De Kracht van Pluricultureel Kossel II Rotterdam/Zuid/Bloemhof/Kossel I&II Onderzoek naar (in)formele en (il)legale fenomenen en gebruiken in de wijk in zowel de hardware als de software. Cihan Bugdaci Gentlemen A.R.T. & Ergün Erkoçu CONCEPT0031 8 april 2013 Atelier Rijksbouwmeester Rijksgebouwendienst Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 1
onderzoeks- en ontwikkelstrategie KOSSEL II BLOEMHOF ROTTERDAM 8 april 2013 2
foto:ahmet Polat foto:ahmet Polat 3
Een wijze waarbij niet alleen gekeken wordt naar een gedeelde culturele achtergrond, maar ook naar zaken als educatie, geaardheid, financiële positie, sociale klasse, etniciteit, levensbeschouwing, levensfase en levensstijl van de aanwezigen in de samenleving. depluriculturele realiteit Wij hanteren een interdisciplinaire aanpak van projecten. Het vermogen om vanuit verschillende disciplines zoals architectuur, conceptontwikkeling, sociologie maar ook filosofie, kunst, vastgoedkunde, politiek en economie, een project te belichten zorgt voor een vernieuwende visie op het project. 4
inhoud van deze presentatie de opdracht, de analyse onze focus in het onderzoek voorstellen & de drie scenario s 8 april 2013 inleiding 5
Opdracht zoals die is gesteld vanuit onze opdrachtgevers deopdracht deanalyse De vertaling van de opdracht naar een specifieke methode 6
de specifieke opdracht Onderzoek naar (in)formele en (il)legale fenomenen en gebruiken in de wijk in zowel de hardware als de software Onderzoek naar de woningen in Kossel II. Belangrijk hierbij zijn de wensen van de bewoners. Dit om de woonkwaliteit te verbeteren voor zowel op de korte als de lange termijn. Rekening houden met drie pijlers: talentontwikkeling, economische versterking en fysieke kwaliteitsverbetering uitgangspunt: niet slopen 8 april 2013 inleiding 7
de specifieke opdracht de mensen Software: randvoorwaarden scheppen dat bewoners meer gebruik maken van o.r. Hardware: stimuleren van gebruik van bepaalde plinten met functies die meervoudige doelen hebben. vastgoed De buitenruimtes geschikter maken, met meer balans in gebruik. de openbare ruimte 8 april 2013 inleiding 8
de analyse: soft/hardware integratie in Kossel II is de algehele ruimtelijke en sociale integratie mislukt. Alles lijkt elkaar af te stoten, in plaats van elkaar te versterken.!! hardware software software hardware in Kossel I is er een redelijke integratie van zowel de software als de hardware SOFTWARE/HARDWARE INTEGRATION Kossel I Kossel II 8 april 2013 analyse 9
vergelijkbare straat karakteristieken COMPARATIVE STREET CHARACTERISTICS Kossel I Kossel II Street width Street width software PRIVATE SEMIPRIVATE PUBLIC PRIVATE X PUBLIC Er bestaat een redelijke overgang tussen privé ruimte en publieke ruimte. Er is geen harde scheiding, maar een geleidelijke overgang. Auw! De overgang tussen privé en publieke ruimte is te hard. 8 april 2013 analyse 10
formeel mappen, de wijk schematisch ROTTERDAM ZUID KOSSEL I&II 8 april 2013 analyse 11
formeel mappen, de wijk schematisch KOSSEL I KOSSEL II 8 april 2013 analyse 12
formeel mappen, de wijk schematisch buurtwinkels KOSSEL I woongebied woongebied educatie KOSSEL II woongebied 8 april 2013 analyse 13
Legal IllegaL informeel mappen, de wijk schematisch!...de informele wijk. Informal De niet geplande, spontane wijk. Fenomenen en gebruiken die soms tegen het formeellegale aanliggen, maar ook illegaal-informeel kunnen zijn... Maar er is een extra, totaal onderschatte laag... software SOFTWARE...te denken valt aan bijvoorbeeld zolders waar wiet wordt gekweekt (informeel-illegaal), maar ook het verzorgen van je buren door het maken van eten. Formal economie, gebruik van ruimte, grijze ruimtes, ongeschreven regels, manieren van leven, 24/7 patronen. 8 april 2013 analyse 14
conclusie, de hardware Kossel I Kossel II software X Kossel II is daarentegen een onprettige omgeving. Monotoom opgezet, met onvoldoende voorzieningen en balans in functionaliteit. Er is een harde overgang van privé naar openbaar. De gevels zijn eenzijdig, monotoom, grijs en slecht onderhouden. Er is gebruik gemaakt van goedkope materialen. Kossel I is een prettige omgeving. Voldoende voorzieningen met balans in functionaliteit. Er is een prettige overgang van privé naar openbaar. De gevels zijn plastisch en er is gebruik van verschillende materialen en kleuren. 8 april 2013 analyse 15
conclusie, de hardware Uniformity Repetition Simplicity UNIFORMITEIT REPETITIE EENVOUD Uniformity Repetition Simplicity Eén blok stad elke straat is min of meer hetzelfde De gevels zijn zeer eenvoudig opgezet. Wand met gaten, geen plastiek 8 april 2013 analyse 16
in dit onderzoek hebben we ons specifiek gefocust op de software van de wijk. Inzichtelijk maken wat er achter de voordeur, in de informele sfeer aanwezig is in de buurt. onzefocus inhetonderzoek dus aan de ene kan de hardware, maar net zo belangrijk: de software 17
formeel mappen, de wijk schematisch buurtwinkels KOSSEL I woongebied woongebied educatie KOSSEL II woongebied 8 april 2013 focus 18
formeel mappen, de wijk schematisch FOCUS op KOSSEL II 8 april 2013 focus 19
informeel mappen, de wijk schematisch =FID<<C $ C< C7DJ;BPEH= I9>EEDC7A; @E=FID8C D8GG@E> I9>EJ;B7DJ; CEIA;; Schotel-deling =HE;DJ;JK?D 8KKHJ9ED9?Ü 8KK IF;;BFB;AA; LE;J87B " J;D <?JD;II J?@:IK?JM?II :?O#FB;A@;I P7D: P7D:87A@;I ;J9$ F?H7J; IKFFB C7HAJFB77JI Dalton-principe. De openbare ruimte als je woonkamer. software <H;;#M?<? J7N? =7H7=; P;B<8EKM CE ;D @E=FID<<C $?BB;=7B; 8;M De AH-bonus Plaatselijke transformatie FHEIJ?JKJ?; IE<J:HK=I >;B?D= :;7B;D :; PM7HJ; 87 Via Turkije... 8 april 2013 onze focus 20
informeel mappen, de wijk schematisch...fenomenen die reageren of ongepland gekoppelkd worden aan formele gebruiken en plekken in de wijk. software Er zijn in de wijk verschillende informele fenomenen te vinden. Fenomenen die nooit zo zijn bedacht of ontworpen... 8 april 2013 onze focus 21
informeel mappen, de wijk schematisch 8 april 2013 onze focus 22
informeel mappen, de wijk schematisch Zo wordt er dus echt in de wijk geleefd......en ontstaat er een echte programma van eisen. 8 april 2013 onze focus 23
informeel mappen, het probleem HARDWARE SOFTWARE nu SOFTWARE HARDWARE SOFTWARE nu 8 april 2013 onze focus 24
onzevoorstellen enscenario s 25
informeel mappen, de oplossing HARDWARE SOFTWARE...met de software van de wijk integratie van de hardware... 8 april 2013 onze voorstellen 26
de vier voorstellen 1 verbinden 3 diversifiëren 2 vergroenen 4 socialiseren 8 april 2013 onze voorstellen 27
verbinden Zorg ervoor dat er in de wijk meerdere plekken komen die van belang zijn, toegevoegde waarde, om samen te komen. Maak een nieuw netwerk, een nieuwe manier van landeigenaarschap en ontwikkel ongebruikte ruimtes. 1 verbinden 8 april 2013 onze voorstellen 28
diversifiëren 3 diversifiëren Zorg ervoor dat er op hele specifieke punten in Kossel II. Plekken waar mensen samenkomen en iets voor elkaar kunnen betekenen. 8 april 2013 onze voorstellen 29
geef opties 3 diversifiëren Source: G. Cullen, The concise townscape, 1961 Creëer nieuwe straten, routes en geef de voortuinen verschillende gebruiken. 8 april 2013 onze voorstellen 30
geef opties Verschillende tuintypologieën. De straten zijn vrij van parkeren geworden in deze optie. 3 diversifiëren 8 april 2013 onze voorstellen 31
geef opties 3 diversifiëren Verschillende tuintypologieën. Er is beperkt de mogelijkheid, naar wens, om te parkeren in je voortuin. 8 april 2013 onze voorstellen 32
verbind en bouw-uit Laat bewoners makkelijker uitbouwen en op-toppen. Of men nu huurt of eigenaar is. 3 diversifiëren Biedt de mogelijkheid om woningen samen te voegen. 8 april 2013 onze voorstellen 33
geef het terug... Parkeren naar de binnengebieden, zodat ontmoeting aan de voorkant ontstaat. Parkeren naar de binnengebieden, zodat ontmoeting aan de voorkant ontstaat. 4 socialiseren 8 april 2013 onze voorstellen 34
maak het van hun... Geef ruimte en geef plekken, zodat men de wijk een eigen karakter en identiteit kan geven. 4 socialiseren 8 april 2013 onze voorstellen 35
moedig interactie aan... crowdfunding sociaal buurtnetwerk digitale interactie, communicatie en idee-ontwikkeling. 4 socialiseren 8 april 2013 onze voorstellen 36
dus concluderend... descenario s de volgende drie scenario s... 37
gebaseerd op drie variabelen ontwikkelingsproces, do-it-yourself & wedo-it-together dominerende waardepatroon, balans in waarde de economische toekomst. concentratie en specialisatie 8 april 2013 onze voorstellen 38
scenario 01 GELDSTROMEN degene die investeren zijn de bewoners als informeel ondernemers, de formele ondernemers, vastgoed-eigenaren en lokale overheid. KANSEN & BEDREIGINGEN de wijk als spreekwoordelijke speelveld vraagt een andere omgang met ruimte; van sturend naar meer volgend. Organisch en flexibiliteit zijn hierbij het uitgangspunt. Het vereist aandacht om de samenhang en afstemming van initiatieven te waarborgen voor de lange termijn. Sociale cohesie is een aandachtspunt omdat succesvolle groepen delen van de wijk kunnen opeisen. VASTGOED de aard van de ruimte verandert en en verlangt andere ruimtes. Monofunctionaliteit levert problemen op. Het perspectief van aanpasbaar en flexibel in te richten vastgoed is beter. De ruimtevraag voor initiatieven zal kleinschaliger zijn. Ook word er een flexibeler huursystematiek verlangt. Organisch Bloemhof OPENBARE RUIMTE de openbare ruimte speelt als ontmoetingsplek en entree van functies gelegen aan een plein of straat een cruciale rol in de ontwikkeling van de wijk en het aantrekken van ondernemers en geldstromen. Straten en pleinen worden gekleurd door de initiatieven die ondernemers en bewoners grenzend aan of op die straten en pleinen nemen. Privaat kapitaal en initiatief zal inrichting en beheer van de openbare ruimte bepalen. In toenemende mate zal de openbare ruimte benut worden voor tijdelijke initiatieven en daarmee steeds meer toegeëigend worden door gelijkgestemden. BELANG~RIJKE SPELERS bewoners als informeel ondernemers zorgen voor de dynamiek van de wijk door daar hun activiteiten te lokaliseren. Samenwerkingen met de formele ondernemers in een bepaald gebied om er voordeel uit te halen. de eigenaren van het vastgoed (Woonbron en Particulier) moeten hun aanbod afstemmen op de verschuiving naar een flexibeler in te zetten vastgoed en flexibeler huursystematiek. de locale overheid dient deze dynamiek in de wijk te beheersen. Dit kunnen zij doen door ondernemers en bewoners te verleiden om hun activiteiten in de wijk te lokaliseren en initiatieven in goede banen te leiden om een goed functionerende wijk te waarborgen. 8 april 2013 de scenario s 39
scenario 01, referenties REFERENTIES Stadsloods Amsterdam. Actief verbinden vraag aanbod leegstand. mijn ZZPlace (www.mijnzzplace.nl), flexibele kantoorruimte met mogelijkheid tot kinderoppas. FOAM Pop in. Bella Macchina. garage voor Italiaanse auto s, espressobar, delicatessenwinkel en cateringbedrijf in 1. Rotterdam Open Data, Free wifi. Wisselwinkel TrashSwag. Crowdmap voor mensen om oude producten te posten die buiten bij het grofvuil zijn geplaatst. 8 april 2013 de scenario s 40
scenario 02 OPENBARE RUIMTE in de WDS-wijk zullen veel initiatieven genomen worden door groepen mensen, met name in de publieke ruimte. Denk aan stadslandbouw, speelplekken, markten en specifieke activiteiten. GELDSTROMEN financiering van ontwikkelingen komen steeds vaker van (groepen) burgers, informeel ondernemers en kleine bedrijven. Tevens worden hiervoor ook nieuwe financieringsmodellen gebruikt, zoals crowdfunding. Ook collaborative sharing (delen van goederen) kunnen kosten worden gedeeld. VASTGOED Vastgoed zal steeds meer van tijdelijke en flexibele aard zijn. Deelgebruik van ruimtes zal vaker voorkomen. Er ontstaan coöperatieven als nieuwe gebruiker. We-Do-It-Self Bloemhof KANSEN & BEDREIGINGEN De WDS-wijk vraagt een andere omgang met ruimte; van sturend naar meer volgend. Organische ontwikkeling is hierbij het uitgangspunt. Het vereist aandacht om de samenhang en afstemming van initiatieven de waarborgen voor de lange termijn. er zullen ook initiatieven mislukken. Begrip in de samenleving hiervoor zal moeten groeien. Kennis moet gedeeld worden. waarborgen van democratuur. Verschillende groepen mensen zullen initiatief nemen, geleid door enkele personen. Lokale politiek zal tot bloei komen, maar vraagt wel om herpositionering. BELANG~RIJKE SPELERS individuele en groepen burgers en informele ondernemers zijn de belangrijke spelers. Zij bepalen in toenemende mate de ontwikkeling en toekomst van de Bloemhof. Ze werken samen om te voorzien in de eigen en gedeelde behoeften of om ondersteuning te bieden aan diegenen die dat nodig hebben. partijen met programma bepalen in toenemende mate de ontwikkeling van vastgoed. Waar vastgoed-eigenaren tijdelijk gebruik faciliteren en flexibele huurovereenkomsten aangaan, kunnen groepen burgers en informeel ondernemers hun activiteiten lokaliseren. Eventueel kopen ze (gezamenlijk) zelf vastgoed op voor hun initiatieven. 8 april 2013 de scenario s 41
scenario 02, referenties REFERENTIES Grunneger Power, in coöperatief een eigen energiebedrijf opzetten. Lazuurmarkt. Klanten, boeren, bakker en winkelier zijn eigenaar. Brixton Village. Pluricultureel crowd -initiatief om de bestaande vastgoed in stand te houden en nieuwe waardevolle functie te geven. De Afbouw-woning. DIY-wonen. Woon-carrière maken in je uitbreidbare woning. https://nextdoor.com sociaal netwerk voor de wijk om gezamenlijk projecten op te zetten en uit te voeren. Gezamenlijke beveiliging regelen, in de buurt de babysitter vinden of iemand die je pakketje ontvangt. http://www.voorjebuurt.nl crowdfunding voor buurtinitiatieven http://www.buurbook.nl praat mee over plannen in je buurt en verbeter de leefbaarheid http://www.thuisafgehaald.nl. maakt het mogelijk om maaltijden te delen met mensen bij jou in de buurt. http://www.snappcar.nl/auto-huren-in-rotterdam. Verhuur je eigen auto aan je buren en deel in de kosten. 8 april 2013 de scenario s 42
scenario 03 VASTGOED Toenemende leegstand van vastgoed en ongewenst bezit van huurwoningen. Mismatch in gebruik van vastgoed. Transformatie en/of samenvoegen van gebouwen/woningen zijn mogelijke oplossingen. Eventueel sloop. Waar kavels leegkomen zijn kansen voor groen en/of parkeermogelijkheden. GELDSTROMEN Ondernemers, bewoners en vastgoedeigenaren zijn de investerende krachten in dit scenario. De lokale overheid heeft weinig middelen die vooral besteed zullen worden aan noodzakelijke sociale uitgaven. Zij kan wel een rol spelen in het opzetten van gebiedsfondsen ter bekostiging van gemeenschappelijke maatregelen en eventueel sloop. OPENBARE RUIMTE Door leegstand en verwaarlozing van vastgoed zal de openbare ruimte een troosteloze uitstraling krijgen. Dit kan een verder negatief effect hebben op het functioneren van de wijk met meer leegstand en verwaarlozing als gevolg. Nieuw Bloemhof BELANG~RIJKE SPELERS Ondernemers en bewoners kunnen bijdragen aan vitaliteit en leefbaarheid in de wijk door zich te vestigen en activiteiten te ontplooien. Er zal een sterke What s in it for me? -mentaliteit heersen. Eigenaren van vastgoed zijn aanzet voor grootschalig onderhoud van hun panden en zorgen dat het pand in gebruik is. Ze moeten andere verleiden om huurder te worden en te blijven. Huurprijsverlagingen en onrendabele verbouwingen kunnen dan nodig zijn. De lokale overheid als publieke dienst in faciliterende rol kunnen werken aan een gemeenschappelijke strategie voor transformatie van de wijk om zo mee te kunnen bewegen. Bemiddeling bij sloop maakt hier onderdeel van uit. KANSEN & BEDREIGINGEN Uitdaging om de nieuwe werkelijkheid te begrijpen en te accepteren. Verliezen te accepteren. inhoudelijk zal het op peil houden van het voorzieningenniveau en de leefbaarheid van de wijk veel aandacht vergen. 8 april 2013 de scenario s 43
Find Us On The Web software...en uiteraard is er over ons meer te vinden op het web 8 april 2013 einde 44
de Aanbevelingen 8 april 2013 Atelier Rijksbouwmeester Rijksgebouwendienst Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 45
Link Bloemhof aan de rest van de stad Software: Bloemhof is nu aardig geïsoleerd in de stad. Hoe meer naar de kern (Kossel II) des te verder het staat van de rest van Rotterdam. Kossel biedt de stad niet veel om hier te zijn. Laat softe waarden van Bloemhof (informeel) een interessante plek maken. Hardware: Qua bebouwing is Kossel II een eiland en kent weinig cohesie met de rest van de omringende bebouwing, uitstraling en diversiteit. Zet in op deze elementen en zorg voor 'Link' met omringende bebouwing. Versterk de economische positie van Bloemhof Software: Het mono-functionele karakter (woongebied) zorgt voor weinig diversiteit en aantrekkelijkheid van de omgeving. Laat bewoners de ruimte 'customizen'. Hoe meer invulling de bewoners kunnen geven aan hun woonomgeving, des te meer ze betrokken zullen zijn. Privaat kapitaal en initiatief zal inrichting en beheer van de openbare ruimte bepalen. Hardware: Door ingreep in de bebouwde, maar ook onbebouwde, ruimten, zal waardestijging, en daaraan gerelateerde kwaliteitsstijging, worden gerealiseerd. Gedacht kan worden aan verbreding, vergroting, koppeling van woningen. Creëer Bloemhof BV, een coöperatief. Door Bloemhof te zien en daardoor te runnen als een bedrijf, zijn zaken als SWOT analyse, missie, visie, business-plan e.d. op te stellen. Deze zakelijke blik zorgt voor betrokken actoren voor een eenduidige gedachtengang en doel. Managers van deze BV staan met beide voeten in de wijk. Inspraak, participatie, klankbord en communicatie zijn centrale onderwerpen van Bloemhof BV. 46