Hof van Twente Lokaal gezondheidsbeleid Hof van Twente 2014-2017 Vitale coalities Betere gezondheid, meer Participatie Hof van Twente, oktober 2014 Wethouder: Manager: Auteur: Pieter van Zwanenburg mr. Adrie Ouwehand drs. Wendy Bent -de Bont
Inhoudsopgave Voorwoord... 1 1 Inleiding... 2 1.1 Vitale coalities... 2 1.2 Maatschappelijke relevantie... 2 2 Regionale notitie Vitale Coalities... 4 2.1 Hoofddoelstelling:... 4 2.2 Subdoelstellingen:... 4 2.3 De gekozen thema s:... 4 3 Lokale gezondheid Hof van Twente... 6 3.1 De Twentse gezondheid... 6 3.1.1 Levensverwachting... 6 3.1.2 Leefstijl... 6 3.2 De Hofse gezondheid... 6 3.2.1 Vergrijzing punt van aandacht in Hof van Twente... 6 3.2.2 De gezondheid in Hof van Twente beter dan Twente... 7 3.2.3 Leefstijl in Hof van Twente kan op een aantal aspecten beter... 7 3.2.4 Aandacht voor sociale omgeving blijft belangrijk... 8 3.2.5 Fysieke omgeving in Hof van Twente goed... 8 3.2.6 Zorg- en voorzieningengebruik in Hof van Twente vergelijkbaar met Twente... 9 3.3 Gezondheidsagenda 2014-2017... 9 3.3.1 Speerpunten 2014-2017 mbt doelgroep ouderen:... 9 3.3.2 Speerpunten 2014-2017 mbt doelgroep volwassenen:... 9 3.3.3 Speerpunten 2014-2017 mbt doelgroep jeugd:...10 3.3.4 Overige speerpunten 2014-2017...10 3.3.5 Enkele aandachtspunten...10
4 Politieke gezondheidsagenda...11 4.1 Alcohol- en drugsmatiging onder jeugd...11 4.2 Vitaal milieu...11 5 Vitale Coalities...13 5.1 Bewegen en voeding...13 5.2 Doe groen...13 5.3 Collectieve preventie GGZ...14 5.4 Verbinden 0e en 1e lijn...14 6 Bijlagen...15 6.1 Notitie Vitale coalities (2013)...15 6.2 Handreiking vitale coalities (2012)...15 6.3 Gezondheid op de rails (2013)...15
Voorwoord Voor u ligt de nota Gezondheidsbeleid 2014-2017: Betere gezondheid, meer Participatie van de gemeente Hof van Twente. Dit lokaal gezondheidsbeleid is niet los te zien van de huidige ontwikkelingen binnen het sociale domein. Met de transities van de AWBZ, de Jeugdzorg en de Participatiewet hebben wij als gemeente meer taken en bevoegdheden gekregen als het gaat om de zorg voor kwetsbare mensen. Een goed gezondheidsbeleid kan hierin van toegevoegde waarde zijn. Wij zijn namelijk van mening dat een gezonde leefstijl leidt tot een grotere mate van zelfredzaamheid en actieve participatie. Op dit moment zijn ook binnen de gemeente Hof van Twente mensen die te weinig bewegen, nog steeds roken, veel drinken en meer eten dan goed voor ze is. In combinatie met stress leidt een ongezonde leefstijl tot suiker-, hart- en vaatziektes en/of overgewicht met allerlei fysieke en psychische aandoeningen. Gelet op onze (wettelijke) verantwoordelijkheid willen wij onze inwoners aansporen tot een actieve en gezonde levensstijl. Daarbij hebben we extra aandacht voor mensen in een kwetsbare positie. Door te investeren in gezondheid investeren wij in preventie. Pieter van Zwanenburg Wethouder Sociaal Domein 1
1 Inleiding 1.1 Vitale coalities Krachtens de Wet publieke gezondheid is elke gemeente verplicht zijn ambities op het gezondheidsbeleid vast te leggen in een gemeentelijke nota gezondheidsbeleid. Met deze nota voldoen wij aan deze verplichting. De nota is gebaseerd op de regionale notitie Vitale Coalities, betere gezondheid, meer participatie, die in december 2012 in de Bestuurscommissie Publieke Gezondheid is vastgesteld. Met de vaststelling van deze regionale notitie hebben de wethouders Publieke Gezondheid van de 14 Twentse gemeenten zich gecommitteerd aan de werkwijze Vitale Coalities. Wat inhoudt dat we tussen de verschillende gemeentelijke beleidsterreinen én de publieke gezondheid coalities vormen die elkaars doelstellingen versterken. De vraagstelling die we met het nieuwe gezondheidsbeleid willen beantwoorden is: Hoe kunnen wij de kansen op meer gezondheid en de kansen op meer gezond gedrag van burgers stimuleren met het doel meer gezonde jaren en meer vitaliteit? Deze vraag is mede gebaseerd op het feit dat we steeds meer zien dat de manier waarop wij omgaan met ziekte en zorg niet meer past in deze tijd. Dat niet de ziekte centraal moet staan, maar dat de gezondheid centraal moet staan en niet de zorg voor de ziekte, maar het gedrag dat leidt tot gezondheid. Deze omslag in het denken heeft landelijk geleid tot de leus: van zz (zorg voor ziekte) naar gg (gezond gedrag). De boodschap is duidelijk; minder focussen op ziekte en veel meer op gezondheid en de dingen die mensen zelf nog kunnen. Hoe kunnen we met slim organiseren dit bereiken? De doorbraak ligt in het bundelen en verbinden van de gemeentelijke beleidsterreinen door het aangaan van zogenaamde vitale coalities, binnen en vervolgens buiten het gemeentehuis. Met deze krachtenbundeling - dichtbij de burger - komen tot meer gezonde jaren. 1.2 Maatschappelijke relevantie Vanuit financieel oogpunt is het ook nodig hierop in te zetten. Gezondheid is een belangrijke voorwaarde om te participeren in de samenleving. Burgers die zich goed en gezond voelen, nemen deel aan de samenleving; ze gaan naar school, kunnen werken en zijn maatschappelijk actief in de buurt en in het verenigingsleven. Ongezonde mensen doen een beroep op ondersteuning en zorg; vooral bij de gemeente omdat mensen 'dichtbij' een beroep doen op allerlei voorzieningen. Door in zetten op vitale coalities willen wij komen tot betere gezondheid en meer participatie. Aanpalend aan het domein van de publieke gezondheidszorg krijgt de gemeente steeds meer onderdelen en verantwoordelijkheden vanuit de AWBZ naar zich toe. Het betreft de jeugdzorg, het domein van de AWBZ en de zorgverzekeringswet. Dit betekent dat de gemeente een belangrijke speler wordt in een complex krachtenveld met nieuwe maatschappelijke uitdagingen. Er is bestuurlijke urgentie ontstaan in het sociale domein, in het bijzonder in de publieke gezondheidszorg om krachten te bundelen. Nu investeren in preventie, voorkomt dat de gemeentelijke financiën te zeer belast worden met uitgaven voor zorg. Nu investeren in preventie draagt bij aan het welzijn van de individuele burger. 2
Vitale Coalities is een werkwijze die aansluit bij de verwachte outcome in deze context van de decentralisaties en transformaties, zijnde: meer zelfredzaamheid, meer eigen kracht en meer meedoen van burgers. Een integrale aanpak in het sociale domein is van groot belang om deze omvangrijke opgave succesvol te kunnen uitvoeren. De conclusie is dat er meer dan nu verbanden moeten worden gelegd om synergie te behalen. Voor het beïnvloeden van gezondheidsproblemen zijn vooral maatregelen en acties nodig vanuit andere beleidsterreinen dan (publieke) gezondheidszorg. Andersom kan gezondheid (preventie) een bijdrage leveren aan doelstellingen van verschillende gemeentelijke beleidssectoren. Bij het opstellen van dit lokaal gezondheidsbeleid zijn de Vitale Coalities binnen de eigen gemeente geïnventariseerd en zijn mogelijkheden om nieuwe Vitale Coalities aan te gaan verkend. 3
2 Regionale notitie Vitale Coalities In de regionale notitie Vitale Coalities zijn de volgende algemene doelstellingen geformuleerd voor het gezondheidsbeleid in de Twentse gemeenten in de komende 4 jaar: 2.1 Hoofddoelstelling: Het bevorderen van de gezondheid en vitaliteit van de Twentse burger. 2.2 Subdoelstellingen: 1. Het beperken van gezondheidsrisico s in het gedrag van onze inwoners. 2. Het bevorderen van bewegen en het leveren van fysieke inspanning van onze inwoners. 3. Het benutten van de mogelijkheden die de fysieke omgeving ons biedt om te komen tot gezondheidbevorderend gedrag. 4. Het verbinden van de 0e en 1e lijn waardoor we de samenhang in de hulp en zorgstructuur in de wijk versterken. De geformuleerde doelstellingen sluiten naadloos aan bij de gemeentelijke ambities die geformuleerd zijn in de in juni 2012 door de regioraad vastgestelde bestuursagenda van GGD Twente. Deze ambities luiden: Inwoners van Twente leven minimaal net zo lang in gezondheid als in de rest van Nederland. De Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden. Ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden. In Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid. Nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd. Infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd. Inwoners die buiten de reguliere hulpverlening vallen, worden actief beschermd. 2.3 De gekozen thema s: In april 2012 is gekozen voor drie inhoudelijke thema s en één procesthema. 1. Bewegen en voeding; Bewegen op maat, afgestemd op doelgroep, behoefte burgers, gecombineerd met gezonde voeding. 2. Doe groen; Inrichting openbare ruimte en groen verzilveren voor welzijn en ontmoeten: Uitgenodigd worden voor bewegen en doen in de wijk. 3. Collectieve preventie GGZ; Op tijd interveniëren ( weerbaar maken ) met als doel gezond meedoen ; 4. Verbinden 0e en 1e lijn; Preventie (0e lijn) een eerstelijnszorg verbinden door benutten rol huisarts en praktijkondersteuners en voorliggende (preventie)voorzieningen om vooral risicogroepen en chronisch zieken (waaronder kwetsbare ouderen) te bereiken. 4
Figuur 1: Relatie bestuurlijk kader en gekozen thema s Gemeentelijke politiek /maatschappelijke uitdagingen Hulpstructuur zorg in de wijk Vitaliteit van burgers en samenleving Gewenst effect LGB - meer zelfredzaamheid - meer eigen kracht - meer participatie Leefomgeving Beperken gezondheidsrisico s Bewegen en sport Verbinden 0e en 1e lijn Doe groen Collectieve preventie GGZ Bewegen en voeding Thema s regionale nota lokaal gezondheidsbeleid 5
3 Lokale gezondheid Hof van Twente 3.1 De Twentse gezondheid 3.1.1 Levensverwachting De levensverwachting van de Twentenaar blijft achter bij die van de Nederlandse bevolking. De levensverwachting bij geboorte in Twente is 80 jaar. In Nederland is het 80,5 jaar. Gemiddelde sterfte in Nederland is 72 per 10.000 per jaar. In Twente is dit 76 per jaar. Vooral sterfte aan hart- en vaatziekten is hoger in Twente vergeleken met de rest van Nederland. 23 per 10.000 in Twente. 21 per 10.000 in Nederland. 3.1.2 Leefstijl Ook op het gebied van leefstijl scoort de Twentenaar slechter dan de gemiddelde Nederlander. Roken In Twente wordt meer gerookt dan in Nederland. Gemiddeld rookt 29% van de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder. Vooral in het noorden van het land is een hoog percentage rokers te vinden. Met 33% is Den Haag de regio met het hoogste percentage rokers, gevolgd door Twente (32%), Drenthe (32%), Zuid-Limburg (32%) en Groningen (31%). Deze regio's scoren ook significant hoger dan het landelijk gemiddelde. Alcohol In Twente wordt meer overmatig en zwaar gedronken dan in Nederland. Nederland is 18% van de bevolking van 12 jaar en ouder een overmatige of zware drinker. Het hoogste percentage overmatige en zware drinkers heeft de regio Gooi en Vechtstreek met 22%, gevolgd door Kennemerland (21%) en Hollands Noorden (21%). Deze regio's liggen samen met Twente (20%), Brabant-Zuidoost (20%) en Hart voor Brabant (20%) ook significant boven het landelijk gemiddelde. Onder overmatige en zware drinkers wordt verstaan: personen die gemiddeld per dag 3 of meer (mannen) of 2 of meer (vrouwen) glazen alcohol drinken (overmatig drinken) of personen die minstens 1 keer per week 6 of meer glazen alcohol op één dag drinken (zwaar drinken). Overgewicht In Twente is het percentage overgewicht hoger dan het Nederlands gemiddelde. In Nederland is gemiddeld 46% van de volwassenen te zwaar. Rivierenland (52%), Zuid- Holland Zuid (51%), Flevoland (51%) en Twente (49%) scoren het hoogst. Deze regio's scoren samen met Gelre-IJssel (49%) ook significant hoger dan het landelijk gemiddelde. 3.2 De Hofse gezondheid 3.2.1 Vergrijzing punt van aandacht in Hof van Twente In Hof van Twente wonen 35.215 mensen; 17.468 mannen en 17.747 vrouwen (januari 2013). Als we de verschillende kenmerken van de bevolking in Hof van Twente vergelijken met Twente en Nederland, doet Hof van Twente het relatief goed, maar er zijn ook een aantal punten die aandacht behoeven. In de Hof van Twente is, net als in de rest van Twente 6
en Nederland, sprake van een sterke daling van jongeren en volwassenen en een sterke stijging van ouderen: het percentage ouderen stijgt van 22% in 2013 naar 30% in 2040. 3.2.2 De gezondheid in Hof van Twente beter dan Twente Gezondheid is op verschillende manieren te meten. Vaak wordt gekeken naar het voorkomen van ziekten en aandoeningen, de levensverwachting, sterfte en doodsoorzaken, maar daarnaast wordt ook de ervaren gezondheid als maat voor gezondheid gezien. Op de meeste maten scoort Hof van Twente beter dan Twente en Nederland: De gemiddelde levensverwachting bij geboorte in Hof van Twente is 81,1 jaar en hiermee hoger dan in Nederland. De sterfte in Hof van Twente is lager dan in Twente en vergelijkbaar met Nederland. Hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage aan heupen en knieën en diabetes zijn de meest voorkomende chronische aandoeningen en beperkingen bij ouderen. Ervaren gezondheid in Hof van Twente is vergelijkbaar met Twente; het grootste deel ervaart hun eigen gezondheid als zeer goed tot goed. Laagopgeleide volwassenen rapporteren vaker hun gezondheid als slecht te ervaren dan hoogopgeleiden. Het voorkomen van depressieve gevoelens bij jongeren en het risico op depressie of angststoornis bij volwassenen is in Hof van Twente vergelijkbaar met Twente. Laagopgeleiden rapporteren dit vaker dan hoogopgeleiden. Hoewel ouderen in Hof van Twente minder vaak chronische aandoeningen, depressie, mobiliteitsbeperkingen en slecht ervaren gezondheid rapporteren vergeleken met de rest van Twente, is de verwachting dat door de sterke vergrijzing in Hof van Twente mobiliteitsbeperkingen en chronische aandoeningen, zoals hoge bloeddruk en suikerziekte, sterk zullen toenemen in de toekomst. 3.2.3 Leefstijl in Hof van Twente kan op een aantal aspecten beter Op landelijk niveau ontwikkelt een aantal leefstijlaspecten zich gunstig; (overmatig) alcoholgebruik neemt af bij jongeren en het ontbijt wordt minder vaak overgeslagen dan een aantal jaren geleden. Hoe staat het met de leefstijl in Hof van Twente ten opzichte van Twente? Ruim de helft van de volwassenen en ouderen heeft overgewicht. Ook bij kinderen wordt regelmatig overgewicht gerapporteerd. Overgewicht komt in alle leeftijdsklassen vaker voor bij laagopgeleiden. Het dagelijks eten van groenten wordt door jongeren in Hof van Twente beter gedaan dan in de rest van Twente. Bij ouderen en volwassenen is dit vergelijkbaar met Twente. Laagopgeleide volwassenen en ouderen geven minder vaak aan dagelijks groenten te eten dan hoogopgeleiden. Het eten van fruit wordt door ongeveer de helft van de jongeren en volwassenen gedaan, vergelijkbaar met Twente. Drieëntwintig procent van de jongeren uit Hof van Twente geeft aan wel eens te roken, hoger dan in de rest van Twente; vmbo-ers geven dit vaker aan dan havo/vwo-ers. Van de volwassenen rapporteert eveneens 23% te roken, vergelijkbaar met de rest van Twente. Laagopgeleide volwassenen geven vaker aan te roken dan hoogopgeleiden. In Hof van Twente geeft 59% (ten opzichte van 44% in heel Twente) van de jeugdrespondenten aan in de afgelopen 4 weken alcohol te hebben gedronken. Wanneer gevraagd wordt waar alcohol gedronken wordt, zijn de meest gegeven antwoorden in een 7
discotheek (34%) of (bij/met anderen) thuis (24%). In de drinkkeet wordt door 17% (ten opzichte van 11% in heel Twente) van de respondenten alcohol genuttigd. Bijna twee op de vijf leerlingen uit klas 2 en klas 4 in Hof van Twente geeft aan de afgelopen vier weken aan binge-drinken (vijf of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan; dit is hoger dan in de rest van Twente. Binge-drinken wordt vaker gerapporteerd door vmbo-ers dan door havo/vwo-ers. Van de volwassen en ouderen rapporteert 9% overmatig alcoholgebruik, vergelijkbaar Twente. Van alle leerlingen uit klas 2 en klas 4 uit Hof van Twente, gaf 6% aan wel eens softdrugs te gebruiken, vergelijkbaar met Twente. Vmbo-ers rapporteren dit vaker dan havo/vwo ers. Van de leerlingen die ooit geslachtgemeenschap hebben gehad, zegt 64% altijd een condoom te gebruiken, in Twente is dit 50%. 3.2.4 Aandacht voor sociale omgeving blijft belangrijk De sociale omgeving is een verzamelnaam voor de deelname, betrokkenheid en binding van mensen met het sociaal leven. Het hebben van voldoende en goede sociale relaties gaat gepaard met een gunstige lichamelijke en psychische gezondheid. Hoe is de situatie in Hof van Twente? Vier procent van de volwassen in Hof van Twente geven aan zich (zeer) ernstig eenzaam te voelen, lager dan in de rest van Twente. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd en hangt samen met opleiding: laagopgeleiden rapporteren vaker zich eenzaam te voelen dan hoogopgeleiden. De sociale woonomgeving wordt beoordeeld met een 7,1, hoger dan in de rest van Twente. Bijna de helft (45%) van de volwassen in Hof van Twente doet vrijwilligerswerk, bij ouderen is dat 19%. Hoogopgeleiden rapporteren vaker vrijwilligerswerk te doen dan laagopgeleiden. Van de volwassenen in Hof van Twente geeft 22% aan het afgelopen jaar mantelzorg te hebben gegeven, hoger dan in de rest van Twente. Bij ouderen in Hof van Twente is dit 14%. Ruim de helft van de volwassenen en de ouderen ziet het geven van mantelzorg niet of nauwelijks als belasting. Van de leerlingen uit Hof van Twente geeft 14% aan de laatste 3 maanden wel eens gepest te zijn, in Twente is dit 12%. Vmbo-ers rapporteren vaker gepest te worden dan havo/vwo-ers. 3.2.5 Fysieke omgeving in Hof van Twente goed Fysieke omgeving wordt bepaald door het milieu en de inrichting van de leefomgeving. De aanwezigheid van groen in de directe omgeving heeft een positief effect op verschillende aspecten van de gezondheid. Hof van Twente scoort positief op belangrijke onderdelen van de fysieke omgeving: In Nederland is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 2,1 kilometer. Voor inwoners van Hof van Twente is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 1,1 kilometer. De ruime meerderheid (88%) gaf aan tevreden te zijn over het groen in de omgeving, dit is meer dan het landelijke gemiddelde (78%). 8
De helft van de inwoners van Hof van Twente (52%) vindt dat er goede speelplekken voor kinderen zijn. De leefbaarheid in de buurt en de woonomgeving in Hof van Twente wordt beoordeeld met een 7,7; dit is vergelijkbaar met de rest van Twente. 3.2.6 Zorg- en voorzieningengebruik in Hof van Twente vergelijkbaar met Twente De gemiddelde contacttijd en het gemiddelde aantal contacten met de huisarts in Hof van Twente is iets hoger dan gemiddeld in Twente. In Hof van Twente is de zorgvraag voor chronische aandoeningen het hoogst. Toekomstramingen laten zien dat de zorgvraag voor chronische aandoeningen in 2016 met ongeveer 5% zal stijgen in Hof van Twente. Het medicijngebruik in Hof van Twente is hoger dan gemiddeld in Twente. Kalmeringsmiddelen waren de meest voorgeschreven geneesmiddelen, gevolgd door maagmiddelen en medicijnen voor astma of COPD. Bekendheid van het Wmo/zorgloket is hoog onder ouderen in Hof van Twente; 82% geeft aan bekend te zijn met deze voorziening, wel geeft 23% aan dat het loket te ver weg is. Ouderen maken vooral gebruik van hulp bij administratieve of financiële activiteiten, vervoer naar voorzieningen en van recreatieve / culturele activiteiten van het activiteitencentrum. 3.3 Gezondheidsagenda 2014-2017 Voorgaande gegevens leidt tot een gezondheidsagenda 2014-2017. In deze agenda zijn de speerpunten opgenomen waar aandacht voor is de komende 4 jaar. Afhankelijk van capaciteit, complexiteit om resultaten te monitoren en/of financiële kaders kan de inzet per speerpunt verschillen. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op de wijze waarop we deze speerpunten en de speerpunten van de politieke agenda (zie hoofdstuk 4) middels vitale coalities integraal zo veel als mogelijk willen oppakken. Onderstaand worden de belangrijkste speerpunten per doelgroep opgesomd: 3.3.1 Speerpunten 2014-2017 mbt doelgroep ouderen: Het percentage ouderen stijgt van 22% in 2013 naar 30% in 2040. Hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage aan heupen en knieën en diabetes zijn de meest voorkomende chronische aandoeningen en beperkingen bij ouderen. Ruim de helft van de ouderen heeft overgewicht. Overgewicht komt vaker voor bij laagopgeleiden. Van de ouderen in Hof van Twente geeft 14% aan mantelzorg te hebben gegeven. Ruim de helft van de ouderen ziet het geven van mantelzorg niet of nauwelijks als belasting. 3.3.2 Speerpunten 2014-2017 mbt doelgroep volwassenen: Ruim de helft van de volwassenen heeft overgewicht. Overgewicht komt vaker voor bij laagopgeleiden. Van de volwassenen in Hof van Twente geeft 22% aan het afgelopen jaar mantelzorg te hebben gegeven, hoger dan in de rest van Twente. Ruim de helft van de volwassenen ziet het geven van mantelzorg niet of nauwelijks als belasting. 9
3.3.3 Speerpunten 2014-2017 mbt doelgroep jeugd: Bij kinderen wordt regelmatig overgewicht gerapporteerd. Drieëntwintig procent van de jongeren uit Hof van Twente geeft aan wel eens te roken, hoger dan in de rest van Twente; Negenen vijftig procent (ten opzichte van 44% in heel Twente) van de jeugdrespondenten heeft in de afgelopen 4 weken alcohol gedronken. Dit gebeurd in discotheek (34%) of (bij/met anderen) thuis (24%). In de drinkkeet wordt door 17% (ten opzichte van 11% in heel Twente) alcohol genuttigd. Bijna twee op de vijf leerlingen uit klas 2 en klas 4 in Hof van Twente geeft aan de afgelopen vier weken aan binge-drinken (vijf of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan; dit is hoger dan in de rest van Twente. Van de leerlingen uit Hof van Twente geeft 14% aan de laatste 3 maanden wel eens gepest te zijn, in Twente is dit 12%. Vmbo-ers geven vaker dan havo/vwo-ers aan dat zij: roken, binge-drinken, gepest worden, softdrugs te gebruiken. 3.3.4 Overige speerpunten 2014-2017 De zorgvraag voor chronische aandoeningen het hoogst. In 2016 zal de zorgvraag voor chronische aandoeningen met ongeveer 5% stijgen. Het medicijngebruik in Hof van Twente is hoger dan gemiddeld in Twente. Kalmeringsmiddelen waren de meest voorgeschreven geneesmiddelen, gevolgd door maagmiddelen en medicijnen voor astma of COPD. Laagopgeleiden geven vaker dan hoogopgeleiden aan dat zij: gezondheidsproblematiek hebben, minder groente en fruit eten, meer roken, meer overgewicht hebben, vaker depressief zijn, zich eenzaam te voelen, minder aan vrijwilligerswerk doen. 3.3.5 Enkele aandachtspunten Met de onderzoeken van de GGD (Emovo, TGV, etc) zien we dat een aantal dingen beter gaan dan voorgaande jaren. Zo zien we dat het (overmatig) alcoholgebruik afneemt bij jongeren en het ontbijt door hen ook minder vaak wordt overgeslagen dan voorgaande jaren. Tevens zien we dat de jongeren in Hof van Twente op het gebied van geslachtgemeenschap vaker een condoom (64%) gebruiken dan de jongeren in heel Twente (50%). Deze punten zijn weliswaar niet als speerpunten genoemd voor 2014-2017, maar blijven wel onder de aandacht als het gaat om monitoren van de gezondheid onder jongeren. We zien ook dat ouderen vooral ondersteuning en hulpvragen hebben met betrekking tot administratieve of financiële activiteiten, het vervoer naar voorzieningen en de aanwezigheid van recreatieve en culturele activiteiten van bijvoorbeeld een activiteitencentrum. Deze punten zullen in de facilitering en ondersteuning aan welzijnsorganisaties meegenomen worden voor te ontwikkelen of uit te breiden aanbod in de Hof. Ook de bekendheid van het Wmo/zorgloket is onderzocht. Het blijkt dat 82% van de ouderen in Hof van Twente bekend zijn met dit loket, maar 23% geeft tevens aan dat het loket te ver weg is. Met de ontwikkeling van het meldpunt en de dienstverlening van de publieksbalie nemen we deze punten voor verdere uitwerking. 10
4 Politieke gezondheidsagenda 4.1 Alcohol- en drugsmatiging onder jeugd De politieke gezondheidsagenda staat in het teken van alcohol- en drugsmatiging bij de jeugd. In 2009 heeft Hof van Twente reeds een Actieplan Alcoholmatiging opgesteld om het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren te beperken. Op 5 februari 2013 is de Kadernota Samen werken aan een veilig Hof van Twente 2013-2016 door de raad vastgesteld. Hierin is het thema van alcohol- en drugsmatiging wederom opgenomen als een van de speerpunten want de gevolgen van alcohol en drugsgebruik zijn negatief. Zo stagneert de hersenontwikkeling en breekt het de hersencellen af. Vooral bij jongeren betekent dat dat ze dommer worden, incompetenter en agressiever. Dit heeft invloed op hun toekomst en de toekomstige samenleving en daarom is een preventieve aanpak om gezonder gedrag te vertonen van groot belang. In een Uitvoeringsprogramma Integrale Veiligheid worden de acties hieromtrent voor elk jaar nader toegelicht en worden college en raad geïnformeerd over de behaalde resultaten. De aandacht binnen dit thema blijft liggen op de zgn. drinkketen, hinderlijk gebruik van alcohol en drugs in de openbare ruimte. Het beoogd resultaat is het realiseren van bewustwording en vermindering van gebruik alcohol en drugs onder jongeren. De aanpak die Hof van Twente daarbij voorstaan zijn: In samenwerking met Tactus en jongeren(werk) aandacht blijven besteden aan het toenemende gebruik van alcohol en drugs; Ouders zowel preventief (signalering en informeren) als ook repressief betrekken bij jongeren die problemen met alcohol en drugs hebben. Het doorverwijzen naar Alcohalt. Jongeren krijgen niet alleen een boete maar worden ook met de ouders geconfronteerd met hun gedrag. Het Convenant Sportkantines en Alcohol is in 2011 getekend door de gemeente, partners en de voetbalverenigingen. In 2013 en 2014 heeft de gemeente de convenant partners ingezet op uitbreiding richting andere sportverenigingen/kantines als onderdeel van haar jeugdgezondheidsbeleid. 4.2 Vitaal milieu Een vitale gezondheid kan niet zonder een vitaal milieu. Hof van Twente neemt haar verantwoordelijkheid als bevoegd orgaan, als opdrachtgever en initiatiefnemer op milieugebied en gaat voor milieuduurzaamheid. Dit betekent dat zij bij al haar milieuactiviteiten bewust is van de consequenties voor huidige en toekomstige generaties en zet zich in voor behoud en ontwikkeling van een gezonde fysieke leefomgeving 1. Hof van Twente zet in op versterking van de bekendheid van de jeugd met natuur en milieu in samenwerking met scholen via educatieprogramma s. Grootschalige bouwprojecten waaronder nieuwbouw van scholen of andere gemeentelijke gebouwen bevatten een gezondheidsparagraaf. Landelijk beschikbare handreikingen zoals de handreiking 1 Milieubeleidsplan 2011 2014, inclusief visie 2011 2020. Hof van Twente, januari 2011 11
Mogelijkheden en bevoegdheden van gemeenten en provincies op het terrein van milieu en gezondheid en de handreiking gezondheid in milieueffectrapportages worden gebruikt bij projecten waarvoor een Milieu Effect Rapport moet worden gemaakt. Ontwikkelingen met betrekking tot gezondheidsinzichten in relatie tot elektromagnetische straling worden nauwgezet gevolgd. Met netwerkbeheerders gemaakte afspraken worden nageleefd hetgeen onder andere betekent dat het bestaande antenneregister actueel is en wordt gehouden. Ontwikkelingen met betrekking tot inzichten van preventie en bestrijding van besmettelijke dierziekten voor de volksgezondheid vanuit de landbouw worden nauwlettend gevolgd. Voor besluitvorming plaatsvindt met betrekking tot omvangrijke uitbreidingen van intensieve veehouderijen wordt de GGD om advies gevraagd. Dit met het oog op mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid (zoönosen zoals: Q-koorts, antibioticum resistente bacteriën, ammoniak, fijn stof en geur). Er is sprake van een omvangrijke uitbreiding indien de uitbreiding boven de drempelwaarde ligt van activiteiten die op grond van het Besluit m.e.r., merbeoordelingsplichtig zijn 2. In milieuvergunningen worden voorschriften opgenomen ter voorkoming en beperking van het aantrekken van ongedierte en ter verspreiding van veterinaire ziekten. 2 Plan MER Hof van Twente, Plan-MER bestemmingsplan buitengebied, Hof van twente, 17 mei 2011 12
5 Vitale Coalities In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de wijze waarop we de genoemde speerpunten uit hoofdstuk 3 en 4 de aankomende jaren willen oppakken. Daarvoor geven we de speerpunten eerst een plek binnen de drie inhoudelijke thema s (bewegen en voeding; doe groen; collectieve preventie GGZ) of het procesthema (verbinden 0 e en 1 e lijn) zoals deze in de notitie vitale coalities genoemd zijn. Met deze indeling kunnen we vervolgens inventariseren of er al dan niet vitale coalities actief zijn. Daar waar vitale coalities reeds actief zijn zullen we de genoemde speerpunten actief inbrengen (dit wordt aangegeven met een achter de genoemde vitale coalitie), daar waar geen vitale coalities actief zijn of daar waar een speerpunt niet ingebracht kan worden, zullen we een actie uitzetten om dit alsnog te realiseren (dit wordt aangegeven met een achter de genoemde vitale coalitie). 5.1 Bewegen en voeding Dit thema betreft het bewegen op maat, afgestemd op doelgroep en behoefte van burgers, gecombineerd met gezonde voeding. Op dit thema zijn een aantal speerpunten in te brengen, het betreft: Overgewicht bij zowel ouderen, volwassenen als jeugd. Leefstijl jongeren mbt roken, drugsgebruik, seksueel gedrag, gezond eten, binge-drinken Vmbo-ers geven vaker dan havo/vwo-ers aan dat zij: roken, binge-drinken, gepest worden, softdrugs te gebruiken. Vitale coalities: 1. Buurtsportcoaches (combinatie sport, gezondheid en participatie) 2. Schoolprogramma s (combinatie school en instellingen voor kwetsbare burgers (Mediant, Tactus, Humanitas, etc.) 5.2 Doe groen Dit thema betreft de inrichting van openbare ruimte en groen en het verzilveren voor welzijn en ontmoeten, zoals uitgenodigd worden voor bewegen en doen in de wijk. Gezien de positieve scores op dit thema zien wij geen noodzaak voor het actief inbrengen van een speerpunt binnen dit thema. Waar wel een kans ligt is een speerpunt dat genoemd is onder overige speerpunten (zie paragraaf 3.3.4) in dit thema een plek te geven. Het betreft dan het speerpunt waar wij zien dat laagopgeleiden vaker dan hoogopgeleiden aangeven dat zij vaker gezondheidsproblematiek hebben, minder groente en fruit eten, meer roken, meer overgewicht hebben, vaker depressief zijn, zich eenzaam te voelen, minder aan vrijwilligerswerk doen. 13
Vitale coalities: 1. Nieuw project: Laagopgeleiden interesseren voor doe groen in combinatie met groenvoorziening, vrijwilligersorganisaties, welzijnsorganisaties, organisaties voor kwetsbare burgers, zoals Avelijn, vd Bentstichting, zorgboerderijen etc 5.3 Collectieve preventie GGZ Dit thema betreft het op tijd interveniëren ( weerbaar maken ) bij burgers op het doel gezond meedoen. Op dit thema zijn een aantal speerpunten in te brengen, het betreft: Depressie onder laagopgeleiden en vmbo-érs. Het medicijngebruik verlagen (kalmeringsmiddelen gevolgd door maagmiddelen en medicijnen voor astma of COPD). Eenzaamheid Vitale coalities: 1. Nieuw project: samenwerking Huisarts, praktijkondersteuners GGZ (Mediant) en wijkverpleegkundigen (AMW) 2. Nieuw project: Langer leuker leven (Mediant) 3. Nieuw project: 10 tips voor een Toptijd: zo blijft u mentaal fit (Mediant) 5.4 Verbinden 0e en 1e lijn Dit thema betreft preventie (0e lijn) door eerstelijnszorg met 0 e lijnszorg te verbinden, bijvoorbeeld door de rol van huisarts en praktijkondersteuners beter te benutten of voorliggende (preventie)voorzieningen creëren om vooral risicogroepen en chronisch zieken (waaronder kwetsbare ouderen) te bereiken. Op dit thema zijn een aantal speerpunten in te brengen, het betreft: Hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage aan heupen en knieën en diabetes (chronische aandoeningen en beperkingen bij ouderen). Het medicijngebruik verlagen (kalmeringsmiddelen gevolgd door maagmiddelen en medicijnen voor astma of COPD). De stijgende zorgvraag voor chronische aandoeningen (5%). Belasting van mantelzorgers (ouderen, volwassenen en (nieuw) aandacht voor kinderen). Pesten van leerlingen. Actie: verbinden 0 e en 1 e lijn: 1. Woonserviceteams: verbindingen tussen woningbouwvereniging, wijkagenten, wijkverpleegkundigen, algemeen maatschappelijk werk, bemoeizorgers en professionals uit de wijken. 2. Meldpunt voor zorg, wonen en welzijn. Hierin participeren verschillende organisaties die actief zijn op cliëntondersteuning, zoals de ouderenadviseur en mantelzorgadviseur. 3. Nieuw: Burgerinitiatieven faciliteren, zoals: zorgboerderij annex buurtschapsfunctie in de wijk, kleinschalige care-brede voorziening in de kern etc. 14
6 Bijlagen 6.1 Notitie Vitale coalities (2013) 6.2 Handreiking vitale coalities (2012) 6.3 Gezondheid op de rails (2013) 15