Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Voorstelnummer Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder 16 april 2012 10 2012/ n.v.t. wethouder J. (Ans) Otterloo-Ripperda Kenmerk 12.009631 *12.009631* Datum B&W-besluit 27 maart 2012 Onderwerp Voorstel tot het vaststellen van het Beleidskader Wet werken naar vermogen INLEIDING Het kabinet heeft zich voorgenomen om met minder geld meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen en om dat te bereiken heeft zij één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt gecreëerd. Deze regeling heeft vorm gekregen in de Wet werken naar vermogen (WWNV), die naar alle waarschijnlijkheid per 1 januari 2013 wordt ingevoerd. De WWNV wordt een brede voorziening met zoveel mogelijk gelijke rechten, plichten en arbeidsmarktkansen voor mensen met arbeidsvermogen, die nu nog gebruik maken van de verschillende regimes van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw), Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wet Wajong) en de Wet werk en bijstand (Wwb)/Wet investeren in jongeren (WIJ). De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de WWNV, waarbij wordt opgemerkt, dat de re-integratie van Wajongers nieuw is voor de gemeente. De overige regelingen voert de gemeente al uit. De uitkeringsvoorwaarden, financiering, ondersteuning en uitvoering van de huidige regelingen worden met de nieuwe wet zoveel mogelijk gelijk getrokken. Hierbij wordt de huidige beoordelings- en verantwoordingssystematiek van de Wwb als uitgangspunt genomen. De uitvoering van de WWNV gaat gepaard met bezuinigingen. Op alle re-integratiebudgetten wordt gekort, waarbij het kabinet aangeeft, dat door het ontschotten van de verschillende budgetten en de inzet van het instrument loondispensatie gemeenten toch meer mensen aan het werk kunnen helpen. Begin februari 2012 is het wetsvoorstel WWNV openbaar gemaakt. Het wetsvoorstel geeft wel wat meer duidelijkheid, maar nog lang niet alle vragen worden hiermee beantwoord. Ook worden op een aantal terreinen (onder andere toegangstoets voor loondispensatie en het bepalen van de individuele loonwaarde ) nog algemene maatregelen van bestuur opgesteld, waaraan de gemeenten zich moeten gaan houden. Tevens kunnen er nog wijzigingen worden doorgevoerd naar aanleiding van de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel en de evaluatie van de uitkomsten van diverse pilots, die in het kader van de WWNV al worden uitgevoerd. Het voorliggende Beleidskader zal dus niet op alle vragen een antwoord kunnen geven, maar de hoofdlijnen van de WWNV en daaruit volgend het gemeentelijk beleid worden wel beschreven. BEOOGD RESULTAAT Het doel van het vaststellen van dit Beleidskader is om richtinggevende hoofdlijnen te krijgen voor de verdere beleidsontwikkeling en beleidsuitvoering op het gebied van de WWNV. Het 12.009631 1
Beleidskader gaat dus in op de hoofdlijnen, waarna een nadere concretisering zal plaatsvinden in een nog op te stellen Beleidsplan WWNV, dat na de zomer van 2012 ter besluitvorming zal worden voorgelegd. KADER Wet werken naar vermogen (WWNV) ARGUMENTEN In dit voorstel zal alleen beknopt de inhoud van het voorgestelde gemeentelijk WWNV-beleid worden beschreven, zoals in het bijgevoegde Beleidskader verwoord staat in hoofdstuk drie. Voor een weergave van de hoofdlijnen van de Wet werken naar vermogen zelf wordt verwezen naar hoofdstuk twee van het bijgevoegde Beleidskader. Gelet op de uitgangspunten van de WWNV en de daarmee gepaard gaande bezuinigingen is het van belang om een verantwoord evenwicht te vinden tussen enerzijds een beroep doen op de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers en anderzijds het zorg dragen voor het ondersteunen van diegenen die (nog) niet op eigen kracht kunnen meedoen aan de samenleving. Dit leidt tot de onderstaande visie, die als basis geldt voor het voorliggende Beleidskader: Iedere inwoner van de gemeente werkt naar vermogen en is primair zelf verantwoordelijk voor zijn of haar rol in de maatschappij en in het bijzonder voor het vinden van werk. De gemeente zal alleen de inwoners,die daar zelf niet toe in staat zijn daar waar nodig faciliteren. De bijbehorende missie is: "Iedereen kan en doet iets". Deze slogan laat in één zin zien wat onze belangrijkste waarden zijn, hoe we met onze burgers willen omgaan (waar nodig burgers faciliteren om mee te kunnen doen aan de samenleving) en wat we van hen verwachten (actieve inzet van een ieder). Algemene uitgangspunten In het Beleidskader wordt een aantal algemene uitgangspunten geformuleerd om de visie te realiseren. De belangrijkste punten worden hierna behandeld. Stimuleren van eigen kracht van de klant De eigen kracht van de klant wordt gestimuleerd. Daarbij vindt er een verschuiving plaats van het plaatsen van klanten op trajecten ("bij de hand nemen") naar het geven van informatie en advies ("de weg wijzen") en het maken van afspraken ("eigen verantwoordelijkheid"), zodat de klant zelf kan werken aan verplichtingen. Wederkerigheid Klanten krijgen, zoals aangegeven, meer ruimte maar ook meer verantwoordelijkheid om zelf actief te werken aan re-integratie en het verwerven van een baan. Wanneer het verwerven van een reguliere baan echter (nog) niet lukt, zullen we van klanten eisen, dat ze werken naar vermogen (wederkerigheid), bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk of werk met behoud van een uitkering. Vanaf 2012 is het namelijk voor gemeenten mogelijk om een uitkeringsgerechtigde wat terug te laten doen voor zijn uitkering. Deze wederkerigheid, ook wel tegenprestatie naar vermogen genoemd, moet om die reden in ieder geval dan ook nuttig zijn voor de maatschappij (en niet in eerste instantie voor de persoon zelf). Er wordt uiteraard bij voorkeur wel gekeken naar werkzaamheden, die zowel voor de maatschappij als voor de klant nuttig zijn, zodat het verrichten van de tegenprestatie tevens bijdraagt aan de verdere competentieontwikkeling van de klant, waardoor uiteindelijke toetreding tot de reguliere 12.009631 2
arbeidsmarkt wordt vergemakkelijkt. Er geldt wel een aantal voorwaarden voor de tegenprestatie naar vermogen. Deze voorwaarden worden in het Beleidskader beschreven. Voor een goede invulling van de wederkerigheid doen we een beroep op de maatschappelijke organisaties om hiervoor ruimte te bieden. Samenwerking met werkgevers en sociaal aanbesteden Om de doelstellingen van de WWNV te realiseren is het van belang om (nog) intensiever samen te gaan werken met werkgevers, waarbij de vraag van de werkgevers centraal staat. Wij zullen (groeps)arrangementen aan bedrijven aanbieden en daarin zijn maatwerk, ontzorgen en begeleiden (op de werkvloer) de kernwoorden. Verder is het van belang om het Sociaal Aanbesteden (ook wel social return of investment genoemd) nog verder vorm te geven. Sociaal Aanbesteden is kortgezegd het koppelen van sociale doelstellingen aan gemeentelijke aanbestedingen voor diensten, werken en producten. In de toekomst moet dit nog verder worden uitgewerkt,waarbij ook de borging van de afspraken een belangrijk onderdeel is. Dit alles is van belang om ook op deze wijze zoveel mogelijk mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te krijgen bij reguliere werkgevers. Integrale voorzieningen Als gevolg van de teruglopende budgetten is het noodzakelijk om de beschikbare middelen zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten. Hierbij is het ook van belang om te bekijken of er integraal voorzieningen kunnen worden aangeboden op het raakvlak van participatie, zorg, welzijn en Wmo. We denken hierbij bijvoorbeeld aan een vorm van dagbesteding of vrijwilligerswerk bij een welzijnsorganisatie. Van deze voorzieningen kunnen dan meerdere doelgroepen gebruik maken. Bij de uitwerking van dit punt in het Beleidsplan WWNV zal dan ook nadrukkelijk worden gekeken naar de gedeeltelijke overlap van de doelgroep van de WWNV met de doelgroep, die vanaf 2013 extramurale begeleiding ontvangt van de gemeente (Decentralisatie Begeleiding). Prioriteiten in beleid en doelgroepen Mede gezien de bezuinigingen zal er, sterker dan tot nu toe is gedaan, een echte keuze moeten worden gemaakt, welke doelgroepen in ons beleid prioriteit hebben. Klanten met mogelijkheden om te groeien krijgen in het Beleidskader de voorkeur boven klanten zonder groeipotentieel. De inzet van participatievoorzieningen voor deze doelgroep heeft meer effect en kan uiteindelijk leiden tot uitstroom naar werk. De focus ligt dus op uitstroom naar betaald werk. Klanten zonder groeipotentieel ondersteunen we in ieder geval via Wmo- en welzijnsvoorzieningen. Deze voorzieningen zijn beschikbaar voor alle inwoners van de gemeente. De geformuleerde lijn is een breuk met het beleid in het verleden. In het verleden werd heel nadrukkelijk op elke doelgroep het participatie- of re-integratiebudget ingezet ongeacht of dit tot groei leidde. We moeten echter keuzes maken en onderkennen, dat er ook een grens zit aan de groei, die mensen kunnen maken. Dit betekent echter niet, dat we mensen afschrijven en aan de kant laten staan. Zolang er sprake is van groei investeren wij heel nadrukkelijk en tevens zorgen wij ervoor dat een ieder, naar vermogen, actief is. Aanvaarding van het uitgangspunt, dat we vanuit het Participatiebudget alleen nog investeren in trajecten voor klanten met een groeipotentieel betekent, dat we een dubbel doelgroepenbeleid voeren. De indeling van klanten in de schillen Werken, (Werkend) leren en Meedoen bepaalt vooral de aard van de instrumenten, die ingezet worden en het groeipotentieel bepaalt aanvullend daarop welke instrumenten worden ingezet. Het groeipotentieel zal daarom ook periodiek bij elke klant worden vastgesteld. Hierbij is het van belang om een eenduidige diagnose en meting van het groeipotentieel op basis van loonwaarde vast te stellen. Hierdoor 12.009631 3
kan ook een betere doorstroom vanuit de schillen en vanuit de verschillende organisaties plaatsvinden. Indien besloten wordt om dit dubbele doelgroepenbeleid niet te gaan voeren, dan moet er rekening mee worden gehouden, dat de steeds schaarsere middelen over een grotere groep mensen moet worden verdeeld en dat dit de effectiviteit van het beleid niet ten goede zal komen. Er wordt dan ook geadviseerd om het Participatiebudget alleen nog in te zetten voor mensen, die groeipotentieel hebben. DRAAGVLAK De Cliëntenraad WWB is al in een vroegtijdig stadium betrokken bij het opstellen van het Beleidskader. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een formele inspraakreactie. Hierbij wordt opgemerkt, dat de Wmo Adviesraad Olst-Wijhe met een ongevraagd advies heeft laten weten dat zij achter de inspraakreactie van de Cliëntenraad WWB staat. De inspraakreactie van de Cliëntenraad WWB bevat opmerkingen, adviezen en bovenal veel vragen. De reactie ligt, voorzien van ons commentaar daarop, voor u op de gebruikelijke wijze ter inzage. Kort samengevat komt het advies van de Cliëntenraad WWB erop neer, dat zij zich zorgen maakt over de gevolgen van het invoeren van de toets op het huishoudinkomen en de stapelingseffecten vanwege de combinatie met andere bezuinigingsmaatregelen. Zij pleit er dan ook voor om deze gevolgen nauwlettend in de gaten te houden. Verder vraagt de Cliëntenraad WWB zich af of de gemeente wel voldoende middelen ontvangt om de noodzakelijke instrumenten in te kunnen zetten om de doelstelling van de WWNV te realiseren. Naast het ontzorgen van de werkgevers bij het in dienst nemen van mensen met een arbeidsbeperking vraagt de Cliëntenraad ons om er alles aan te doen om ook de betreffende medewerkers te ontzorgen, aangezien zij naast hun baan ook vaak een aanvullende uitkering ontvangen, waaraan rechten en plichten zijn verbonden. Verder heeft de Cliëntenraad veel vragen gesteld over de uitvoering van de WWNV en dan in het bijzonder over het instrument loondispensatie. Deze vragen hebben er deels toe geleid, dat er in dit Beleidskader bij een aantal onderwerpen een nadere toelichting is gegeven en voor de resterende vragen en opmerkingen is aangegeven dat hier verder op in wordt gegaan in het nog op te stellen Beleidsplan WWNV. Over het geheel genomen kunnen wij ons vinden in de inspraakreactie van de Cliëntenraad WWB en in de verdere beleidsontwikkeling zullen wij samen met hen bekijken op welke wijze wij vorm en inhoud kunnen geven aan de geformuleerde adviezen en opmerkingen. FINANCIËLE CONSEQUENTIES Zoals in de inleiding al is aangegeven gaat de komst van de WWNV gepaard met bezuinigingen. De belangrijkste twee ontwikkelingen op dit gebied worden hier beschreven. Voor een meer uitgebreide toelichting wordt verwezen naar de financiële paragraaf in het Beleidskader. Participatiebudget Onder de WWNV wordt gewerkt met één ongedeeld Participatiebudget. Dit bestaat uit het huidige Participatiebudget (het re-integratiebudget voor de Wwb, de inburgeringsmiddelen en de educatiemiddelen), het Wsw-budget en daarnaast hevelt het Rijk geld over vanuit het reintegratiebudget Wajong van het UWV. Op dit Participatiebudget wordt flink bezuinigd, omdat het Rijk van mening is,dat door meer kennis van de best bewezen aanpak en verdere professionalisering van het re-integratieproces de middelen effectiever en doelmatiger kunnen worden ingezet. In 2012 is er door het rijk al flink bezuinigd op het huidige Participatiebudget waaruit de gemeente onder andere de re-integratie-instrumenten moet betalen. In 2011 bedroeg dit budget 12.009631 4
voor onze gemeente nog 630.000,- terwijl het budget in 2012 nog maar 405.000,- bedraagt. Omgerekend betreft dit dus een daling van 36% (!!!) van het budget. Er zijn dus nu al veel minder middelen beschikbaar om re-integratie-instrumenten van te betalen en de verwachting is dat er in de toekomst nog meer bezuinigd gaat worden. Wsw-budget Het Wsw-budget, dat straks onderdeel gaat uitmaken van het Participatiebudget WWNV, staat onder druk, doordat het subsidiebedrag per SW-medewerker steeds verder afneemt. Het Rijk gaat het subsidiebedrag afstemmen op een inkomen van 100% van het wettelijk minimumloon, terwijl het gemiddelde Cao-loon ongeveer 120% van het wettelijk minimumloon bedraagt. Het subsidiebedrag bedroeg in 2010 nog 27.080,- per medewerker, terwijl het bedrag in 2015 nog 22.050,- per medewerker is. Hierbij speelt ook, dat bepaald is, dat bestaande (CAO-) rechten van huidige Wsw-ers worden gerespecteerd en dat alle mensen, die op 1 januari 2013 werkzaam zijn in de Wsw of voor 15 mei 2011 Wsw-geïndiceerd en op de wachtlijst staan onder de werkingssfeer van de "oude" Wsw vallen en dus hun rechten en loon behouden. Aangezien de loonkosten in die jaren wel doorstijgen, wordt het verschil tussen het subsidiebedrag en de daadwerkelijke loonkosten steeds groter. Sallcon heeft berekend, dat dit tekort voor heel Sallcon in 2015 ruim 5,5 miljoen euro bedraagt. Dit verschil kan niet meer worden opgevangen binnen de bedrijfsvoering en dus is het noodzakelijk om de Sociale Werkvoorziening te herstructureren. Om het transitieproces te ondersteunen heeft het Rijk een landelijke herstructureringsfaciliteit van 400 miljoen euro voor de periode 2012-2018 beschikbaar gesteld. Hierbij wordt wel opgemerkt, dat er een cofinancieringverplichting van 25% geldt voor het bedrag, dat van het Rijk wordt ontvangen. De herstructureringsfaciliteit heeft alleen betrekking op de aanpassing van de uitvoering van de Wsw en de daarmee gepaarde gaande kosten. De faciliteit is nadrukkelijk niet bestemd om exploitatietekorten af te dekken. De herstructureringsfaciliteit wordt in tranches beschikbaar gesteld en alleen uitbetaald als de gestelde doelen zijn gerealiseerd. Het gevolg zal dan tevens zijn, dat de bestaande Gemeenschappelijke Regeling Sallcon zal moeten worden aangepast. Over het herstructureringsplan informeren wij u op een later tijdstip. AANPAK/UITVOERING Na de vaststelling van dit Beleidskader zal in nauwe samenwerking met onze ketenpartners (inclusief de Cliëntenraad WWB) dit kader verder uitgewerkt worden in een Beleidsplan WWNV waarin meer dan in dit Beleidskader de uitwerking naar instrumenten plaatsvindt. Tevens wordt dan beoordeeld op welke wijze het beleid op een zo efficiënt mogelijke wijze uitgevoerd kan worden. Hierbij wordt gezien de al nauwe samenwerking nadrukkelijk gekeken naar de mogelijkheden om nog meer samen te gaan werken met de gemeente Deventer. De genoemde stukken en de noodzakelijke verordeningen in het kader van de WWNV worden in het najaar van 2012 ter besluitvorming voorgelegd. Gezien de omvangrijke wijzigingen wordt in het Beleidskader voorgesteld om in 2014 het eerste uitvoeringsjaar van de WWNV te evalueren. Dit betreft dan zowel het Beleidskader, het Beleidsplan (inclusief de verordeningen) als de gekozen uitvoeringsorganisatie. VOORSTEL Voorgesteld wordt om in te stemmen met het Beleidskader Wet werken naar vermogen. Burgemeester en wethouders van Olst-Wijhe, 12.009631 5
de secretaris, de burgemeester, A. (Arie) Oeseburg. A.G.J. (Ton) Strien. Informatie in te winnen bij: Michel Bruggeman Doorkiesnummer: 0570-56 8142 12.009631 6
Nr. 2012/.. Onderwerp Besluit tot het vaststellen van het Beleidskader Wet werken naar vermogen De raad van de gemeente Olst-Wijhe; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 27 maart 2012, nr. 2012/..; gelet op het wetsvoorstel Wet werken naar vermogen besluit: in te stemmen met het Beleidskader Wet werken naar vermogen. Aldus besloten in de openbare raadsvergadering d.d. De raad voornoemd, de griffier, de burgemeester, B.A. (Bart) Duursema. A.G.J. (Ton) Strien. 12.009631 7