Kerntaak 1: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder waterbeheer

Kerntaak 1: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder waterbeheer Rekening 2014 Primitieve begroting 2015 Actuele begroting 2015 Rekening 2015 Saldo 2015 Beleidsdoel Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 1.1 Dynamische en bereikbare stedelijke netwerken met een onderscheidend profiel en aantrekkelijk/passend vestigingsklimaat als motor voor werkgelegenheid en cultuur. 32.014-32.014 10.141-10.141 15.286 1.600-13.686 15.286 1.600-13.686 1.2 Behouden en versterken van de diversiteit en identiteit van (binnen)steden, stadsrandzones, landschappen en dorpen. 4.118 555-3.563 2.754-2.754 3.217-3.217 3.003 8-2.995 214-8 -222 1.3 Voldoende en diversiteit aan woon- en werkmilieus in bloeiende steden en vitale dorpen, die ruimte bieden aan verschillende doelgroepen nu en in de toekomst. 7.756 279-7.477 1.922 438-1.484 5.162 438-4.724 4.643 368-4.275 519 70-449 1.4 Kwalitatieve en toekomstbestendige versterking van het landelijk gebied gericht op multifunctioneel ruimtegebruik (waaronder wonen, natuur, landbouw, ondergrond en water e.d.) met.. enz. 500-171 -671 1.6 Een zodanige inrichting van de fysieke leefomgeving dat er nu en in de toekomst voldoende bescherming is tegen overstromingen, wateroverlast en er genoeg water is in droge perioden. 1.252 180-1.072 2.122 47-2.075 1.214 167-1.047 826 147-679 388 20-368 1.7 Schoon, voldoende en gezond water voor mens, dier en plant. Kerntaak 1: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder waterbeheer 2.534 3.130 596 2.434 2.607 173 2.099 2.574 475 1.931 2.866 935 168-292 -460 48.174 3.973-44.201 19.373 3.092-16.281 26.978 4.779-22.199 25.689 4.989-20.700 1.289-210 -1.499 9

Reserves, voorzieningen, doeluitkeringen (x 1.000) Duurzame ruimtelijke ontwikkeling & waterbeheer Begroot toevoegingen Begroot onttrekkingen Begroot saldo Realisatie toevoegingen Realisatie onttrekkingen Realisatie saldo Verschil Reserve ISV-3 4.316 4.316 3.885 3.885-431 Reserve Startersleningen 4.842 4.842 4.862 4.862 20 Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel -150 17.790 17.940-150 17.287 17.437-503 Totaal reserves -150 26.948 27.098-150 26.034 26.184-914 0 Voorziening besteding grondwaterheffing 1.235 1.598 363 1.146 1.429 283-80 Totaal voorzieningen 1.235 1.598 363 1.146 1.429 283-80 Brede doeluitkering verkeer en vervoer 1.600 1.600 1.600 1.600 0 Doeluitkeringen 1.600 1.600 0 1.600 1.600 0 10

Omschrijving Primitieve begroting Begrotingswijzigingen Actuele begroting Rekening 2015 Saldo 2015 Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 1.1.1 Netwerksteden. 10.141-10.141 5.145 1.600-3.545 15.286 1.600-13.686 15.286 1.600-13.686 1.1 Dynamische en bereikbare stedelijke netwerken met een onderscheidend profiel en aantrekkelijk/passend vestigingsklimaat als motor voor werkgelegenheid en cultuur. 10.141-10.141 5.145 1.600-3.545 15.286 1.600-13.686 15.286 1.600-13.686 1.2.1 Ontwikkelen en uitvoeren programma Leefbaarheid, stadsrandzones en groene omgeving. 698-698 -718 718-20 20-56 56 36-36 1.2.7 Opstellen en uitvoeren uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap IJsseldelta. 1.485-1.485 1.026-1.026 2.511-2.511 2.471 8-2.463 40-8 -48 1.2 reguliere prestaties financieel 571-571 155-155 726-726 588-588 138-138 1.2 Behouden en versterken van de diversiteit en identiteit van (binnen)steden, stadsrandzones, landschappen en dorpen. 2.754-2.754 463-463 3.217-3.217 3.003 8-2.995 214-8 -222 1.3.1 Ontwerp en uitvoeren startersleningen. 810 438-372 -677 677 133 438 305 110 368 258 23 70 47 1.3.2 Uitvoering prestatieafspraken wonen (en werken) stimuleren. 4.316-4.316 4.316-4.316 3.885-3.885 431-431 1.3.3 Wonen in Overijssel. 1.112-1.112-399 399 713-713 648-648 65-65 1.3 Voldoende en diversiteit aan woon- en werkmilieus in bloeiende steden en vitale dorpen, die ruimte bieden aan verschillende doelgroepen nu en in de toekomst. 1.922 438-1.484 3.240-3.240 5.162 438-4.724 4.643 368-4.275 519 70-449 1.6.1 Zoetwatervoorziening Oost-Nederland. 776-776 263 120-143 1.039 120-919 708 129-579 331-9 -340 1.6.2 IJsseluiterwaarden Olst. 1.197-1.197-1.171 1.171 26-26 13-13 13-13 1.6 reguliere prestaties financieel 149 47-102 149 47-102 105 18-87 44 29-15 1.6 Een zodanige inrichting van de fysieke leefomgeving dat er nu en in de toekomst voldoende bescherming is tegen overstromingen, wateroverlast en er genoeg water is in droge perioden. 2.122 47-2.075-908 120 1.028 1.214 167-1.047 826 147-679 388 20-368 1.7 reguliere prestaties financieel 2.434 2.607 173-335 -33 302 2.099 2.574 475 1.931 2.866 935 168-292 -460 1.7 Schoon, voldoende en gezond water voor mens, dier en plant. 2.434 2.607 173-335 -33 302 2.099 2.574 475 1.931 2.866 935 168-292 -460 Kerntaak 1: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder waterbeheer 19.373 3.092-16.281 7.605 1.687-5.918 26.978 4.779-22.199 25.689 4.989-20.700 1.289-210 -1.499 11

Bij baten en lasten betrokken reserves, voorzieningen en doeluitkeringen Begroting Lasten Begroting Baten Begroting Saldo Rekening Lasten Rekening Baten Rekening Saldo 1.3.2 Uitvoering prestatieafspraken wonen (en werken) stimuleren. 4.316-4.316 3.885-3.885 Reserve ISV-3 4.316-4.316 3.885-3.885 1.1.1 Netwerksteden. 13.612-13.612 13.612-13.612 1.2.1 Ontwikkelen en uitvoeren programma Leefbaarheid, stadsrandzones en groene omgeving. -20 20-56 56 1.2.7 Opstellen en uitvoeren uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap IJsseldelta. 2.511-2.511 2.471 8-2.463 1.3.3 Wonen in Overijssel. 713-713 648-648 1.6.1 Zoetwatervoorziening Oost-Nederland. 1.039 120-919 708 129-579 1.6.2 IJsseluiterwaarden Olst. 26-26 13-13 Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel 17.881 120-17.761 17.396 137-17.259 1.7 reguliere prestaties 1.235 1.383 148 1.146 1.280 134 Voorziening besteding grondwaterheffing 1.235 1.383 148 1.146 1.280 134 1.1.1 Netwerksteden. 1.600 1.600 1.600 1.600 Brede doeluitkering verkeer en vervoer 1.600 1.600 1.600 1.600 1.2 reguliere prestaties 726-726 588-588 1.6 reguliere prestaties 149 47-102 105 18-87 1.7 reguliere prestaties 864 1.192 328 785 1.586 801 1.1.1 Netwerksteden. 74-74 74-74 1.3.1 Ontwerp en uitvoeren startersleningen. 133 438 305 110 368 258 Overige financieringsmiddelen 1.946 1.677-269 1.662 1.972 310 Kerntaak 1: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder waterbeheer 26.978 4.780-22.198 25.689 4.989-20.700 12

Financiële toelichting investeringsprestaties: 1.3.3 Wonen in Overijssel. Het bedrag van 65.000 blijft beschikbaar voor de uitvoering van deze prestatie in de uitvoeringsreserve Kwaliteit van Overijssel. 1.6.1 Zoetwatervoorziening Oost-Nederland. Eind 2015 is nog een nog aantal subsidieaanvragen ingediend die niet meer voor het jaareinde konden worden beschikt. Deze subsidies worden aanvang 2016 verstrekt en zullen daardoor ten laste komen van boekjaar 2016. Volgens de spelregels Kwaliteit van Overijssel hebben Gedeputeerde Staten besloten om het resterende 1.6.2 IJsselwaarden Olst. Om redenen als gemeld in Monitor 2015-I en 2015-II (vertraging Olasfa sanering -prestatie 2.5.6-, respectievelijk de samenloop met een verkenning dijkversterking in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma), moet de aanleg van de rotonde en ontsluitingsweg worden opgeschort tot 2017. Het bedrag van 13.000 blijft voor de uitvoering van deze prestatie beschikbaar in de uitvoeringsreserve Kwaliteit van Overijssel. Financiële toelichting reguliere prestaties: 1.2.4 Beheren en doorontwikkelen Omgevingsvisie, - verordening en borgen Omgevingswet. Lopende het jaar is de planning van de Revisie Omgevingsvisie aangepast, dit is aan uw staten gemeld in de brief over de proces uitlijning vervolg Revisie Omgevingsvisie (PS/2015/672). Gevolg is dat een deel van de geraamde kosten voor 2015 voor onder andere de digitalisering, leefomgevingskwaliteitseffect rapportage, bijeenkomsten en publieksversie doorschuiven naar 2016. Wij stellen voor om het bedrag van 138.000 beschikbaar te stellen aan prestatie 1.1.1 van de begroting 2016. 13

Kerntaak 2: Milieu en Energie Rekening 2014 Primitieve begroting 2015 Actuele begroting 2015 Rekening 2015 Saldo 2015 Beleidsdoel Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 2.1 Projecten mogelijk maken voor het opwekken van hernieuwbare energie, energiebesparing en energie-infrastructuur. 22.383 69.215 46.832 18.706 30.950 12.244 13.792 38.764 24.972 13.799 40.150 26.351-7 -1.386-1.379 2.2 Gezonde en veilige woon- en werkomgeving stimuleren door samenwerken met en verbinden van partijen die elkaar onderling kunnen versterken. 1.289 100-1.189 1.587-1.587 1.652-1.652 1.437-1.437 215-215 2.3 Verbeteren en minimaal voldoen aan de norm van de milieuaspecten in de woon- en werkomgeving. 2.4 Naleving van wet- en regelgeving voor de leefomgeving bevorderen. 4.918 2.546-2.372 3.210 1.268-1.942 3.545 1.694-1.851 3.940 2.420-1.520-395 -726-331 836 3.023 2.187 482 83-399 883 591-292 578 636 58 305-45 -350 2.5 Het duurzaam herstellen van de ondergrond. 9.705 4.360-5.345 11.473-11.473 12.939-12.939 6.084 757-5.327 6.855-757 -7.612 Kerntaak 2: Milieu en Energie 39.131 79.244 40.113 35.458 32.301-3.157 32.811 41.049 8.238 25.838 43.963 18.125 6.973-2.914-9.887 14

Reserves, voorzieningen, doeluitkeringen (x 1.000) Milieu en energie Begroot toevoegingen Begroot onttrekkingen Begroot saldo Realisatie toevoegingen Realisatie onttrekkingen Realisatie saldo Verschil Reserve Bodemsanering 6.709 10.000 3.291 6.709 3.699-3.010-6.301 Reserve Energiebesparing 10.800 10.800 10.115 10.115-685 Reserve Energiefonds 70.407 70.407 70.434 70.434 27 Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel -1.500 16.003 17.503-1.500 13.777 15.277-2.226 Totaal reserves 5.209 107.210 102.001 5.209 98.025 92.816-9.185 Voorziening lening Biorights Hardenberg 0 1.000 1.000 1.000 Voorziening ontwikkeling aardwarmte Koekoekspolder 0 353 353 353 Voorziening afwikkeling verkoop Attero ESCROW 1.777 1.777 0-1.777 Voorziening afwikkeling verkoop Essent ESCROW 82.679 82.679 61.149 61.149-21.530 Totaal voorzieningen 0 84.456 84.456 0 62.502 62.502-21.954 Doeluitkering geluidssanering NaNOV 1.785 1.276-509 1.589 2.238 649 1.158 Doeluitkeringen 1.785 1.276-509 1.589 2.238 649 1.158 15

Omschrijving Primitieve begroting Begrotingswijzigingen Actuele begroting Rekening 2015 Saldo 2015 Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 2.1.1 Inzet van kennis, netwerken en financiële instrumenten ter stimulering van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie 9.991 1.155-8.836 3.721-192 -3.913 13.712 963-12.749 13.738 2.367-11.371-26 -1.404-1.378 2.1.2 Verstrekken van leningen, participaties en garanties vanuit Energiefonds. 3.483 60-3.423-3.403 3.403 80 60-20 61 42-19 19 18-1 2.1 reguliere prestaties financieel 5.232 29.735 24.503-5.232 8.006 13.238 37.741 37.741 37.741 37.741 2.1 Projecten mogelijk maken voor het opwekken van hernieuwbare energie, energiebesparing en energie-infrastructuur. 18.706 30.950 12.244-4.914 7.814 12.728 13.792 38.764 24.972 13.799 40.150 26.351-7 -1.386-1.379 2.2.5 Verankeren van duurzaam ontwikkelen als rode draad in de programma s, projecten en gebiedsontwikkelingen voortkomende uit het Hoofdlijnenakkoord 800-800 800-800 747-747 53-53 2.2.6 Uitbouwen en beheren van Kennisplatform Duurzame Leefomgeving. 100-100 -50 50 50-50 11-11 39-39 2.2.7 Realiseren van een Overijselsbrede educatieinfrastructuur en uitvoeren van een gezamenlijke educatieagenda. 687-687 115-115 802-802 679-679 123-123 2.2 Gezonde en veilige woon- en werkomgeving stimuleren door samenwerken met en verbinden van partijen die elkaar onderling kunnen versterken. 1.587-1.587 65-65 1.652-1.652 1.437-1.437 215-215 2.3.9 Uitvoeren projecten ten behoeve van vermindering geluid, luchtverontreiniging en trillingen langs spoor- en weginfrastructuur, verwijdering asbest 2.734 1.257-1.477-362 19 381 2.372 1.276-1.096 3.334 2.239-1.095-962 -963-1 2.3 reguliere prestaties financieel 301 11-290 502 407-95 803 418-385 385 181-204 418 237-181 2.3.10 Uitvoeren van verkenningen naar een (vernieuwende) aanpak van milieuoverlast in de stedelijke omgeving en het landelijke gebied. 175-175 195-195 370-370 221-221 149-149 2.3 Verbeteren en minimaal voldoen aan de norm van de milieuaspecten in de woon- en werkomgeving. 3.210 1.268-1.942 335 426 91 3.545 1.694-1.851 3.940 2.420-1.520-395 -726-331 2.4 reguliere prestaties financieel 482 83-399 401 508 107 883 591-292 578 636 58 305-45 -350 2.4 Naleving van wet- en regelgeving voor de leefomgeving bevorderen. 482 83-399 401 508 107 883 591-292 578 636 58 305-45 -350 2.5.2 Sanering en beheersing spoedeisende bodemlocaties. 1.000-1.000-300 300 700-700 274-274 426-426 2.5.3 Sanering met asbest verontreinigde bodemlocaties. 3.200-3.200-1.000 1.000 2.200-2.200 1.429 76-1.353 771-76 -847 2.5 reguliere prestaties financieel 7.273-7.273 2.766-2.766 10.039-10.039 4.381 681-3.700 5.658-681 -6.339 2.5 Het duurzaam herstellen van de ondergrond. 11.473-11.473 1.466-1.466 12.939-12.939 6.084 757-5.327 6.855-757 -7.612 16

Kerntaak 2: Milieu en Energie 35.458 32.301-3.157-2.647 8.748 11.395 32.811 41.049 8.238 25.838 43.963 18.125 6.973-2.914-9.887 Bij baten en lasten betrokken reserves, voorzieningen en doeluitkeringen Begroting Begroting Begroting Rekening Rekening Rekening Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 2.1.1 Inzet van kennis, netwerken en financiële instrumenten ter stimulering van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie 2.550-2.550 1.866-1.866 Reserve Energiebesparing 2.550-2.550 1.866-1.866 2.5 reguliere prestaties 10.000-10.000 4.379 681-3.698 Reserve Bodemsanering 10.000-10.000 4.379 681-3.698 2.1.1 Inzet van kennis, netwerken en financiële instrumenten ter stimulering van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie 9.950-9.950 9.631 118-9.513 2.2.5 Verankeren van duurzaam ontwikkelen als rode draad in de programma s, projecten en gebiedsontwikkelingen voortkomende uit het Hoofdlijnenakkoord 800-800 747-747 2.2.6 Uitbouwen en beheren van Kennisplatform Duurzame Leefomgeving. 50-50 11-11 2.2.7 Realiseren van een Overijselsbrede educatie-infrastructuur en uitvoeren van een gezamenlijke educatieagenda. 265-265 200-200 2.3.9 Uitvoeren projecten ten behoeve van vermindering geluid, luchtverontreiniging en trillingen langs spoor- en weginfrastructuur, verwijdering asbest 1.144-1.144 1.107-1.107 2.5.2 Sanering en beheersing spoedeisende bodemlocaties. 700-700 274-274 2.5.3 Sanering met asbest verontreinigde bodemlocaties. 2.200-2.200 1.429 76-1.353 2.3.10 Uitvoeren van verkenningen naar een (vernieuwende) aanpak van milieuoverlast in de stedelijke omgeving en het landelijke gebied. 370-370 221-221 Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel 15.479-15.479 13.620 194-13.426 2.1.1 Inzet van kennis, netwerken en financiële instrumenten ter stimulering van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie 354 354 Voorziening ontwikkeling aardwarmte Koekoekspolder 354 354 2.3.9 Uitvoeren projecten ten behoeve van vermindering geluid, luchtverontreiniging en trillingen langs spoor- en weginfrastructuur, verwijdering asbest 1.220 1.276 56 2.215 2.239 24 Doeluitkering geluidssanering NaNOV 1.220 1.276 56 2.215 2.239 24 2.1 reguliere prestaties 37.741 37.741 37.741 37.741 2.3 reguliere prestaties 803 418-385 385 181-204 2.4 reguliere prestaties 883 591-292 578 636 58 2.5 reguliere prestaties 39-39 2-2 2.1.1 Inzet van kennis, netwerken en financiële instrumenten ter stimulering van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie 1.212 963-249 2.242 1.895-347 2.1.2 Verstrekken van leningen, participaties en garanties vanuit Energiefonds. 80 60-20 61 42-19 2.2.7 Realiseren van een Overijselsbrede educatie-infrastructuur en uitvoeren van een gezamenlijke educatieagenda. 537-537 479-479 2.3.9 Uitvoeren projecten ten behoeve van vermindering geluid, luchtverontreiniging en trillingen langs spoor- en weginfrastructuur, verwijdering asbest 8-8 12-12 Overige financieringsmiddelen 3.562 39.773 36.211 3.759 40.495 36.736 17

Kerntaak 2: Milieu en Energie 32.811 41.049 8.238 25.839 43.963 18.124 Financiële toelichting investeringsprestaties: 2.1.1 Inzet van kennis, netwerken en financiële instrumenten ter stimulering van energiebesparende maatregelen en de opwekking van hernieuwbare energie. Het jaar 2015 sluit met een positief saldo van circa EUR 1,2 miljoen. Dit bedrag kan als volgt worden gespecificeerd: - Aanpak Wonen niet besteed 0,7 miljoen, omdat een deel ad 0,3 miljoen van de aanvragen voor duurzaamheidspremies niet meer in 2015 gehonoreerd kon worden. Dit bedrag zal in 2016 alsnog worden benut. Het gereserveerd bedrag van EUR 120.000 voor gemeente Deventer (woningabonnement) is niet in 2015 benut, omdat het project eind 2015 is ingediend. Verder zijn de activiteiten van Meer met Minder beëindigd. Afwikkeling heeft geleid tot een lagere uitgaaf geleid ad 211.000. - Aanpak bedrijven niet besteed 0,158 miljoen, betreft vooral kosten van de RUD IJsselland die in 2015 waren voorzien, maar in 2016 zullen worden gerealiseerd en betaald. - Bio-energie niet besteed 0,109 miljoen, omdat minder subsidies voor logistieke biomassaprojecten zijn verstrekt. - Regeling "Asbest eraf, zonnepanelen erop" niet besteed 0,192 miljoen. Voor dit bedrag is in 2015 minder subsidie verstrekt. Hiervoor vindt een voorstel voor resultaatbestemming van 192.510,- plaats, waardoor de middelen, die door het Rijk beschikbaar zijn gesteld, voorhanden blijven voor Overijsselse aanvragen, conform het onderliggende convenant. - Lokale initiatieven niet besteed 0,194 miljoen, omdat enkele initiatieven eerst verder uitgewerkt worden in een bedrijfsplan, voordat subsidie verleend kan worden. - Tenderregeling duurzame energieopwekking en energiebesparing, meer besteed 0,673 miljoen. Omdat er ruimte was in het totale budget van het programma zijn eind 2015 nog enkele goede aanvragen van de reservelijst gehonoreerd, hetgeen geleid heeft tot een budgetoverschrijding voor dit onderdeel. - Vrijval in verband met afrekening van eerder verleende subsidies voor een bedrag van 0,367 miljoen: In 2015 hebben diverse afrekeningen van subsidies plaatsgevonden die geleid hebben tot een extra vrijval ten opzichte van de aframing bij de 2e monitor van 0,367 miljoen. - Vrijval deel risicovoorziening lening Aardwarmtecluster I in de Koekoekspolder voor een bedrag van 0,362 miljoen. In 2015 is op deze lening een bedrag van 0,362 miljoen afgelost. Voor dit bedrag is de risicovoorziening voor deze lening verlaagd. - GS heeft onlangs de in 2011 verstrekte subsidie van de lening voor de bouw van een biobrandstoffenfabriek in Hardenberg op nihil gesteld en het verstrekte bedrag ad 1 miljoen teruggevorderd. Omdat de lening vervalt is de risicovoorziening opgeheven en is dit bedrag (inclusief de terug te vorderen rente) via deze prestatie in de voorziening dubieuze debiteuren gedoteerd omdat op dit moment nog onderhandelingen worden gevoerd over de terugbetaling. 2.1.2 Verstrekken van leningen, participaties en garanties vanuit Energiefonds. 2.2.5 Verankeren van duurzaam ontwikkelen als rode draad in de programma s, projecten en gebiedsontwikkelingen voortkomende uit het Hoofdlijnenakkoord. Van de ruimte op deze prestatie ad 1,2 miljoen zal een bedrag van 0,62 miljoen minder worden onttrokken uit de UKvO. Eveneens zal er 0,68 miljoen minder worden onttrokken uit de Reserve Energiebesparing. Tot slot hebben Gedeputeerde Staten volgens de spelregels Kwaliteit van Overijssel besloten om het resterende bedrag van 192.500 vanuit de jaarschijf 2015 over te hevelen naar de jaarschijf 2016, op prestatie 2.1.1. Vanuit Energiefonds Overijssel is ultimo 2015 aan 31 ondernemingen en woningcorporaties een bijdrage toegezegd voor een bedrag van in totaal 110,7 miljoen. Het in 2015 gesloten coalitieakkoord kent een aantal aanpassingen van het Energiefonds Overijssel, waaronder: verlaging van het beschikbare budget van 250 miljoen naar 200 miljoen, waarbij de middelen revolverend ingezet kunnen worden. Het budget voor deze prestatie is in 2015 vooral ingezet voor de subsidieregeling Duurzaam ontwikkelen. Deze regeling helpt gemeenten en waterschappen om het landschap en de leefomgeving duurzaam in te richten. In 2016 wordt dit onderdeel van het programma Gezond en veilig leefmilieu afgerond. Op basis van de spelregels Kwaliteit van Overijssel hebben wij daarom besloten het resterende budget uit 2015 ( 18

53.000) toe te voegen aan het budget 2016 voor prestatie 2.5.1 Adviseren over en stimuleren van duurzaamheidsinitiatieven. Zoals in de Monitor Overijssel 2015-II reeds aangekondigd, doen wij tevens een voorstel voor resultaatbestemming voor de via de decembercirculaire 2015 ontvangen decentralisatie-uitkering van 0,1 miljoen voor het thema Duurzaam Door. Dat bedrag is in 2015 niet meer tot besteding gekomen door het late moment waarop deze middelen zijn ontvangen. Wij stellen voor 100.000 over te hevelen naar de jaarschijf 2016 op prestatie 2.5.2 Stimuleren en verbreden van het gebruik van het netwerk Overijssel Duurzaam en het kennisplatform Duurzame ontwikkeling. 2.2.6 Uitbouwen en beheren van Kennisplatform Duurzame Leefomgeving. De bestedingen in het kader van deze prestatie hebben vooral betrekking op de wekelijkse nieuwsbrief. De nieuwsbrief maken wij samen met onze partners in eigen beheer. Daarmee zijn de kosten voor de nieuwsbrief beperkt. Op basis van de spelregels Kwaliteit van Overijssel voegen wij het niet bestede budget van 39.450 toe aan het budget in 2016 voor prestatie 2.5.2 Stimuleren en verbreden van het gebruik van het netwerk Overijssel Duurzaam en het kennisplatform Duurzame Ontwikkeling. In 2016 wordt dit budget onder andere ingezet voor de publiciteitscampagne duurzaam verlichten. 2.2.7 Realiseren van een Overijsselsbrede educatieinfrastructuur en uitvoeren van een gezamenlijke educatieagenda. 2.3.10 Uitvoeren van verkenningen naar een (vernieuwende) aanpak van milieuoverlast in stedelijke omgeving en landelijk gebied. 2.3.9 Uitvoeren projecten t.b.v. vermindering geluid, luchtverontreiniging en trillingen langs spoor- en weginfrastructuur, verwijdering asbestdaken, verduurzaming openbare verlichting en verbetering externe veiligheid. Voor deze prestatie was in 2015 een budget van 0,8 miljoen beschikbaar. Hiervan was 0,4 miljoen bestemd voor subsidie aan Natuur en Milieu Overijssel. Dit budget is besteed. Daarnaast was 0,1 miljoen beschikbaar als uitvoeringsbudget voor incidentele opdrachten. Dit budget behoefde slechts in beperkte mate te worden aangesproken. Ten slotte was bijna 0,3 miljoen bestemd voor de Overijsselbrede educatie-infrastructuur, als onderdeel van het programma Gezond en veilig leefmilieu. Dit onderdeel van het genoemde programma ronden wij af in 2016. Op basis van de spelregels Kwaliteit van Overijssel voegen wij daarom van de niet bestede middelen uit 2015 van 65.000 toe aan het budget 2016 voor prestatie 2.5.2 Stimuleren en verbreden van het gebruik van het netwerk Overijssel Duurzaam en het kennisplatform duurzame ontwikkeling. De overige 58.000 valt vrij. Een deel van de prestaties uit 2015 wordt in 2016 uitgevoerd. Zie de toelichting op prestaties huidig begrotingsjaar. Op basis van de spelregels Kwaliteit van Overijssel voegen wij om die reden de niet bestede middelen van 149.000 toe aan het budget 2016 voor prestatie 2.4.1 Uitvoering projecten ten behoeve van vermindering milieuhinder. Het budget voor deze prestatie bestaat voor ruim 1,1 miljoen uit middelen voor uitvoering van het programma Gezond en veilig leefmilieu. Dit budget is in 2015 vrijwel volledig tot besteding gekomen. Voor ruim 1,2 miljoen was het budget voor deze prestatie in 2015 beschikbaar voor uitvoering van het NaNOV-project. Dit project behelst de bouw van geluidsschermen langs de spoorlijn Deventer - Hengelo - Oldenzaal, ter compensatie van de extra goederentreinen die na het gereedkomen van de Betuweroute 19

2.5.2 Sanering en beheersing spoedeisende bodemlocaties. over deze spoorlijn gaan rijden. Het kasritme van de uitgaven voor dit project laat zich lastig voorspellen. Begin 2016 is alsnog een nota ontvangen over 2015 waardoor het budget voor dit project in 2015 met 1,0 miljoen worden overschreden. Deze hogere kosten in 2015 worden volledig gedekt via de rijksbijdrage die wij ontvangen en die is verantwoord als bate op deze prestatie. De overschrijding van de begrote lasten wordt desondanks niet volledig gecompenseerd door hogere baten dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat minder eigen personeelskosten zijn gemaakt en onttrokken aan de doeluitkering dan begroot. Via de decembercirculaire hebben wij 21.722 ontvangen als tegemoetkoming in de kosten van het opruimen van drugsafvaldumpingen. In 2016 zetten wij deze ontvangen middelen in. Wij stellen u dan ook voor deze middelen via resultaatbestemming toe te voegen aan de begroting 2016. Resultaatbestemming van 21.722 ten gunste van de exploitatie 2016 (prestatie 2.4.1 Uitvoering projecten ten behoeve van vermindering milieuhinder). Het budget in 2015 is slechts in beperkte mate tot besteding gekomen. Een aantal projecten met overige risico's (verspreiding en ecologie) is later in de uitvoeringsfase gekomen. De betrokken partijen en belangen en de daartoe zorgvuldig te doorlopen procedures hebben geleid tot een langere voorbereidingstijd dan wij verwachtten. De niet bestede middelen blijven in de Reserve uitvoering KvO beschikbaar voor uitvoering van deze projecten in de komende jaren. 2.5.3 Sanering met asbest verontreinigde bodemlocaties. Van het budget op deze prestatie is in 2015 0,8 miljoen niet tot besteding gekomen. Fase 2 van dit KvOproject is aanbesteed, gegund en gestart. De bulk van het werk en de daarmee samenhangende kosten worden na 2015 gerealiseerd. In de raming voor 2015 is er (zekerheidshalve) vanuit gegaan dat een groter deel van de uitvoeringskosten al in 2015 zou worden gemaakt. De niet bestede middelen blijven in de Reserve uitvoering KvO beschikbaar voor uitvoering van dit project in de komende jaren. Financiële toelichting reguliere prestaties: 2.1.3 Versterken en stimuleren van infrastructuur voor hernieuwbare energie door middel van het aandeelhouderschap Enexis. De baat op deze prestatie bestaat enerzijds uit dividend van Enexis en Wadinko en anderzijds uit rente op de achtergestelde lening en bruglening aan Enexis. De provincie Overijssel ontving in 2015 24,8 miljoen dividend van Enexis over het resultaat van 2014, respectievelijk 0,3 miljoen van Wadinko. De renteinkomsten uit de achtergestelde lening en de bruglening aan Enexis bedroeg in 2015 9,9 miljoen. 2.3.5 Waarborgen van externe veiligheid door het Binnen prestatie 2.3.5 is 0,5 miljoen beschikbaar voor externe veiligheid. Hiervan heeft 0,1 miljoen uitvoeren van het Meerjarenprogramma Externe Veiligheid betrekking op de kosten voor de voorbereiding van het programma 2015-2018 en afronding van het Overijssel (MEVO II). programma 2010-2014. Dit budget was slechts ten dele benodigd. 2.4.5 Samenwerking met partners handhaving in brede zin; specifiek participatie binnen en aansturing van de twee regionale uitvoeringsdiensten voor vergunningverlening, toezicht en handhaving van het omgevingsrecht namens gemeenten en provincie. Voor 0,4 miljoen heeft het budget betrekking op de uitvoering van het meerjarenprogramma 2015-2018. Dit bedrag is gebaseerd op uitvoering gedurende een geheel kalenderjaar. Vaststelling van de wijze waarop subsidiëring door het Rijk diende plaats te vinden heeft echter veel overleg gevergd tussen rijk en IPO. Vaststelling van het Overijsselse programma en bijbehorende subsidieverlening door de coördinerende provincie Zuid Holland heeft daarom pas in de loop van 2015 plaatsgevonden. Om die reden bedragen zowel de kosten als de rijksvergoeding voor het nieuwe programma in dit eerste jaar van uitvoering slechts een kleine 0,2 miljoen. Om het proces rond de op te richten gemeenschappelijke regelingen binnen de provinciale organisatie goed vorm te geven is externe inhuur noodzakelijk. Automatiseringssystemen zullen aangepast moeten worden. Daarnaast ontstaan er mogelijk frictiekosten die gefinancierd moeten worden. Binnen de beschikbare programmagelden zijn geen middelen beschikbaar voor deze uitgaven. Daarom wordt een beroep gedaan op de binnen het product onvoorzien apart gezette middelen voor de inrichting van RUD's. 20

Wij stellen voor het resterende budget ad 238.000 en de gereserveerde ruimte binnen het product onvoorzien ad 400.000 over te hevelen naar 2016 en toe te voegen aan prestatie 7.1.5 Samenwerking met overheden in de Regionale Uitvoeringsdiensten. 2.5.5 Uitvoering Meerjarenprogramma bodemsanering 2010-2014. Het budget zal worden benut voor: - opleiding en training van medewerkers (oa. op taken voor externe veiligheid, lucht, bouw, geluid en ecologie) zodat zij uiterlijk in 2017 voldoen aan de landelijke kwaliteitscriteria; - inhuur van deskundigheid ten behoeve van de uitvoering van enkele taken waarvoor onze medewerkers nog niet deskundige zijn (oa. bouwtaken); - bijdrage aan het proces van de Europese aanbesteding van een gezamenlijk ICT proces; - inhuur deskundigheid ten behoeve van de vorming van de gemeenschappelijke regelingen; - invulling van de nieuwe coördinatietaak van de provincie op het gebied van toezicht en handhaving; - frictiekosten; - inrichting van systemen. Bij de Monitor 2015-II hebben wij aangekondigd dat van het budget voor deze prestatie 4,4 miljoen niet besteed zou worden in 2015. Het niet bestede bedrag is uitgekomen op 5,6 miljoen. Vertraging door een juridische procedure ten aanzien van de aanbesteding van Gijmink B en een licht gewijzigd bestedingsritme binnen het project Olasfa liggen hieraan ten grondslag. De niet bestede middelen blijven in de reserve Bodem beschikbaar voor de verdere uitvoering van deze projecten. De verantwoorde baten betreffen de afgesproken bijdragen van gemeente Hof van Twente en de woningcorporatie in de kosten voor de projecten Gijmink A en B. Het bevoorschottingsritme van het Rijk voor de afgesproken bijdrage ten behoeve van Gijmink B is gewijzigd, waardoor de rijksbijdrage in 2015 1,6 miljoen hoger was dan begroot. Het betreft een decentralisatieuitkering bij het provinciefonds, die in deze jaarrekening is verantwoord onder de algemene financieringsmiddelen. Er is geen sprake van een verhoging van de rijksbijdrage voor het project als geheel, het betreft een versnelling van het bevoorschottingsritme. De 1,6 miljoen die wij eerder ontvangen dan begroot dient te worden toegevoegd aan de reserve Bodem, van waaruit de kosten voor het project Gijmink B de komende jaren worden gedekt. 2.5.6 Sanering Olasfa-terrein. Bij prestatie 2.5.5 is de toelichting opgenomen op de projecten vanuit het meerjarenprogramma bodem 2010-2014. De sanering van het Olasfa-terrein maakt onderdeel uit van dit programma. Voor de nadere 21

Kerntaak 3: Inrichting Landelijk Gebied Rekening 2014 Primitieve begroting 2015 Actuele begroting 2015 Rekening 2015 Saldo 2015 Beleidsdoel Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 3.6 Het verbeteren van het vestigingsklimaat voor agrarische bedrijven door bij te dragen aan goede fysiekruimtelijkelijk inrichting en randvoorwaarden. 1.971-1.971 6.952-6.952 4.851 1.500-3.351 2.723 3.037 314 2.128-1.537-3.665 3.7 Het realiseren van de ontwikkelopgave EHS in samenhang met de versterking van de ruimtelijke kwaliteit en met sociaaleconomische ontwikkeling. 13.240 1-13.239 32.863-32.863 3.825-3.825 3.332-286 -3.618 493 286-207 3.8 Toekomstbestendige (duurzaam en kosteneffectief) ontwikkeling en beheer van de natuur- en landschaps waarden. 3.9 Bescherming van natuur- en landschapswaarden. 23.755 135-23.620 33.988-33.988 32.057-32.057 28.796 84-28.712 3.261-84 -3.345 4.127 233-3.894 7.053 1.966-5.087 7.743 1.966-5.777 4.321 1.737-2.584 3.422 229-3.193 3.10 Afwikkeling lopende verplichtingen en pmjp. -3.819 478 4.297 625-625 5.029 2.000-3.029 5.013 3.265-1.748 16-1.265-1.281 Kerntaak 3: Inrichting Landelijk Gebied 39.274 847-38.427 81.481 1.966-79.515 53.505 5.466-48.039 44.185 7.837-36.348 9.320-2.371-11.691 22

Reserves, voorzieningen, doeluitkeringen (x 1.000) Inrichting landelijk gebied Begroot toevoegingen Begroot onttrekkingen Begroot saldo Realisatie toevoegingen Realisatie onttrekkingen Realisatie saldo Verschil Reserve afrekening pmjp/ilg 17.000 7.505-9.495 17.000 6.273-10.727-1.232 Reserve Reconstructie 7 317 310 7 317 310 0 Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel 317 12.536 12.219 317 8.669 8.352-3.867 Uitvoeringsreserve EHS 131.452 23.394-108.058 131.452 22.194-109.258-1.200 Totaal reserves 148.776 43.752-105.024 148.776 37.453-111.323-6.299 Voorziening natuurbeleidsplan 1.565 1.656 91 1.564 1.656 92 1 Voorziening revolving fund grondvoorraad 0 208 208 208 Totaal voorzieningen 1.565 1.656 91 1.564 1.864 300 209 23

Omschrijving Primitieve begroting Begrotingswijzigingen Actuele begroting Rekening 2015 Saldo 2015 Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo 3.6.1 Herverkaveling / kavelruil (Kracht van Overijssel). 41-41 41-41 41-41 3.6.2 Herverkaveling (afronding bestuurlijke verplichtingen). 6.352-6.352-1.800 1.500 3.300 4.552 1.500-3.052 2.656 2.113-543 1.896-613 -2.509 3.6 reguliere prestaties financieel 600-600 -342 342 258-258 26 924 898 232-924 -1.156 3.6 Het verbeteren van het vestigingsklimaat voor agrarische bedrijven door bij te dragen aan goede fysiek-ruimtelijkelijk inrichting en randvoorwaarden. 6.952-6.952-2.101 1.500 3.601 4.851 1.500-3.351 2.723 3.037 314 2.128-1.537-3.665 3.7.1 Ontwikkelopgave EHS afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in integrale projecten. 17.605-17.605-16.305 16.305 1.300-1.300 946-371 -1.317 354 371 17 3.7.2 Ontwikkelopgave EHS afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in sectorale projecten. 15.258-15.258-12.733 12.733 2.525-2.525 2.386 85-2.301 139-85 -224 3.7 Het realiseren van de ontwikkelopgave EHS in samenhang met de versterking van de ruimtelijke kwaliteit en met sociaal-economische ontwikkeling. 32.863-32.863-29.038 29.038 3.825-3.825 3.332-286 -3.618 493 286-207 3.8.1 Groen- Blauwe Diensten. 4.500-4.500-20 20 4.480-4.480 4.480-4.480 3.8.2 Frictiekosten. 2.000-2.000 2.000-2.000 800-800 1.200-1.200 3.8 reguliere prestaties financieel 27.488-27.488-1.911 1.911 25.577-25.577 23.516 84-23.432 2.061-84 -2.145 3.8 Toekomstbestendige (duurzaam en kosteneffectief) ontwikkeling en beheer van de natuur- en landschaps waarden. 33.988-33.988-1.931 1.931 32.057-32.057 28.796 84-28.712 3.261-84 -3.345 3.9.1 Beperken ammoniak vanuit de landbouw. 2.500-2.500 500-500 3.000-3.000 500-500 2.500-2.500 3.9 reguliere prestaties financieel 4.553 1.966-2.587 190-190 4.743 1.966-2.777 3.821 1.737-2.084 922 229-693 3.9 Bescherming van natuur- en landschapswaarden. 7.053 1.966-5.087 690-690 7.743 1.966-5.777 4.321 1.737-2.584 3.422 229-3.193 3.10 reguliere prestaties financieel 625-625 4.404 2.000-2.404 5.029 2.000-3.029 5.013 3.265-1.748 16-1.265-1.281 3.10 Afwikkeling lopende verplichtingen en pmjp. 625-625 4.404 2.000-2.404 5.029 2.000-3.029 5.013 3.265-1.748 16-1.265-1.281 Kerntaak 3: Inrichting Landelijk Gebied 81.481 1.966-79.515-27.976 3.500 31.476 53.505 5.466-48.039 44.185 7.837-36.348 9.320-2.371-11.691 24

Bij baten en lasten betrokken reserves, voorzieningen en doeluitkeringen Begroting Lasten Begroting Baten Begroting Saldo Rekening Lasten Rekening Baten Rekening Saldo 3.10 reguliere prestaties 317-317 317-317 Reserve Reconstructie 317-317 317-317 3.8 reguliere prestaties 1.230-1.230 1.230-1.230 3.10 reguliere prestaties 4.575 2.000-2.575 4.608 3.265-1.343 Reserve afrekening pmjp/ilg 5.805 2.000-3.805 5.838 3.265-2.573 3.8 reguliere prestaties 20.479-20.479 19.032 84-18.948 3.9 reguliere prestaties 1.975-1.975 1.341-1.341 3.7.1 Ontwikkelopgave EHS afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in integrale projecten. 1.000-1.000 671-375 -1.046 3.7.2 Ontwikkelopgave EHS afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in sectorale projecten. 1.000-1.000 858-858 Uitvoeringsreserve EHS 24.454-24.454 21.902-291 -22.193 3.10 reguliere prestaties 137-137 89-89 3.6.1 Herverkaveling / kavelruil (Kracht van Overijssel). 41-41 41-41 3.6.2 Herverkaveling (afronding bestuurlijke verplichtingen). 4.552 1.500-3.052 2.656 2.113-543 3.7.1 Ontwikkelopgave EHS afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in integrale projecten. 300-300 275 3-272 3.7.2 Ontwikkelopgave EHS afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in sectorale projecten. 1.525-1.525 1.528 85-1.443 3.8.1 Groen- Blauwe Diensten. 3.980-3.980 3.980-3.980 3.8.2 Frictiekosten. 2.000-2.000 800-800 Reserve uitvoering Kwaliteit van Overijssel 12.535 1.500-11.035 9.369 2.201-7.168 3.8 reguliere prestaties 1.565-1.565 1.565-1.565 Voorziening natuurbeleidsplan 1.565-1.565 1.565-1.565 3.6 reguliere prestaties 258-258 26 924 898 3.8 reguliere prestaties 2.303-2.303 1.689-1.689 3.9 reguliere prestaties 2.768 1.966-802 2.480 1.737-743 3.8.1 Groen- Blauwe Diensten. 500-500 500-500 3.9.1 Beperken ammoniak vanuit de landbouw. 3.000-3.000 500-500 Overige financieringsmiddelen 8.829 1.966-6.863 5.195 2.661-2.534 Kerntaak 3: Inrichting Landelijk Gebied 53.505 5.466-48.039 44.186 7.836-36.350 25

Financiële toelichting investeringsprestaties: 3.6.2 Herverkaveling (afronding bestuurlijke verplichtingen). Het budget voor deze prestatie is beschikbaar voor landinrichtingsprojecten. Deze projecten hebben wij overgedragen gekregen van de Dienst Landelijk Gebied. Het jaar 2015 is onder andere gebruikt voor inbedding van deze projecten en voor actualisatie van het bestedingsritme van de projecten. Van het budget voor deze prestatie is 1,9 miljoen niet besteed. Dit wordt veroorzaakt door een aantal factoren. - Voor 1,2 miljoen hebben de niet bestede middelen betrekking op projecten waarvan het geactualiseerde bestedingsritme in de tweede helft van 2015 is vastgesteld. De tweede monitor kwam voor deze projecten te vroeg om deze actualisatie al in de raming te verwerken. Het betreft met name de projecten Scheerwolde, Staphorst en Blokzijl. - Een bedrag van 0,5 miljoen is niet tot besteding gekomen in verband met het doorschuiven van kavelaanvaardingswerkzaamheden in het project Losser naar 2016. Deze werkzaamheden, die in een beekdal worden uitgevoerd vergen drogere weersomstandigheden. - Het project Olst Wesepe is afgesloten. De kosten van dit project vallen 0,2 miljoen lager uit dan geraamd. De baten die op deze prestatie zijn begroot betreffen POP-subsidies. Deze subsidies zijn in 2015 0,6 miljoen hoger dan begroot. De subsidies zijn eerder ontvangen dan verwacht. De niet bestede middelen voor deze prestatie en de ontvangen POP-subsidies vloeien in de reserve Uitvoering KVO en blijven daar, conform de vastgestelde spelregels voor Kwaliteit van Overijssel, beschikbaar voor de verdere uitvoering van de landinrichtingsprojecten in de komende jaren. 3.7.1 Afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in integrale projecten. Het budget voor deze prestatie is voor 1,0 miljoen beschikbaar voor afronding van inrichtingsprojecten vanuit het provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk gebied. Dit vanuit de uitvoeringsreserve EHS beschikbare budget is aanvullend op het voor prestatie 3.10.2 (Afronding pmjp) beschikbare budget. Van dit budget resteert ruim 0,3 miljoen. De onder de baten verantwoorde negatieve opbrengst van bijna 0,4 miljoen betreft een correctie op een in 2014 te hoog verantwoorde opbrengst. Het bedrag dat in 2014 op deze prestatie is verantwoord betrof een bijdrage van het waterschap voor het inrichtingsproject Rijssen (6e module). Die baat had verantwoord moeten worden op prestatie 3.10.2 Afronding pmjp. In 2015 heeft de correctie plaatsgevonden, resulterend in de negatieve baat op deze prestatie (3.7.1). De baten en lasten voor afronding van de inrichtingsprojecten vanuit het provinciaal meerjarenprogramma worden verrekend met de uitvoeringsreserve EHS. Per saldo leiden de niet bestede middelen (ruim 0,3 miljoen) en de negatieve baat (bijna 0,4 miljoen) tot een hoger beroep op de uitvoeringsreserve EHS dan begroot. Conform de spelregels voor deze uitvoeringsreserve onttrekken wij daarom ruim 46.000 meer aan deze reserve dan was begroot. Resultaatbestemming: Onttrekking van 46.134 aan de uitvoeringsreserve EHS ten gunste van de exploitatie 2015. 3.7.2 Afronding juridische en bestuurlijke verplichtingen in sectorale projecten. Het overige deel van het budget voor deze prestatie bedraagt 0,3 miljoen en was beschikbaar voor integrale inrichtingsprojecten. Dit deel van het budget is vrijwel volledig besteed en is ingezet voor het pilotproject Enter- Ypelo. Het budget voor deze prestatie, ter grootte van 2,5 miljoen, is opgebouwd uit drie deelbudgetten: particuliere natuurontwikkeling ( 0,4 miljoen), sectorale projecten voor de EHS ( 1,1 miljoen) en subsidie 26

inrichting na functiewijziging (1,0 miljoen). Van dit budget is ruim 0,1 miljoen niet besteed. Dit bedrag is het saldo van onderstaande afwijkingen op de deelbudgetten. - Het deelbudget voor particuliere natuurontwikkeling is overschreden met 0,3 miljoen. Bij de tweede monitor 2015 is dit oorspronkelijk voor 2015 beschikbare deelbudget van 3,8 miljoen verlaagd naar 0,4 miljoen. De afgeraamde middelen zijn daarbij toegevoegd aan de reserve Uitvoering KVO en het budget voor deze prestatie in 2016 omdat besteding van de afgeraamde middelen pas in latere jaren plaatsvindt. Na deze verlaging is toch één aanvraag toegekend die wij in een later jaar hadden verwacht. Dit heeft geleid tot de overschrijding van 0,3 miljoen die wij conform de spelregels Kwaliteit van Overijssel dekken uit de voor deze prestatie beschikbare middelen in de reserve Uitvoering KVO. - Van het deelbudget voor sectorale projecten voor EHS, ter grootte van 1,1 miljoen resteert 0,3 miljoen. Bovendien is voor 85.000 aan opbrengsten gerealiseerd op deze projecten. De niet bestede middelen en de gerealiseerde opbrengst blijven conform de spelregels Kwaliteit van Overijssel beschikbaar in de reserve Uitvoering KVO voor verdere uitvoering van deze projecten in latere jaren. - Van het deelbudget voor inrichting na functiewijziging, ter grootte van 1,0 miljoen, resteert 0,1 miljoen. Aanvragers hebben na realisatie van de functiewijziging 6 jaar de tijd om inrichtingsmaatregelen te treffen. Het bestedingsritme voor dit budget is daarom lastig te voorspellen. De niet bestede middelen blijven conform de spelregels voor de uitvoeringsreserve EHS in deze uitvoeringsreserve beschikbaar voor de toekenning van subsidies voor inrichting na functiewijziging in latere jaren. 3.8.2 Frictiekosten. Dit budget wordt alleen aangesproken voor onvoorziene frictiekosten, waarvoor elders in de begroting geen budget beschikbaar is. Het past dan ook bij het karakter van dit budget dat een deel van de middelen niet wordt aangewend. De bestedingen van 0,8 miljoen hebben betrekking op de overgangssubsidie voor de nationale parken en op behandeling van bezwaren rond vergunningverlening van de natuurbeschermingswet. Zoals wij bij de tweede monitor 2015 al rapporteerden resteert van dit budget 1,2 miljoen. De niet bestede middelen blijven in de reserve Uitvoering KVO beschikbaar voor dekking van frictiekosten in de 3.9.1 Beperken ammoniak vanuit de landbouw. Binnen deze prestatie is een budget beschikbaar van 2,5 miljoen voor beperking van ammoniakemissie in de landbouw met behulp van milieu-innovaties. Dit budget is onderdeel van een meerjarig budget van in totaal 8,5 miljoen. Inzet van dit budget is gekoppeld aan de uitwerking van de PAS. Naar onze verwachting is de PAS medio 2016 definitief ingeregeld. Dan wordt ook duidelijk of de maatregelen in de landbouw toepasbaar en afdoende zijn. Op basis daarvan bepalen wij de aanwendingsrichting van dit budget. Het budget in 2015 is als gevolg van vorenstaande niet besteed. Bij de tweede monitor 2015 hebben wij al aangekondigd voor deze niet bestede middelen een voorstel voor resultaatbestemming te doen. Voorstel: reguliere resultaatbestemming van 2,5 miljoen ten gunste van de exploitatie 2018 (prestatie Financiële toelichting reguliere prestaties: 3.6.4 Beleidsontwikkeling en instrumentontwikkeling fysiek-ruimtelijke inrichting en randvoorwaarden agrarische sector. Het budget op prestatie 3.6.4 is beschikbaar voor inzet van externe onderzoeksexpertise. Zoals in de tweede monitor al aangekondigd is het in 2015 niet nodig geweest een beroep te doen op dit budget. 27

Op prestatie 3.6.4 wordt tevens het jaarlijkse resultaat van het Revolving Fund verantwoord. Het Revolving Fund maakt het mogelijk om grond te verwerven vooruitlopend op plannen die binnen 3 jaar klaar zijn. Op het moment dat het plan is uitgevoerd, is de grond weer verkocht. De resultaten van deze transacties komen jaarlijks tezamen met het saldo van de overige kosten (taxatiekosten, afwaardering van gronden) en opbrengsten van het Revolving Fund via het rekeningresultaat ten gunste of ten laste van de algemene reserve. het Fonds moet in meerjarig perspectief minimaal budgettair neutraal zijn. De verantwoorde baten op prestatie 3.6.4, ter grootte van 0,9 miljoen, hebben betrekking op het revolving Fund. De baten bestaan uit positieve grondtransactieresultaten bij de inbreng van gronden in het landinrichtingsproject Olst - Wesepe. Bovendien kon een deel van de gevormde voorziening voor revolving fund-gronden vrijvallen vanwege gestegen marktprijzen. 3.8.3 Natuurbeheer in de Ecologische Hoofdstructuur. Binnen deze prestatie is een budget beschikbaar voor De Gooiermars. Met een doeluitkering van het rijk (Koopmansgelden) zijn in het verleden twee agrarische bedrijven aangekocht. De bijbehorende grond is inmiddels ingezet voor realisatie van 60 ha nieuwe natuur. Beide voormalige agrarische erven zijn beschikbaar voor burgerbewoning. Eén van beide erven is inmiddels verkocht. De resterende middelen uit de doeluitkering zijn in december 2014, middels een beschikking aan de gemeente Deventer, ingezet voor de vorming van een beheerfonds voor genoemde nieuwe natuur. Eind december 2014 is het nog resterende deel van de eerste kavel verkocht. Bij de jaarrekening 2014 heeft u besloten de verkoopopbrengst beschikbaar te houden, om deze tezamen met de opbrengst van de te verkopen tweede kavel in te zetten voor aanvulling van het beheerfonds en voor de oprichting van een gebiedsfonds Gooiermars. De verkoop van de tweede kavel is in 2015 niet gerealiseerd. Om die reden stellen wij u voor het budget voor de Gooiermars, afkomstig uit de verkoop van de eerste kavel, via een resultaatbestemming bij deze jaarrekening beschikbaar te houden voor aanvulling van het beheerfonds en oprichting van een gebiedsfonds Gooiermars. Voorstel: 70.000 ten gunste van de exploitatie 2016 (prestatie 3.1.5 Beheer landschap). 3.8.5 Beleidsontwikkeling natuur en landschap. Het budget voor prestatie 3.8.5 Beleidsontwikkeling natuur en landschap bedraagt 0,44 miljoen. Dit budget is onder andere beschikbaar voor werkzaamheden in het kader van beleidsontwikkeling die niet binnen de eigen capaciteit kunnen worden opgevangen. Daarvan is in beperkte mate gebruik gemaakt waardoor 0,15 miljoen van dit budget resteert. Het budget voor deze prestatie wordt tevens ingezet in nauwe samenhang met het budget voor prestatie 3.8.6 binnen dit beleidsdoel. In het kader van stimulering natuur breed zijn in 2015 veel pilots in uitvoering genomen gericht op vergroting van betekenis van natuur voor mensen en het verbeteren van de relatie tussen natuur en economie, in samenhang met het verbeteren van de situatie voor de natuur zelf. Het werken aan beleidsontwikkeling door middel van pilots willen wij in 2016 continueren en uitbouwen. Stimulering natuur breed is in 2016 ondergebracht onder prestatie 3.3.1 Versterken samenhang economie, natuur en samenleving. Het beschikbare budget in 2016 bedraagt 0,7 miljoen. Binnen dit budget is slechts beperkt ruimte voor nieuwe pilots in het kader van stimulering natuur breed. Om een goed vervolg te kunnen geven aan de ingezette koers, en daarmee verdere invulling te geven aan de geformuleerde doelen voor deze prestatie, stellen wij u voor om de resterende 0,15 miljoen voor deze prestatie te bestemmen voor het budget 2016 van prestatie 3.3.1. Resultaatbestemming ten gunste van de exploitatie 2016, prestatie 3.3.1 Versterken samenhang economie, natuur en samenleving. 3.8.7 Monitoring natuurbeleid en landschapsbeleid. Het budget voor prestatie 3.8.7 (monitoring) bedraagt structureel 0,35 miljoen. In 2015 en 2016 is 28

incidenteel extra budget beschikbaar, respectievelijk 0,43 miljoen en 0,48 miljoen. Het totale budget in 2015 bedraagt daarmee 0,78 miljoen. Hiervan is 0,4 miljoen besteed. Reden is dat de monitoring voor agrarisch natuurbeheer in 2016 start. Bovendien zijn de kosten van de PAS-monitoring dit jaar nog lager als gevolg van vaststelling van de PAS medio 2015. De komende jaren worden de monitoringkosten hoger als gevolg van genoemde ontwikkelingen. Bij de tweede monitor 2015 hebben wij daarom al aangekondigd 2015 een voorstel tot resultaatbestemming te doen om het niet bestede budget beschikbaar te houden voor dekking van de monitoringkosten in de komende jaren. Via de eerste monitor 2016 doen wij u een voorstel om de beschikbare budgetten conform het verwachte bestedingsritme over de komende jaren te verdelen. 3.9.2 Programmatische Aanpak Stikstof en Natura 2000, opbouw en onderhoud systeem. Voorstel: Resultaatbestemming van 408.000 ten gunste van de exploitatie 2016 (prestatie 3.5.6 Voor prestatie 3.9.2 is een budget van 1,5 miljoen beschikbaar. Zoals in de tweede monitor aangekondigd is van dit budget 0,55 miljoen niet besteed. Hiervan vloeit 0,15 miljoen terug naar de uitvoeringsreserve EHS. Deze middelen blijven in die reserve beschikbaar voor uitvoering van deze prestatie in de komende jaren. Het overige deel van het budget is afkomstig uit de algemene middelen. Deze onderbesteding in 2015 heeft te maken met de latere invoeringsdatum van de PAS in 2015 en de nadere uitwerkingsactie op het programma die nog in 2016 doorlopen. Deze gelden zullen dus benodigd blijven, te meer daar inmiddels landelijk duidelijk is geworden dat er ook meerkosten zijn ontstaan met name door langere voorbereidingstijden en uitgebreidere metingen en rapportages. Gezien het feit dat de systematiek van de PAS nog in ontwikkeling is en er besprekingen plaats gaan vinden tussen het rijk en het Inter Provinciaal Overleg over te verwachten meerkosten van de PAS wordt voorgesteld ook de niet bestede middelen op dit deel van het budget beschikbaar te houden voor uitvoering van deze prestatie in de komende jaren. Voorstel: reguliere resultaatbestemming ( 400.000) ten gunste van de exploitatie 2016 (prestatie 3.2.1 Opstellen en actualisatie beheerplannen Natura2000). 3.9.3 Kaderstelling voor en uitvoering van groene wetten. Het budget voor prestatie 3.9.3 Kaderstelling en uitvoering van groene wetten bedraagt 2,0 miljoen. Dit budget bestaat uit drie deelbudgetten: het budget voor vergunningverlening in het kader van de groene wetten ( 1,5 miljoen), een budget voor het ontheffingenbeleid ( 0,3 miljoen) en een uitvoeringsbudget ( 0,2 miljoen) waaruit onder andere de subsidie aan de Fauna beheer eenheid wordt gedekt. Van dit budget resteert bijna 0,1 miljoen. Dit bedrag is een saldo van onderstaande afwijkingen op genoemde deelbudgetten. - Het budget voor vergunningverlening is overschreden met 0,2 miljoen. Als gevolg van gerechtelijke uitspraken en wetswijzigingen (Besluit emissiearme huisvesting) zijn veel extra werkzaamheden verricht. Daarnaast zijn in 2015 meer vergunningaanvragen afgewikkeld dan voorzien bij de tweede monitor. Als gevolg hiervan is het budget voor vergunningverlening met 0,2 miljoen overschreden. Overigens zijn de legesopbrengsten als gevolg hiervan ook bijna 0,2 miljoen hoger dan verwacht bij de tweede monitor. - Van het budget voor het ontheffingenbeleid resteert 0,2 miljoen. Zoals bij de eerste monitor gerapporteerd is dit budget, in dit eerste jaar van uitvoering van dit beleid, slechts ten dele besteed. De resterende middelen vloeien terug naar de uitvoeringsreserve EHS. - Van het uitvoeringsbudget resteert bijna 0,1 miljoen. De begrote baten voor deze prestatie bedragen bijna 2,0 miljoen. De baten bestaan uit de legesopbrengsten voor vergunningen in het kader van de groene wetten. De gerealiseerde baten bedragen ruim 1,7 miljoen. Daarmee liggen de baten 0,2 miljoen hoger dan verwacht bij de tweede monitor. Bovenstaand is al aangegeven dat meer vergunningen zijn afgegeven dan verwacht ten tijde van het opmaken van de tweede monitor. 3.9.5 Vergoeden van schade via Faunafonds. In 2015 is een voordelige afrekening van bijna 0,3 miljoen ontvangen over het jaar 2014. 29