Positie van Schiphol als vrachtluchthaven in Europese logistieke netwerken Kees Verweij TNO, Business Unit Mobiliteit & Logistiek NDL seminar Gevleugelde Vracht, 21 november 2006
Onderwerpen presentatie 1 Belang aanwezigheid Schiphol als vrachtluchthaven voor verladers en EDC s 2 Economisch belang Schiphol als vrachtluchthaven voor Nederland 3-6 Analyse onbalans in inkomende/uitgaande luchtvracht Schiphol 7-10 Analyse onbalans inkomende/uitgaande zeecontainerlading Rotterdam 11-13 Vergelijking business modellen Europese vrachtluchthavens 14-17 Relatie luchtvrachtoverslag Schiphol EDC s in Nederland 18-20 Concurrentieanalyse Schiphol Multi mainport strategie als optie 21 Conclusies/discussiepunten 2
1 Schiphol hub in logistiek netwerk 3 EDC s Hoofddorp Kyocera Honeywell EDC s Rotterdam Reebok Eastman EDC s Amsterdam Canon Nissan EDC s Breda Amgen Toshiba EDC s Schiphol Yamaha Hoya EDC s Tilburg Sony Dell EDC s Eindhoven Molex Haier EDC s Flevoland Yanmar Giant EDC s KAN Intermec Vitatron EDC s Twente Donna Karan Cannondale EDC s Venlo Xerox Viking EDC s Maastricht Medtronic Nordson Aanwezigheid mainports Schiphol en Rotterdam essentieel voor import EDC s/verladers Sectoren EDC's Voorbeelden high tech Kyocera, Canon, Molex, Xerox, Sony, Dell medtech Contocor, Amgen, Medtronic automotive Nissan, Yamaha machinery Honeywell, Yanmar fashion Reebok, Footlocker, Donna Karan optiek Bausch & Lomb consumer products Giant, Cannondale, Viking NL: concurrentievoordeel in aantrekken/ behouden logistieke activiteiten via mainports - vs. Duitsland: afstand Hamburg - Frankfurt - vs. Frankrijk: afstand Le Havre - Parijs - vs. België: zee/luchthaven kleiner dan NL Vraag: Welke rol heeft Schiphol bij aantrekken/vasthouden EDC s in Nederland?
2 Economisch belang luchtvracht Schiphol Toegevoegde waarde Luchtvracht 1,5 miljard (2003) ca. 0,4% BNP Nederland Bron: Ecorys 2005 Ter vergelijking: R dam 8,2 miljard (2005) A dam 3,1 miljard (2005) Luchtvracht overslag 1,48 miljoen ton (2005) Groei 03-05: +6,5%/jaar Verwachting Boeing voor toekomst +6,4%/jaar Bron: Schiphol Group 2005/AGL 2003 Bron: Port of Rotterdam/Amsterdam 2006 Werkgelegenheid luchtvracht Schiphol 26.400 personen (2003): - direct 13.600 - toeleveranciers 5.100 - EDC s/ldv s 7.300 - functioneel 400 Bron: SEO/TNO/BCI 2006 Verwachtingen luchtvracht 2020 bij gemiddelde groei Toegevoegde waarde 2,6 miljoen Overgeslagen volume 2,6 miljoen ton Bron: Ecorys 2005 4
3 Schiphol: dicht netwerk verbindingen Overzicht te maken S 5
4 Schiphol: importstromen EU bedrijven Importstromen 62% van totale volume van/naar Europese bedrijven Europa 2% 8. Chicago 3% Azië en Oceanië 53% 10. Seoul 3% 5. Tokyo 5% Amerika 23 % Afrika 12% 4. Tel Aviv 5% Midden Oosten en India 11% 3. Nairobi 6% 9. Osaka 3% 2. Shanghai 7% 1. Hongkong 15% 7. Bangkok 4% 6. Singapore 4% 6 Noot: Intercontinentale transitstromen (7%) NIET meegenomen Gebaseerd op Districon/Cargonaut 2004)
5 Schiphol: exportstromen EU bedrijven Exportstromen 38% van totale volume van/naar Europese bedrijven Europa 4% 5. Chicago 4% 3. New York 5% Azië en Oceanie 37% 10. Seoul 3% 2. Tokyo 6% Amerika 34 % Afrika 8% 4. Dubai 5% Midden Oosten en India 17% 9. Osaka 3% 6. Shanghai 4% 1. Hongkong 6% 8. Singapore 3% 7. Johannesburg 4% 7 Noot: Intercontinentale transitstromen (11%) NIET meegenomen Gebaseerd op Districon/Cargonaut 2004)
6 Onbalans im/export EU bedrijven Europa 3% 7. Chicago 56 44% Amerika 27 % 10. New York 38-62% 52% 48% 50% 31% 69% 50% 50% 50% 6. Tel Aviv 78-22% 69% 31% Azië en Oceanië 47% 3. Tokyo 56-44% 8. Osaka 62-38% 2. Shanghai 73-27% 1. Hongkong 80-20% Afrika 10% Midden Oosten en India 13% 7. Bangkok 83-17% 5. Singapore 67-33% 4. Nairobi 87-13% 8 Noot: Intercontinentale transitstromen NIET meegenomen Gebaseerd op Districon/Cargonaut 2004)
7 Rotterdam: import containerlading Importstromen 47% van totale volume containers van/naar Rotterdam Europa 28% 2. UK 9% 9. Rusland 3% 3. USA 8% 7. Ierland 5% Azië en Oceanië 43% 8. Japan 3% Amerika 20 % Afrika 3% Midden Oosten en India 5% 10. Maleisië 3% 1. China 18% 6. Hongkong 5% 4. Singapore 5% 5. Brazilië 5% 9 Gebaseerd op Port of Rotterdam 2006
8 Rotterdam: export containerlading Exportstromen 53% van totale volume containers van/naar Rotterdam Europa 44% 1. UK 18% 7. Rusland 4% 3. USA 10% 4. Ierland 7% Azië en Oceanië 33% 8. Spanje 3% 9. Japan 3% Amerika 15 % Afrika 2% Midden Oosten en India 6% 2. China 10% 6. Hongkong 4% 10. Taiwan 3% 5. Singapore 6% 10 Gebaseerd op Port of Rotterdam 2006
9 Onbalans im/export containerlading Europa 37% 2. UK 32-68% 64% 36% 8. Rusland 41-59% 3. USA 42 58% Amerika 17 % 55% 45% 4. Ierland 38-62% 10. Spanje 33-67% 46% 55% 45% Afrika 3% 54% 53% 47% Midden Oosten en India 6% Azië en Oceanië 38% 7. Japan 46-54% 1. China 61-39% 6. Hongkong 51-49% 5. Singapore 43-57% 9. Brazilië 81-19% 11 Gebaseerd op Port of Rotterdam 2006
10 Onbalans zeecontainers en prijsvorming Wisselende prijzen zeevervoer containers (in $/TEU) $2.000 $1.800 $1.600 $1.400 $1.200 $1.000 $800 $600 $400 $200 $- Q1 2003 Q2 2003 Q3 2003 Q4 2003 Q1 2004 Q2 2004 Q3 2004 Q4 2004 Q1 2005 Q2 2005 Q3 2005 Q4 2005 $1.832 $1.459 $985 $793 Q1 2006 45% 53% 55% 47% Azie-Europa Europa-Azie USA-Europa Europa-USA Bron: UNCTAD 2006, bewerking Kees Verweij 12 Luchtvracht : grotere onbalans handel met Azië/Oceanië in lucht (69% om 31%) vs. zee (53% om 47%) Onbalans lagere prijzen voor export: stromen gaan anders lopen, bijv. export luchtvracht via Londen Onbalans lastig, maar zorgt ook voor lagere prijzen voor NL export marktkansen
11 Business modellen luchtvracht Business modellen luchtvrachthavens op basis van cargo volume en jaarlijks aantal vluchten 1. Grootschalig: uitgebreid intercontinentaal vrachtnetwerk zoals in Frankfurt, Schiphol, Parijs CDG en London Heathrow. 2. Gespecialiseerd: vaak integrators met eigen operatie, zoals Luik (TNT), Keulen (UPS), Leipzig (DHL). Ook Luxemburg met Cargolux. 3. Regionaal: aanbieden beperkt aantal frequente lijnen voor vracht, zoals in Gothenburg, Lyon, Zürich en Manchester. 2 3 1 Bron: ARC 2003 13 Conclusies: Mogelijkheden business model mede afhankelijk van aantal vluchten vs. jaarlijks cargo volume Top-4 luchthavens: volume door uitgebreid netwerk van bestemmingen Nog flink verschil in ontwikkeling tussen top-4 en overige luchthavens
12 Ontwikkeling rond luchtvrachthaven Vier ontwikkelingsmodellen voor vracht rond luchtvrachthaven Manchester Copenhagen Gothenburg London Heathrow London Gatwick Amsterdam Berlin Cologne Brussel Leipzig Paris Frankfurt Luxembourg Munich Bron: ARC 2003 Beschikbaarheid ruimte speelt meer en meer rol Lyon Miilan 14 Ontwikkeling Focus activiteit Voorbeelden 1 Transportation terminal Alleen luchtvracht afhandeling Heathrow (te weinig ruimte) 2 Transportation center + Warehouses log. dienstverleners luchtvracht Barcelona 3 Logistics Center + Warehouses log. dienstverleners voor alle cargo Brussel, Lyon 4 Logistics and industrial park + Distributieplatforms producenten Schiphol (ruimte?), Frankfurt
13 Schiphol: rol full en belly freighters Bron: Schiphol Group 2006 Bron: Districon/Cargonaut 2004 Toename inzet full freighters op Schiphol Stabiel volume cargo van 600.000 ton via belly freight, toename naar ruim 800.000 ton via full freighters Oorzaak: volumes import uit China nemen dusdanig toe dat full freighters kunnen worden ingezet Import China stijgt mede door aanwezigheid Europese DC s in Nederland Verwachting Boeing: aantal full freighters +100% in komende 20 jaar 15
14 Import luchtvracht door NL bedrijven Import luchtvracht door NL bedrijven in volume (2004) 1% 9% 4% 5% 5% 45% 7% 24% Import luchtvracht door NL bedrijven in waarde (2004) 6% 4% 7% Sierteelt Machines/electronica 18% Textielstoffen Kunststoffen/chemie Dieren/dierlijke prod. 52% Optiek 1% Vervoermaterieel Overige producten 10% Gebaseerd op Districon/Cargonaut 2004 2% 16 Import Luchtvracht door bedrijven in NL via Schiphol: Wat betreft volume spelen sierteelt (45%), machines/elektronica (24%) en optiek (7%) grootste rol Wat betreft waarde valt sierteelt in belang weg, dan zijn machines/elektronica (52%), optiek (18%) en kunststoffen/chemie (10%) belangrijker Conclusie: In importwaarde zijn typische EDC producten belangrijker dan in volume, hierdoor kan rol EDC s onderschat worden
15 EDC s Schiphol: vestigingsplaatskeuze Schiphol: inderdaad veel EDC s met machines/elektronica Landkaart: rood = meer buitenlandse vestigingen per km2 Enquête: nabijheid Schiphol kritische factor voor vestiging in NL - 61% Europese hoofdkantoren - 50% Europese distributiecentra - 47% zakelijke dienstverleners - 36% productiebedrijven 17 Bron kaart: Bureau Louter 2005 High tech: LG, Canon, Kyocera Medtech: Idexx, Centocor, Bausch & Lomb Automotive: Honda, Yamaha, Caterpillar Machinery: Yanmar, Honeywell Fashion: Mexx, The Sting Perishables: VBA 31% bedrijven in regio Amsterdam vinden nabijheid Schiphol belangrijkste vestigingsfactor Bron: Buck Consultants 2001
16 Kansen vestiging EDC s bij Schiphol EDC s op Schiphol leveren waarde en werkgelegenheid op voor regionale en nationale economie kantoren Ruimte voor EDContwikkeling: Schiphol Logistics Park (korte termijn) en Werkstad (lange termijn) moet hier ruimte voor scheppen Op nieuwe bedrijventerreinen ook mogelijkheden voor multimodaal transport: - spoorvervoer (HSLvrachtterminal) - binnenvaart (terminal nabij Schiphol Logistics Park) Bron: Urban Unlimited 2003 18 Bron: Werkstad A4 2005
17 Importstromen naar EDC s in NL 19 Bestemming importstromen Schiphol in Nederland in volume/waarde 2004 (schatting) Zuid-Holland 6% volume 9% waarde Noord-Holland 72% volume 44% waarde Noord-Brabant/Limburg 15% volume 38% waarde Gebaseerd op cijfers Districon/Cargonaut 2004 Overig Nederland 7% volume 8% waarde Importstromen Schiphol: - In volume 72% naar Noord-Holland, o.a. vrijwel alle sierteelt (45%). - In waarde gaat maar 44% naar Noord- Holland, en 38% naar de EDC regio Noord- Brabant en Limburg. Dit kunnen zowel EDC s als productiebedrijven (ASML?) zijn. - Conclusie: volume import voor EDC s buiten Noord-Holland lijkt beperkt, maar is in waarde veel groter. Bij focus op tonnen bestaat gevaar onderschatting relatie tussen Schiphol en EDC s in Zuid-NL - EDC s in Brabant en Limburg hebben gekozen voor vestiging daar vanwege o.a. positie tussen mainports (Schiphol, Rotterdam, Antwerpen) en Europese markten in. Conclusie: verband tussen Schiphol en EDC s in Zuid-NL vooral in waarde te meten
18 Catchment area import Schiphol 1995 2010 1995: Catchment areas vrachtluchthavens gescheiden 2010: Catchment areas vrachtluchthavens steeds meer overlappend - Zowel kans als gevaar: bijvoorbeeld concurrentie bij bedienen EDC s Zuid-Nederland - Gebruik HSL en Betuweroute biedt mogelijkheden voor Schiphol, Frankfurt en Parijs Bron: Urban Unlimited 2003 20
19 Kans: Multi-mainport NL London Stansted 0,24 MT London Heathrow 1,32 MT Manchester 0,15 MT London Gatwick 0,23 MT Paris CDG 1,64 MT Derby 0,28 MT Brussel 0,70 MT Paris Orly 0,10 MT Amsterdam 1,48 MT Luxembourg 0,74 MT Copenhagen 0,34 MT Liege 0,32 MT Zurich 0,32 MT Cologne 0,64 MT FRA-Hahn 0,20 MT Milan 0,36 MT Frankfurt 1,82 MT Munich 0,19 MT Leipzig 0,13 MT Luchtvracht: 3 grote concurrenten ontwikkelen multi-airport systeem - vliegvelden Londen - vliegvelden Parijs - Frankfurt en Frankfurt Hahn Schiphol: beperkte mopgelijkheden voor multiairport systeem - Eindhoven? - Beek? - Niederrhein? Kans NL: inzetten op multimainport systeem Schiphol - Rotterdam Amsterdam voor bedienen en vasthouden EDC s in Zuid-Nederland 21
20 Concurrentie Schiphol - Frankfurt Schiphol Frankfurt Aanwezigheid EDC's Groot aantal EDC's Productiebedrijven / productie Sectoren - elektronica - optiek - textiel - bloemen - automotive - fijnchemie Full freight / belly freight 57% vs 43% (groei t.o.v. 2004 ca. 2%) Volume / groei 1,45 mio (+2 %) 1,89 mio (+ 8%) Focus gebieden - Azie (42,4% / + 6,7%) - Noord Amerika (20.6% / +3%) 23,8%) Faciliteiten - 261 spoke-bestemmingen. - Cargo world Schiphol - 600.000 m2 beschikbaar voor toekomstige groei vracht 56% vs 44% (groei t.o.v. 2004 +14,9%) - Azie (2005: 43,9% / + 16,2%) - Noord Amerika (21,9% / - - 304 spoke-bestemmingen, - Cargo City Süd en North (125 hectare vracht en expeditieruimte) 22 Uitbreiding Diverse terreinen, oa airport business park Amsterdam- Osdorp, Schiphol Logistics Park, Werkstad A4 Vliegbewegingen 405.000 482.000 Capaciteitsgrens - 450.000 vliegbewegingen - uitbreiding mogelijk met opening polderbaan Bijzonderheden HSL verbinding Schiphol - Paris CDG Gehespitz-Gelande (530.000 m2), operationeel in 2007-500.000 vliegbewegingen - 4e baan in 2012, capaciteit 630.000 vliegbewegingen. - Nu inzet overloopluchthavens Frankfurt Hahn (lcc en vracht) en München Multi-airportsysteem met Hahn
21 Conclusies/discussiepunten 1. Meer onbalans in luchtvrachtstromen dan in zeecontainerstromen van/naar Nederland 2. Relatie Schiphol en EDC s in Nederland meetbaar in waarde (hoogwaardige goederen, vooral machines/electronica) 3. Positie Schiphol als vrachtluchthaven onder druk vanwege ruimte en catchment area bedienen EDC s Zuid-NL meer onder druk 4. Schiphol: inzetten op multi mainport systeem voor EDC s i.p.v. multi airport systeem zoals grote concurrenten doen 5. Toename gebruik full freighters Mogelijkheden tot accommodatie op Schiphol 23
Meer informatie? Kees Verweij Senior adviseur logistiek en transport TNO, Business Unit Mobiliteit & Logistiek Delft kees.verweij@tno.nl + 31 15 269 68 76 24