Improving Mental Health by Sharing Knowledge Rookbeleid in de GGZ Verkenning van beleid en praktijk Dr. Matthijs Blankers Renate Buisman MSc Dr. Margriet van Laar 11 februari 2015
In deze workshop: - Roken en rookbeleid in de GGZ - Projectopdracht min. VWS aan Trimbos/NET - Achtergrond / aanleiding - Opzet project - Resultaten deelprojecten - Eerste conclusies - Toekomstperspectief: hoe denkt u dat we hier concreet mee verder kunnen? (discussie zaal) GGZ rookbeleid 11 februari 2015 2
Achtergrond - Prevalentie roken beduidend hoger onder mensen met psychiatrische stoornis (MPS) - Cuipers (2007): RR: 1.36 (12mo) op basis van NEMESIS-1. - FS Roken & Schizofrenie: 60% van mensen met schizofrenie in Nederland rookt. Zij roken bovengemiddeld veel. - Verschil in rookprevalentie tussen MPS en algemene populatie neemt toe (oa Lê Cook 2014) GGZ rookbeleid 11 februari 2015 3
Achtergrond GGZ rookbeleid 11 februari 2015 4
Achtergrond - Negatieve consequenties roken door MPS groot. - Belangrijke verklaring kortere levensverwachting (oa Ziedonis, 2008) - Interactie met medicatie (FS r&s) - Interactie psychiatrische conditie (FS r&s) - Momenteel internationaal en in Nederland weinig aandacht voor stoppen met roken (SMR) in de GGZ (oa Kerr, 2013). GGZ rookbeleid 11 februari 2015 5
Aanleiding - In Engeland in juli 2008 rookvrije (intramurale) GGZ ingevoerd. - Wat gebeurt er in andere landen rond roken in de GGZ? - Wat gebeurt er in Nederland op het gebied van rookbeleid in de GGZ? - Leidt dit ook tot ondersteunen van cliënten bij SMR? - Wat zou er nodig zijn om dit meer te laten plaatsvinden? GGZ rookbeleid 9 december 2014 6
- In dit project: Project 1. (Literatuuronderzoek rookbeleid GGZ int.) 2. Rookbeleid GGZ/VZ/RIBW instellingen kwalitatieve analyse (64) 3. Diepte-interviews medewerkers, cliënten (10) 4. Surveyonderzoek onder medewerkers van GGZ/VZ/RIBW instellingen (600+) GGZ rookbeleid 9 december 2014 7
- Verder dit project: Project - Samenwerking met betrokkenen FPG project Naar een rookvrije GGZ. - Contacten gelegd met cliëntenraden en communicatieafdelingen binnen instellingen. - Contacten gelegd met beroepsverenigingen van psych. Verpleegkundigen, psychologen, psychiaters etc. - Symposium 18 juni 2015, Utrecht GGZ rookbeleid 9 december 2014 8
Rookbeleid instellingen GGZ rookbeleid 9 december 2014 9
1. Rookbeleid instellingen Tabakswet 1 januari 2004 : verplicht werkgever om rookbeleid te voeren - instellingen maatschappelijke dienstverlening, gezondheidszorg &welzijn - uitzonderingen besluit rookvrije werkplek Artikel 3 Arbeidsomstandighedenwet gezondheid & veiligheid Kwaliteitswet zorginstellingen zelfbeschikking GGZ rookbeleid 9 december 2014 10
Doel Inzicht in rookbeleid GGZ instellingen (typen: geïntegreerd, RIBW en verslavingszorg) Onderzoeksvragen: 1. Welk percentage van de GGZ instellingen heeft een formeel rookbeleid? 2. Wat staat er in het formele rookbeleid van GGZ instellingen? 3. In hoeverre zijn er verschillen tussen de type instellingen? GGZ rookbeleid 9 december 2014 11
Methode en analyse Beleidsdocumenten GGZ instellingen per mail en telefoon Gefundeerde theoriebenadering (gt) (Glaser & Strauss, 1967; Boeije 2005). MAXQDA GGZ rookbeleid 9 december 2014 12
Methode en analyse GGZ rookbeleid 9 december 2014 13
Resultaten 64 GGZ instellingen: respons 100% 42 instellingen (69%) formeel rookbeleid (op schrift): - Grote pluriformiteit - Voldoen aan Tabakswet en Arbowet - Vaak geen rookverbod in privévertrekken - Weinig aandacht voor leeftijdsgrens 18+, brandgevaarlijkheid en e-sigaret - Voorbeeldfunctie medewerkers - Beperkte aandacht smr interventies Verschil type instellingen: - RIBW-en noemen vaker rookverbod gem. woningen en bescherming medewerker - Geïntegreerde/ verslavingszorg instellingen vaker een behandelaanbod GGZ rookbeleid 9 december 2014 14
Conclusie Formeel rookbeleid voor alle instellingen: - roken in en rondom gebouw - Brandveiligheid - Blootstelling medewerkers omgevingstabaksrook - Voorbeeldfunctie medewerkers - Beleid minderjarigen - smr interventies - e-sigaret Over 2 jaar opnieuw ontwikkelingen inventariseren GGZ rookbeleid 9 december 2014 15
Rookbeleid in de praktijk GGZ rookbeleid 9 december 2014 16
2. Rookbeleid in de praktijk Onderzoeksvragen: 1. Hoe ziet het informele rookbeleid binnen GGZ instellingen eruit en welke betekenis geven zorgfunctionarissen (en cliënten) hieraan? 2. In hoeverre worden interventies voor stoppen met roken aangeboden en hoe kijken zorgfunctionarissen en cliënten hier tegenaan? Kwalitatieve methode: - Interviews met 9 zorgfunctionarissen en 1 cliënt. - Codering m.b.v. MAXQDA GGZ rookbeleid 9 december 2014 17
Pluriform rookbeleid Resultaten Naleving soms onvoldoende Er staat bij ons een bushokje buiten waar je geacht wordt te roken in plaats van voor de voordeur. Het gevolg is dat we nu meestal bij de zijdeur roken. Het is allemaal een beetje half en de reglementen worden niet strikt nagestreefd. Er is wel een soort van gedachte van hoe het eigenlijk zou moeten, maar dit wordt niet per definitie nagestreefd. Het algehele beeld van een klinische opname is dat roker eerder gefaciliteerd wordt dan ontmoedigd. Therapeutische functie versus voorbeeldfunctie Nauwelijks aandacht voor SMR Zorgfunctionarissen vinden het wel belangrijk maar: Er zijn wel cliënten die een hulpvraag hebben om te stoppen met roken, maar vaak wordt toch geadviseerd om dit in een later stadium aan te pakken en allereerst te werken aan andere klachten. GGZ rookbeleid 9 december 2014 18
Conclusie Universeel rookbeleid gericht op ontmoedigen roken Voorlichting : Van roken als therapeutische functie en als copingsmechanisme naar behoefte en vermogen SMR cliënten (Nieuwe) SMR interventies GGZ rookbeleid 9 december 2014 19
Survey rookbeleid / Rookontmoediging in de GGZ GGZ rookbeleid 9 december 2014 20
3. Survey-onderzoek GGZ rookbeleid 9 december 2014 21
3. Survey-onderzoek - Online vragenlijst: - Hoe denken medewerkers over rol bij SMR? - Hoe ervaren ze rookbeleid? - Helpen ze cliënten wel eens bij SMR? - Hoe doen ze dat dan? - Vragenlijst onder de aandacht gebracht - Via trimbos.nl, nieuwsflitsen, beroepsverenigingen, instellingen - Open augustus november 2014 GGZ rookbeleid 9 december 2014 22
3. Survey-onderzoek Weging van resultaten obv arbeidsmarktgegevens GGZ (GGZ Nederland, 2010) Weging op andere kenmerken (oa rookprevalentie) (nog) niet mogelijk GGZ rookbeleid 9 december 2014 23
3. Survey-onderzoek - Met welke stellingen is men (zeer)het eens? - Cliënten meer aanmoedigen te SMR (4/5) - Medewerkers trainen SMR-hulp te bieden (4/5) - Meer training zou nuttig zijn (4/5) - Niet roken in bijzijn cliënten (4/5) - SMR ondersteuning mijn verantwoordelijkh. (4/5) GGZ rookbeleid 9 december 2014 24
3. Survey-onderzoek GGZ rookbeleid 9 december 2014 25
3. Survey-onderzoek Tabel: Heeft u ooit een cliënt geholpen te stoppen met roken? n Percentage Nee 229 45% Ja, maar niet in afgelopen jaar 155 31% Ja, en in afgelopen jaar 122 24% Totaal zorginh. Mdw. 506 100% GGZ rookbeleid 9 december 2014 26
3. Survey-onderzoek Tabel: Welke hulpmiddelen heeft u in het laatste jaar ingezet? n Percentage Eenmalig advies 55 45% Psychosociale interventie 66 54% Nicotinevervangers 36 30% E-sigaret 20 16% Bupropion 6 5% Varenicline 10 8% Andere interventie 30 25% Meerdere antwoorden mogelijk: percentages tellen niet op tot 100% GGZ rookbeleid 9 december 2014 27
3. Survey-onderzoek - Wat is bepalend om (meer) SMR-hulp te willen bieden de komende tijd? - Attitude rol medewerker - Ervaren ondersteuning (interventies voorhanden) - Ervaring met SMR-hulp bieden - Attitude gezondheid cliënt - Maar niet / nauwelijks: - Eigen rookgedrag - rookbeleid instelling - Geslacht - Leeftijd GGZ rookbeleid 9 december 2014 28
3. Survey-onderzoek ~ + ~ + ~ + + ~ ~ ~ GGZ rookbeleid 9 december 2014 29
Conclusies GGZ rookbeleid 9 december 2014 30
Conclusies - Medewerkers staan niet negatief tegen meer SMR ondersteuning - Helpen cliënten niet zo vaak met SMR, minder dan er behoefte is - Als ze wat doen meestal kort advies of nicotineproduct - Om ondersteuning te versterken mikken op: attitude rol, gezondheid, beschikbaarheid interventies GGZ rookbeleid 9 december 2014 31
Discussie: hoe verder? GGZ rookbeleid 9 december 2014 32
Aanbevelingen - Universeel rookbeleid ondersteunen en ontmoedigen - Kennis medewerkers verhogen: tool kit - Gezondheidseffecten - Interactie nicotine medicatie - Interventieoverzicht - Protocol korte interventie conform richtlijnen - Cliënten voorlichten schadelijkheid - Medewerkers motiveren hun rol te pakken + hoe - Bekendheid beschikbare interventies vergroten + effecten onderbouwen - Doorontwikkelen eenvoudig inzetbaar interventieaanbod - Borgen thema bij LEDD / Phrenos / / - Aanbod ook voor ambulante cliënten! - (Over 2 jaar voortgang evalueren) GGZ rookbeleid 9 december 2014 33
Improving Mental Health by Sharing Knowledge Rookbeleid in de GGZ Bedankt voor uw aandacht! Matthijs Blankers (mblankers@trimbos.nl) Renate Buisman (rbuisman@trimbos.nl) 11 februari 2015