Onderzoeksproject Communicatie met ouderen met milde en matige cognitieve beperkingen Bert de Swart - Lector Neurorevalidatie - HAN Helene Rompen en Mariel Derksen - HAN Frieda Debets en Judith Oostveen - Revalidatie UMC St Radboud Mieke Hoedemakers en Elly Cox - VPH De Waalboog / Joachim en Anna Marlies Keim en Susan Rutten - VPH Margriet Anke Loeffen-Kooijman - VPH Irene m.m.v. Landelijke werkgroep Logopedie en Dementie
De titel van het project Communicatie met > op taalinhoud gericht > communicatie bij ouderen is bij velen aanraking van of afstemming van zorg Ouderen met milde en matige cognitieve beperkingen > dementie
Aanleiding en belang project Initiatief voor scholingsproject voor mantelzorgers > vele disciplines, maar geen logopedie (o.a. vanwege gebrek aan specifiek informatie- en interventiemateriaal) Logopedisch werkveld worstelt met de doelgroep Omvang doelgroep* 2010: 190.000 (excl. 70.000 niet gediagnosticeerd) 2020: 350.000 2050: 580.000 (50-70% Alzheimer; 10-20% vasculaire dementie,..% fronto temporale dementie, Lewy Body dementie, PSP, Huntington, PPA, semantische afasie en mengbeelden) * Bronnen: RIVM, Expertisecentrum Informele Zorg Utrecht en Alzheimer Nederland
Inventarisatie: werkwijzen, materialen en behoeften van het werkveld 9 Geen reactie 33 53 Aantal ingevulde enquêtes Reactie zonder ingevulde enquête 95 enquêtes verstuurd
Activiteiten logopedisten Aantal reacties logopedisten Gemid. aantal patiënten per jaar* Aantal contactmomenten Diagnostiek aantal patiënten / jaar 29 25 * 2,2 Voorlichting en advisering aantal patiënten / jaar 29 24 2,4 Behandeling aantal patiënten / jaar 29 11 5,4 Training mantelzorgers aantal / jaar 28 9 1,4 Cijfers zijn sterk beïnvloed door 5 logopedisten die samen 434 patiënten/jaar zien Gemiddelde van de overige 24 logopedisten is 12 patiënten per jaar
Zou de logopedist een grotere rol moeten spelen in begeleiding en behandeling?
Voorlichting en voorlichtingsmateriaal Patiënt Mantelzorger Professionele Hulpverlener Info ziekte 3 6 5 Info 1 2 2 ziekteproces Hulp derden 1 2 2 Wat doet de 5 8 7 logopedist? Anders 2 2 1 ** Voorlichting wordt door artsen, psychologen, geriatrisch verpleegkundige of maatschappelijk werker gegeven
Door logopedisten gebruikte of geadviseerde websites 5 6 w w w.afasie.nl w w w.neurocom.be w w w.hersenstichting.nl 1 w w w.alzheimernederland.nl w w w.logopedie.nl 1 1 3 niet gespecificeerd
Buitenlandse websites www.dementiadoctor.co.uk www.brain.northwestern.edu www.aphasia.org.
Herkomst adviesmateriaal 15 10 5 Afasiem ateriaal Zelf ontw ikkeld m ateriaal Materiaal van Alzheim er NL Missing 0 AVN Zelf ontw. Alzh. NL Missing afasie neurodegeneratieve aandoening bij PPA en semantische afasie taal wel op voorgrond
% logopedisten dat mantelzorgers interventiemateriaal geeft + typering materiaal 9 Geven interventiem ateriaal aan m antelzorgers 5 19 Geven geen interventiem ateriaal aan m antelzorgers Missing 14 12 10 8 6 4 2 0 CB LB CK A GW TS CB:Communicatieboeken LB: Levensboeken CK: Communicatiekaarten A: Anders GW: Gerichte Woordenlijst (SD) TS: Touchspeak (PPA)
Criteria voor directe behandeling 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 VC M HU T/F O HO VC: Voldoende Cognitie M: Motivatie HU: Formuleren van een duidelijke hulpvraag T/F: Type en fase dementie O: Omgeving HO: Horen
Basis van gegeven behandeling 30 25 20 15 10 EE: Eigen Ervaring L: Literatuur SCH: Scholing 5 0 EE L SCH
Gebruikt materiaal 14 12 10 8 6 4 2 0 AM CC PLVT AM: Afasiemateriaal CC: Colorcards PLVT: Pitch Limiting Voice Treatment AFIANT, NAT, INTERCOM, BOX, Kompro & Digitaal, FIKS en ander niet specifiek afasiemateriaal
Tevredenheid over bestaand materiaal is laag 1 1 1 Materiaal niet specifiek Kost te veel tijd om materiaal op patient toe te spitsen 1 Materiaal niet gebaseerd op literatuur 2 10 Materiaal te oud Niet bruikbaar voor thuisoefeningen Materiaal ongeschikt voor patiënt
Behoefte aan nieuw voorlichtings- / behandelmateriaal is hoog 10 8 6 4 2 0 COM VSD LOGO RI COM: Gericht op com m unicatie VSD: Overzicht verschillende soorten dem entie LOGO: gericht op het w erkveld logopedie RI: Richtlijnen voor therapie (MLH)
Literatuur (internationaal) veel voorlichtings- en adviesmateriaal maar niet specifiek logopedisch VS, Engeland en Duitsland: ook aantal interventieprogramma's gericht op communicatie (inclusief communicatieadviezen) interventieprogramma's: significante verbetering van de levenskwaliteit van de betrokkenen > meestal gericht op de zorgprofessional en de mantelzorger. behandelingen gericht op de directe behoeften van de patiënt vragen om een individuele benadering veelal niet evidence based kleine groepen
Criteria voor geven indirecte behandeling 7 6 5 4 3 2 1 0 M C O DNZ G AL GZI VM CP M: Motivatie C: Cognitie O: Omgeving DNZ: Direct niet zinvol G: Geen AL: Altijd GZI: Geen ziekte inzicht VM: Verbetering mogelijk CP: Communicatieproblemen
Redenen voor niet geven therapie 7 6 5 4 3 2 1 0 GT GN ZA DES D AD OM GT: Geen tijd GN: Geen nut ZA: Zelden aanvraag DES: Missende deskundigheid D: Derden AD: Instelling doet alleen diagnostiek OM: Onm ogelijk
Inschakeling co-therapeut 4 Ja Nee 19
Hoe komt de patiënt bij de logopedist In de praktijk: - Niet - Bij toeval - Als patiënt of famile erom vraagt Wenselijke situatie: - Op basis van gesignaleerde problemen > daarom screeningslijst logopedie ontwikkeld > resultaat 30% doorverwijzing (voorheen 5%)
Problemen met Screening communicatie (Score 1 = indicatie logopedie) O Functioneel taalbegrip Voorbeelden Iets moet meerdere malen opnieuw verteld worden voordat het wordt begrepen. Er zijn meer misverstanden dan vroeger. Gesloten vragen worden beter begrepen dan open vragen. Moeite met begrijpen van figuurlijke taal. Leest de krant minder dan vroeger. Kan de TV niet meer goed volgen. Minder interesse voor onderwerpen die voorheen wel boeiden. O Woordvinding, vloeiendheid en compensatiemechanismen Langer zoeken naar vertrouwde namen en/of woorden Niet vloeiend spreken: haperen, pauzes, persevereren, versprekingen. De boodschap wordt opvallend vaak op een alternatieve manier verduidelijkt: O gebaren O aanwijzen O schrijven O met nadruk spreken O tekenen O meer mimiek O gebruiken van vergelijkbare woorden O Informatie overdracht O Verstaanbaarheid O Non-verbaal gedrag Vasthouden van de rode draad in een gesprek kost moeite. Breedsprakig, zinnen zijn lang en niet kloppend. Gesprekken worden vager. Gesprekken lopen vast. Vertelt vaker hetzelfde verhaal. Neemt minder deel aan gesprekken, is stiller. Zinnen zijn onvolledig, kort. Spreken is minder goed verstaanbaar. verstoring van luisterhouding verminderd oogcontact verminderde aandacht
Belang vroege diagnostiek / verwijzing probleemgedrag vaak reden van opname in vph > oorzaak communicatie Mantelzorg: behoefte aan herkennen miscommunicatie en er mee leren omgaan Mantelzorger heeft behoefte aan voorlichting en praktische adviezen ⅔ mantelzorgers wil professionele aanvullende ondersteuning (een deelonderzoek richt zich op tekenen van miscommunicatie )
Snel naar de logopedist? JA!!! (Steiner,2008). In de eerste fase van de dementie is intensieve directe therapie zinvol, daarna is therapie vooral gericht op aanpassing van het gedrag van de communicatiepartner. (Kommunikation-Dokumentation-Präsentation Brit J Psych 183: 248 254)
Geen adequate hulp zonder scholing Van huidige groep geeft 1 logopedist aan te handelen op basis van specifieke scholing Meer aandacht nodig voor communicatie met ouderen in initieel en Post-HBO onderwijs Mantelzorgers en hulpverleners willen op meerdere momenten begeleiding (dementie is een degeneratief / veranderend beeld)
Tevredenheid patiënt / mantelzorger met logopedische begeleiding Uiteenlopende antwoorden, maar wel tevreden: Zinvolle informatie / adviezen / instructies Ook aandacht voor gehoor / spraak / slikken Oefenen achter computer / woordjes oefenen? Ik ben nooit bij de therapie Interviews en literatuur: Ervaren logopedisten scoren beter Logopedist verbonden aan multidisciplinair team scoort het best
De oplossing voor alle problemen? Goed kauwen beperkt de cognitieve achteruitgang Bij gemalen voeding gaat zowel de geheugenfunctie als de gezondheid van de hersenen achteruit Voedselbeleid verpleeghuizen aanpassen? Geen taaltraining, maar kauwtraining!! Bron: Roxane Weijenberg Tijdschrift Neuroscience and Biobehavioral Reviews.
⅓ op weg, nog een lange weg te gaan Participeren? Heeft u nog bruikbaar voorlichtings-, interventie of behandelmateriaal in uw bezit? Meld u bij: Frieda Debets UMC St Radboud 897 Afd. Revalidatie / Logopedie Postbus 9101 6500 HB Nijmegen E-mail: F.Debets@reval.umcn.nl Wordt vervolgd!!!