Mr Finney Lesbrief Een tuin onder water Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1
Voor je ligt de lesbrief die ontwikkeld is bij het hoofdstuk Een tuin onder water uit het boek Mr Finney en de andere kant van het water. In dit hoofdstuk gaat het om de gevolgen van watervervuiling, zeespiegelstijging en veranderingen in het klimaat. In het verhaal wordt concreet beschreven welke gevolgen dit heeft voor het leven in de zee. Deze lesbrief beschrijft hoe je dit onderwerp met de kinderen kunt behandelen aan de hand van leuke, leerzame activiteiten. Het doel van alle kernactiviteiten is het op gang brengen van de dialoog over duurzaamheid. Zo worden leerlingen zich ervan bewust hoe ze zelf zorg kunnen dragen voor de natuur. De avonturen van Mr Finney geven een aanleiding voor het aangaan van deze dialoog. Op deze pagina vind je een uitleg omtrent het gebruik van deze lesbrief. Op de hierop volgende pagina s worden de activiteiten beschreven die je met de leerlingen kunt doen. Het gebruik van deze lesbrief In deze lesbrief is een onderscheid gemaakt in activiteiten voor de onderbouw, middenbouw en bovenbouw. Binnen iedere bouw zijn zowel talige als creatieve kernactiviteiten opgenomen, die zich specifiek richten op het doel, namelijk de dialoog over duurzaamheid. Verder is voor iedere bouw een extra activiteit opgenomen die gebruikt kan worden als ontspanning of als afsluiting. Op een enkele uitzondering na is het de bedoeling dat het boek vóór de activiteit(en) wordt voorgelezen. Elke activiteit begint met een lijst met benodigd materiaal, gevolgd door een uitleg. Tot slot wordt een suggestie gegeven. Dit kan een uitbreiding op, of variatie van de activiteit zijn. De verschillende kern- en extra activiteiten kunnen met elkaar gecombineerd worden, maar we raden je aan in ieder geval één kernactiviteit uit te voeren. Locatie De activiteiten zijn in principe binnen het klaslokaal uitvoerbaar. In een aantal gevallen wordt de suggestie gegeven om de kinderen informatie op internet te laten opzoeken of om een locatie te zoeken waar de leerlingen vrij kunnen bewegen. Hierbij is het wellicht noodzakelijk om gedeeltelijk buiten het klaslokaal te werken. Wij wensen je veel plezier bij het gebruik van deze lesbrief! Jarina Brouwer & Suzanne Heuvelmans ALPO-studenten Hogeschool en Universiteit Utrecht Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 2
Onderbouw Kernactiviteiten Vies water Benodigdheden: indien gebruik wordt gemaakt van de suggestie: doorzichtige bak, vieze dingen. Houd een kringgesprek over vieze dingen in het water. Denk hierbij aan vieze spullen in het water (plastic, fietsen, schoenen, enz.). Vraag aan de leerlingen wat vieze dingen eigenlijk zijn, waarom ze in het water liggen, waarom ze niet in het water horen te liggen en wat er zo belangrijk is aan schoon water. Laat de leerlingen oplossingen bedenken, om te voorkomen dat de spullen/stoffen niet in het water terecht komen. Suggestie: Vul een doorzichtige bak/kom/schaal/aquarium met water. Laat de leerlingen hier vervuilende spullen in gooien om vieze dingen concreet te maken. Denk aan: Olie, afval, chemische verzorgingsproducten (bijvoorbeeld nagellak, haarlak). De onderwatertuin Benodigdheden: Wit papier, kleurpotloden, stiften. Teken je eigen schone onderwatertuin. Wat leeft er in jouw tuin? Welke kleuren zijn er? Sluit de activiteit af met een bespreking van de onderwatertuinen. Ga in op het belang van schoon water. Suggestie: Laat de leerlingen ook een vieze onderwatertuin tekenen met de vervuilende spullen/stoffen erin. Onder water in de klas Benodigdheden: raam/bord, papier, verf, plaatjes of stickers, oude tijdschriften, stiften, potloden, enz. Maak van een raam, bord of prikbord (waar vellen wit of blauw papier op geprikt zijn) de onderwaterwereld van Mr Finney. Bespreek met de leerlingen wat er in hun onderwaterwereld leeft en wat er in kan zitten, maar er eigenlijk niet in hoort (fietsen, autobanden, enz.) Bespreek hoe jullie dit in jullie onderwaterwereld kunnen laten zien. Kunnen ze het tekenen of schilderen, hebben ze er misschien stickers van of kunnen ze er plaatjes van vinden in oude tijdschriften? Laat alle leerlingen dingen maken die in de onderwaterwereld geplakt kunnen worden. Bespreek tot slot wat er in jullie onderwaterwereld allemaal te zien is. Suggestie: voer deze opdracht in kleine groepjes uit. Laat de groepjes op een groot vel papier hun eigen onderwaterwereld maken. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 3
Extra activiteit Vissendans Benodigdheden: ruimte waar leerlingen kunnen bewegen, cd-speler, muziek (denk aan: Diep in de Zee (de kleine zeemeermin), Blub, ik ben een vis (K3) en andere vrolijke kinderliedjes met een water-, zee- of vissenthema). Neem de leerlingen mee naar een speellokaal of andere plek waar veel ruimte is. Leg uit dat ze allemaal visjes en waterplanten zijn en dat ze als een vis of waterplant mogen bewegen als de muziek aan is. Als de muziek stopt moeten ze stilstaan. Wie beweegt is af. Suggestie: Als de muziek uitgaat moeten de leerlingen zich op de grond laten vallen; het plantje/visje is dood. Dit kan ook als afsluiting gebruikt worden: wie beweegt moet als een visje/ plantje terug naar de klas lopen. Ga door tot ze allemaal af zijn. Als dit te lang duurt kan het voortijdig afgebroken worden. Finney mag ik overvaren Benodigdheden: ruimte waar leerlingen kunnen bewegen. Speel het spel schipper mag ik over varen met de leerlingen. Verander het woord schipper in het liedje in Finney. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 4
Middenbouw Kernactiviteiten Vervuiling Benodigdheden: indien gebruik wordt gemaakt van de suggestie: doorzichtige bak, vieze dingen. Houd een kringgesprek over vervuiling. Wat is vervuiling (van water), heb je zelf wel eens (water) vervuild of ken je iemand die dit wel eens gedaan heeft? Wat vind je van vervuiling en hoe kan je het tegengaan of oplossen? Suggestie: Vul een doorzichtige bak/kom/schaal/aquarium met water. Laat de leerlingen hier vervuilende spullen in gooien. Denk aan: Olie, afval, chemische verzorgingsproducten (bijvoorbeeld nagellak, haarlak). Zie ik dubbel? Benodigdheden: papier, potloden, stiften De leerlingen tekenen hun eigen onderwaterwereld op twee manieren: een dode en een levende. Geef ze hiervoor een vel papier. Laat het dubbelvouwen, zodat twee gelijke stukken ontstaan. Op de ene helft tekenen de leerlingen de levende onderwaterwereld, op de andere helft de dode. Bespreek tot slot klassikaal wat je in de verschillende onderwaterwerelden ziet en waardoor de ene onderwaterwereld dood is gegaan. Suggestie: Laat de leerlingen in tweetallen samenwerken. Ze tekenen allebei een andere versie van de onderwaterwereld. Geef ze eventueel twee vellen papier, als het werken op één vel voor problemen zorgt. De watertuin Benodigdheden: tafel, papier, knutselmateriaal. Maak met de klas een maquette van de onderwaterwereld van Mr Finney. Knutsel de dieren en planten die erin voorkomen, maar maak ook de vervuiling zichtbaar. Bedenk met de leerlingen waarmee het water vervuild kan zijn. Laat alle leerlingen een onderdeel maken voor de onderwaterwereld. Bespreek tot slot met elkaar wat er in jullie onderwaterwereld te zien is. Probeer ook een oplossing te bedenken om het water schoner te maken. Suggestie: Maak op een raam, bord of prikbord (waar vellen wit of blauw papier op geprikt zijn) een 2D-versie van de onderwaterwereld. Gebruik plaatjes uit oude tijdschriften of laat leerlingen zelf plaatjes tekenen en uitknippen of rechtstreeks op de achtergrond tekenen. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 5
Extra activiteit Dode onderwatertuin, levende onderwatertuin Benodigdheden: ruimte waar leerlingen kunnen bewegen (speellokaal, gymzaal, schoolplein). Speel het spel dode tuin, levende tuin met de leerlingen. Aan de ene kant van de zaal is de dode onderwatertuin, aan de andere kant de levende onderwatertuin. In het midden is niemandsland. De leerlingen beginnen in de levende tuin, de tikker staat in het niemandsland. De tikker noemt een kenmerk van een dode of levende onderwatertuin. De leerlingen steken het niemandsland over om in de onderwatertuin te komen, waar het kenmerk bij hoort. Wanneer vijf kinderen getikt zijn, wisselt de tikker. Suggestie: Kinderen die getikt zijn, spelen vissen. Deze mogen ook tikken. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 6
Bovenbouw Kernactiviteiten Eigen schuld, dikke bult? Bij deze activiteit geef je vooraf een luisteropdracht. Benodigdheden: Grote vellen papier, stiften, eventueel computers/laptops. Indien gebruik wordt gemaakt van de suggestie: doorzichtige bak, vieze dingen. Verdeel de klas in groepjes. Geef ieder groepje een groot vel papier en een stift. Geef de leerlingen de volgende luisteropdracht: schrijf op waardoor het koraal en de vissen doodgaan. Lees vervolgens het verhaal voor. De leerlingen schrijven ondertussen de oorzaken op het papier. Bespreek klassikaal welke oorzaken de kinderen gevonden hebben en schrijf deze op het bord. Vertel dat mensen de oorzaak zijn voor bijna alle vervuiling. Ga ook in op de gevolgen van vervuiling en het belang van schoon water. Suggestie: Vul een doorzichtige bak/kom/schaal/aquarium met water. Laat de leerlingen hier vervuilende spullen in gooien. Denk aan: Olie, afval, chemische verzorgingsproducten (bijvoorbeeld nagellak, haarlak). In discussie (mogelijk vervolg op eigen schuld, dikke bult) Benodigdheden: Grote vellen papier, stiften. Indien gebruik wordt gemaakt van de suggestie: computers/laptops. Laat de leerlingen op (de achterkant van) een vel papier opschrijven welke oplossingen voor watervervuiling ze kunnen bedenken. Schrijf de oplossingen vervolgens op het bord en maak hier een discussie van. Wat vinden de leerlingen wel/niet goed en waarom? Geef een discussie een andere wending met nieuwe stellingen en vragen die de leerlingen aan het denken zetten zoals: - Ik vind het helemaal niet belangrijk dat het water schoon is. Wat heb ik daaraan? - Het schoonmaken van water kost veel te veel geld. Daarom kunnen we het beter niet doen. - Moeten we samenwerken om het water schoon te maken en te houden? Suggestie: Laat de leerlingen in groepjes een artikel voor een tijdschrift schrijven. In het artikel beschrijven ze de oplossing(en) die ze hebben bedacht. Laat de leerlingen het voor de klas voorlezen. De klas mag hierop reageren. Wat vonden ze wel/niet goed en waarom? Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 7
Leerlingen presenteren Benodigdheden: Computers/laptops, presentatiemiddelen. Verdeel de klas in groepjes. De leerlingen zoeken in groepjes informatie op over de onderwerpen uit het verhaal: koraal, egelvissen, doktersvissen, koraalvlinders, schildpadden, walvishaaien, zeeën en oceanen, enz. De leerlingen geven hier vervolgens een korte presentatie over. Bespreek tot slot hoe we ervoor kunnen zorgen dat deze dieren en planten in de zee in leven blijven. De andere kant van het water Benodigdheden: afhankelijk van tekenen of knutselen: gekleurd en wit papier, potloden, scharen, lijm, stiften, enz. Teken of knutsel een levende en dode onderwaterwereld. Geef aan dat het duidelijk moet zijn welke leeft en welke dood is. Denk bij een levende onderwaterwereld aan: gekleurde vissen, koraal, veel kleur en planten. Een dode onderwaterwereld kan bijvoorbeeld afval, olievlekken en dood koraal bevatten. Bespreek aan het eind hoe we ervoor kunnen zorgen dat de onderwaterwereld blijft leven. Suggestie: Maak met alle leerlingen een grote levende en/of dode onderwaterwereld. Extra activiteit Visnetten Benodigdheden: ruimte waar leerlingen kunnen bewegen (speellokaal, gymzaal, schoolplein). Speel visnettikkertje met de leerlingen. Twee leerlingen vormen een visnet door elkaars handen vast te houden. De cirkel die ontstaat is het net. Ze proberen de andere leerlingen in het visnet te vangen, maar mogen elkaars handen niet loslaten. Een gevangen leerling wordt onderdeel van het net, waardoor het groter wordt. Als een net uit vier leerlingen bestaat dan worden het twee kleine netten, net zo lang tot iedereen getikt is. Wanneer het net per ongeluk scheurt, zijn alle vissen weer vrij. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 8