Sociaal akkoord voor een activerende arbeidsmarkt Aanbevelingen voor een nadere uitwerking In het sociaal akkoord "Perspectief voor een sociaal en ondernemend land: uit de crisis met goed werk, op weg naar 2020" zijn afspraken gemaakt over zaken die de arbeidsmarkt en sociale zekerheid aangaan. Doel van alle partijen die betrokken zijn bij arbeidsmarktvraagstukken is het bewerkstelligen van een activerende arbeidsmarkt. Om dit voor elkaar te krijgen is de uitwerking van het sociaal akkoord van belang. OVAL verenigt bedrijven met jarenlange ervaring op het gebied van activering, loopbaan en vitaliteit, met als doelgroep zowel de mensen die al werk hebben als mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. OVAL doet in dit paper een aantal aanbevelingen voor de nadere uitwerking van dit akkoord. Kernpunten 1. Iedereen die kan werken, gaat werken - Ongeacht de infrastructuur, zorg voor een gelijk speelveld, met name ook tussen publieke en private aanbieders. Elke beschikbare euro publiek geld moet worden besteed aan begeleiding naar werk op basis van resultaatsverplichtingen. Efficiëntie en transparantie zijn daarbij essentieel. - Claimbeoordeling moet landelijk en publiek georganiseerd worden. Loonwaardebepaling en bepaling ondersteuning moet decentraal plaatsvinden door personen die daarvoor opgeleid zijn gebruikmakend van de juiste methodieken en op de werkplek van de werknemer. Dit kan publiek en privaat, waarbij leidend is wat de meest efficiënte besteding van publieke middelen oplevert. - Zorg dat detachering van mensen al dan niet met een arbeidshandicap mogelijk blijft voor private dienstverleners, om daarmee de energie, kennis, het netwerk en de risicobereidheid van private dienstverleners optimaal te kunnen benutten. - Zorg dat de nadelen van loonkostensubsidie ten opzichte van loondispensatie voor werkgevers worden beperkt, om zo optimale bereidheid te houden bij werkgevers om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. - Zorg dat werkgevers keuzevrijheid hebben als het gaat om inschakeling van ondersteuning bij het in dienst nemen van arbeidsgehandicapten en de vorm waarin ze dat doen. - Om optimaal resultaat te bereiken dient er inzicht te komen in de bestanden van arbeidsgehandicapten die aan het werk kunnen voor zowel publieke als private dienstverleners. - Zorg dat gemeenten het I-deel kunnen inzetten om de weg naar werk te effenen voor zowel mensen uit de huidige sociale werkvoorziening als voor de bijstandcliënten. - Maak het eenvoudiger om tijdelijk terug te vallen in de bijstand, waardoor tijdelijke banen aantrekkelijker worden voor zowel gemeente als de kandidaat. oval.div.172-1
2. Van werk naar werk, WW en ontslag - Zorg, om van-werk-naar-werk zo goed mogelijk te realiseren, voor prikkels voor werkgevers en werknemers die dezelfde richting op wijzen. Neem daartoe in de wet een verplicht stappenplan op, als garantie dat door beide partijen zo goed mogelijk wordt gestreefd naar van-werk-naar-werk. - Oormerk een deel van de transitievergoeding voor investeringen in de eigen loopbaan, zoals het transitiebudget in het regeerakkoord aanvankelijk beoogde. 1. Iedereen die kan werken gaat werken Infrastructuur Het perspectief van het sociaal akkoord is de vorming van 35 Werkbedrijven waar mensen met een arbeidsbeperking aan werk worden geholpen. Daarnaast zullen 35 Werkpleinen bestaan die mensen zonder een arbeidsbeperking aan het werk moeten helpen. Het is onredelijk te verwachten dat de Werkbedrijven met kennis en ervaring vanuit een traditioneel beschermende overheidsrol geleidelijk vanuit een ondernemersverantwoordelijkheid structureel arbeidsgehandicapten gaan plaatsen. De praktijk leert dat de uitvoerende partij buitengewoon ondernemend moet zijn en dicht op de huid van het bedrijfsleven moet acteren. Er mag niet verwacht worden dat vanuit bestaande kennis en ervaring binnen sw- en UWV-infrastructuur voldoende expertise groeit ook al wordt leiding met een commerciële inslag beoogd. Er is in de uitvoering ook ondernemende kennis en ervaring nodig vanuit de private bemiddeling. Anderen hebben ook al uitgebreid gereageerd op de beoogde tripartiete organisatiestructuur 1. Essentiële uitgangspunten, ongeacht de te kiezen organisatievorm, blijven: elke euro van het participatiebudget moet gericht zijn op het einddoel werk; elke uitgave is gebaseerd op een concreet resultaatscontract; 100% transparantie over behaalde resultaten; publieke en private uitvoerders re-integratie moeten voldoen aan dezelfde resultaatsverplichtingen, transparantie en financiering een gelijk speelveld en eerlijke concurrentie voor alle aanbieders van dienstverlening, publiek en privaat. Ook met dit sociaal akkoord blijven de beschikbare middelen beperkt. Daarom is het van groot belang deze zo efficiënt mogelijk in te zetten. Daarvoor is een gelijk speelveld voor dienstverleners essentieel en dient inkoop plaats te vinden gericht op regulier werk en op basis van kwaliteit en resultaat. Uit onderzoek van OVAL naar een gelijk speelveld op de reintegratiemarkt 2 blijkt dat op dit moment gemeenten al op grote schaal bij eigen of gelieerde organisaties re-integratietrajecten inkopen met middelen uit het re-integratiebudget. 1 Zie ook Flip Buurmeijer in het Financieel Dagblad van 18 april 2013 2 Het rapport Eerlijke concurrentie op de re-integratiemarkt is te vinden op www.oval.nl oval.div.172-2
Deze keuzes zijn in veel gevallen niet gebaseerd op prijs en prestatie, maar op andere argumenten, die niet helder zijn. Wij pleiten dan ook dat de landelijke overheid de randvoorwaarden voor inkoop en voor verantwoording over de middelen stelt. Dit ongeacht welke infrastructuur wordt opgebouwd. Keuring en loonwaardebepaling OVAL is voorstander van een onafhankelijk, landelijk en publiek georganiseerde claimbeoordeling, zodat iedere Nederlander op eenzelfde manier en volgens dezelfde criteria beoordeeld worden. Echter, het bepalen van benodigde ondersteuning en het bepalen van loonwaarde is een activiteit die decentraal dient te gebeuren, met kennis van de regionale arbeidsmarkt. De loonwaardebepaling voor mensen waarvoor loonkostensubsidie mogelijk is, moet worden uitgevoerd door daartoe opgeleide professionals (bijvoorbeeld arbeidsdeskundigen) volgens een, met het oog op de objectiviteit, vastgesteld protocol of een vastgestelde methode. Aangezien de loonwaarde afhankelijk van de combinatie persoon-baan en dient dus op de werkplek te worden vastgesteld. Dit moet het Werkbedrijf zelf kunnen uitvoeren, maar ook kunnen uitbesteden aan private dienstverleners. Hier gelden weer de uitgangspunten van een gelijk speelveld, met het oog op de meest efficiënte besteding van de schaarse publieke middelen. Detachering In de plannen is voorzien dat het Werkbedrijf mensen met een arbeidshandicap in dienst neemt en aan het werk helpt bij reguliere werkgevers. Een van de middelen die ook nu al wordt ingezet om mensen bij reguliere werkgevers aan het werk te helpen, is detachering. Op dit moment gebeurt dit door sw-bedrijven, maar ook door private dienstverleners. OVAL adviseert om deze mogelijkheid niet te beperken tot de Werkbedrijven, maar ook de energie, de ervaring, het netwerk en de risicobereidheid van de private dienstverleners daarin te benutten. Detachering zal vaak een opstap zijn naar een reguliere baan bij een reguliere werkgever en dient met dat doel dan ook eenvoudig te kunnen worden ingezet. Detachering exclusief door Werkbedrijven leidt tot een nieuw soort melkertbaan. Uitgangspunt zou moeten zijn dat bedrijven goede medewerkers in dienst willen nemen en daar ook voor willen betalen. Het deel dat extra kosten meebrengt kan gecompenseerd worden. Loonkostensubsidie In de aanloop naar de Wet Werken naar Vermogen en naar de Participatiewet werd steeds uitgegaan van loondispensatie. In het sociaal akkoord wordt gesproken over loonkostensubsidie. Beide systemen hebben voor- en nadelen. OVAL is vooral geïnteresseerd in het realiseren van duurzame plaatsingen bij reguliere werkgevers en weet dat werkgevers zo min mogelijk 'last' moeten hebben van het feit dat ze iemand in dienst nemen die een afstand heeft tot de arbeidsmarkt. Loonkostensubsidie heeft voor de werkgever een aantal nadelen: hij dient voor te financieren met het risico dat regelingen oval.div.172-3
veranderen en de financiering vervalt, hij heeft te maken met een grotere administratieve last en in de huidige plannen dient hij het verschil tussen de cao en het wettelijk minimumloon te betalen. OVAL ziet dat als een gevaar voor de bereidheid van werkgevers om mensen in dienst te nemen en adviseert de partijen om deze nadelen zo veel mogelijk op te lossen. Baangarantie en commitment OVAL Sociale partners en Kabinet hebben afspraken gemaakt over het extra aantal banen dat werkgevers in de marktsector gaan realiseren voor mensen met een beperking. OVAL ziet dat haar leden in de afgelopen jaren vele werkgevers hebben ondersteund bij het in dienst nemen van arbeidsgehandicapten en het invulling geven aan social return en maatschappelijk ondernemerschap. Er zijn zeker mogelijkheden, maar werkgevers zien vaak weinige arbeidspotentieel in deze groep. Het is van groot belang om de werkgevers met betrekking tot de bemiddeling en plaatsing van arbeidsgehandicapten veel aanbod en ruimte voor keuze te bieden. Dat houdt in de praktijk in dat zij zowel bij de publieke en de private dienstverleners terecht moeten kunnen. Om ook de private dienstverleners zo effectief mogelijk te laten opereren, is het belangrijk dat bestanden inzichtelijk worden voor private intermediairs. Maar het ligt niet alleen bij werkgevers. Ook bij de arbeidsgehandicapten zelf is een omslag nodig. Ook zij moeten de stap naar de reguliere werkgever willen maken. Daarvoor moeten voldoende randvoorwaarden worden gecreëerd en daaraan levert bijvoorbeeld eigen keuze van een ondersteuner een bijdrage. OVAL heeft, naar aanleiding van het sociaal akkoord, een plan van aanpak opgesteld om arbeidsgehandicapten naar werk te begeleiden. OVAL wil zich committeren om voor 2015 15.000 plaatsingen te realiseren; 7.000 Wajongers (vanuit de etalage ) en 8.000 arbeidsgehandicapten. OVAL wil UWV ondersteunen om de doelgroep extra te positioneren door proactief bedrijven te benaderen en te enthousiasmeren door vacatures en vooral baanmogelijkheden op te halen met inzet van jobcarving en jobassembling. De kernwoorden die in dit kader essentieel zijn, zijn samenwerking en (financiële) ondersteuning. Om het commitment van OVAL daadwerkelijk uit te kunnen voeren, moet aan een drietal randvoorwaarden worden voldaan. 1. Het ontsluiten van de bestanden van arbeidsgehandicapten die geschikt zijn voor regulier werk door UWV. 2. Het financieel honoreren van een match op een vacature, met een eventuele bonus als deze plaatsing duurzaam is. 3. Het samenwerken met UWV op door UWV gesloten en nog te sluiten convenanten met branches, koepelorganisaties en sectoren Activerend stelsel dat bijdraagt aan arbeidsparticipatie Het Kabinet en de sociale partners stellen dat er een activerend stelsel moet worden gevormd waarbij inkomensregimes en ondersteunend instrumentarium worden oval.div.172-4
gestroomlijnd. OVAL is van mening dat het in die context nodig is dat gemeenten het I-deel kunnen inzetten om creatieve oplossingen uit te kunnen voeren. Het gaat dan om de uitstroom van de WWB. Een tweede aanbeveling is om terugval in de bijstand voor een korte periode eenvoudiger te maken. Nu ervaren dienstverleners grote terughoudendheid bij gemeenten en kandidaten om tijdelijk werk te aanvaarden omdat terugval in de bijstand veel administratieve last met zich meebrengt en nadelig is voor de cliënt. Als dit wordt opgelost, kan er daadwerkelijk meer activerend worden gewerkt. Want de beste weg naar werk is werk, ook als dat tijdelijk of op uitzendbasis is. 2. Van werk naar werk, WW en ontslag Van werk naar werk OVAL onderschrijft het standpunt van sociale partners en Kabinet dat van-werk-naar-werk de beste oplossing is voor met ontslag bedreigde werknemers. In een vroeg stadium zou dan ook alles op alles gezet moeten worden om met inspanning van werkgever en werknemer de overstap naar een andere baan te maken. OVAL heeft daarvoor al eerder het Poortwachter WW-model ontwikkeld. Dit is een methodiek waarbij binnen de grenzen van de huidige WW afspraken worden gemaakt over de te nemen stappen bij dreigend ontslag. Daarin zijn ook prikkels voor werkgevers en werknemers opgenomen die alle dezelfde richting in sturen: nieuw werk. OVAL pleit nog steeds voor het opnemen van zo'n stappenplan in de wet, om daarmee te garanderen dat de noodzakelijke inspanningen worden geleverd. Bij van-werk-naar-werk hoort nadrukkelijk ook intersectorale mobiliteit te worden bezien. Nu wordt dit nog vaak belemmerd omdat scholingsfondsen slechts opleiden en stimuleren voor de eigen sector. Op uitvoeringsniveau zijn er diverse initiatieven van OVAL-leden waarin intersectorale mobiliteit wordt gestimuleerd en gerealiseerd. Belangrijk is dat dat op veel bredere schaal mogelijk wordt en de belemmeringen daarvoor overal worden weggenomen. Transitievergoeding Het sociaal akkoord spreekt over een transitievergoeding. OVAL is van mening dat om werkzekerheid te vergroten investeren in de eigen loopbaan noodzakelijk is. Bij ontslag is het essentieel om zo snel mogelijk een nieuwe baan te vinden. Daartoe zal de werknemer ook zelf moeten investeren. Het in het regeerakkoord beoogde transitiebudget diende daartoe te worden aangewend. De transitievergoeding in het sociaal akkoord kent die oormerking echter niet, waardoor deze vergoeding naar verwachting als inkomensaanvulling zal worden benut in plaats van als investering in de loopbaan. OVAL pleit er voor om een deel van de transitievergoeding te oormerken voor investeringen in de loopbaan. Hierdoor start het vliegwiel van zelf financieel investeren in je loopbaan. OVAL-leden zien op dit moment dat werknemers amper bereid zijn om zelf financieel te investeren in de loopbaan oval.div.172-5
en daardoor langer in de WW blijven dan nodig is. Inkomensaanvulling wordt verkozen boven grotere kansen op werk. In de huidige crisis is het voor veel mensen ingewikkeld om nieuw werk te vinden en is de keuze te begrijpen. Er zijn echter ook sectoren waar wel kans is op werk. Een transitie naar die sectoren behoort tot de mogelijkheden mits er geïnvesteerd kan worden in scholing en begeleiding. Gezien het grote maatschappelijke belang om zoveel mogelijk mensen van werk naar werk te krijgen en niet of zo kort mogelijk in de WW te laten verblijven is oormerking volgens OVAL noodzakelijk. Het voorstel van sociale partners en Kabinet om eerder gedane investeringen te verrekenen met de transitievergoeding is in dit kader een logische stap. Er moet echter wel voor gewaakt worden dat werknemers geen investeringen gaan weigeren om hun transitievergoeding te maximaliseren. Het 'oormerken' van een deel van de vergoeding zou dit mogelijke probleem kunnen voorkomen. oval.div.172-6