Allround machinaal houtbewerker Werkboek 2 Beroepsaccent Trappenfabricage
Colofon Allround machinaal houtbewerker, Beroepsaccent Trappenfabricage, Werkboek 2 ISBN: 978 90 3720 471 1 NUR: 174 Trefwoord: Machinaal houtbewerker Ontwikkeld in samenwerking met: Stichting Hout & Meubel Internet: www.shm.nl Dit product draagt het SH&M-keurmerk. SH&M verleent haar keurmerk aan onderwijskundige producten die voldoen aan haar kwaliteitseisen, onderwijskundige visie en waar tevens een duidelijke relatie bestaat tussen content, kwalificatiestructuur en examens. Voor meer informatie, actualiteiten, errata, nieuwe ontwikkelingen surf naar: www.opleidingenhtm.nl. Copyright 2010 Uitgeverij Edu'Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
Inhoud Inhoud Leren en doen 5 Profileren 7 Blok 5.1 9 5.1.1 Oriënteren 9 5.1.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 17 5.1.3 Reflecteren 19 Blok 5.2 Korte werkstukken frezen en invalwerk uitvoeren 21 5.2.1 Oriënteren 21 5.2.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 30 5.2.3 Reflecteren 32 Blok 5.3 Rondfreeswerk uitvoeren 35 5.3.1 Oriënteren 35 5.3.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 49 5.3.3 Reflecteren 51 Blok 5.4 Met de CNC-freesmachine werken 53 5.4.1 Oriënteren 53 5.4.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 62 5.4.3 Reflecteren 64 Blok 5.5 Verspaningscondities bepalen 67 5.5.1 Oriënteren 67 5.5.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 75 5.5.3 Reflecteren 77 3
Leren en doen 6 Specialisatie Trappenfabricage 81 Blok 6.1 Rechte trappen maken 83 6.1.1 Oriënteren 83 Inhoud 6.1.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 96 6.1.3 Reflecteren 102 Blok 6.2 Scheluwe trappen maken en kamerfrezen 105 6.2.1 Oriënteren 105 6.2.6 Uitvoeren van de praktijkopdracht 116 6.2.3 Reflecteren 122 Blok 6.3 Trappen met kwarten maken 125 6.3.1 Oriënteren 125 6.3.6 Uitvoeren van de praktijkopdracht 137 6.3.3 Reflecteren 143 Blok 6.4 Spiltrappen maken 145 6.4.1 Oriënteren 145 6.4.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 158 6.4.3 Reflecteren 160 Blok 6.5 Speciale trappen maken 163 6.5.1 Oriënteren 163 6.5.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 173 6.5.3 Reflecteren 175 Blok 6.6 Trappen monteren en stellen 177 6.6.1 Oriënteren 177 6.6.2 Uitvoeren van de praktijkopdracht 188 6.6.3 Reflecteren 190 4
Inleiding Voor je ligt werkboek deel 2 van de opleiding Allround machinaal houtbewerker (niveau 3), met het beroepsaccent trappenfabricage. In de volgende tabel kun je lezen hoe werkboek deel 2 is opgebouwd. Het werkboek bestaat uit 2 Leren en doens (thema s) voor een leerjaar. Allround machinaal houtbewerker beroepsaccent trappenfabricage Deel werkboek Leren en doen Titel Leren en doen 5 Profileren Werkboek deel 2 Leren en doen 6 Specialisatie Trappenfabricage Inleiding Blokken Een Leren en doen bestaat uit een aantal blokken. Die blokken horen bij elkaar. Bij Leren en doen 5 horen bijvoorbeeld blokken die betrekking hebben op profileren zoals veilig werken met de tafelfreesmachine, rondfreeswerk uitvoeren en met de CNC-machine frezen. Als je de hele Leren en doen af hebt, kun je vanaf dat moment profileringen maken. Elk blok is op dezelfde manier opgebouwd. Zo bestaat een blok onder andere uit leervragen, een praktijkopdracht en een samenvatting. Kaarten Bij het werkboek horen ook Planningskaarten. Hierop vul je van tevoren in welke planning je wilt aanhouden voor de uitvoering van een blok of een Leren en doen. Aan het einde van een of meerdere blokken check je of je jouw planning hebt gehaald. Je docent en praktijkopleider zullen deze kaarten aftekenen. De Evaluatiekaart is er om jouw ontwikkeling gedurende een langere tijd te volgen. Jij vult deze kaart na iedere Leren en doen in. Jouw praktijkopleider vult deze kaart per half jaar in. Zo wordt het voor jou en je begeleiders duidelijk hoe jouw ontwikkeling verloopt. aan de slag! Het duizelt je inmiddels misschien van de nieuwe termen in deze inleiding. Geen paniek, het zal je allemaal duidelijk worden als je aan de slag gaat met de blokken. Uiteraard kun je met vragen terecht bij je docent of je praktijkopleider. Wij hopen dat je met veel plezier aan de werkboeken zult werken. We wensen je veel succes met je opleiding! Stichting Hout & Meubel 5
Inleiding 6
Leren en doen 5 Profileren Introductie Je begint nu aan het tweede werkboek van je opleiding, dat uit twee Leren en doens bestaat. Namelijk Leren en doen 5: Profileren (5 blokken) en Leren en doen 6: Trappenfabricage (6 blokken). In Leren en doen Profileren ontwikkel je competenties die je nodig hebt bij het profileren in de breedste zin van het woord. Een competentie bestaat uit wat je moet weten, kunnen en doen om jouw werk goed te kunnen uitvoeren. In de blokken werk je aan competenties. Aan het eind van deze Leren en doen kijk je in hoeverre je de competenties beheerst. 5. Profileren Tafelfreesmachine ingesteld om langsprofileringen te maken. 7
Je leert profileren aan de hand van de volgende blokken: Blok 5.1 Veilig werken met een tafelfreesmachine Blok 5.2 Korte werkstukken frezen en invalwerk uitvoeren Blok 5.3 Rondfreeswerk uitvoeren Blok 5.4 Met de CNC-freesmachine werken Blok 5.5 Verspaningscondities bepalen Evaluatie Leren en doen 5: Profileren Vul in overleg met je praktijkopleider en je docent de Planningskaart in. Mocht de uitvoering van een blok niet passen bij de planning van het bedrijf waar je werkt, overleg dan met je praktijkopleider. Regel aan het eind van deze Leren en doen een reflectiegesprek met je praktijkopleider om jouw uitvoering van de blokken te bespreken. Voordat het gesprek plaatsvindt, vul je zelf jouw Evaluatiekaart in. Je praktijkopleider vult één keer per half jaar zijn evaluatie op zijn Evaluatiekaart in. 5. Profileren 8
Blok 5.1 5.1.1 Oriënteren In dit blok wordt het veilig werken met een tafelmachines behandeld. De tafelfreesmachine is een veelzijdige machine waarop prachtig werk uitgevoerd kan worden. Rondwerk, strakke sierprofielen, invalwerk, bijna alles is mogelijk. Maar de tafelfreesmachine is ook een gevaarlijke machine. Veel houtbewerkers vinden het daarom minder leuk om met deze machine te werken. Echter, als je weet wat je doet: je gebruikt altijd alle beveiligingen en je beheerst de machine van A tot Z, dan kun je jaren prachtwerk leveren zonder ongelukken te veroorzaken. BLOK 5.1 Tafelfreesmachine voorzien van verschillende beveiligingshulpstukken. Wat weet je al? Ik heb al eens met de tafelfreesmachine gewerkt. Met betrekking tot de veiligheid heb ik toen speciaal gelet op: 1. Ten eerste: 2. Ten tweede: 3. Ten derde: 9
BLOK 5.1 Bronnen Leervragen Theorievraag Om de theorievragen uit dit blok te kunnen beantwoorden, heb je informatie nodig. Deze informatie staat in de volgende bronnen. Naslagwerk Machines houtverwerkende industrie 1 Hoofdstuk 6 Hoofdstuk/paragraaf Verspanen Paragraaf 8.11, 8.12 Paragraaf 9.2 Paragraaf 10 Theorie + vraag Het antwoord op een aantal vragen kun je op internet opzoeken of je kunt ze beantwoorden door gewoon logisch na te denken. Praktijkvraag Voor het beantwoorden van de praktijkvragen moet je informatie opzoeken in het bedrijf waar je werkt. Als je niet in een leerbedrijf werkt, zoek je de informatie op school of in je stagebedrijf op. 10
Leervragen Bestudeer de naslagwerken Machines houtverwerkende industrie 1 en Verspanen. 1. Welk gevaar loopt een ervaren machinaal houtbewerker die 20 jaar zonder ongelukken heeft gewerkt met de tafelfreesmachine en een houding heeft van: Ach, het gaat al 20 jaar zonder ongelukken. Dit ene profiel kan wel even tussendoor, daar ga ik niet de hele machine met alle beveiligingen voor optuigen. BLOK 5.1 2. Waarom moet er op snijgereedschap voor een tafelfreesmachine het opschrift MAN staan? 3. Op een tafelfreesmachine kun je verschillende toerentallen instellen. Waarom kan het toerental niet bij elke freeskop eindeloos worden opgevoerd? 4. Hoe kun je op een beitelkop zien welk toerental maximaal is toegestaan? 5. Je werkt met een tafelfreesmachine waarop je de volgende toerentallen kunt instellen: 4500-6000 - 9000. Op de freeskop staat N3000. Op welk toerental moet de freesmachine worden ingesteld voor deze freeskop? A 4500 B 6000 C 9000 D Deze freeskop mag niet op deze machine worden gebruikt. 11
BLOK 5.1 6. Je werkt met een tafelfreesmachine die is in te stellen op de volgende toerentallen: 3000-4000 - 5000-6000. Op het snijgereedschap staat N4500. Op welk toerental moet je de machine instellen om de machineslaglengte zo gering mogelijk te houden? A 3000 B 4000 C 5000 D 6000 7. Op welke plaats op de freesspil van een tafelfreesmachine moet het snijgereedschap bij voorkeur worden geplaatst? A exact in het midden B op een willekeurige plaats C zo hoog mogelijk D zo laag mogelijk 8. Noem vier aspecten waar je op moet letten om veilig met een tafelfreesmachine te werken. 1. 2. 3. 4. Bestudeer het naslagwerk Machines houtverwerkende industrie 1. 9. Hoe controleer je na het monteren van een nieuw freesblok en nadat de machine is ingesteld of de freesas vrij kan ronddraaien? 10. De beveiligingen op een tafelfreesmachine moet je altijd aanpassen aan de bewerking die je maakt. Welke beveiliging gebruik je bij (standaard) recht freeswerk? 12
11. Op een tafelfreesmachine wordt een doorvoerapparaat gebruikt. Op welke plaats ten opzichte van de frees moet het doorvoerapparaat geplaatst worden? A één transportrol voor de freesas en twee transportrollen erna B twee transportrollen voor de freesas en één transportrol erna C drie transportrollen na de freesas D drie transportrollen voor de freesas 12. Noem drie omstandigheden die terugslag van het materiaal kunnen veroorzaken tijdens het werken aan de tafelfreesmachine. 1. BLOK 5.1 2. 3. 13. a. Met de tafelfreesmachine kun je tegenlopend en meelopend frezen. Wat is het verschil tussen meelopend en tegenlopend frezen? b. Wat is het voordeel van meelopend frezen ten opzichte van tegenlopend frezen? 14. Welke stappen neem je om een werkstuk met de tafelfreesmachine meelopend te verspanen? 13
BLOK 5.1 15. Je moet sponningen slaan op een tafelfreesmachine. Wanneer gebruik je ter ondersteuning een houten latje om kantelen te voorkomen? A als er grote sponningen in kleine houtafmetingen worden geslagen B als er met een gekantelde spil sponningen worden geslagen C als de langsgeleiders niet gebruikt kunnen worden vanwege te kleine houtafmetingen D als de terugslag te groot is 16. Wat is de functie van de rembekrachtiging? 17. Waaruit bestaat een integraalgeleider van een tafelfreesmachine? 18. Wat is het voordeel van een integraalgeleider ten opzicht van houten geleiderhelften? 19. Waarom stel je de freesdoorn met snijgereedschap altijd met de omhooggaande slag op maat? 20. Wat is het instelbereik van een tafelfreesmachine met een kantelbare as? 21. Wat zijn de voor- en nadelen van een tafelfreesmachine met kantelbare as? 14
22. Waaruit bestaat een meteoorgeleider van een tafelfreesmachine? BLOK 5.1 23. Welke typen meetgereedschappen zijn er beschikbaar voor het afstellen van het snijgereedschap? 24. Waar moet je op letten als je meetinstrumenten gebruikt bij het afstellen van de snijgereedschappen? 25. Noem vijf bijzondere bewerkingen die je kunt maken met een tafelfreesmachine. 15