijkkader in ontwikkeling Verwijzingen Baart, A. (2003), Inleiding: een beknopte schets van de presentietheorie, Sociale interventie, 12(2), 5-8. Castermans, E. (2004), Vindplaatsgericht werken, Krax, 4(3). Daamen, S. (2012), Excellentie in frontlijnteams. Versie 2.1., Tilburg, Tias Nimbas Business School. Dewaele, C. (2011), Outreachend werken. De leefwereld als kruispunt van keuzes, Alert, 4, 68-75. Fret, L. (2012), Sociale dienstverlening 2020. Keurige keuzes ondersteunen, Alert, 3, 2-5. Fret, L. (2008), Outreachend werken: het morele dilemma van doen en laten, Alert, 5, 4-9. MacKenzie, M., Turner, F., e.a. (2011), What is the problem that outreach work seeks to address and how might it be tackled? Seeking theory in a primary health prevention program, BMC Health Services Research, 11(350). Räkers, M. (2011), Outreachende vernieuwing van de sociale sector. Eropaf! 3.0, SoziO-SPH, 121. Serrien, L. (2008), Aanklampende hulpverlening in het algemeen welzijnswerk, Agora, 4. Van Doorn, L., van Etten, Y. & Gademan, M. (2008), Outreachend werken. Handboek voor werkers in de eerste lijn, Bussum, Uitgeverij Coutinho. 39