VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL ONS SPEULPLAKKY BASISSCHOOL OBS DE OPSTAP Locaties : : Brinnr. :18RU Plaats :9079 LA Sint Jacobiparochie Onderzoeksnummer :10966 + 10967 Documentnummer :3470034 Datum onderzoek :25 september 2012 Datum vaststelling rapport :28 november 2012 Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente het Bildt. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente het Bildt. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek en obs zijn (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: voorwaarden van VVE ouders kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen ontwikkeling, zorg en begeleiding kwaliteitszorg doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig ze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk ze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen ze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 2 van 8
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 8 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 10, waarvan 0 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 31, waarvan 8 doelgroepkleuters Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 3 van 8
2. HET TOTAALBEELD Context Obs en peuterspeelzaal bevinden zich in Sint Jacobiparochie een dorp met een kleine 1400 inwoners in de gemeente het Bildt in Friesland. Het dorp is te omschrijven als een sociaal-economisch zwakke regio. Het gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking ligt per jaar ruim 5000 euro beneden het landelijk gemiddelde. Het aantal mensen dat moet rondkomen van een uitkering ligt beduidend hoger dan landelijk. school en de peuterspeelzaal geven aan dat de populatie gemiddeld laag opgeleid is. Doordat het dorp veel sociale woningbouw kent, wonen er veel (gebroken) gezinnen met een laag inkomen. Het verloop in het dorp en dus op de school en de peuterspeelzaal is relatief groot. In het naburige dorp Sint Annaparochie is een AZC gevestigd met een eigen basisschool en een peuterspeelzaal. Daar is veel know how opgebouwd met betrekking tot het werken met allochtone kinderen met een taalachterstand. Het AZC gaat verdwijnen en daarmee de know how. In de toekomst verwacht men meer kinderen van buitenlandse herkomst te moeten opvangen. Dat betekent dat het aantal doelgroepkinderen dat nu al relatief hoog is alleen nog maar zal toenemen. school heeft de beschikking over een oud, maar adequaat opgezet en ingericht schoolgebouw. peuterspeelzaal is gevestigd in een zaal in het kerkgebouw Open Hof. Hoewel die situatie niet ideaal is, is de ruimte goed op kinderen ingericht en is er nauwelijks interferentie met andere activiteiten. Net als op veel andere plaatsen wordt er in het Bildt gediscussieerd over de Brede school, nut en noodzaak van een MFC en dergelijke. onderwijsorganisaties en de welzijnsorganisatie zijn direct betrokken in dit soort discussies en tonen een grote mate van bereidheid tot vergaande samenwerking. Conclusies teams van de peuterspeelzaal en de school zijn enthousiast en betrokken. Zoals uit de digitale enquête al bleek zijn zij zich goed bewust van hun verbeterpunten en tonen zij zich duidelijk en daadwerkelijk bereid hierin verbetering aan te brengen. In die zin verwelkomen zij ook het inspectiebezoek. sfeer in de kleutergroep is goed en ondanks het feit dat het een grote groep is die veel disciplinering nodig heeft, slaagt de leidster erin dit met een lichte toets te realiseren. kinderen blijven nieuwsgierig en betrokken gedurende de relatief lange kringactiviteit die bijgewoond is. Op de peuterspeelzaal is de sfeer eveneens prettig, maar anders vanwege het feit dat het een klein groepje (vijf) doelgroepkinderen is en de leidster wordt bijgestaan door een stagiaire die relatief zelfstandig werkt. Dat laat de leidster veel ruimte voor individuele activiteiten of activiteiten met twee of drie kinderen. In die activiteiten blijken een duidelijke doelgerichtheid en bewust handelen die helaas nog niet worden teruggevonden in de planning en rapportage. Zowel de leerkracht als de leidster weten in hun respectievelijke groepen een pedagogisch verantwoorde en veilige atmosfeer te creëren. Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 4 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente het Bildt het Bildt A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool Ja Ja A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 3 - getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk en Ko; Ik ben Bas; Sanglesrige (Fries) Schatkist A2 groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 - A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2,5 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 - A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 - A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 2 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 - Toelichting: A1.1 Obs : school gebruikt Schatkist. Dit programma wordt wat betreft verschillende aspecten van de ontwikkeling als onvoldoende breed beoordeeld. Het NJI zegt in dit kader echter het volgende: Puk en Schatkist vormen samen een integraal centrumgericht programma om de brede ontwikkeling van kinderen van 2 tot 6 jaar te stimuleren. Het is mede bedoeld als VVEprogramma op peuterspeelzalen (Puk) en in de onderbouw van de basisschool (Schatkist). Het programma richt zich op taal, sociaal-communicatieve vaardigheden, ontluikende gecijferdheid, wereldoriëntatie, motoriek, kunstzinnige oriëntatie en muziek. Dat betekent dat de combinatie met de peuterspeelzaal waar Puk&Ko wordt gebruikt potentieel een integrale en gezamenlijke aanpak van de brede ontwikkeling mogelijk maakt. Verder wordt de aandacht voor de brede ontwikkeling geborgd door het volgsysteem, waarin expliciete aandacht is voor de verschillende aspecten van de ontwikkeling die in het kader van VVE van belang worden geacht. A3 Obs : Er is geen dubbele bezetting op de kleutergroep, maar de leerkracht werkt op adequate wijze met kleinere groepen. A5.4 : Alle leidsters zijn gecertificeerd voor het programma Puk&Ko. A5.4 Obs : leerkrachten zijn nog niet VVE geschoold.. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 2 B3 Intake 2 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 5 van 8
Toelichting: B1 : peuterspeelzaal beschikt niet over een uitgeschreven op VVE gericht ouderbeleid, gebaseerd op (onder meer) een analyse van de ouderpopulatie. B2 : ouders waarmee gesproken is, bleken goed op de hoogte van VVE, deels omdat zij zelf achter die informatie aan gegaan waren. Wat hen echter niet bekend was, is het 'ouderdeel' van VVE: de doelen en verwachtingen ten aanzien van ouders in het kader van VVE. B3 : Het intakeformulier omvat onvoldoende informatie in het kader van VVE. Tijdens het intakebezoek wordt wel gesproken over kindkenmerken, stand van de ontwikkeling, bijzonderheden van het kind en/of het gezin en dergelijke, maar dit gebeurt nog niet stelselmatig en het wordt ook onvoldoende vastgelegd. B4 Obs : Ouders worden nog onvoldoende gestimuleerd om thuis met hun kinderen activiteiten te ondernemen. school is hier wel actief mee bezig. In navolging van de peuterspeelzaal wil men PomPom (de pop die bij Schatkist hoort) aan kinderen te logeren meegeven. Er gaat dan ook een prentenboek mee en aan ouders zal worden gevraagd hier thuis met de kinderen iets mee te doen. Verder is men bezig met het opzetten van een boekenuitleen, samen met de bibliotheek. B5 : Er worden onvoldoende VVE activiteiten in de peuterspeelzaal georganiseerd, waar ouders bij betrokken (kunnen) worden. peuterspeelzaal geeft aan dat ouders betrekken als vrijwilliger zoals vroeger gebeurde, problematisch is geworden vanwege de verplichting van een Verklaring omtrent het gedrag (VOG). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen 2 2 3-2 2 Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 6 van 8
Toelichting: C1.2 : peuterspeelzaal heeft een jaarplanning, themaplanningen en weekplanningen. Individuele zorgkinderen worden wel besproken door de leidster met de ib-er, zonder dat daar echter een duidelijk handelingsplan uit voortkomt. leidster baseert haar individuele interventies wel mede op deze bespreking en houdt een logboek bij van haar interventies en de effecten ervan. In dit geheel ontbreekt het echter nog aan doelgerichtheid: nergens worden concrete en meetbare doelen geformuleerd, die zich vervolgens laten evalueren. C2.5 en obs : ruimte is overzichtelijk en gevarieerd ingericht met diverse speel- en werkhoeken. Er is voldoende ontwikkelingsmateriaal beschikbaar voor de kinderen. Het ontbreekt echter nog aan echt materiaal en ook de taligheid kan verbeterd worden, bijvoorbeeld door middel van opschriften op kasten, hoeken en materialen. C3.5 en obs : leidster en leerkracht zijn goed in staat de kinderen te begeleiden door individueel aangepaste instructies, waardoor zij werkt in de 'zone van de naaste ontwikkeling' van het kind. Wat echter nog onvoldoende gebeurt is reflectie na afronding van een activiteit: 'wat hebben we gedaan?', 'wat ging er goed?', 'had het ook anders gekund?'; dit soort vragen worden niet of nauwelijks gesteld, waardoor gevonden aanpakken minder goed beklijven. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine 2 3 (tutor)groep en het individuele kind D1.3 evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de 2 3 taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Toelichting: D1.2 : Het bepalen van begeleiding en zorg vindt feitelijk alleen op individueel niveau plaats. Daarbij is de doelgerichtheid van de planning nog onvoldoende. D1.3 : Omdat er voor de begeleiding en zorg nog onvoldoende en onvoldoende heldere doelen worden vastgesteld, kan er ook geen adequate evaluatie worden uitgevoerd. D1.4 : Ook voor de zorg bij de taalontwikkeling geldt dat door het ontbreken van concrete doelen een adequate evaluatie van de effecten feitelijk onmogelijk is. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 3 E3 voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 3 E4 voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 7 van 8
Toelichting: E2 : kwaliteit van VVE wordt als zodanig niet regelmatig geëvalueerd: het maakt nog geen deel uit van de kwaliteitsagenda van de peuterspeelzaal. E3 : peuterspeelzaal evalueert alleen de opbrengsten van doelgroepkinderen, aan de hand van het leerlingvolgsysteem. Omdat men ontevreden was over het vorige observatiesysteem is dit vervangen door een systeem waarmee de ontwikkeling van taal, motoriek en de sociaal emotionele ontwikkeling zeer concreet in kaart kan worden gebracht. Met deze laatste methode heeft men nog onvoldoende ervaring op kunnen doen. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen 3 - naar een vroegschool F3 voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool 2 2 is op elkaar afgestemd F7 interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 Toelichting: F1 en obs : Er is nog geen duidelijke VVE coördinatie tussen de vooren vroegschool. ze taak is ook niet functioneel belegd en mist dus een 'aanjager'. Op het niveau van de organisaties wordt echter al wel uitgebreid overlegd over afstemming van VVE. Dit soort overleg vindt ook plaats in het kader van de Lokale Educatieve Agenda (LEA). verwachting is dat dit op korte termijn zijn weerslag zal hebben op de samenwerking tussen de peuterspeelzaal en de beide basisscholen in het dorp. F4-F7 en obs : school en de peuterspeelzaal kunnen goed met elkaar overweg. Dit geldt ook voor de leidsters en leerkrachten. Door het ontbreken van eenduidig beleid en een strakke coördinatie is een inhoudelijke afstemming van VVE echter nog onvoldoende van de grond gekomen. Verheugend is dat binnenkort de thematische afstemming van het aanbod onderwerp is van het peuter-kleuter overleg. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - - G2 resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 Toelichting: G1 Obs : Er zijn nog geen afspraken gemaakt over de opbrengsten van VVE. Daarom onthoudt de inspectie zich op deze punten van een oordeel. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Onderzoeksdatum: 25-09-2012 Pagina 8 van 8