Nota Kapitaalgoederen Gemeente Giessenlanden 2009-2013 Definitief Gemeente Giessenlanden Postbus 1 4223 ZG HOORNAAR Grontmij Nederland bv Infrastructuur & Milieu De Bilt, 15 april 2009 Pagina 1 van 66
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 1.1 1.2 Aanleiding Nota Kapitaalgoederen... 3 Ambitie Gemeente Giessenlanden... 3 1.3 Evaluatie Nota Kapitaalgoederen 2005 2008... 3 1.4 Onderzoek Financiële positie gemeente Giessenlanden... 4 1.5 Gemeente Giessenlanden in cijfers... 4 2 Samenvatting... 5 3 3.1 Keuze voor kwaliteit... 7 Algemeen... 7 3.2 Ambitie gemeente Giessenlanden... 8 4 Opzet integrale beheersystematiek... 10 5 Wegen en Bebording... 13 5.1 Wegen... 13 5.2 Verkeers- en straatnaamborden... 17 6 Openbare Verlichting... 19 7 Bruggen en Hekwerken... 21 7.1 Bruggen... 21 7.2 Hekwerken... 23 8 Riolering... 25 9 Watergangen en beschoeiingen... 27 9.1 Watergangen... 27 9.2 Beschoeiingen... 30 10 Groen, Spelen, Begraafplaatsen en Openbare Kunst... 33 10.1 Groen... 33 10.2 Speelvoorzieningen... 38 10.3 Begraafplaatsen... 41 10.4 Openbare Kunst... 44 11 Gebouwen... 46 12 Conclusie... 52 Bijlage 1: Voorbeelden keuzes in kwaliteit... 54 Bijlage 2: Plan van Aanpak Groenbeheer... 61 Pagina 2 van 66
1 Inleiding 1.1 Aanleiding Nota Kapitaalgoederen In de financiële verordening van de gemeente Giessenlanden is geregeld dat eens in de vier jaar de gemeenteraad een nota onderhoud openbare ruimte wordt aangeboden. Deze nota wordt ook wel Nota Kapitaalgoederen genoemd. Deze nota gaat in op de kosten om de openbare ruimte in stand te houden over langere perioden. Het beheer van kapitaalgoederen (wegen, water, groen, riolering, gebouwen, speelvoorzieningen etcetera) is belangrijk omdat het de publieke ruimte betreft en er directe invloed is op het woon-, leef- en werkklimaat van iedereen, maar ook omdat er een substantieel deel van de begroting mee gemoeid is. Beheer van kapitaalgoederen is binnen de gemeente Giessenlanden uiteraard niet nieuw. Er wordt al vele jaren aan beheer gedaan en er zijn de nodige instrumenten, zoals beheersystemen, beschikbaar om de beheertaak te ondersteunen en om goede financiële ramingen te maken. In deze Nota Kapitaalgoederen wordt voor de kapitaalgoederen (wegen, groen, riolering, gebouwen, water, verkeersborden, openbare verlichting, speeltoestellen, hekwerken, begraafplaatsen en gebouwen) van de gemeente Giessenlanden een doorkijk gegeven in de kosten die gemoeid zijn met het onderhoud en de vervanging van deze kapitaalgoederen. Alle in dit rapport genoemde bedragen zijn exclusief btw. 1.2 Ambitie Gemeente Giessenlanden De ambitie van de gemeente Giessenlanden, zoals vastgelegd in de programmabegroting In een stroomversnelling van 2009, is om het onderhoud van de kapitaalgoederen te intensiveren. De kapitaalgoederen worden planmatig beheerd en onderhouden en hiertoe worden specifieke meerjarige beheer-/beleidsplannen en onderhoudsplannen opgesteld, die in principe éénmaal in de vier jaar worden geactualiseerd. Op basis van een gekozen basiskwaliteitsniveau worden de onderhoud- en vervangingskosten berekend met behulp van genormeerde kosten. Het beheer is gericht op het duurzaam in stand houden van de gemeentelijke voorzieningen. Dat wil zeggen dat kapitaalgoederen op een zodanige manier worden onderhouden dat er tegen zo beperkt mogelijke kosten de voorzieningen voortdurend goed functioneren, er geen kapitaalvernietiging plaatsvindt en er geen sprake is van achterstallig onderhoud. 1.3 Evaluatie Nota Kapitaalgoederen 2005 2008 In 2005 is de eerste Nota Kapitaalgoederen opgesteld. Met deze nota is een belangrijke eerste aanzet gemaakt om voor de belangrijke kapitaalgoederen: wegen, kunstwerken, riolering, openbare verlichtingen, gebouwen en groen inzicht te geven in de meerjarenkosten voor groot onderhoud en vervanging. Deze Nota Kapitaalgoederen is een eerste aanzet geweest om het beheer van de openbare ruimte meer planmatig op te pakken. In de kapitaalgoederennota ontbrak nog het overzicht van een aantal disciplines: o.a. water, bebording, hekwerken, begraafplaatsen, speelvoorzieningen en bruggen. Niet bij alle disciplines (o.a. de bruggen) is rekening gehouden met de kosten voor vervanging. Ook ontbrak in deze Nota nog het overzicht over de mogelijkheden die de gemeente Giessenlanden heeft om te kunnen sturen op kwaliteit. Pagina 3 van 66
Inleiding 1.4 Onderzoek Financiële positie gemeente Giessenlanden In 2006 is in opdracht van de gemeente Giessenlanden door Deloitte een onderzoek uitgevoerd naar de financiële positie van de gemeente Giessenlanden. De vraagstelling in dit onderzoek was het uitvoeren van een integraal onderzoek naar de financiële vooruitzichten van de gemeente voor de komende 20 jaar. Voor alle kapitaalgoederen van de gemeente Giessenlanden is op een financieel-economische wijze inzicht geboden in de onderhouds- en vervangingskosten. Voor een aantal disciplines (openbare verlichting, bruggen, zwembaden, torens, speelplaatsen, begraafplaatsen en de gemeentewerkplaats) is vastgesteld dat de reserveringen niet toereikend zijn om de geplande uitgaven voor groot onderhoud/vervanging te dekken. Het tekort per 2026 bedraagt volgens het onderzoek van Deloitte 2.124.000. Om dit tekort te dekken was in de periode 2007 tot en met 2026 gemiddeld een extra jaarlijkse storting van 106.000 nodig geacht. 1.5 Gemeente Giessenlanden in cijfers De totale oppervlakte van de gemeente Giessenlanden is: 6.512 ha; Uit de wegenbestand blijkt dat de gemeente Giessenlanden totaal 414.000 m 2 verhardingen in beheer heeft. Hiervan is 97.000 m 2 asfaltverharding en 317.000 m 2 elementenverharding; De te beheren rioleringvoorzieningen bestaan uit 31,4 km gemengde riolering, 12,2 km dwariolering, 11,4 km rwa-riolering, 10 km persleiding, 44 rioolgemalen, 7 bergbezinkvoorzieningen en 56 km drukriolering met 491 pompunits; Momenteel ontbreken actuele en betrouwbare gegevens van het groenareaal. Op basis van een schatting heeft de gemeente de volgende aantallen groen: bomen: 4.225 stuks, gras: 197.500 vierkante meter, hagen: 8.300 meter, houtige gewassen: 105.000 vierkante meter en bloembakken: 20 stuks; In de gemeente bevinden zich 14 houten, 14 stalen en 10 betonnen bruggen en 3 grote betonnen duikers; Het totaal aantal lichtmasten bedraagt ruim 3.600. Hierbij horen circa 3.800 armaturen; Binnen de gemeente komen in totaal 819 verkeersborden en 430 straatnaamborden voor op in totaal 954 palen; Momenteel zijn er in de gemeente 40 speelplaatsen ingericht, met in totaal 199 speelvoorzieningen; Het open water in de gemeente bestaat vooral uit kleine sloten en weteringen. Het totaal oppervlakte is circa 65.000 m 2 ; Tot de gemeentelijke gebouwen horen, het gemeentehuis, de gemeentewerf, 2 bibliotheken, 3 brandweerkazernes, 6 dorpshuizen, 3 sportzalen, 7 peuterspeelzalen, 10 gebouwen op de begraafplaatsen, 4 zwembaden, 5 kerktorens, 11 lagere scholen, 5 sportterreinen en een aantal overige gebouwen; Tot slot bevinden zich in de openbare ruimte van de gemeente Giessenlanden 12 openbare kunstobjecten. Pagina 4 van 66
2 Samenvatting De belangrijkste bevindingen bij het opstellen van deze Nota Kapitaalgoederen zijn: Voor alle disciplines behalve voor het groenbeheer zijn reserveringen gedaan, waarmee het toekomstige grootschalige onderhoud en vervanging geborgd zijn. In deze Nota Kapitaalgoederen wordt per discipline aangegeven wat de benodigde jaarlijkse reservering is en welke onderhouds- en vervangingskosten te verwachten zijn; Voor een groot aantal disciplines zijn actuele meerjarenbegrotingen beschikbaar of worden deze tijdens het opstellen van deze Nota Kapitaalgoederen geactualiseerd. De belangrijkste discipline waarbij een goede meerjarenbegroting ontbreekt, is voor het gemeentelijke groen. Ook voor de gemeentelijke bruggen en speelvoorzieningen ontbreekt een beheersystematiek voor het opstellen van meerjarenbegrotingen. Voor deze disciplines dienen bestaande beheersystemen geactualiseerd of aangeschaft te worden; Bij de medewerkers van de gemeente Giessenlanden is veel lokale en praktische kennis aanwezig over het beheer en onderhoud van de diverse vakdisciplines. Daar waar kennis of capaciteit ontbreekt worden externe bureaus ingeschakeld voor het opstellen van meerjarenbegrotingen. Voor een aantal disciplines (kunstwerken, groen, water, speeltoestellen, openbare verlichting) ontbreekt een actueel en betrouwbaar beheersysteem waardoor het moeilijk te achterhalen is op basis van welke uitgangspunten de meerjarenbegrotingen gebaseerd zijn; Door Asset worden jaarlijks de gemeentelijke gebouwen geïnspecteerd en op basis daarvan wordt een onderhoudsplan opgesteld. Speciale aandacht verdient de onderhoudstoestand van de kerktorens en de zwembaden. Dit vanwege het feit dat de onderhoudslasten van deze gebouwen lastig zijn te bepalen en tevens dat het onderhoud dusdanig achterstallig is dat hiermee grote bedragen zijn gemoeid om vooral de torens in een redelijke staat te krijgen; Van nagenoeg alle dorpshuizen en sportzalen is gesteld dat het wenselijk is dat deze tussen 2010 en 2018 dienen te worden vervangen. Het betreft in totaal acht objecten. Gelet op het korte tijdsbestek zijn er nagenoeg geen mogelijkheden meer om hiervoor reserveringen te doen. Hiervoor dient beleid bepaald te worden; De gehanteerde beheersystematiek is sterk gericht op de begrotingspost van waaruit onderhoud en vervanging gefinancierd wordt. Hierdoor kan het voorkomen dat het beheer en onderhoud van een voorziening niet goed gepland wordt. Voorbeelden hiervan zijn onder andere de parkeerplaats bij het gemeentehuis die valt onder het beheer van het gemeentehuis in plaats van het wegbeheer. Een ander voorbeeld is de trapvelden waarop een speelvoorziening staat, deze vallen onder het beheer van de speelvoorzieningen in plaats van het groenbeheer. Sturen op kwaliteit De ambitie van de gemeente Giessenlanden, zoals vastgelegd in de programmabegroting In een stroomversnelling van 2009, is om het onderhoud van de kapitaalgoederen te intensiveren en planmatiger op te pakken De gemeente Giessenlanden heeft naast het beleidsmatige uitgangspunt sober en doelmatig de ambitie om de komende jaren te kunnen kiezen op kwaliteitsniveau en hierin te sturen. Met betrekking tot de kwaliteitsniveaus zijn drie scenario s denkbaar: 1. Handhaven van het huidige budget en vaststellen welk kwaliteitsniveau hierbij gerealiseerd wordt. In dit scenario zijn de budgetten voor wegen, bruggen, begraafplaatsen en speelvoorzieningen niet toereikend en kan achterstallig onderhoud optreden; Pagina 5 van 66
Samenvatting 2. Realiseren van een basiskwaliteitsniveau 1 en investeren daar waar nodig is of budgetten structureel verhogen. De jaarlijkse reserveringen dienen voor wegen te worden verhoogd ( 96.700), speelvoorzieningen ( 28.000). Dit laatste bedrag kan nog veranderen omdat de speelruimtenota nog moet worden vastgesteld in 2009, na het tot stand komen van deze Nota Kapitaalgoederen. Voor groen, begraafplaatsen en bruggen moet de beheersystematiek verder uitgewerkt worden om definitief inzicht te krijgen in de benodigde budgetten; 3. Realiseren van een hoger kwaliteitsniveau, dat één niveau hoger is dan het huidige basisniveau. Dit zal vanzelfsprekend leiden tot hogere vervangings- en onderhoudskosten. Voor de disciplines wegen en groen is een inschatting gemaakt van deze kosten. Voor wegen betreft dit een verhoging van het benodigde budget met 180.000, waardoor het jaarlijks tekort oploopt naar 276.700. Voor het groenbeheer kunnen op basis van een norm (15%) de kosten die nodig zijn om het groenbeheer een kwaliteitsniveau hoger te krijgen, worden geschat: 90.000. Op basis van deze bevindingen zijn twee belangrijke aanbevelingen te formuleren: 1. Het voor de gemeente Giessenlanden beste scenario is het uitvoeren van scenario 2. Handhaving van scenario 1 leidt tot achterstallig onderhoud voor een aantal disciplines (wegen, begraafplaatsen en speelvoorzieningen). Voor het vaststellen van de kosten voor scenario 3 ontbreekt nog te veel (detail)informatie en dient eerst voor de verschillende disciplines een beheerstrategie te worden opgezet; 2. Om overzicht en inzicht te hebben in de kapitaalgoederen van de gemeente Giessenlanden zal de komende jaren een integrale beheersystematiek moeten worden opgezet. Hiermee wordt verder invulling gegeven aan de ambitie om planmatig te werken en te kunnen sturen op kwaliteit. 1 Dit komt overeen met kwaliteitsniveau B van de CROW. Pagina 6 van 66
3 Keuze voor kwaliteit 3.1 Algemeen In een klein en dichtbevolkt land als Nederland is een optimaal en efficiënt gebruik van de openbare ruimte van uiterst belang. De inrichting van de openbare ruimte is voor iedereen zichtbaar in de groenvoorzieningen, wegen, parkeerplaatsen, trottoirs, straatmeubilair, verkeersborden en openbare verlichting. Maar ook minder zichtbare of voor de hand liggende elementen behoren ertoe, zoals waterlopen, rioleringen, bruggen en speeltoestellen. De inrichting van de openbare ruimte dient afgestemd te zijn op de functie en de algemene maatschappelijke eisen, zoals schoon, heel en veilig. Dit vereist een continue zorg voor alle inrichtingselementen. De zorg betreft niet alleen het duurzaam in stand houden, maar ook (als het nodig is) het slopen en vervangen, het maken van nieuwe plannen en het opnieuw inrichten. Als doel voor het beheer geldt tegenwoordig het op een efficiënte wijze handhaven van de kwaliteit van de openbare ruimte. Deze kwaliteit kan op verschillende manieren gedefinieerd worden: De technische waarde: in welke technische staat is de openbare ruimte en hoe is de onderhoudbaarheid; De gebruikswaarde: wat is de functionaliteit van de openbare ruimte, in welke mate is deze functionaliteit handhaafbaar en in welke mate is deze flexibel; Belevingswaarde: wordt de omgeving als schoon, veilig en heel ervaren; Milieuwaarde: wat is de ecologische waarde van de openbare ruimte en in hoeverre zijn de gebruikte materialen opnieuw te gebruiken. Belangrijke trends zijn: Naar het beheer van de openbare ruimte wordt steeds minder gekeken vanuit alleen een technisch perspectief. Thema s als aanzien (esthetiek), duurzaamheid en veiligheid spelen ook steeds meer een belangrijke rol; Bij keuzes over inrichting en beheer van de openbare ruimte wordt de beleving van de burger steeds meer maatgevend; De overheid wordt steeds meer de regisseur van de openbare ruimte; Het beheer van de openbare ruimte wordt niet meer alleen benaderd vanuit de verschillende vakdisciplines (sectorale benadering) maar wordt steeds meer gebiedsgericht gedacht (per wijk of per buurt). In de afgelopen jaren zijn steeds meer beheerders van openbare ruimte voor hun werk gebruik gaan maken van kwaliteitshandboeken, beeldbestekken en bewonersschouwen. Kenmerkend voor deze instrumenten is het gebruik van beelden en nieuwe meetmethoden om de kwaliteit van de openbare ruimte te meten en te beschrijven. Sturen op kwaliteit, waarbij gebruik kan worden gemaakt van beelden, is hierbij het uitgangspunt boven sturen op budgetten en uitvoeringsfrequenties. Sturen op resultaat stimuleert immers innovatief opdrachtgeverschap, verbetert de communicatie tussen bestuur, burger en beheerders en leidt zodoende in veel gevallen tot betere resultaten. Publicatie 245 van het CROW 1 Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte geeft landelijke standaardnormen voor het onderhoud van objecten in de openbare ruimte. Dit gebeurt op vijf kwaliteitsniveaus: A+, A, B, C en D. De normen bestaan uit meetbare criteria met begrijpelijke omschrijvingen en illustratieve foto's. 1 CROW is het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte. Pagina 7 van 66
Keuze voor kwaliteit Code Waardering Omschrijving A+ Zeer goed Nagenoeg ongeschonden A Goed Mooi en comfortabel B Voldoende Functioneel C Matig Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder D Te slecht Kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijkheid of sociale onveiligheid Tabel 1: De vijf kwaliteitsniveaus van het CROW. 3.2 Ambitie gemeente Giessenlanden De gemeente Giessenlanden heeft naast het beleidsmatige uitgangspunt sober en doelmatig de ambitie om de komende jaren te kunnen kiezen op kwaliteitsniveau. Hierbij zijn drie scenario s denkbaar: 1. Handhaven van het huidige budget en vaststellen welk kwaliteitsniveau gerealiseerd wordt. In dit scenario zijn de budgetten voor wegen, begraafplaatsen en speeltoestellen niet toereikend en zal achterstallig onderhoud optreden; 2. Realiseren van een basis kwaliteitsniveau 2 en investeren daar waar nodig is of budgetten structureel verhogen. Budgetten dienen te worden verhoogd voor wegen ( 96.700) en speelvoorzieningen ( 28.000). Voor groen, begraafplaatsen en bruggen moet de beheersystematiek verder uitgewerkt worden om definitief inzicht te krijgen in de benodigde budgetten; 3. Realiseren van een hoger kwaliteitsniveau, dat één niveau hoger is dan het huidige basisniveau. Dit zal vanzelfsprekend leiden tot hogere vervangings- en onderhoudskosten. Voor de disciplines wegen en groen is een inschatting gemaakt van deze kosten. Voor wegen betreft dit een verhoging van het benodigde budget met 180.000, waardoor het jaarlijks tekort oploopt naar 276.700. Voor het groenbeheer kan op basis van een norm (15%) de kosten die nodig zijn om het groenbeheer een kwaliteitsniveau hoger te krijgen, worden geschat: 90.000. Het voor de gemeente Giessenlanden beste scenario is het uitvoeren van scenario 2. Handhaving van scenario 1 leidt tot achterstallig onderhoud voor een aantal disciplines (wegen, begraafplaatsen en speelvoorzieningen). Voor het vaststellen van de kosten voor scenario 3 ontbreekt nog te veel (detail)informatie en dient eerst voor de verschillende disciplines een beheerstrategie te zijn opgezet. Vanuit het in scenario 2 gerealiseerde basisniveau kan dan op termijn op basis van een op te stellen kwaliteitsplan voor de openbare ruimte, verder gedifferentieerd worden in de kwaliteitsniveaus. In een dergelijk kwaliteitsplan worden de volgende zaken vastgelegd: Keuze voor thema s. De kwaliteitssystematiek van het CROW (zie bijlage 1) beschikt over circa 180 schaalbalken op basis waarvan invulling kan worden gegeven aan het begrip kwaliteit. Vastgesteld moet worden op basis van welke schaalbalken het kwaliteitsplan wordt ingevuld. In de toekomst kan gedifferentieerd worden ten opzichte van het huidige gekozen basiskwaliteitsniveau B. Gebiedsgerichte aanpak. Hoewel de gemeente Giessenlanden een plattelandsgemeente is met relatief kleine kernen, kan er voor gekozen worden om bepaalde beeldbepalende locaties (openbare gebouwen, recreatieve voorzieningen) van een extra hoog kwaliteitsniveau te voorzien; Participatie van de burger. Om de beleving van de burger bij de openbare ruimte te vergroten, is het belangrijk om de burger bij inrichting en beheer van de openbare ruimte te betrekken. Voorbeelden waarop de burger in de toekomst bij de openbare ruimte betrokken kan worden is door het uitvoeren van een zogenaamde burgertevredenheidsmeting over de openbare ruimte om vast te stellen wat er leeft. Ook kan er voor gekozen worden om de 2 Dit komt overeen met kwaliteitsniveau B van de CROW. Pagina 8 van 66
Keuze voor kwaliteit burger te betrekken bij het schouwen van de openbare ruimte om vast te stellen of aan het vastgestelde kwaliteitsniveau wordt voldaan. Om het sturen op kwaliteit binnen de gemeente Giessenlanden verder invulling te geven is het noodzakelijk om medewerkers van de gemeente Giessenlanden opleidingen te laten volgen in de kwaliteitsgerichte benadering van de Openbare Ruimte. Een goede driedaagse opleiding met veel vertalingen naar de praktijk wordt verzorgd door Stichting Post Academisch Onderwijs in Delft. (zie http://pao-tudelft.nl/). Pagina 9 van 66
4 Opzet integrale beheersystematiek Behalve voor het groenbeheer zijn voor alle disciplines actuele meerjarenbegrotingen beschikbaar of worden deze geactualiseerd. Door het ontbreken van een beheersysteem en een koppeling met een digitale kaart is het niet goed mogelijk om uitgangspunten van deze meerjarenbegrotingen te toetsen of te controleren of de onderliggende gegevensbestanden nog actueel zijn. Alleen voor de disciplines wegen en riolering zijn gegevens beschikbaar in een beheersysteem met koppeling naar een digitale kaart. Voor verkeersborden worden de gegevens met de kaart geactualiseerd in het eerste kwartaal van 2009. Door het ontbreken van een integraal beheersysteem met bijbehorende digitale kaart is het lastig en vergt het meer inspanning om onderhoudswerkzaamheden af te stemmen. Opzetten beheersysteem Beheersystemen hebben als doel het beheer zo effectief en efficiënt mogelijk uit te voeren. Dat betekent: de juiste maatregelen op de juiste plaats en op de juiste momenten en ook nog tegen de laagst mogelijke kosten. Hiervoor kennen beheersystemen de mogelijkheid om alle objecten in de openbare ruimte vast te leggen met alle relevante kenmerken. Praktisch altijd wordt dit gedaan door de objecten te koppelen aan een digitale kaart; Door middel van inspecties om metingen kan de kwaliteit van objecten vastgesteld worden of de mate waarin de kwaliteit over een periode verandert; Door het vastleggen van uitgangspunten, normen en prijzen is het mogelijk om arbeidsbehoefte, onderhoudskosten en vervangingskosten te berekenen. Op basis van bovengenoemde parameters object, kwaliteit en kosten is het mogelijk om een meerjarenbegroting door te rekenen, waarin de kosten, planning en de soort maatregelen worden vastgesteld. Door het aanpassen en bijstellen van de uitgangspunten en normen kan tot een sluitende meerjarenonderhoudsbegroting gekomen worden. Afbeelding 1: Sturen in de meerjarenbegroting door het aanpassen en bijstellen van uitgangsputnen Voor het optimaal beheren van de openbare ruimte wordt het steeds belangrijker om gegevens uit verschillende disciplines met elkaar te kunnen combineren of op elkaar te kunnen afstem- Pagina 10 van 66
Opzet integrale beheersystematiek men. Binnen de gemeente Giessenlanden bestaat een groeiende behoefte om minder sectoraal en meer wijk- of buurtgericht te gaan werken. Door het gebruik van slechts één beheersysteem kan de gebruiker de verschillende beheerapplicaties op een identieke wijze benaderen. De opbouw van de verschillende applicaties kent een zelfde logische opbouw. Doordat de bediening van de applicaties overal hetzelfde is, zijn de verwerking en bewerking van gegevens overal gelijk. De gegevens uit verschillende disciplines kunnen eenvoudig gezamenlijk gepresenteerd worden (zie afbeelding 2). Kaartgericht werken De digitale beheerkaart is bij uitstek het middel om objecten in de openbare ruimte eenduidig vast te leggen. Uit ervaring is gebleken dat door het werken met kaarten er minder fouten voorkomen in een beheersysteem doordat fouten sneller zichtbaar zijn. Een belangrijke toepassing van digitale kaart is het bepalen van hoeveelheden. Een aanpassing in de kaart leidt tot nieuwe arealen, waarmee vervolgens weer gewerkt kan worden in het beheersysteem. Door het maken van zogenaamde themakaarten op basis van gegevens uit het beheersysteem is het mogelijk om het inzicht verder te vergroten. Afbeelding 2: Kaartgericht werken, waarbij meerdere disciplines tegelijk worden gepresenteerd. Door het beschikbaar komen van nieuwe hardware (tablet PC, PDA en goedkope GPSontvangers) en de mogelijkheden die mobiel Internet biedt, heeft het mobiel werken de afgelopen jaren een grote vlucht genomen. Een beheerder, inspecteur of gegevensbeheerder kan met een computer in het terrein direct gegevens raadplegen of muteren. Implementeren beheersystematiek in de organisatie Om een beheersysteem succesvol in een organisatie te kunnen inzetten moeten een aantal randvoorwaarden worden ingevuld, namelijk: Is er voldoende capaciteit voor het uitvoeren van alle taken die nodig zijn voor het operationeel houden van het beheersysteem. Denk hierbij aan systeembeheer, gegevensbeheer, installatie software en bijhouden vakkennis; Zijn de gegevens actueel, betrouwbaar en worden alle gegevens vastgelegd die nodig zijn om aan de vragen die vanuit de organisatie gesteld worden te voldoen; Pagina 11 van 66
Opzet integrale beheersystematiek Hoe kan het beleid zoals vastgelegd in beleidsplannen, vertaald worden naar objectieve criteria in het beheersysteem. Voor het verder invulling geven van een integrale beheersystematiek kan de volgende fasering worden gevolgd: Continueren van huidige beheersystematiek voor wegen, riolering, verkeersborden en gebouwen; Actualiseren groenbeheersysteem en uitbreiden met gegevens van begraafplaatsen, speelvoorzieningen (trapvelden) en hekwerken; Opzetten van een (kunstwerken)beheersysteem voor bruggen, duikers en beschoeiingen; Opzetten van een beheersysteem voor speelvoorzieningen voor het bijhouden van een wettelijk verplicht logboek en het beter kunnen vaststellen van meerjaren onderhoudskosten. Beheersysteem groen 2009 2010 2011 2012 Actualiseren beheersysteem groen 15.000 Inventariseren groenarealen 50.000 Inventariseren begraafplaatsen 20.000 Inventariseren hekwerken 5.000 Actualiseren groenbeleidsplan 15.000 Opstellen groenbeheerplan 10.000 Opstellen werkpakketten 5.000 Opstellen meerjarenplanningen 5.000 Beheersysteem kunstwerken Uitvoeren inventarisatie kunstwerken 5.000 Invoeren gegevens beschoeiingen 7.500 Aanschaf beheersysteem kunstwerken 15.000 Opstellen maatregelpakketten 5.000 Opstellen meerjarenplanningen 5.000 Beheersysteem speelvoorzieningen Inlezen gegevens speeltoestellen 5.000 Aanschaf beheersysteem spelen 10.000 Opstellen maatregelpakketten 5.000 Opstellen meerjarenplanningen 5.000 Totalen 90.000 47.500 30.000 20.000 Tabel 2: Gefaseerde invoering integrale beheersystematiek. Bovengenoemde kosten zijn een indicatie van de eenmalige kosten voor het opzetten van een integrale beheersystematiek. In bijlage 2 is een Plan van Aanpak toegevoegd voor het opzetten van een groenbeheersysteem. Pagina 12 van 66
5 Wegen en Bebording 5.1 Wegen 5.1.1 Algemeen Uit het wegenbestand blijkt dat de gemeente Giessenlanden totaal 414.000 m 2 verhardingen in beheer heeft. Hiervan is 97.000 m 2 asfaltverharding en 317.000 m 2 elementenverharding. In onderstaande tabel is het percentage oppervlak van de asfalt- en elementenverhardingen met een bepaalde kwaliteit weergegeven. De wegen buiten de bebouwde kom zijn in het beheer bij waterschap Rivierenland, provincie Zuid-Holland en het Rijk. 5.1.2 Kwaliteit Grontmij heeft in 2008 een globale visuele inspectie uitgevoerd van het totale wegenareaal. De inspectie is uitgevoerd volgens de inspectiemethodiek zoals die is beschreven in de CROWpublicatie 146. Hierin zijn schades gedefinieerd waaraan eisen en richtlijnen zijn gesteld. Vervolgens zijn de inspectieresultaten getoetst aan de richtlijnen en is volgens de wegbeheersystematiek van CROW een meerjarenraming opgesteld. De resultaten van de globale visuele inspectie zijn getoetst aan de richtlijnen die door het CROW zijn opgesteld. Het in de komende periode uit te voeren onderhoud en de daarmee samenhangende kosten wordt voornamelijk bepaald door de huidige kwaliteit van de verhardingen. Allereerst wordt het kwaliteitsbeeld gegeven dat direct is afgeleid van de globale visuele inspectie en de richtlijnen. Deze technische kwaliteit wordt vervolgens weergegeven in vijf kwaliteitsbeoordelingen (zeer slecht, slecht, matig, redelijk tot goed en zeer goed). Deze kwaliteitsbeoordelingen hebben een analogie met de normen (A+, A, B, C, D) uit de kwaliteitscatalogus van het CROW. Asfaltverhardingen Elementenverhardingen Schadebeeld Voldoende Matig Onvoldoende Voldoende Matig Onvoldoende Dwarsonvlakheid 98 % 0 % 2 % 92 % 1 % 7 % Oneffenheden 91 % 2 % 1 % 90 % 4 % 6 % Rafeling 90 % 3 % 7 % - - - Randschade 86 % 9 % 5 % - - - Scheurvorming 85 % 9 % 6 % - - - Zetting 98 % 2 % 0 % 93 % 6 % 1 % Tabel 3: Percentages voldoende / matig / onvoldoende in de gemeente Giessenlanden In een normale situatie zal er jaarlijks een bepaald deel (percentage) van het wegenareaal aan onderhoud toe zijn. Om een beter beeld te krijgen van het te onderhouden areaal in de komende jaren zijn de gegevens uit tabel 3 vertaald naar tabel 4. De kwaliteit is hierbij gekoppeld aan het planjaar. Kwaliteitsbeoordeling Planjaar Asfaltverhardingen Elementenverhardingen Zeer slecht 0 8,5 % 6,5 % Slecht 1-2 5,2 % 3,4 % Matig 3-5 18,1 % 7,4 % Goed > 5 41,3 % 35,4 % Zeer goed Geen schade 26,9 % 47,3 % Tabel 4: Kwaliteit verhardingen in de gemeente Giessenlanden Pagina 13 van 66
Wegen en Bebording Bij de asfaltverhardingen wordt de beoordeling zeer slecht voornamelijk veroorzaakt door het hoge percentage ernstige rafeling en ernstige scheurvorming. Daarbij is er ook een hoog percentage matige randschade en matige scheurvorming aanwezig; Bij de elementenverhardingen wordt de beoordeling zeer slecht voornamelijk veroorzaakt door een hoog percentage ernstige dwarsonvlakheid en ernstige oneffenheden. Kwaliteitsbeoordeling Planjaar Asfaltverhardingen Elementenverhardingen Zeer slecht 0 0% 0% Slecht 1-2 14% 9% Matig 3-5 20% 13% Redelijk tot goed > 5 46% 68% Zeer goed Geen schade 20% 10% Tabel 5: Percentages evenwichtig en goed onderhouden areaal met klei/veen ondergrond op basis van de landelijke CROW norm. De kwaliteit van de verhardingen in de gemeente Giessenlanden komt overeen met die van een goed en evenwichtig onderhouden areaal, uitgezonderd het percentage verhardingen met de kwaliteit zeer slecht ; De kwaliteit van zowel de elementen- als de asfaltverhardingen is evenwichtig opgebouwd. Er is wel een bepaald percentage verhardingen zeer slecht, maar daarentegen liggen de percentages in de kwaliteit slecht weer aanmerkelijk lager. Iedere schade heeft een bepaalde relatie met één van de vier beleidsthema s: beleidsthema s aanzien, comfort, duurzaamheid en veiligheid.. Op basis van deze relatie en van de geconstateerde schade is de onderstaande tabel opgesteld. Asfaltverhardingen Elementenverhardingen Beleidsthema Voldoende Matig Onvoldoende Voldoende Matig Onvoldoende Aanzien 82 % 7 % 11 % 88 % 5 % 7 % Comfort 91 % 2 % 7 % 86 % 7 % 7 % Duurzaamheid 79 % 10 % 11 % 99 % 0 % 1 % Veiligheid 91 % 2 % 7 % 88 % 5 % 7 % Tabel 6: Kwaliteitsverdeling op basis van beleidsthema s in de gemeente Giessenlanden Deze verdeling geeft een gemiddeld beeld van de wegen in de gemeente Giessenlanden. Op basis van de vier thema s blijkt dat de thema s comfort en veiligheid bij de asfaltverhardingen goed scoren. Duurzaamheid en aanzien scoren redelijk; Bij de elementenverhardingen scoort duurzaamheid goed, omdat de schades op elementenverhardingen hierop weinig effect hebben. De thema s aanzien, comfort en veiligheid scoren matig. Een overzicht van de kwaliteit op basis van beleidsthema s maakt duidelijk dat de asfaltverhardingen en de elementenverhardingen een gelijkwaardige kwaliteit hebben. 5.1.3 Financiën Met behulp van het wegenbeheersysteem is voor de gemeente Giessenlanden een berekening gemaakt van de onderhoudsbehoeften voor de periode tussen 2009 en 2013. De berekeningen zijn gebaseerd op de globale visuele inspectie die in 2008 is uitgevoerd. In de berekeningen wordt onderscheid gemaakt tussen asfalt-, elementen- en betonverhardingen. Bij de financiële analyse is uitgegaan van de zogenoemde afgevlakte basisplanning. Hierbij zijn de benodigde budgetten voor de komende vijf jaar zo gelijkmatig mogelijk verdeeld binnen de grenzen die technisch verantwoord zijn. Het benodigd onderhoud is berekend op basis van de CROW-systematiek. Dit betreft een planning op netwerkniveau, waarbij een globale indicatie van de uit te voeren maatregel en het planjaar wordt gegenereerd. Voor de wegvakonderdelen die in de komende twee jaar voor onderhoud in aanmerking komen is de zogenoemde maatregeltoets uitgevoerd. Hierdoor wordt het benodigde budget voor de eerste twee planjaren betrouwbaarder. De basisplanning is gebaseerd op onderhoudsrichtlijnen, opgesteld door het CROW. Deze richtlijnen geven een minimum aan: zij zijn de onderkant van verantwoord wegbeheer. De bere- Pagina 14 van 66
Wegen en Bebording kende budgetten op basis van de basisplanning zijn daarom te beschouwen als minimaal benodigde budgetten voor verantwoord wegbeheer. Naast de maatregelen voor groot onderhoud dient jaarlijks ook een hoeveelheid klein onderhoud te worden uitgevoerd. Klein onderhoud moet worden uitgevoerd indien de schade ernstig is, maar over een zeer gering oppervlak voorkomt. De hier genoemde budgetten voor beheer en onderhoud zijn exclusief klein onderhoud. Het totale wegenareaal van 414.000 m 2 dat de gemeente Giessenlanden in beheer heeft vertegenwoordigd een kapitaalwaarde van ruim 20.000.000. Budgetten 2009-2013 In tabel 5 zijn de theoretisch benodigde budgetten voor asfalt- en elementenverhardingen weergegeven. Hierbij is het klein onderhoud niet meegenomen. Alle wegvakonderdelen met achterstallig onderhoud worden in de afgevlakte basisplanning in het eerste planjaar gepland. Achterstallig onderhoud wordt gedefinieerd als onderhoud op wegvakonderdelen waarbij de richtlijn al is overschreden, of wel: wegvakonderdelen waarbij al onderhoud gepleegd had moeten worden. Dit zijn verhardingen die zijn geclassificeerd als zeer slecht. Jaar Asfalt Elementen Totaal 2009 147.200 483.700 630.900 2010 115.300 121.700 237.000 2011 18.700 0 18.700 2012 24.100 665.600 689.700 2013 83.700 0 83.700 Totaal 389.000 1.273.000 1.660.000 Gemiddeld per jaar 77.800 254.200 332.000 budget 6 10 jaar per jaar Asfalt Elementen Totaal 53.300 214.800 268.100 Tabel 7: Overzicht benodigde budgetten per jaar Alle wegvakonderdelen waarbij de richtlijn bereikt dan wel overschreden is, komen op korte termijn in aanmerking voor onderhoud. Deze onderdelen komen in het eerste en tweede planjaar (2009 en 2010) terecht. De kosten die dit onderhoud met zich meebrengt bedragen 867.900. Hiervan is 630.900 achterstallig onderhoud. Uit de afgevlakte basisplanning volgt dat de komende vijf jaar 1.660.000 benodigd is voor het wegonderhoud, wat neerkomt op een gemiddelde van 332.000 per jaar. Als aanvulling hierop is ook bepaald, hoe hoog het benodigd budget voor de periode 6-10 jaar is. Op basis van de huidige kwaliteit worden de jaarlijkse kosten in die periode geschat op 268.000 per jaar. Dat betekent dat het benodigd budget op termijn waarschijnlijk enigszins zal dalen. Maatregeltoets De hierboven genoemde budgetten zijn bepaald met behulp van de theoretische systematiek voor wegbeheer. Omdat in deze theoretische benadering geen rekening kan worden gehouden met alle omstandigheden die in de praktijk voorkomen, wordt geadviseerd om op de verhardingen die in de komende 2 jaar voor onderhoud in aanmerking komen, de zogenoemde maatregeltoets uit te voeren. Daarbij wordt door een wegbouwkundig adviseur bepaald of de theoretisch berekende maatregel in de gegeven situatie de meest optimale maatregel is. Als dat niet zo is, wordt een andere maatregel gekozen en worden de berekende budgetten bijgesteld. Dit levert een nauwkeuriger en betrouwbaarder meerjarenraming op. Uit de maatregeltoets die in de gemeente Giessenlanden is uitgevoerd, bleek een gedeelte van de maatregelen, die voor de eerste twee jaar waren berekend, te licht te zijn. Uit de uitgevoerde maatregeltoets volgt dat de extra kosten over de eerste twee jaar 432.000 zijn. Op basis hiervan is ook een inschatting gemaakt van de extra kosten voor de planjaren 3 tot 5. Deze worden geschat op ongeveer 200.000 (voor de volgende drie jaar). Pagina 15 van 66
Wegen en Bebording Bijkomende kosten De in de vorige paragraaf genoemde budgetten zijn gebaseerd op kale aannemingsprijzen berekend in het beheersysteem. Verschillende kostenposten zijn hier nog niet in meegenomen. Met deze kostenposten moet wel rekening worden gehouden bij het bepalen van de totale kosten voor het beheer en onderhoud van de wegen. De verschillende bijkomende kosten zijn hieronder beschreven: Bij het uitvoeren van onderhoud moet ook rekening worden gehouden met de kosten voor het maken van bestekken, begeleiding en toezicht (VAT-kosten (Voorbereiding, administratie, toezicht)). Deze kosten worden gewoonlijk berekend als een percentage van de uitvoeringskosten zoals hierboven genoemd. Hiervoor is uitgegaan van een percentage van 16%. Bij de bepaling van de gehanteerde eenheidsprijzen is uitgegaan van teervrije constructies. De eventuele extra kosten voor de afvoer van teerhoudend asfalt zijn niet meegenomen in de berekende budgetten. De kosten voor het afvoeren van teerhoudend asfalt bedragen circa 40,00 per ton. Aangezien het uitgangspunt van de gemeente is dat een relatief groot areaal van de wegen bestaat uit teerhoudend asfalt, moet hier bij de uitvoering van de werkzaamheden rekening mee worden gehouden. De kosten voor de afvoer van het aanwezige teerhoudend asfalt zijn berekend op ongeveer 25.000 voor de komende vijf jaar. In de hierboven gegeven budgetten voor het onderhoud van de verhardingen is geen rekening gehouden met het onderhoud van de bermen. Voor het ophogen of het verbeteren van de bermen, bijvoorbeeld door het aanbrengen van grasbetonstenen, is rekening gehouden met een post van 25.000 (voor vijf jaar). Bij de bepaling van de kosten voor rioolonderhoud wordt rekening gehouden met het verwijderen en weer opnieuw opbouwen van de weg over de breedte van de sleuf waarbinnen het riool ligt. In de praktijk worden de verhardingen die links en rechts van deze sleuf liggen ook gelijk aangepakt bij het vervangen van het riool. Deze kosten worden niet meegenomen bij het rioolonderhoud en moeten dus apart worden gebudgetteerd. Op basis van de ervaring van de gemeente Giessenlanden worden de extra kosten voor het meenemen van naastliggende verhardingen geschat op 350.000 voor de komende vijf jaar. Voor het beheer en onderhoud en het inplannen van het benodigd onderhoud wordt gebruik gemaakt van het programma dg DIALOG BOR (Beheer Openbare Ruimte). Werkzaamheden met betrekking tot het beheer van dit programma, het uitvoeren van weginspecties, uitvoeren van maatregeltoetsen en het opstellen van beheerplannen worden voor een groot deel uitbesteed. De kosten hiervan bedragen ongeveer 100.000 (voor vijf jaar). In onderstaande tabel zijn alle beschreven kostenposten vermeld. Werkzaamheden Totaal Kosten berekent in beheersysteem voor jaar 1 t/m 5 1.660.000 Extra kosten door maatregeltoets in jaar 1 en 2 432.000 Extra kosten door maatregeltoets in jaar 3, 4 en 5 (inschatting) 200.000 Totaal 2.292.000 Bijkomende kosten VAT kosten (16 %) 367.000 Afvoer teerhoudend asfalt komende 5 jaar 25.000 Onderhoudskosten bermen komende 5 jaar 25.000 Onderhoud wegen door rioolwerkzaamheden 350.000 Ondersteuning dg DIALOG 100.000 Totaal kosten voor 5 jaar 3.159.000 Kosten per jaar 631.800 Storting gemeente in wegenfonds 535.100 Jaarlijks tekort 96.700 Stand voorziening per 31-12-2008 831.800 Tabel 8: Overzicht benodigde budgetten komende 5 jaar De totale kosten voor het beheer en onderhoud van de verhardingen bedragen 631.800 per jaar. De gemeentelijke storting in het wegenfonds is 535.100. Hieruit kan worden geconcludeerd worden dat het jaarlijks tekort 96.700 bedraagt. Pagina 16 van 66
Wegen en Bebording Klein onderhoud Waar groot onderhoud gericht is op het in goede staat brengen van de verhardingen, is klein onderhoud gericht op het in goede staat houden ervan. De systematiek gaat ervan uit dat structureel klein onderhoud wordt uitgevoerd. Als klein onderhoud niet of te laat wordt uitgevoerd, is eerder groot onderhoud noodzakelijk. Momenteel wordt voor klein onderhoud Asfalt in de begroting opgenomen: 129.000 en voor klein onderhoud Elementen 103.000. Tijdens het tot stand komen van deze Nota Kapitaalgoederen wordt gewerkt aan een bezuinigingsvoorstel waarin de reservering voor het klein onderhoud Asfalt wordt verlaagd met 20.000 en de reservering voor het klein onderhoud Elementen met 10.000. Hierdoor ontstaat het risico dat op termijn meer geld nodig is voor het groot onderhoud. 5.1.4 Aanbevelingen De gemeente Giessenlanden laat jaarlijks haar verhardingen inspecteren en op basis hiervan een meerjarenplanning opstellen. Hierdoor is een goed overzicht over de arealen en is er inzicht in de te treffen onderhoudsmaatregelen. Daarom wordt aanbevolen om deze werkwijze te blijven continueren; De gemeente Giessenlanden heeft de komende planperiode jaarlijks een tekort van 96.700. Door een extra budget ter beschikking te stellen kan hiermee het achterstallig onderhoud ter waarde van 630.900 worden ingelopen. Naar verwachting zullen de onderhoudskosten in de periode 2014 2019 hierna afnemen; 5.2 Verkeers- en straatnaamborden 5.2.1 Algemeen Binnen de gemeente Giessenlanden komen in totaal 819 verkeersborden en 430 straatnaamborden voor op in totaal 954 palen. Er is een beheerssysteem aanwezig waarin de verkeers- en straatnaamborden zijn opgenomen. De aanwezige data is echter verouderd en dient geactualiseerd te worden. Op grond hiervan is besloten om in het eerste kwartaal van 2009 een nieuwe inventarisatie en inspectie van de verkeers- en straatnaamborden uit te voeren. 5.2.2 Kwaliteit Verkeersborden in de openbare ruimte hebben het soms zwaar te verduren. Vernield, besmeurd en groen uitgeslagen... En dat kan soms leiden tot onveilige verkeerssituaties. Gemeenten zijn echter wel aansprakelijk voor de gevolgen van slecht onderhoud aan verkeerstekens. Binnen de gemeente Giessenlanden worden regelmatig oude borden vervangen, inclusief diegenen die op basis van wetgeving Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV 1990) niet meer gebruikt mogen worden. Afbeelding 3: Een straatnaambord in de gemeente Giessenlanden Pagina 17 van 66
Wegen en Bebording 5.2.3 Financiën De totale vervangingswaarde van de verkeers- en straatnaamborden bedraagt circa 136.000. Jaarlijks wordt circa 16.000 door de gemeente gereserveerd voor het onderhoud en de vervanging van verkeersborden. Hiervan wordt circa 15.000 uitgegeven aan het vervangen van verkeersborden en circa 1.000 aan het onderhoud van borden. Jaarlijkse kosten Onderhoud verkeers- en straatnaamborden 1.000 Vervanging verkeers- en straatnaamborden 15.000 Totaal 16.000 Jaarlijks opgenomen in de begroting 16.000 Tabel 9: Overzicht jaarlijkse kosten en begrotingspost voor verkeers- en straatnaamborden. 5.2.4 Aanbevelingen Binnen de gemeente Giessenlanden zijn geen zichtbare achterstanden met betrekking tot vervanging en onderhoud van de bij de gemeente in beheer en onderhoud zijnde verkeers- en straatnaamborden. Om inzicht te blijven behouden is het nodig om: Periodiek een inventarisatie en inspectie van de verkeers- en straatnaamborden te laten uitvoeren; Optioneel is het mogelijk op basis van deze inventarisatie en inspectie een meerjarenplanning en -begroting op te stellen. Pagina 18 van 66
6 Openbare Verlichting 6.1.1 Algemeen Het totaal aantal lichtmasten binnen de gemeente Giessenlanden bedraagt ruim 3.600. Hierbij horen circa 3.800 armaturen. Begin jaren negentig is binnen de gemeente Giessenlanden al een start gemaakt met gestructureerde vervanging van de openbare verlichtingsinstallaties. In 2004 is een beheernota Openbare Verlichting opgesteld door het bedrijf CityTec voor de periode 2004-2013. De gemeente Giessenlanden werkt in een samenwerkingsverband met diverse buurgemeenten. Zij hebben gezamenlijk voor het beheer van de openbare verlichting een meerjarig onderhoudspakket afgesloten met het bedrijf CityTec. Er is een OV-beheerssysteem OVMS wat extern staat bij CityTec. Met betrekking tot het onderhoud en vervanging van openbare verlichting spelen twee ontwikkelingen: Door het stroomlijnen van mast- en armatuurtypen en het hiermee te realiseren inkoopvoordeel worden kosten bespaard bij het onderhouden en vervangen van openbare verlichting; Recent is een onderzoek gestart naar het toepassen van LED-verlichting. LED-verlichting is een duurzame en energiebesparende oplossing, maar zal zich in de praktijk nog moeten bewijzen. Gelet op het nog in ontwikkeling zijn van LED-verlichting gaat de gemeente Giessenlanden hier nog niet op over. 6.1.2 Kwaliteit De verlichtingskwaliteit is niet via wettelijke of andere bindende bepalingen geregeld. Wel heeft de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) aanbevelingen opgesteld, de zogenaamde aanbevelingen voor Openbare Verlichting. Medio 2002 zijn de volledige herziene aanbevelingen voor de openbare verlichting uitgekomen. De nieuwe Europese Normen voor wegverlichting zijn hiervoor als uitgangspunt genomen. Ondanks de wijzigingen van aanbevelingen naar richtlijn verandert er verder weinig. Er bestaat dus geen wetgeving voor de verlichtingskwaliteit. De verlichtingsopstelling in een straat hangt sterk af van de soort weg, het gebruik van de weg, de vraag of fietsers op de hoofdrijbaan of op een eigen fietspad rijden, de verkeersintensiteit, de verblijfsfunctie en dergelijke. Binnen de gemeente Giessenlanden wordt uitgegaan van de volgende categorieën: Doorgaande wegen binnen en buiten de bebouwde kom; Woonstraten en Woonerven; Fietspaden en voetpaden; Winkelgebieden; Bedrijventerreinen; Openbare Plaatsen; Overige wegen. 6.1.3 Financiën Onderhoudskosten Op basis van het onderhoudspakket bij CityTec, met de daarbij behorende tarieven worden voor een drietal componenten (energie, onderhoud en reparatie schades) de jaarlijkse onderhoudskosten bepaald. De gemeente treft jaarlijkse een reservering voor deze onderhoudskosten, namelijk: energie ( 96.000), jaarlijks onderhoud ( 65.000) en schades ( 16.500). Deze reservering is toereikend. Pagina 19 van 66
Openbare Verlichting Vervangingskosten In de beheernota Openbare Verlichting 2004-2013 zijn de kosten geraamd voor de vervanging van de lichtmasten. De totale kosten voor het vervangen van lichtmasten en armaturen is voor de periode 2004 2013 geraamd op 480.000. Hiervoor wordt jaarlijks een reservering gedaan door de gemeente van 74.400. Voor het vervangen van de lampen wordt jaarlijks een reservering gedaan van 26.000. Door de gemeente wordt jaarlijks in de voorziening 100.400 gestort voor de vervanging van armaturen, masten en lampen. Jaarlijks wordt in de begroting opgenomen een bedrag van 195.000 voor energiekosten, onderhoud en reparatie van schade. Hiermee ontstaat een klein saldo van 17.500. Jaarlijkse kosten Energiekosten 96.000 Onderhoud 65.000 Schade 16.500 Vervanging armaturen/masten 74.400 Vervanging lampen 26.000 Totaal 277.900 Storting gemeente in de voorziening 100.400 Jaarlijks opgenomen in de begroting 195.000 Totaal 295.400 Jaarlijks overschot 17.500 Stand voorziening per 31-12-2008 Onderhoud openbare verlichting Vervanging lampen Tabel 10: Overzicht jaarlijkse kosten en reservering openbare verlichting 393.500 44.500 6.1.4 Aanbevelingen Het budget voor Openbare Verlichting kan in de begroting worden verlaagd met 17.500. Door een reële kans op stijgende energieprijzen moet rekening worden gehouden dat het benodigde budget in de nabije toekomst weer verhoogd zal moeten worden. Met betrekking tot het vervangen en onderhouden van de openbare verlichtingen zijn er geen directe knelpunten. Richting het aflopen van de onderhoudsovereenkomst met CityTec in 2013, zal het beheerplan voor de openbare verlichting opnieuw vastgesteld moeten worden. Een belangrijk aandachtspunt bij het opstellen van dit beheerplan is, hoe de gemeente Giessenlanden inzicht houdt in de omvang, kwaliteit en leeftijd van het eigen areaal en hoe de gemeente sturing kan houden in de keuzes rond alternatieven voor vervanging en onderhoud van masten, armaturen en lampen. Pagina 20 van 66
7 Bruggen en Hekwerken 7.1 Bruggen 7.1.1 Algemeen In de gemeente bevinden zich 14 houten, 14 stalen en 10 betonnen bruggen en 3 grote betonnen duikers. De kleine duikers zijn in de Nota Kapitaalgoederen nog niet opgenomen. Deze moeten nog geïnventariseerd worden. 7.1.2 Kwaliteit De geïnspecteerde kunstwerken (bruggen en duikers) staan er over het algemeen voldoende bij (zie ook algehele onderhoudstoestanden zoals per kunstwerk genoemd, volgens CROW Publicatie 245). Voor de kapitaalgoederennota zijn onderstaande kunstwerken bezocht en hiervan is de kwaliteit vastgesteld door middel van een inspectie. Woonkern Omschrijving object Materiaal Onderhoudsniveau Arkel Brug in verlengde van Burg. Schefferstraat Metaal Voldoende Arkel Brug bij Kersendreef Metaal Voldoende Arkel Brug achter Frambozendreef Metaal Voldoende Giessenburg Brug in Kerkweg Cementbeton Voldoende Giessenburg Brug in Wetering Cementbeton Goed Giessenburg Brug in fietspad langs kerkweg Hout Voldoende Giessenburg Brug in park bij zwembad Hout Voldoende Giessenburg Brug in verlengde van Van Giessenburgstraat Metaal Goed Giesen-Oudkerk Duiker onder Kloevelaan Cementbeton Voldoende Giesen-Oudkerk Brug in Kloevelaan Hout Goed Hoornaar Brug in Middenweg Cementbeton Goed Hoornaar Brug bij Lage Giessen Hout Voldoende Hoornaar Brug in Visserland Cementbeton Voldoende Hoornaar Brug in Doelensteeg Hout Voldoende Hoornaar Brug in De Schans Cementbeton Voldoende Noordeloos "Smidsebrugje" Metaal Voldoende Schelluinen Brug achter Kivietstraat Hout Goed Schelluinen Brug tussen Landscheiding en Roerdompstraat Hout Voldoende Schelluinen Brug in Zandkade Cementbeton Matig Tabel 11: Overzicht kwaliteit van de onderzochte bruggen en duiker. 7.1.3 Financiën Onderhoudskosten Met behulp van de kaart die beschikbaar is gesteld door de gemeente Giessenlanden, zijn steekproefsgewijs te inspecteren bruggen geselecteerd. Bureau TAO heeft bij meerdere kunstwerken die meegenomen zijn in het onderzoek, eerder geadviseerd om over het algemeen binnen 5 jaar over te gaan tot vervanging. Deze bruggen zijn nog eens nader bekeken en behalve dat een brug wellicht wat gedateerd is, is de inschatting dat deze nog langer mee kunnen. Men zal eerst moeten over gaan tot reinigen zodat de duurzaamheid niet wordt ondermijnd. Denk bijvoorbeeld aan dekdelen, waarbij de koppen begroeid zijn met mossen. Mossen op hout, metselwerk of beton is niet gewenst omdat dit tot afbreuk van duurzaamheid kan leiden. Wanneer duurzaamheid gedurende langere tijd wordt aangetast, zal dit uiteindelijk ook gevolgen kunnen Pagina 21 van 66
Bruggen en Hekwerken hebben op de veiligheid van het kunstwerk en/of op de functionaliteit. Daarom is veelal voorgeschreven om eerst over te gaan tot het verwijderen van zaken die een negatieve invloed hebben op de duurzaamheid. Naast onderhoud ten aanzien van reinigen, is ook onderhoud in technische zin voorgeschreven. Denk aan het herschilderen van leuningen of langsliggers, het vervangen van delen van leuningen, het herstraten van aanzetten bij bruggen. Zaken welke ook invloed hebben op veiligheid, functionaliteit, duurzaamheid en natuurlijk aanzien. Er kan vanuit worden gegaan dat indien men binnen de gestelde termijnen de door Grontmij voorgestelde zaken gaat uitvoeren en, de kunstwerken in elk geval op basisniveau zitten (CROW: niveau B). De zaken zijn dan in elk geval veilig en functioneel en het aanzien is dan ook op peil. De geïnspecteerde objecten zijn over het algemeen bruggen, incidenteel is een duiker aangetroffen; De geïnspecteerde kunstwerken staan er over het algemeen voldoende bij (zie ook algehele onderhoudstoestanden zoals per kunstwerk genoemd, volgens CROW Publicatie 245); Er zijn relatief veel maatregelen voorzien met betrekking tot het aanzien (reinigen / verwijderen van begroeiing) toegeschreven. Dat is gedaan met betrekking tot het beleidsthema Duurzaamheid. Op korte termijn reinigen, zorgt er voor dat op langere termijn dure maatregelen niet nodig zijn. Woonkern Omschrijving object Materiaal Kosten Arkel Brug in verlengde van Burg. Schefferstraat Metaal 2.980 Arkel Brug bij Kersendreef Metaal 5.500 Arkel Brug achter Frambozendreef Metaal 3.540 Giessenburg Brug in Kerkweg Cementbeton 1.740 Giessenburg Brug in Wetering Cementbeton 5.620 Giessenburg Brug in fietspad langs kerkweg Hout 1.020 Giessenburg Brug in park bij zwembad Hout 1.750 Giessenburg Brug in verlengde van Van Giessenburgstraat Metaal 2.970 Giesen-Oudkerk Duiker onder Kloevelaan Cementbeton 4.490 Giesen-Oudkerk Brug in Kloevelaan Hout 1.630 Hoornaar Brug in Middenweg Cementbeton 4.620 Hoornaar Brug bij Lage Giessen Hout 2.560 Hoornaar Brug in Visserland Cementbeton 3.160 Hoornaar Brug in Doelensteeg Hout 260 Hoornaar Brug in De Schans Cementbeton 2.270 Noordeloos "Smidsebrugje" Metaal 9.320 Schelluinen Brug achter Kivietstraat Hout 260 Schelluinen Brug tussen Landscheiding en Roerdompstraat Hout 960 Schelluinen Brug in Zandkade Cementbeton 4.000 Onderhoudskosten 2009-2013 58.650 VAT-kosten (16%) 9.384 Totale onderhoudskosten (steekproef 25% areaal) 68.034 Totale onderhoudskosten 272.136 Tabel 12: Onderhoudskosten komende vijf jaar op basis van steekproef van 25% van het areaal. De totale onderhoudskosten voor de periode 2009 2013 komen hiermee op: 272.136. De jaarlijkse onderhoudskosten bedragen dus (afgerond): 54.500. Om jaarlijks de kunstwerken van de gemeente Giessenlanden visueel te kunnen inspecteren en de onderhoudsstaat vast te stellen, is een bedrag nodig van circa 10.000. Bovengenoemde inschatting komt overeen met de kosten voor onderhoud zoals geschat door bureau TAO in 2005. Vervangingkosten Van belang is om bij vervanging van de bruggen niet alleen te kijken naar de herbouwwaarde die zij vertegenwoordigt, maar zeker ook naar de volgende zaken: Soort kunstwerk (duiker of brug van betekenis); Bouwmateriaal van de hoofddraagconstructie (staal, hout, kunststof, metselwerk of beton); Pagina 22 van 66
Bruggen en Hekwerken Gebruiksfunctie (voetgangers of landbouwverkeer) en frequentie van gebruik; Soort infrastructurele verbinding waarin of waaronder het kunstwerk gelegen is; Ontwerplevensduur; Momentane complete onderhoudstoestand van het kunstwerk (hoe staat het er momenteel bij, met alle aanwezige schades). Het onderzoek van Deloitte is een puur financieel onderzoek geweest, waarbij niet met bovenstaande aspecten rekening is gehouden. Zaak is om in de nabije toekomst alle kunstwerken te gaan inspecteren, en waarbij ook rekening wordt gehouden met het maken van inschattingen van restlevensduren. Wanneer de herbouwwaarden bekend zijn (op basis van archief of eenheidsprijzen) en de restlevensduren, kan per kunstwerk een indruk worden verkregen van de te plegen fondsvorming. Een inschatting is dat het onderhoud van de bruggen van de gemeente Giessenlanden er beter bij staat dan wat door het onderzoek van TAO is geschetst. Voor de vervanging van 12 bruggen in de periode tot 2026 wordt jaarlijks, op basis van het onderzoek van Deloitte, een bedrag gereserveerd van 50.000. In dit bedrag zijn niet de VATkosten en mogelijke tijdelijke verkeersvoorzieningen opgenomen. Kosten Jaarlijks wordt door de gemeente 100.100 gestort in de voorziening. Met de kosten voor onderhoud ( 64.500) en de kosten voor vervanging ( 50.000) ontstaat hiermee jaarlijks een tekort van 14.400. Jaarlijkse kosten Onderhoud bruggen 54.500 Jaarlijkse inspectie bruggen 10.000 Vervanging bruggen 50.000 Totaal 114.500 Storting gemeente in de voorziening 100.100 Jaarlijks tekort 14.400 Stand voorziening per 31-12-2008 286.500 Tabel 13: Jaarlijkse kosten en reservering voor bruggen 7.1.4 Aanbevelingen Aanschaffen en implementeren van een beheersysteem voor kunstwerken zodat continue inzicht kan worden verkregen in de ontwikkeling van de kwaliteit en daarmee samenhangende kosten van de bruggen en duikers; Jaarlijks uitvoeren van een inspectie van de kunstwerken en vaststellen onderhoudsstaat; Vaststellen van de restlevensduren en de herbouwwaarden van de bruggen, zodat daarmee de benodigde fondsvorming bepaald kan worden en het de omvang van een tekort/overschot. 7.2 Hekwerken 7.2.1 Algemeen De gemeente heeft momenteel (afgerond) ca. 3.600 meter hekwerken in beheer en onderhoud. Hieronder vallen ook de hekwerken bij de vrachtwagenparkeerplaatsen. Een onderverdeling in soorten (gaas/spijlen/hout/smeedijzer met palen van staal/beton/hout) is moeilijk te maken, omdat dit overzicht momenteel niet actueel is. De hekwerken bij de scholen zijn niet opgenomen in deze opsomming. Deze hekwerken zijn opgenomen in de meerjarenplanningen van de scholen omdat ze een onderdeel zijn van de huisvestingsverordening onderwijs. De onderhoudskosten komen ten laste van de scholen, de vervangingskosten van de gemeente. Pagina 23 van 66
Bruggen en Hekwerken 7.2.2 Kwaliteit De kwaliteit van de hekwerken kan op een tweetal manieren worden beschreven volgens de richtlijnen van de CROW (publicatie 245). Met betrekking tot het functioneren van een hekwerk kan de dekkingsgraad van de coating worden bepaald, het aantal deuken en gaten en de mate van scheefstand. Het aanzien van een hekwerk wordt bepaald door de mate van verkleuring en de aanwezigheid van natuurlijke aanslag. 7.2.3 Financiën De komende 20 jaar zal op basis van de verwachte levensduur ongeveer de helft van alle hekwerken en de schuifpoorten van de vrachtwagenparkeerplaats moeten worden vervangen. De jaarlijkse kosten voor het onderhoud van de hekwerken bedragen circa 2.300. De jaarlijkse reservering die nodig is om deze vervanging te dekken, bedraagt: 8.667. Door de gemeente wordt jaarlijks een totaalbedrag gereserveerd van 11.650,00 en dit lijkt toereikend. Jaarlijkse kosten Geschatte kosten voor onderhoud hekwerken 2.300 Vervanging hekwerken 8.600 Totaal 10.900 Storting gemeente in de voorziening 11.650 Jaarlijks overschot 750 Stand voorziening per 31-12-2008 11.000 Tabel 14: Jaarlijkse kosten en reservering voor de hekwerken. 7.2.4 Aanbevelingen Na het uitvoeren van een nieuwe inventarisatie kan voor de hekwerken een nieuwe meerjarenbegroting worden opgesteld. De hekwerken kunnen als apart item in het groenbeheersysteem worden opgenomen. Om goed inzicht te krijgen in de aantallen hekwerken is het nodig om een nieuwe inventarisatie van de hekwerken te laten uitvoeren. Dit kan plaatsvinden in combinatie met bijvoorbeeld een groeninventarisatie. Opstellen van onderhoudsrichtlijnen voor hekwerken in het groenbeheersysteem en opstellen van een nieuwe meerjarenplanning. Pagina 24 van 66
8 Riolering 1 8.1.1 Algemeen Op 1 januari 2009 zijn alle woningen en bedrijven in Giessenlanden aangesloten op (druk)riolering. Uitgezonderd 96 percelen waar ontheffing voor is verleend door de provincie Zuid-Holland. Deze ontheffing moet voor 28 juli 2014 geactualiseerd worden. Hiermee voldoet de Gemeente aan haar wettelijke zorgplicht. De te beheren voorzieningen bestaan uit 31,4 km gemengde riolering, 12,2 km dwa riolering, 11,4 km rwa-riolering, 10 km persleiding, 44 rioolgemalen, 7 bergbezinkvoorzieningen en 56 km drukriolering met 491 pompunits. De vervangingswaarde van deze voorzieningen vertegenwoordigt een waarde van ongeveer 38 miljoen. De gegevens van de vrijvervalriolen zijn opgeslagen in het rioleringsbeheersysteem van de gemeente. De gegevens met betrekking tot de voorzieningen zijn daarmee goed toegankelijk. 8.1.2 Kwaliteit De toestand van de riolen wordt bewaakt via putfoto s en tv-camera inspecties. Circa 63% van de totale lengte van de vrijvalriolering is met tv-camera geïnspecteerd. Indien uit de inspectieresultaten blijkt dat ingrijpen noodzakelijk is, wordt adequate actie ondernomen. Voor de gemeente Giessenlanden bestaat een gedetailleerd inzicht in het hydraulisch- en milieutechnisch functioneren van de riolering. De riolering voldoet in 2008 aan de basisinspanning en aan het waterkwaliteitsspoor en daarmee aan de eisen van het waterschap Rivierenland. 8.1.3 Financiën Het totaal van de uitgaven dat met de aanleg (exclusief nieuwbouw) en het beheer van de riolering voor de periode 2009 2013, is samengevat weergegeven in onderstaande tabel. De periode van zestig jaar is gesteld omdat dan alle te verwachten uitgaven in beeld zijn gebracht. Kapitaallasten Planperiode Onderzoek Exploitatie Investeringen Totaal verleden 2009 105.000 457.000 0 673.000 1.235.000 2010 66.000 564.000 126.000 374.000 1.131.000 2011 47.000 472.000 225.000 297.000 1.042.000 2012 47.000 483.000 270.000 193.000 994.000 2013 75.000 488.000 315.000 188.000 1.067.000 Totaal 340.000 2.465.000 936.000 1.726.000 5.468.000 Tabel 15: Totaal van uitgaven (exclusief nieuwbouw) voor de periode 2009 2013. De gemeente Giessenlanden hecht aan een 100% financiële dekking. Dit geldt ook voor de doorberekening van de GRP-kosten in de rioolrechten. De gemeente Giessenlanden maakt gebruik van het instellen van een bestemmingsreserve. Dit houdt in dat de totale kosten van de planperiode worden gedeeld door het aantal jaren van de planperiode. Dit gemiddelde bedrag wordt dan jaarlijks ten laste van de rioolrechten gebracht en in de bestemmingsreserve gestort. Vervolgens worden de werkelijke uitgaven ten laste van de bestemmingsreserve gebracht. Uit het GRP 2009 2013 blijkt dat dit ook voor de komende periode voldoende is om de geplande maatregelen uit te voeren. De uitkomst uit het GRP laat zien dat de kosten op nagenoeg hetzelfde niveau blijven. Door iets te schuiven binnen de planningen kunnen de rioolrechten in de jaren 2009 2013 op het zelfde niveau blijven. 1 Dit hoofdstuk is gebaseerd op het concept Gemeentelijk Rioleringsplan Giessenlanden 2009 2013 Pagina 25 van 66
Riolering De uitkomst van de berekening kwam in 2008 en nu ook in 2009 uit op: Eigenarenheffing 137,26 per aansluiting per jaar; Gebruikersheffing 1,21 per m 3 waterverbruik. De eigenarenheffing wordt geheven van de eigenaar van een onroerende zaak die aangesloten is op het rioleringsstelsel. De gebruikersheffing wordt geheven van alle gebruikers van onroerende zaken die aangesloten zijn op het riool door middel van een opslag per m 3 waterverbruik. Het waterleidingbedrijf int deze heffing. 8.1.4 Aanbevelingen In 2009 zal het inmiddels derde GRP worden opgesteld voor de periode 2009 2013. Dit nieuwe GRP wordt vastgesteld door de gemeenteraad (naar verwachting mei 2009) van de gemeente Giessenlanden. Door het uitvoeren van dit GRP continueert de gemeente Giessenlanden haar rioleringsbeheer en kan zij de komende jaren voldoen aan haar wettelijke taken en kan zij het beheer uitvoeren op een financieel evenwichtige wijze. Pagina 26 van 66
9 Watergangen en beschoeiingen 9.1 Watergangen 9.1.1 Algemeen Het open water in de gemeente Giessenlanden bestaat vooral uit kleine sloten en weteringen. De totale oppervlakte hiervan bedraagt circa 65.000m 2. Naast de gemeentelijke watergangen ligt binnen de gemeente een netwerk van watergangen die bij waterschap Rivierenland in beheer zijn en waarvoor al een baggerprogramma is vastgesteld of vastgesteld gaat worden. Hierbij heeft de gemeente de ontvangstplicht voor de baggerspecie. Daarnaast liggen er watergangen die voor een deel van de gemeente zijn en voor een deel van particulieren. 9.1.2 Kwaliteit Het onderhouden van de waterbodem (op diepte houden) is een cyclisch proces. Door de watergangen te baggeren blijven deze op diepte waardoor de waterkwaliteit op orde blijft en de afvoer en bergingscapaciteit van het watersysteem veilig gesteld wordt. Baggerspecie wordt in landelijk gebied, indien de kwaliteit dit toelaat, op de kant gezet waar het in kan drogen en opnieuw begroeid raakt. In stedelijk gebied is dit veelal door ruimtegebrek niet mogelijk waardoor de baggerspecie afgevoerd moet worden. Daarnaast is de baggerspecie niet altijd van goede kwaliteit waardoor het gestort of gereinigd moet worden. In juni 2008 is door ingenieursbureau BCC een baggerplan opgesteld voor de periode 2009 2017. In dit baggerplan zijn alle watergangen in beheer van de gemeente opgenomen en is tevens rekening gehouden met de baggerwerkzaamheden van waterschap Rivierenland (WSRL) waarvoor de gemeente de ontvangstplicht heeft. De gemeente Giessenlanden heeft de afgelopen jaren zijn achterstand weggewerkt en aan de keur van het waterschap voldaan. Hierdoor kan nu met een schone lei worden begonnen aan een volgende baggercyclus. In het baggerplan wordt rekening gehouden met het beleid zoals dit door het rijk, de provincie en het waterschap is geformuleerd: Beleid van het rijk. In 2008 is het Besluit Bodemkwaliteit in werking getreden dat de toepassing van bouwstoffen, grond en bagger regelt. Bovendien is in het besluit de regelgeving rondom Kwalibo (kwaliteitsborging voor onderzoek, advies en uitvoering) geïntegreerd. Vanaf de inwerkingtreding van het Besluit bodemkwaliteit verdwijnt de classificatie 0, 1, 2, 3 en 4 voor baggerspecie en wordt vervangen door schone grond, klasse A (klasse 1 en 2), klasse B (klasse 3) en niet toepasbare grond (klasse 4). Beleid van de provincie. Uitgangspunt van de provincie Zuid-Holland is dat vrijkomende baggerspecie bruikbaar is in de directe omgeving. Waar hergebruik niet mogelijk is, zullen duurzame verwerkingstechnieken moeten worden aangewend. De provincie is bereid te zorgen voor voldoende opslagcapaciteit voor onverwerkbare specie. Met betrekking tot baggerspecie stelt de provincie Zuid-Holland twee doelen. Ten eerste het maximaal hergebruik van baggerspecie met een kwaliteit die dit mogelijk maakt. Het tweede doel van de provincie Zuid-Holland is het verwijderen van verontreinigde baggerspecie (klasse 4). Beleid Waterschap Rivierenland. Momenteel is het beleid van waterschap Rivierenland officieel vastgelegd in een waterbeheerplan. Waterschap Rivierenland streeft er naar om de baggerproblematiek in 15 jaar op te lossen. Dit betekent dat van de totaal aanwezige klasse 3, 4 en de fysiek niet verspreidbare klasse 2 baggerspecie in de afgelopen planperiode voor een groot deel verwijderd is. Naast het opruimen zijn ook preventieve maatregelen genomen om de aanwas van nieuwe vervuilde bagger te voorkomen. Op 1 januari 2009 is een nieuw waterbeheerplan door Waterschap Rivierenland ter inzage gelegd. Pagina 27 van 66
Watergangen en beschoeiingen Ontvangstplicht A-watergangen Waterschap Rivierenland baggert alle hoofdwatergangen van het watersysteem in het bebouwde gebied. In principe wordt door het waterschap de baggerspecie die vrijkomt uit deze watergangen op de kant verwerkt. In de keur (wettelijke regels van het waterschap over de watergangen en dijken) van het waterschap is aangegeven dat de aanliggende eigenaren deze bagger moeten ontvangen. In bebouwd gebied is hier vaak niet genoeg ruimte voor. Gemeenten moeten dan zorg dragen voor de afvoer van de baggerspecie en het verwerken op een andere locatie. Deze kosten zijn door het waterschap voor de komende jaren globaal aangegeven. Het waterschap heeft in beeld welke watergangen de komende jaren gebaggerd gaan worden, maar kan nog niet exact in beeld brengen hoeveel baggerspecie hierbij vrijkomt. De volgende informatie is door het waterschap over de A-watergangen aangegeven: In de meeste kernen van de gemeente Giessenlanden liggen eigenlijk geen A-watergangen of is de uitvoering inmiddels geweest; In Hoornaar en Arkel liggen een aantal watergangen, waar de gemeente ontvangstplicht heeft. Het betreft naar zeer ruwe schatting respectievelijk 3.500-4.500 m3 en 6.000-7.000 m3. Naar verwachting (planning WSRL) zullen deze in 2009 gebaggerd worden. Deze informatie is verwerkt in het baggerprogramma voor de gemeente. Hierbij is uitgegaan van de maximale hoeveelheden zoals deze door WSRL zijn aangegeven. 9.1.3 Financiën Jaar Kernen Trajecten Oppervlakte totaal (m2) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Giessenburg Schelluinen Arkel Giessenburg Schelluinen Hoornaar Arkel Giessenburg Schelluinen Hoornaar Arkel Giessenburg Hoogblokland Hoornaar Arkel Giessen-Oudekerk Schelluinen Hoogblokland Hoornaar Arkel Giessen-Oudekerk Giessenburg Schelluinen Hoogblokland Noordeloos Hoornaar Giessen-Oudekerk Schelluinen Hoogblokland Noordeloos Hoornaar Schelluinen Hoogblokland Noordeloos 6, 7, 8, 12 21 56 9 23 48 60, 61 11, 13 17 47 53, 54 10, 15 27 40, 45 59, 62 1, 4 16, 19 29 52 58 2, 5 14 24, 25 30 38, 39 42, 46, 50, 51 3 20, 22 26, 31 32, 33, 37 41, 49 18 28 34, 35, 36, 64 Toegekende baggerspecie totaal (m3) Totale kosten 4.948 1.478 52.022 10.690 3.305 61.990 13.948 4.375 59.466 5.285 1.676 19.914 6.576 2.025 45.756 8.179 2.561 46.502 8.312 2.613 79.141 6.141 1.578 20.857 Pagina 28 van 66
Watergangen en beschoeiingen Hoornaar 43 Totalen 64.079 19.611 385.600 Tabel 16: Meerjarenplanning op basis van het baggerplan. Opgemerkt dient te worden, dat de kosten zijn gebaseerd op een schatting van de hoeveelheden bagger op basis van de gemiddelde baggerdikte en de te verwachten hoeveelheden baggeraanwas. Ten aanzien van de kwaliteitsgegevens geldt dat deze gebaseerd zijn op een momentopname. Wanneer de baggerwerkzaamheden daadwerkelijk ten behoeve van de uitvoering voorbereid worden, zullen afhankelijk van de te verrekenen methode met een aannemer, opnieuw in- en uitmetingen moeten worden verricht om de hoeveelheden bagger nauwkeuriger vast te stellen. Ook zullen voor de uitvoering, afhankelijk van de kwaliteit en het jaar van baggeren, steekproefsgewijs opnieuw kwaliteitsmonsters genomen moeten worden. Op basis van de voorgaande kwaliteitsgegevens is bepaald dat circa 17% van de baggerspecie binnen klasse B en niet toepasbare grond valt. Verwacht wordt dat door de ingehaalde achterstand de kwaliteit van de baggerspecie niet slechter wordt. Hierdoor dient rekening gehouden te worden met het feit dat circa 17% van de kosten bestaan uit stortkosten. Meerjarenkosten De jaarlijkse kosten voor de baggerwerkzaamheden zijn door middel van een voorziening afgedekt. De jaarlijkse toevoeging van deze voorziening bedraagt: 47.300. In de begroting van 2009 is eenmalig een bedrag opgenomen van 198.000 in het kader van de ontvangstplicht baggerspecie. Om hier in 2010 aan te voldoen is een budget van 132.000 noodzakelijk. Omdat de hoeveelheid baggerspecie is gebaseerd op beperkte gegevens, is het raadzaam het resterende budget van 66.000 gereserveerd te houden voor onvoorziene uitgaven. Jaarlijkse kosten Geschatte kosten voor onderhoud watergangen 2009-2017 385.600 Gemiddelde kosten per jaar 48.200 Jaarlijkse storting gemeente in de voorziening 47.300 Jaarlijks tekort 900 Stand voorziening per 31-12-2008 143.000 Tabel 17: Jaarlijkse kosten en reservering voor de watergangen. De huidige jaarlijkse storting in de voorziening voldoet voor de periode 2009-2017 in combinatie met de huidige stand van de voorziening 9.1.4 Aanbevelingen Om inzicht te krijgen in de baggeraanwas per watergang, wordt geadviseerd periodiek de watergangen binnen de gemeente te peilen. De verkregen informatie is belangrijk voor het signaleren van eventuele knelpunten en voor het actualiseren van het baggerplan; Voor- en nadat de baggerwerkzaamheden worden uitgevoerd, moeten opnieuw in- en uitmetingen worden verricht en steekproefsgewijs opnieuw kwaliteitsmonsters genomen moeten worden. Voor de trajecten waarin klasse B baggerspecie is aangetroffen, wordt aanbevolen uit te zoeken hoe groot de kans op herverontreiniging is. Voor aanvang van de baggerwerkzaamheden dienen vooral deze trajecten in kleinere eenheden herbemonsterd te worden. Pagina 29 van 66
Watergangen en beschoeiingen 9.2 Beschoeiingen 9.2.1 Algemeen Binnen de verschillende kernen zijn veel en diverse watergangen aanwezig. Om de watergang te scheiden van de oever en het talud stabiel te houden, wordt binnen de bebouwde kom veel gebruik gemaakt van beschoeiing. In tegenstelling tot buiten de bebouwde kom waar niet zo vaak extra taludverdediging wordt aangebracht. In het geval dat eigendom van de gemeente binnen de bebouwde kom aan water grenst, zijn, waar nodig, beschoeiingen geplaatst. De volgende typen beschoeiingen (in diverse afmetingen) komen voor binnen de gemeente Giessenlanden: Palen met opgeklampt schot; Houten damwand met (dubbele) gording; Betonnen keermuur. 9.2.2 Kwaliteit In de zomer van 2006 zijn alle watergangen binnen de kernen geïnventariseerd. De afdeling Beheer en Onderhoud heeft de benodigde gegevens verzameld via een beheertechnische veldinventarisatie. Op basis van de verzamelde gegevens en de bijbehorende categorisering is een meerjaren beheerplan opgesteld. Doelstelling van het meerjaren beheerplan is om inzicht te verschaffen in de werkzaamheden en daarbij behorende financiële consequenties ten aanzien van de 8.293 strekkende meter beschoeiingen. Om dit te kunnen kwantificeren geeft dit beheerplan inzicht in de volgende punten: De locaties van de oevers en de beschoeiingen; De onderhoudsstaat van de oevers en de beschoeiingen; De locaties waar beschoeiingen vervangen en/of nieuw aangebracht moeten worden; De financiële consequenties van het beheer en onderhoud in de toekomst. De watergangen zijn visueel geïnspecteerd. Daar waar de situatie dit toe liet, zijn de beschoeiingen digitaal gefotografeerd. Per locatie zijn de volgende gegevens geïnventariseerd: De noodzaak van de aanwezigheid van een beschoeiing; Het daadwerkelijk aanwezig zijn van een beschoeiing; De kwaliteit van de beschoeiing; Het gebruikte materiaal en de afmetingen van de beschoeiing; De lengte van de beschoeiing; Eventuele opmerkingen. De kwaliteit van de beschoeiingen is in het veld vastgesteld volgens diverse beoordelingscriteria. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan: scheuren, rotting, kieren, weggespoelde grond, scheefstand van de beschoeiing of verschillende vormen van deformatie (zetting) van de grond achter de beschoeiing. Op basis van de kwaliteit van de beschoeiing wordt de termijn bepaald waarbinnen de beschoeiing vervangen dient te worden. Hiertoe zijn drie categorieën benoemd: Categorie Kwaliteit Vervangingstermijn Jaren A Slecht 1-4 jaar 2007-2010 B Redelijk 4-8 jaar 2011-2014 C Goed > 8 jaar > 2014 Tabel 18: Overzicht kwaliteitscategorieën beschoeiingen. Daarnaast is tijdens de veldinventarisatie gebleken dat sommige watergangen niet voorzien zijn van beschoeiingen of andere keerconstructies. Nieuw aan te brengen beschoeiing kan nodig zijn ter ondersteuning van de bestaande weg- en bermconstructie of ter versterking van het talud. Gezien de constateringen van schades aan de bermen en taluds tijdens de inventarisatie, is geadviseerd het aanbrengen van de beoogde keerconstructies en daar waar nodig herstelwerkzaamheden op korte termijn uit te voeren. In het kader van de kostenraming is hierbij uitgegaan van twee perioden vergelijkbaar met Categorie A, ofwel binnen 1 tot 4 jaar en Categorie B, ofwel binnen 4 tot 8 jaar. Pagina 30 van 66
Watergangen en beschoeiingen 9.2.3 Financiën Resultaten inventarisatie De verkregen gegevens vanuit de inventarisatie zijn, zoals vermeld, gecategoriseerd naar de vervangingstermijn. Concreet houdt dit in dat de gemeente Giessenlanden in de periode 2007-2010 in totaal 1.611 meter beschoeiing moet vervangen en 704 meter beschoeiing moet plaatsen. In de periode 2011-2014 moet 900 meter beschoeiing vervangen en 1436 meter beschoeiing geplaatst worden. Over 8 jaar of langer dient 3.642 meter beschoeiing vervangen te worden. In totaal omvat het beheerplan 8.293 meter aan beschoeiingen. Kostenraming Bij het opstellen van de onderliggende kostenraming is gebruik gemaakt van zowel ervaringsgegevens (van Ingenieursbureau BCC en gemeente Giessenlanden) als standaardeenheidsprijzen. In de onderliggende kostenraming gaan wij uit van de standaardconstructie die voor beschoeiingen binnen de gemeente Giessenlanden gebruikt wordt. In de tabel hieronder wordt een raming weergegeven van de te verwachten kosten ten aanzien van het beheren van de beschoeiingen binnen de gemeente Giessenlanden. Binnen deze kostenraming is geen indexatie opgenomen ter correctie van prijsstijgingen en/of inflatie. Daarnaast zijn de kosten voor het vervangen en aanbrengen van beschoeiingen afhankelijk van bijvoorbeeld de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de constructie. Binnen deze kostenraming is er vanuit gegaan dat alle locaties voldoende bereikbaar en toegankelijk zijn, zodat palen machinaal kunnen worden verwijderd en geplaatst. Termijn Categorie Lengte (m) Kosten ( ) 2007-2010 Nieuw 704 66.700 Vervangen 1.611 209.800 Totaal 2.315 276.500 2011-2014 Nieuw 1.436 136.000 Vervangen 900 128.500 Totaal 2.336 264.600 > 2014 Vervangen 3.642 675.900 Totaal 8.293 1.216.000 Tabel 19: Meerjaren beheerplan beschoeiingen, prijspeil 1-1-2007. Op basis van het meerjaren beheerplan beschoeiingen (20 december 2006), is er een budget toegekend voor de eerste periode van 2007-2010 van in totaal 276.500. Dit is opgebouwd door in 2007 een bedrag te reserveren van 26.000 en in de jaren 2008-2010 een bedrag van 85.600. De gemiddelde jaarlijkse storting in de reservering in de periode 2007-2010 dekt hiermee de gemiddelde jaarlijkse kosten af. Jaarlijkse kosten Geschatte kosten voor onderhoud beschoeiingen 2007-2010 276.500 Storting gemeente in de voorziening 2007-2010 276.500 Jaarlijks overschot 0 Stand voorziening per 31-12-2008 88.500 Tabel 20: Jaarlijkse kosten en reservering voor de beschoeiingen. In het meerjaren beheerplan Beschoeiingen zijn ook de investeringen voor de perioden 2011-2014 en de periode na 2014 geraamd, namelijk 264.600 en 675.900. Als aangenomen wordt dat de periode na 2014 een tiental jaren beslaat, betekent dit dat over een periode van achttien jaar alle beschoeiingen aangepakt zijn. Voor de in de begroting op te nemen/te reserveren budgetten houdt dit dan het volgende in: voor de periode 2011-2014 een bedrag van 66.100 per jaar en voor de periode 2015-2024 een bedrag van 67.600 per jaar. De reserveringen voor onderhoud en vervanging van de beschoeiingen worden gedekt door de jaarlijkse reserveringen. De reserveringen worden jaarlijks geïndexeerd. Pagina 31 van 66
Watergangen en beschoeiingen 9.2.4 Aanbevelingen Om te borgen dat de beschoeiingen periodiek worden geïnspecteerd en dat de kosten van onderhoud en vervanging regelmatig kunnen worden doorgerekend op basis van een nieuw prijspeil of inspectiegegevens is het advies om de beschoeiingen op te nemen in een toekomstig beheersysteem voor civieltechnische kunstwerken. Pagina 32 van 66
10 Groen, Spelen, Begraafplaatsen en Openbare Kunst 10.1 Groen 10.1.1 Algemeen Het te beheren areaal beslaat alle openbaar groen dat eigendom is van de gemeente Giessenlanden. Het betreft hoofdzakelijk de groenvoorzieningen binnen de kernen. Daarnaast wordt het groen rond bejaardenhuizen en scholen (buiten het hek) beheerd. Niet onder het openbaar groen vallen de sportvelden, begraafplaatsen en het groen van de woningcorporatie Kleurrijk Wonen. In onderstaande tabel staan de hoeveelheden zoals die op basis van verschillende digitale tekeningen zijn geschat. In vergelijking met de gegevens uit het beheersysteem van de gemeente is het areaal groenvoorzieningen zoals dat hier is geschat circa 2 hectare kleiner. De elementverhardingen zijn 4,5 ha groter. De elementverhardingen zijn vermeerderd met 10% van de gebonden verhardingen in verband met het schoonhouden van goten langs asfaltwegen. Beheergroep aantal eenh Beheergroep aantal eenh Haagboom 175 st Haag tot 1 meter hoog 5.000 m1 Knotboom 1.300 st Haag hoger dan 1 meter 3.300 m1 Boom in beplanting 2.000 st Sierheesters 18.100 m2 Boom in gras 500 st Bosplantsoen 60.100 m2 Boom in verharding 250 st Struikrozen 1.000 m2 Berm 40.100 m2 Bloembakken los 20 st Gazon >500 m2 67.000 m2 Vaste planten 275 m2 Gazon <500 m2 37.500 m2 Elementverharding 305.000 m2 Ruw gras 52.900 m2 Watergang machinaal 19.200 m1 Blokhaag 5.000 m2 Watergang handmatig 7.250 m1 Bodembedekkers Tabel 21: Hoeveelheden te beheren areaal. 21.000 m2 De groenvoorzieningen bestaan uit bomen, gras, heesters, bloembakken en watergangen. De bomen zijn ingedeeld aan de hand van de snoeivorm (haag-, knot- of gewone boom) en standplaats in verband met het onderhoud van de stamvoet (schoffelen of maaien). Voor gras wordt onderscheid gemaakt tussen grasvelden die kort worden gehouden: gazons, en lang gras of ruw gras en bermen. De heesters zijn ingedeeld van groot naar klein. Het bosplantsoen is de grootschalige beplanting bestaande uit bomen en struiken hoger dan vier meter. Opgaande heesters en bodembedekkers zijn respectievelijk tot vier meter en tot een meter hoog. Hagen zijn gemiddeld 75 centimeter hoog. De bloembakken en vaste planten zijn de intensievere groenelementen met verhoogde sierwaarde. De elementverharding is opgenomen in verband met onkruidbestrijding op verharding en het ruimen van blad op verhardingen. De watergangen zijn de watergangen die de gemeente schoon moet houden in verband met de schouw. Pagina 33 van 66
Groen, Spelen, Begraafplaatsen en Openbare Kunst 10.1.2 Kwaliteit Kwaliteit van het openbaar groen kan op verschillende manieren worden gedefinieerd. Voor het beheer en onderhoud van de groenvoorzieningen worden verschillende waarden onderscheiden: De technische waarde: in welke technische staat is het groen en hoe onderhoudsvriendelijk zijn de groenvoorzieningen ingericht? De gebruikswaarde: wat is de functionaliteit van het groen? Belevingswaarde: wordt de omgeving als schoon, heel en veilig ervaren? Milieuwaarde: wat is de ecologische en milieuhygiënische waarde van de openbare ruimte? De verschillende waarden zijn globaal onderzocht op basis van interviews met medewerkers en terreinbezoek. Hier wordt een algemene indruk gegeven: Technische waarde De onderhoudstoestand van de groenvoorzieningen is op orde. Er is technisch gezien geen onderhoudsachterstand. Een aantal werkzaamheden moet worden opgepakt: dunnen van bosplantsoen, vervangen van bomen in aftakelingsfase, herstel uitgevallen beplantingen. Deze werkzaamheden vallen onder het normale onderhoudsbudget. De beheerbaarheid is niet overal optimaal. Zo is er veel handwerk bij moeilijk bereikbare groenvoorzieningen. Voorbeelden hiervan zijn groenvoorzieningen achter hekwerken, waardoor machinaal beheer is uitgesloten. Ook zijn er in het verleden bomen sterk teruggesnoeid die nu weer uitlopen. Bij deze bomen is een groter risico op schade aanwezig en moet vaker onderhoud worden gepleegd (zie afbeelding 4). Afbeelding 4: Lastig beheerbare situaties Het zorgen voor veilige bomen en ingrijpen bij onveilige bomen is een wettelijke verplichting voor boombeheerders. De indruk is dat de gemeente serieus met deze taak omgaat. Echter systematische boominspecties en het vastleggen van een logboek per boom wordt niet gedaan. Dit kan problemen opleveren indien er schade of letsel ontstaat door omwaaiende bomen of uitwaaiende takken en de controle op veiligheid moet worden aangetoond. Pagina 34 van 66
Groen, Spelen, Begraafplaatsen en Openbare Kunst Afbeelding 5: verlaat onderhoud kan problemen gaan opleveren Gebruikswaarde Groen wordt gebruikt als kijkgroen, afscherming en speelgelegenheid. Er zijn geen aanwijzingen aangetroffen dat het beheer van het groen dit gebruik belemmert. Daar staat tegenover dat het groen overige functies niet mag hinderen (doorgang, sociale veiligheid etc). Ook hier zijn geen problemen aan de orde. Belevingswaarde De belevingswaarde heeft de hoogste prioriteit binnen de gemeente. Het groen in Giessenlanden kent over het algemeen een basis of hoog onderhoudsniveau. Door de lage bezetting van de groendienst zijn er perioden in het jaar waarin tijdelijk met een lager niveau genoegen wordt genomen. Deze onderhoudsachterstand wordt op een later moment in het jaar weggewerkt. Hierdoor is de groendienst nog tot ver in het najaar met zomeronderhoud bezig. Wat opvalt, is de arbeidsintensieve wijze van knippen en snoeien van delen van de beplanting (bodembedekkers, haagbomen et cetera). Dit zorgt voor een goede beheerbaarheid en netheid. Het onderhoud is echter ook intensiever. Afbeelding 6: Netheidsbeeld is vaak hoog, ook intensief snoeiwerk Milieuwaarde Tijdens de interviews en het veldbezoek is niet de indruk ontstaan dat specifiek op natuur gericht beheer wordt uitgevoerd. Natuurwaarden zijn ondanks het beheer dat de gemeente voert Pagina 35 van 66