Problemen rondom spreken

Transcriptie

1 Parkinson Vereniging Landelijke Problemen rondom spreken Dr. Hanneke Kalf, logopedist-onderzoeker UMC St Radboud Nijmegen Zorg voor Parkinson

2 ParkinsonNet richtlijnen UMC St Radboud onderzoek IC onderwijs spreekuur evidencebased CVA speekselverlies dysartrie NEUROLOGIE

3 Zorgboek Parkinsonismen

4 3 domeinen Moeite met verstaanbaar spreken Moeite met slikken Moeite met speekselbeheersing

5 Plan voor vanmorgen Problemen met praten bij parkinsonismen Wat is het? Hoe vaak komt het voor? Wat doe je er aan (zelf, logopedist)? expert ervaringsdeskundigen

6

7 Complexe ziekte: Motorische symptomen Niet-motorische symptomen: Pijn Depressie Slaapstoornissen Cognitieve achteruitgang: trager reageren, trager denken, geheugenproblemen

8 Parkinsonismen: nóg complexer Multisysteem atrofie (MSA) Vasculair parkinsonisme Progressieve supranucleaire paralyse (PSP) Corticobasale degeneratie (CBD) Lewy body dementie (LBD) Overig (bijv. door medicatie)

9 Veranderingen in het spreken taal: moeilijk op woorden komen snel de draad kwijt zijn articulatie: binnensmonds prosodie: intonatie: monotoon tempo: te snel, langzaam, plotseling versnellen stem: kwaliteit: hees of gespannen luidheid: zacht tot stemloos adem: beperkt ademvolume

10 Oorzaak stembanden Net als bij het lopen, o.a.: kleinere bewegingen Maar ook: slechtere auditieve feedback : Volume niet aanpassen aan de afstand Denken dat iedereen je wel verstaat. Mijn partner heeft een hoorapparaat nodig

11 Specifiek voor parkinsonisme MSA: spierzwakte (verlamming): langzaam spreken of dronkemansspraak (ataxie) (cognitieve problemen) PSP: spastisch (gespannen) spreken minder initiatief tot spreken of juist ontremming Vasculair, CBD, LBD: taalstoornissen

12 Gevolg: slechter verstaanbaar Thuis: Ergernis bij gesprekspartners Moeite met telefoneren Werk: Taken aan anderen moeten laten of erger Sociaal: Minder aan gesprekken kunnen deelnemen Niet meer naar verjaardagen, hobbyclub enz.

13 Hoe vaak komt het voor? Gevraagd aan: parkinsonpatiënten: 68% luisteraars: 71% bij 2/3 van de patiënten (Uit onderzoeken bij thuiswonende patiënten) Bij parkinsonismen nog niet goed onderzocht, maar waarschijnlijk nog meer Bovendien eerder in de ziekte moeite met slikken

14 Spreken = spraak en taal Spraak = stem + articulatie = verstaanbaar spreken Spraakstoornis = te zacht of onduidelijk spreken = Ik versta je niet.

15 Taal Taal = de juiste woorden kiezen = correcte zinnen maken = begrijpelijk spreken Taalstoornis = verkeerde woorden, zoeken naar woorden = Ik begrijp niet wat je bedoelt.

16 Afasie? Het ene zeggen en het andere bedoelen Plotseling door een beroerte

17 Na WO II vele therapieën Gericht op: spreekritme / lettergreepspraak ontspanning (massage) alleen adem of alleen stem alleen articulatie gebruik van spraakversterking Effecten beperkt of zeer kortdurend

18 Maar bij parkinson(ismen) moet het anders! Normale motoriek uitlokken: grote bewegingen maken Hoe? Harder praten! = direct beter verstaanbaar! want adem-stem-articulatie is één systeem Moet je bij nadenken: bewust harder praten Brein is ook nodig om te bedenken wàt je wilt zeggen intensief oefenen: automatiseren

19 Schreeuwtherapie? Als u denkt dat u schreeuwt, is de behandeling nog niet klaar.! harder, maar niet hoger veranderde auditieve feedback!! wennen aan normale luidheid d.m.v. band- of video-opname En: samen oefenen!

20 Hoe gaat dat?

21 Hoe bereik je dat? Alleen met intensief oefenen! = 4 6 weken tenminste 3x per week (NL) Want: even harder praten lukt wel, maar volhouden en toepassen kost veel oefenen! = speech fitness & overal leren toepassen. = ook met videofoon, skype of e-learning

22 Maar let op: bij parkinsonismen Afhankelijk van welk parkinsonisme: Minder intensief of ook andere oefeningen, bijv. langzamer spreken Sneller mantelzorger inschakelen, bijv. om te helpen het gesprek op gang te houden Als spreken harder achteruit gaat dan de rest kan een communicatiehulpmiddel (spraakcomputer) helpen.

23 Spraakversterker? Parkinson: niet alleen zachter praten, maar ook minder articuleren, dus versterking van gemompel. Richtlijn voor logopedisten: eerst spreektechniek verbeteren, is meestal voldoende; zonodig gebruiken als zachte stem het enige probleem is.

24 Dus Ga op tijd naar een logopedist: Bij héél beginnende klachten is één sessie soms al voldoende. Beter begrijpen wat er aan de hand is, kan al heel veel opleveren. Oefenen helpt, maar alleen als je het intensief doet. Afhankelijk van het type parkinsonismen: minder oefenen, meer mantelzorger inschakelen. Als spreken helemaal niet meer lukt evt. spraakcomputer = maatwerk! En: vertel duidelijk wat U wilt bereiken!

25 Meer weten Informatiefolder Verstaanbaar spreken bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme (Parkinsoncentrum Nijmegen) lezen, downloaden, printen:

26 Tenslotte Kies altijd een logopedist die ervaring heeft met parkinsonismen (ParkinsonNet) Hoe? Via de zorgzoeker op ook als u alleen maar een vraag heeft! Kijk op Of mail naar informatie@parkinsonnet.nl Of stel uw vraag in MijnZorgnet!

27 ParkinsonNet Bekijk de video s, o.a. over logopedie

28 Wat is MijnZorgnet?

29 Iedereen kan inloggen met DigiD

30 De community Parkinson is er voor u! Daar kan ik ook uw vragen beantwoorden