Jaarverslag 2015 Brugge, 25 februari 2016 Tom DECHAENE Directeur
1. Mondiale constellatie in voortdurende verandering 2
Wereldgroei trager door opkomende landen 8 Bbp-groei naar volume (jaarveranderingen in %) 6 4 2 0-2 -4 2013 2014 2015 Bronnen: EC, IMF. 3
China: overgang naar nieuw groeimodel 35 Handel en investeringen (jaarveranderingen in %, naar volume) 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 r Investeringen in vast kapitaal Uitvoer van goederen en diensten Invoer van goederen en diensten Bronnen: CEIC, OESO. 4
Een verhoogde volatiliteit op de financiële markten 250 Belangrijkste beursindexen (indexcijfers 2011 = 100) 200 150 100 50 0 2011 2012 2013 2014 2015 S&P500 (VS) Eurostoxx Broad (EA) Nikkei225 (JP) MSCI Emerging markets Shangai Composite (CN) Source: Thomson Reuters Datastream. 5
Investeringen (in % bbp) China: onevenwichtige samenstelling van de bestedingen 1 50 45 40 China 2010 China 2014 35 30 25 China 2000 China 1990 20 15 10 5 Bron: Wereldbank. 1 Tenzij anders vermeld, hebben de cijfers betrekking op het jaar 2014. 6 0 20 30 40 50 60 70 80 90 Private consumptie (in % bbp) Geavanceerde economieën Opkomende economieën
Hong Kong Taiwan Zuid-Korea Opkomend Azië Japan Geavanceerde econ. Rusland Duitsland Latijns-Amerika België Verenigd Koninkrijk Eurogebied Frankrijk Verenigde Staten China: handelsblootstelling 45 40 35 30 25 20 15 10 5 Uitgevoerde toegevoegde waarde (in % bbp) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 Uitgevoerde toegevoegde waarde Waarvan: Naar China Naar voornaamste overige opkomende economieën Bron: OESO. 7
Aandeel van China in het verbruik van grondstoffen 70 (in % van het mondiaal verbruik) 60 50 40 30 20 10 0 Ijzererts Aluminium Koper Nikkel Olie 2000 2014 2003 2011 Bron: UN COMTRADE. 8
Zwakke vraag en overvloedig aanbod drukken de grondstoffenprijzen 140 Grondstoffenprijzen (daggegevens in $) 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 2011 2012 2013 2014 2015 Brent-olie (per vat) Levensmiddelengrondstoffen (indexcijfers 2011 = 100) Industriële grondstoffen (indexcijfers 2011 = 100) Bron: Thomson Reuters Datastream. 9
Depreciatie van de valuta s van de meest kwetsbare economieën 130 Wisselkoersen t.o.v. de Amerikaanse dollar (indexcijfers 2011 = 100) 120 110 100 90 80 70 60 50 40 2011 2012 2013 2014 2015 Brazilië Rusland China Turkije Bron: Thomson Reuters Datastream. 10
11 Deconnectie USD (licht hoger red ) en EUR (black) licht lager over het jaar
12 Steepness "core" markten :. US : + steep than average (black). EUR : - steep than average (green)
2. Eurogebied: het herstel ombuigen tot duurzame groei en de fundamenten versterken voor een stabiele muntunie 13
Economische groei opnieuw positief in bijna alle landen van het eurogebied 8 Bbp-groei naar volume (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld) 120 6 4 100 2 80 0-2 60-4 IE ES NL PT DE BE FR IT AT FI EL EA 2013 2014 2015 Bbp-niveau in 2015, index 2007 = 100 (rechterschaal) (linkerschaal) 40 Bron: EC. 14
Gematigde groei van de bedrijvigheid in het eurogebied 3 Bijdrage tot de bbp-groei op jaarbasis (volumegegevens, in procentpunt, tenzij anders vermeld) 2 1 0-1 -2-3 1,6-0,9-0,3 0,9 1,6 Netto-uitvoer Bruto-investeringen in vaste activa Particuliere consumptie Voorraadwijziging Overheidsconsumptie Bbp¹ Bron: EC. 1 Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar. 15
Lage investeringen drukken groeipotentieel 110 Bruto-investeringen in vaste activa (volumegegevens, indexcijfers 2007 = 100) 105 100 95 90 85 80 75 2007 2009 2011 2013 2015 r Verenigd Koninkrijk Eurogebied Verenigde Staten Japan Bron: EC. 16
Inflatie loopt verder terug in het eurogebied 4 Feitelijke inflatie en verwachtingen op korte en middellange termijn 3 2 1 0-1 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 HICP Onderliggende inflatietendens¹ Verwachte Column2 HICP-inflatie in 2 : Januari 2014 Januari 2015 December 2015 Bron: EC. 1 HICP ongerekend energiedragers en levensmiddelen. 2 Gemeten aan de hand van de impliciete termijnnotering voor een eenjaars inflatieswap. 17
Beleidsrentes op historisch laag niveau 2,5 Beleidsrentes van de ECB en geldmarktrente 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 2012 2013 2014 2015 Rente op de marginale beleningsfaciliteit Centrale beleidsrente Rente op de depositofaciliteit Eonia-rente Bronnen: ECB, Thomson Reuters Datastream. 18
Illustratie: effect van het APP op de economie via de banken (1)Toestand t0 NBB Belgische commerciële bank Activa Passiva Activa Passiva Herfinancieringstransacties Bankbiljetten in omloop Leningen Eigen vermogen Effecten aangehouden voor monetairbeleidsdoeleinden Reserves van de banken Effectenportefeuilles (overheidsobligaties, ) Schulden bij de NBB Overige activa Overige passiva Reserves bij de NBB Overige schulden Overige activa Deposito s Belgische overheid Belgische KMO Activa Passiva Activa Passiva Niet-financiële activa Overheidsobligaties Vaste activa Eigen vermogen Vorderingen Overige schulden Vlottende activa Bankleningen Deposito's Overige schulden 19
Illustratie: effect van het APP op de economie via de banken (2) De NBB koopt overheidsobligaties aan van een bank. NBB Belgische commerciële bank Activa Passiva Activa Passiva Herfinancieringstransacties Bankbiljetten in omloop Leningen Eigen vermogen Effecten aangehouden voor monetairbeleidsdoeleinden Overige activa Reserves van de banken Overige passiva Effectenportefeuilles (overheidsobligaties, ) Reserves bij de NBB Schulden bij de NBB Overige schulden Overige activa Deposito s Belgische overheid Belgische KMO Activa Passiva Activa Passiva Niet-financiële activa Overheidsobligaties Vaste activa Eigen vermogen Vorderingen Overige schulden Vlottende activa Bankleningen Deposito's Overige schulden 20
Illustratie: effect van het APP op de economie via de banken (3) De bank gebruikt deze middelen om nieuwe investeringskredieten te verstrekken. NBB Belgische commerciële bank Activa Passiva Activa Passiva Herfinancieringstransacties Bankbiljetten in omloop Leningen Eigen vermogen Effecten aangehouden voor monetairbeleidsdoeleinden Overige activa Reserves van de banken Overige passiva Effectenportefeuilles (overheidsobligaties, ) Reserves bij de NBB Schluden bij de NBB Overige schulden Overige activa Deposito s Belgische overheid Belgische KMO Activa Passiva Activa Passiva Niet-financiële activa Overheidsobligaties Vaste activa Eigen vermogen Vorderingen Overige schulden Vlottende activa Bankleningen Deposito's Overige schulden De schuldenlast van de overheid blijft constant. 21
Samenstelling van het uitgebreid aankoopprogramma van activa (APP) 1 ABSPP CBPP3 APP 60 miljard/maand 12% Internationale instellingen Gedeeld risico Gekocht door NCB s PSPP 88 % Overheden en agentschappen 8 % gekocht door ECB 80 % gekocht door NCB s Gedeeld risico Niet-gedeeld risico Bron: ECB. 1 De schaal van de blokken stemt niet volledig met de omvang van de verschillende programma s, maar geeft wel een ruwe indicatie ervan. 22
Bijkomende versoepeling dankzij de aankoopprogramma s van activa 3250 Geconsolideerde balans Eurosysteem: activazijde (in miljard) 3000 2750 2500 2250 2000 1750 1500 2012 2013 2014 2015 Bron: ECB. 23 Overige balansitems Gedekte obligaties van banken (CBPP3) Activa van de overheidssector (PSPP) Gerichte langerlopende herfinanciering (TLTRO) Effecten op onderpand van activa (ABS) Uitgebreid programma voor de aankoop van activa (APP)
Transmissie van het monetair beleid: langetermijntarieven van de overheidsobligaties 8 Rendement op tienjaars overheidsobligaties (in %) 7 6 5 4 3 2 1 0 Portugal Italië Frankrijk Spanje Duitsland België Bron: Bloomberg. 24
25 Spread levels "Govies" : algemene vernauwing (BE nu lager dan FR)
De versoepeling van het monetair beleid zorgt (opnieuw) voor aantrekkelijker bancaire financieringsvoorwaarden 8 Rentetarieven van de bankleningen aan niet-financiële ondernemingen (in %) 7 6 5 4 3 2 1 0 België Duitsland Spanje Frankrijk Italië Portugal Centrale beleidsrente Bronnen: ECB, Thomson Reuters Datastream. 26
Stijging van de aan niet-financiële ondernemingen verstrekte kredieten 1 (veranderingspercentages op jaarbasis) 20 15 10 5 0-5 België Eurogebied Bronnen: ECB, NBB. 1 Inclusief de geëffectiseerde kredieten. 27
Verzwakking van de euro 125 Wisselkoers van de euro 1,5 120 1,4 115 1,3 110 1,2 105 1,1 100 2013 2014 2015 Nominale effectieve wisselkoers (linkerschaal)¹ Bilaterale wisselkoers tussen de euro en de Amerikaanse dollar (rechterschaal) 1,0 Bron: ECB, Thomson Reuters Datastream. ¹ Nominale effectieve wisselkoers t.o.v. de achtendertig belangrijkste handelspartners van het eurogebied. 28
Finaliseren van de post-crisis hervorming van de prudentiële regelgeving voor banken Verder afwerken Bazel III-raamwerk: Omkaderen (beperken) gebruik van interne modellen: inperken variabiliteit risicogewogen activa Finale kalibratie van de hefboomratio Herbekijken voorkeursbehandeling soevereine risicoblootstellingen (later) Voltooiing bankenunie: 1 e volledige werkingsjaar Gemeenschappelijk toezichtsmechanisme: Verdere harmonisering methodologie voor prudentieel toezicht o o Harmoniseren opties en nationale discreties Convergeren SREP-methodologie Consistente toepassing toezichtsstandaarden voor belangrijke en minder belangrijke banken Herstel en afwikkeling: Brugfinanciering uitwerken en voorzien in gemeenschappelijke backstop, vaststellen adequaat niveau MREL, communicatie omtrent bail-in-instrumenten Verder uitwerken van gelijkaardige risicodelingsmechanismen voor verzekeringssector en financiëlemarktinfrastructuren EDIS als sluitstuk van de bankenunie Kapitaalmarktenunie ter versteviging van financiële stabiliteit 29
3. Het Belgisch financieel stelsel in de lagerenteomgeving 30
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 september 2015 Banksector: deleveraging 1800 Activastructuur van de Belgische kredietinstellingen (eindeperiodegegevens, op geconsolideerde basis, in miljard) 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Op het buitenland Op België Bron: NBB. 31
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 T3 De Belgische banken hebben de omvang van hun balans sterk teruggeschroefd (balansstructuur van de Belgische kredietinstellingen; eindeperiodegegevens, op geconsolideerde basis 1 ; in miljard) 1600 Structuur van de activa 1600 1400 1400 1200 1000 800 600 400 200 1200 1000 800 600 400 200 0 0 Bron: NBB. 1 Gegevens opgesteld in overeenstemming met de Belgische boekhoudnormen tot 20015 (Belgian GAAP) en volgens de IAS/IFRS-normen vanaf 2006. 32
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 T3 De Belgische banken hebben de omvang van hun balans sterk teruggeschroefd (balansstructuur van de Belgische kredietinstellingen; eindeperiodegegevens, op geconsolideerde basis 1 ; in miljard) 1600 Structuur van de passiva 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Bron: NBB. 1 Gegevens opgesteld in overeenstemming met de Belgische boekhoudnormen tot 20015 (Belgian GAAP) en volgens de IAS/IFRS-normen vanaf 2006. 33
Banksector Goede resultaten in 2015, maar deel van de winst niet structureel Duurzame winstgeneratie cruciaal voor de toekomst teneinde de verbeterde solvabiliteitspositie te bestendingen Resultatenrekening van de Belgische kredietinstellingen (gegevens op geconsolideerde basis, in miljard, tenzij anders vermeld) Eerste negen maanden 2011 2012 2013 2014 2014 2015 (1) Nettorenteresultaat 14,0 13,6 13,3 14,5 10,8 11,3 (2) Niet-renteresultaat 4,8 4,5 7,0 6,2 5,0 5,7 (3)=(1)+(2) Bankprovenu 18,7 18,1 20,3 20,7 15,8 16,9 (4) Bedrijfskosten -12,3-13,0-12,4-12,7-9,6-10,0 (3)-(4) Brutobedrijfsresultaat 6,4 5,0 8,0 8,0 6,2 7,0 Waardeverminderingen en voorzieningen Overige componenten van de resultatenrekening -5,0-2,6-3,0-1,3-0,9-0,6-1,0-0,8-1,8-2,2-1,6-1,9 Nettowinst of -verlies 0,4 1,6 3,3 4,5 3,6 4,4 Bron: NBB. 34
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 M+6 M+12 M+24 M+36 M+48 M+60 M+72 M+84 M+96 M+108 Vastgoedkredieten stijgen, wanbetalingen blijven stabiel 16 Verloop van de verlening van hypothecaire kredieten 6 Wanbetalingen op hypothecaire kredieten per jaar van toekenning (in % van het aantal kredieten) 14 5 12 10 4 8 3 6 2 4 2 1 0 0 Gecumuleerde nettostromen over twaalf maanden (in miljard) Jaar-op-jaargroei (in %) 2006 2007 2009 2011 2013 2014 Bron: NBB. 35
Eerste volledig jaar macroprudentieel beleid van de Bank Verlenging forfaitaire verhoging risicogewichten op hypothecaire leningen voor residentieel vastgoed Extra kapitaalbuffer voor nationaal systeemrelevante banken 1,75 (in % van de risicogewogen activa) 1,50 1,25 1,00 0,75 0,50 0,25 0,00 Bron: NBB. Vanaf 1/1/2016 Vanaf 1/1/2017 Vanaf 1/1/2018 BNP Paribas Fortis, KBC Groep, ING België en Belfius Bank AXA Bank Europe, Argenta, Euroclear en BNYM Uitwerken referentiekader voor contracyclische kapitaalbuffer, vastgesteld op 0% 36
Verzekeringssector Blijvende aandacht voor rente-en liquiditeitsrisico Neerwaartse aanpassing van maximale referentierentevoet voor langetermijnverzekeringsovereenkomsten en minimale gewaarborgde rente op groepsverzekeringen en pensioenovereenkomsten Sinds 1 januari 2016 wordt Solvabiliteit II toegepast: Grote uitdaging (strategisch en operationeel), maar lange overgangsperiode Omzetting in Belgische wetgeving bijna voltooid Voorbereidende werkzaamheden: merendeel ondernemingen klaar met nieuwe rapportering, maar kwaliteit moet significant verbeteren Proactieve aanpak van de Bank: maatregelen genomen voor ondernemingen met mogelijk onvoldoende solvabiliteitsratio 37
Lage rentetarieven zijn een uitdaging voor de verzekeringssector > 4,50 % Verdeling van de inventariswaarde voor levensverzekeringen volgens het gewaarborgde rendement per individueel contract (eindeperiodegegevens, in miljard, 2014) ] 4,00 %; 4,50 % ] ] 3,50 %; 4,00 % ] ] 3,00 %; 3,50 % ] ] 2,50 %; 3,00 % ] ] 2,00 %; 2,50 % ] ] 1,50 %; 2,00 % ] ] 1,00 %; 1,50 % ] ] 0,50 %; 1,00 % ] ] 0,00 %; 0,50 % ] 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Groepsverzekering Individuele verzekering Bron: NBB. 38
<50% <100% <120% <140% <160% <180% <200% <250% <300% <400% >400% Aantal ondernemingen Verzekeringssector 14 Gerapporteerde solvabiliteitsratio s voor het jaar 2014 12 10 8 6 4 2 0 Solvabiliteitsratio Bron: NBB. 39
4. De Belgische economie: groeiobstakels worden uit de weg geruimd De beleidsvoering had in 2015 een impact op diverse economische ontwikkelingen De Belgische economie en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën verder versterken 40
Aanhoudend maar gematigd herstel van de bedrijvigheid in België (bbp naar volume, indexcijfers 2008K1 = 100, voor seizoeninvloeden en kalendereffecten gezuiverde gegevens) 106 104 102 100 98 96 94 92 90 België: bbp-groei 3,4 0,7-2,3 2,7 1,8 0,2 0,0 1,3 1,4 Eurogebied België Duitsland Frankrijk Nederland Bronnen: EC, INR, NBB. 41
Recente beleidsmaatregelen in België Specifieke arbeidsmarkthervormingen werken wordt sterker aangemoedigd striktere vereisten voor het zoeken naar een baan Verbetering van het (kosten)concurrentievermogen zou de uitvoer, de groei en de werkgelegenheid moeten bevorderen Hervorming van het pensioenstelsel (en de overheidsfinanciën) dient bij te dragen tot de houdbaarheid van de overheidsfinanciën en de werkgelegenheid te verhogen Taxshift(s) vermindering van de belastingdruk op arbeid gefinancierd door andere belastingen te verhogen bedoeld om de banencreatie (en de koopkracht) te verbeteren 42
1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 r Belgiës loonkostenhandicap verkleinde verder (procentuele verschillen in termen van uurloonkosten in de private sector t.o.v. de drie voornaamste buurlanden, gecumuleerd sinds 1996) 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20 Drie voornaamste buurlanden¹ Duitsland Frankrijk Nederland Bron: CRB. 1 Gewogen gemiddelde op basis van de relatieve omvang van het bbp. 43
België heeft grootste belastingwig van EU (heffingen op de inkomens uit arbeid uitgedrukt in % van de arbeidskosten voor de werkgever, 2014, naar loonniveau)) 60 100 % van het gemiddelde loon 50 40 30 20 10 0 UK NL DK SE FI FR DE AT BE Inkomstenbelasting Sociale bijdragen werknemer Sociale bijdragen werkgever Sources: CE, ICN, BNB. 44
Groei van de werkgelegenheid versnelt 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 Bijdragen aan de jaar-op-jaar groei van het bbp (in procentpunt, voor kalendereffecten gezuiverde gegevens) 2011 2012 2013 2014 2015 Binnenlandse werkgelegenheid Productiviteit per uur Gemiddelde arbeidsduur p.m. bbp tegen vaste prijzen Werkgelegenheid: veranderingen in personen 2011 2012 2013 2014 2015 Binnenlandse werkgelegenheid +61 300 +16 100-17 700 +15 600 +37 500 Marktactiviteiten +34 300-6 800-25 900-300 +23 500 r Bronnen: EC, INR, NBB. 45
Aanzienlijke verschillen in werkloosheidsgraad tussen aangrenzende gebieden (in % van de overeenstemmende beroepsbevolking van 15 tot 64 jaar, gemiddelden van de eerste drie kwartalen van 2015) 6,1 4,2 4,3 4,9 6,0 13,2 8,2 13,2 17,6 10,4 Tot en met 5 % Meer dan 5 tot en met 8 % Meer dan 8 tot en met 11 % Meer dan 11 tot en met 14 % Meer dan 14 % 10,0 46 Bron: ADS.
Snellere daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden (1) 60 Naar gewest (veranderingen in duizenden personen t.o.v. de overeenstemmende maand van het voorgaande jaar) 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Brussel Vlaanderen Wallonië Bron: RVA. 47
Snellere daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden (2) 60 Naar leeftijdscategorie (veranderingen in duizenden personen t.o.v. de overeenstemmende maand van het voorgaande jaar) 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Jonger dan 25 jaar Van 25 tot 49 jaar 50 jaar en ouder Bron: RVA. 48
Snellere daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden (3) 60 Naar werkloosheidsduur (veranderingen in duizenden personen t.o.v. de overeenstemmende maand van het voorgaande jaar) 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Minder dan drie maanden Één jaar tot minder dan twee jaar Drie maanden tot minder dan een jaar Twee jaar en langer Bron: RVA. 49
Taxshift: macro-economische impact op de Belgische economie (afwijkingen in % van een basisscenario 1 ; cumulatieve groeiverschillen, tenzij anders vermeld) 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Bbp 0,0 0,2 0,5 0,7 1,0 1,3 1,5 Nominale loonkosten per uur 0,0-0,8-0,8-1,2-1,5-2,2-2,5 Werkgelegenheid (in personen) 400 6 100 16 300 26 700 38 600 52 500 64 500 Primair begrotingssaldo (in % bbp) -0,1-0,4-0,1-0,3-0,6-0,4-0,3 Bron: NBB, Macro-economische impact op de Belgische economie van het door de Regering uitgewerkte taxshiftscenario, december 2015. 1 In het kader van de simulatieoefening van de taxshift worden tegen 2020 nieuwe maatregelen inzake de koopkracht en het concurrentievermogen genomen ten belope van 11,4 miljard, en financieringsmaatregelen ten belope van 4,8 miljard. 50
Krachtlijnen van de recente pensioenhervorming Verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd van 65 naar 66 jaar in 2025 en naar 67 jaar in 2030 Verstrenging van de voorwaarden van vervroegde pensionering van 62 jaar in 2016 naar 62,5 jaar in 2017 en naar 63 jaar in 2018 minimale loopbaanvoorwaarden: van 40 naar 41 jaar in 2017 en naar 42 jaar in 2019 uitzondering voor zeer lange loopbanen (van 43 of 44 jaar) Verstrenging van de voorwaarden voor werkloosheidsuitkeringen met bedrijfstoeslag 1 Overlevingspensioenen: beperking van het aantal rechthebbenden geleidelijke verhoging naar 55 jaar in 2025 51 Afschaffing van de pensioenbonus vanaf 1 januari 2015 maar geen wijziging voor personen die momenteel beschikken over rechten op de pensioenbonus Maatregelen met betrekking tot de ambtenarenpensioenen studiejaren (diplomabonificatie) worden niet langer in rekening genomen om loopbaanduur te berekenen toestaan om rustpensioen onder bepaalde voorwaarden onbeperkt te cumuleren met inkomsten uit beroepsactiviteit intentie om de berekening van het pensioen te baseren op het arbeidsinkomen van de hele loopbaan, veeleer dan op de laatste loopbaanjaren 1 Werkloosheidsuitkeringen met bedrijfstoeslag werden voorheen brugpensioenen genoemd.
2012 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 2012 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 De pensioenhervorming leidt tot een minder sterke toename van de sociale uitkeringen en een sterkere economische groei (verloop van de sociale uitkeringen, in % bbp) 34 SCvV-verslag 2014 SCvV-verslag 2015 34 32 32 30 +5,8 +4,2 30 28 28 26 26 +3,1 +2,1 24 24 22 22 Tegen 2060 verhoogt de pensioenhervorming het aantal werkenden met 5,6 % Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing. 52
Arbeidsmarkt: bepaalde groepen vergen specifieke aandacht Werkgelegenheidsgraad van de kansengroepen en doelstelling voor 2020 tegenover het Europese gemiddelde (in % van de overeenstemmende bevolking van 20 tot 64 jaar, tenzij anders vermeld) België 2015 1 p.m. Verandering sinds 2000 2 Doelstelling voor 2020 EU27 2015 1 p.m. Verandering sinds 2000 2 Totaal 67,2 1,2 73,2 69,9 3,4 Vrouwen 62,9 6,9 69,1 64,2 6,9 Jonger dan 30 jaar 57,8-8,6 61,3-2,3 55 jaar en ouder 43,8 17,6 50,0 53,2 16,3 Laaggeschoolden 45,6-5,2 52,5-2,5 Verschil tussen Belgische staatsburgers en niet-eustaatsburgers 23,1 n.b. 16,5 14,0 n.b. 3 Bron: EC. 1 Gemiddelde van de eerste drie kwartalen. 2 In procentpunt. 3 De werkgelegenheidsgraad van de niet-europese staatsburgers bedraagt in België 45,5 %, tegen 56,5 % gemiddeld in de EU. 53
Belgische ondernemingen behoren tot de meest efficiënte van Europa (zichtbare arbeidsproductiviteit, in duizend) Bron: CompNet. 54
Investeringen in R&D en innovatieresultaten liggen boven het Europese gemiddelde (2014) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 EU-gemiddelde - IUS EU-gemiddelde R&D-uitgaven FI SE DK AT DE BE FR NL UK IE IT PT LU ES EL R&D-uitgaven (in % bbp) Private sector (linkerschaal) Overheidssector (linkerschaal) Innovatieresultaten - Innovation Union Scoreboard (IUS) (rechterschaal) 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Bronnen: Eurostat en Innovation Union Scoreboard (IUS). 55
1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Sinds een kwarteeuw vertegenwoordigt het migratiesaldo twee derde van de bevolkingsgroei 120 Verloop van de bevolking in België (in duizenden personen) 100 80 60 40 20 0-20 -40 Natuurlijk saldo¹ Migratiesaldo² Bevolkingsgroei Bron: ADS. 1 Verschil tussen het aantal geboortes en het aantal sterftes. 2 Verschil tussen de immigratie (inwijking, veranderd van register, heringeschreven na ambtshalve schrapping) en de emigratie (uitwijking, veranderd van register, ambtshalve geschrapt). 56
Internationale vergelijking van het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen nationale en niet-europese staatsburgers 35 (in procentpunt, werkende bevolking van 20 tot 64 jaar) 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 CY HU CZ LT IT EL PL MT PT BG ES EE LV SI IE LU UK AT DK DE FR FI NL BE SE 2014 EU Bron: EC. 57
Financieringssaldo van de gezamenlijke overheid verbeterde enkel dankzij de rentelasten (in % bbp) 2000 2007 2012 2013 2014 2015r Ontvangsten 49,0 48,3 51,6 52,7 52,0 51,2 Primaire uitgaven 42,4 44,3 52,2 52,3 52,0 51,2 Rentelasten 6,7 4,0 3,6 3,3 3,1 2,8 Primair saldo 6,6 4,0-0,6 0,4 0,0 0,0 Financieringssaldo -0,1 0,1-4,1-2,9-3,1-2,8 p.m. Structureel financieringssaldo 1 n.b. n.b. -3,4-2,7-2,8-2,5 Bronnen: EC, INR, NBB. 1 Volgens de ramingen gepubliceerd door de EC op 5 februari 2016, na de afsluiting van het Jaarverslag, komt het structureel saldo uit op -3,4 % bbp in 2012, -2,8 % in 2013, -2,9 % in 2014 en -2,7 % in 2015. 58
Overheidsfinanciën: de primaire uitgaven nemen minder snel toe dan de economische groei (veranderingspercentages naar volume t.o.v. het voorgaande jaar) 6 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 r Gecorrigeerde primaire uitgaven¹ Bbp naar volume Bronnen: INR, NBB. 1 Primaire uitgaven gedefleerd aan de hand van de bbp-deflator en gecorrigeerd voor de invloed van conjuncturele, niet-recurrente en budgettair neutrale factoren, alsook voor het indexeringseffect. 59
De schuldgraad daalt in België en in het eurogebied 110 Geconsolideerde brutoschuld van de overheid (in % bbp) 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 België Eurogebied Eurogebied (zonder EL, CY, PT, IE) Bronnen: EC, INR, NBB. 60
Oprichtings- en stopzettingsgraad van ondernemingen in België relatief laag 12 (in % van het aantal actieve ondernemingen, gemiddelden 2010-2012) 10 8 6 4 2 0 BE DE FR NL EU Oprichtingsgraad Stopzettingsgraad 61 Bron: Eurostat.
Sterke loonstijging naar leeftijd, vooral voor hooggeschoolde bedienden 1 40 Gemiddeld bruto-uurloon naar scholingsniveau en leeftijd (in, voltijdse werknemers, 2013) 35 30 25 20 15 10 5 0 < 25 25-29 30-44 45-54 >= 55 Laaggeschoolden Middengeschoolden Hooggeschoolden Bron: ADS. 1 Enkel voor bedrijven met meer dan tien werknemers. Sommige bedrijfstakken zoals de landbouw, de visserij, de overheid, het onderwijs, de gezondheidszorg en de andere diensten aan personen worden niet in aanmerking genomen. 62
Belgische economie Concurrerende productmarkten en adequate loonvorming bevorderen Pensioenhervorming begeleiden en arbeidsaanbod versterken door betere integratie van kansengroepen (laaggeschoolden, migranten van buiten EU, ) in arbeidsmarkt en paradigmashift van selectie naar talent Ondernemerschap en innovatie ondersteunen Begrotingsconsolidatie voortzetten ten behoeve van structureel evenwicht in 2018, nodig om marges te creëren (vergrijzing) en negatieve schokken te kunnen opvangen 63
Besluit Arbeidsmarkthervorming, loopbaanverlenging, herstel van het concurrentievermogen, verlaging van de lasten op arbeid en het veiligstellen van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën zijn de speerpunten van het hervormingsbeleid. Bovenop de gunstige invloed die uitgaat van het conjunctuurherstel, beginnen ook de hervormingen vruchten af te werpen, niet het minst inzake de verbetering van het concurrentievermogen, de creatie van banen in de private sector en de beheersing van de overheidsuitgaven. Het is van belang hervormingsinspanningen te blijven leveren om het economisch draagvlak en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën te versterken en om op een evenwichtige en vooruitziende wijze te beantwoorden aan de sociaal-economische uitdagingen. Er is nood aan een meerpolige strategie. 64
Jaarverslag 2015 Tom Dechaene Directeur