Analyse 2014-2015 Onderzoek Werk en Mantelzorg Oktober 2015 Werk&Mantelzorg is een initiatief van Mezzo en Qidos. Powered by het Ministerie van VWS en SZW
Inhoud 1. Inleiding 2. Werk en mantelzorg 3. Onderzoeksopzet & thema s 4. Resultaten benchmark 2015 5. Aanvullende verschillenanalyse 6. Bijlagen 2
Inleiding Voor u ligt de rapportage van het onderzoek dat Werk&Mantelzorg over de periode sept 2014 sept 2015 heeft uitgevoerd naar de situatie rondom werk en mantelzorg. De hiervoor gebruikte database omvat ruim 2300 respondenten, waarvan 250 mantelzorgers. De rapportage bevat tevens een aanvullende verschillenanalyse (vanaf pag. 36). Hiervoor heeft Werk&Mantelzorg een aanvullend databestand gebruikt met gegevens van januari tot september 2014, zodat het totaalbestand van de verschillenanalyse uitkomt op 3015 respondenten (waarvan 479 mantelzorgers). Met dit document krijgt u inzicht in de situatie van mantelzorgers en in hoe mantelzorgers, collega s en leidinggevenden tegen de combinatie werk en mantelzorg aankijken. Allereerst vindt u in deze rapportage algemene informatie over hoe werkende mantelzorgers hun baan en zorgtaken combineren. Na deze algemene informatie vindt u een toelichting op de onderzoeksopzet zoals die binnen organisaties is uitgevoerd. Aan de hand van diverse thema s (zoals bekendheid, begrip, gezondheid, ondersteuning en oplossingen) worden de resultaten in grafieken en met een korte toelichting gepresenteerd. 3 Bij de verschillenanalyse is tevens gekeken naar significante verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke respondenten en profit en non profit sector.
Werk en Mantelzorg Nederland telt momenteel 2,6 miljoen mantelzorgers. Dit zijn mensen vanaf 18 jaar die minimaal acht uur per week en/of gedurende drie maanden of langer voor een chronisch zieke of gehandicapte naaste zorgen: partner, kind, (schoon)ouder, vriend of buur. Dit is de officiële definitie die door de overheid wordt gehanteerd (SCP, 2010). 71% van de mantelzorgers combineert mantelzorg met een baan(scp, 2007). Eén op de zes werknemers is mantelzorger. Door de vergrijzing en de ontgroening, het verhogen van de pensioenleeftijd en de vermaatschappelijking van de zorg, worden dat er steeds meer. In de ziekenhuis- en zorgsector combineren zelfs één op de vier werknemers werk en mantelzorg (SCP, 2015). Bijna de helft van de mantelzorgers is tussen de 45 en 65 jaar. In deze leeftijdscategorie hebben veel mantelzorgers naast de zorg voor hun gezin en hun werk ook de zorg voor hulpbehoevende ouders (SCP, 2010). 4
Werk en Mantelzorg Mantelzorgers zijn voornamelijk vrouwen en ouderen. In acht jaar tijd (2004 2012) is het aantal werkende mantelzorgers met 5% gestegen (SCP, 2015). In zijn totaliteit ligt de geschatte waarde van mantelzorg in Nederland op 7 miljard euro (SCP, 2013). 30% van de werkende mantelzorgers valt de combinatie tegen en 7% vindt deze te zwaar. Bijna de helft (40%) ervaart regelmatig een tekort aan tijd (SCP, 2007). Bij meer dan 4 uur mantelzorg per week:7% stopt met werken, 17% gaat (tijdelijk) minder werken (SCP, 2015). 5
Werk en Mantelzorg Door de vergrijzing en de ontgroening, het duurder worden van de zorg en de vermaatschappelijking van de zorg, zullen steeds meer mensen mantelzorger worden. De verhoging van de arbeidsparticipatie van vrouwen en ouderen (verhoging pensioenleeftijd), de groepen waar de meeste mantelzorgers voorkomen, draagt er ook toe bij dat er steeds meer mensen werk en mantelzorg moeten combineren. Kortom, het aantal werkende mantelzorgers zal in de komende jaren alleen maar stijgen. Werkgevers hebben baat bij een mantelzorgvriendelijke organisatiecultuur. Uit onderzoek blijkt dat mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid resulteert in: Stijging productiviteit en kwaliteit van werk Behoud van kennis en ervaring Minder verloop, dus minder wervings- en selectiekosten Minder verzuim Meer vitaliteit Meer tevredenheid en loyaliteit Meer bevlogenheid Positief imago (intern en extern) als goed werkgever Kernwoorden in organisaties met een mantelzorgvriendelijke cultuur zijn: 6 Aandacht, begrip, transparantie Veilig voelen om te delen, veilig voelen om te vragen Bewustwording: dit kan iedereen overkomen, er voor elkaar zijn
Onderzoeksopzet Stichting Werk&Mantelzorg heeft een online vragenlijst ontwikkeld die binnen organisaties de ervaring van de combinatie tussen werk en mantelzorg in kaart brengt. De vragenlijst bestaat uit verschillende modules, te weten: Module 1: ingevuld door werknemers / leidinggevenden met mantelzorgtaken Module 2: ingevuld door werknemers / leidinggevenden zonder mantelzorgtaken Module 3: ingevuld door alleen leidinggevenden Ook de afdeling HR heeft een korte vragenlijst over regelingen en faciliteiten ingevuld. De vragenlijst bevat onderstaande thema s die van invloed zijn op de combinatie werk en mantelzorg: Bekendheid en begrip Mate waarin werk en mantelzorg te combineren is Flexibiliteit en werk-privé balans Gezondheid Oplossingen Naast bovenstaande thema s wordt in het onderzoek gevraagd naar een aantal algemene gegevens van de respondent, zoals geslacht, leeftijd, voor wie de mantelzorgtaken worden uitgevoerd, tijdsindicatie van de zorgtaken en type mantelzorgtaken. Deze gegevens vindt u in de bijlage van deze rapportage. 7
8 Resultaten benchmark 2015
Achtergrondgegevens * De gegevens zijn afkomstig van het SCP rapport Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk, 2015 en de publicatie van het Expertisecentrum Mantelzorg in 2007 Mantelzorg en arbeid, facts en trends. 9
Overzicht thema s De hoofdthema's geven het volgende weer: 1. Bekendheid en begrip In welke mate mantelzorg en de situatie van de mantelzorgers bekend is binnen de organisatie en in hoeverre de omgeving (collega s en leidinggevenden) begrip hebben voor de mantelzorgsituatie 2. Werk en mantelzorg combineren In hoeverre mantelzorgers hun werk en zorgtaken kunnen combineren 3. Flexibiliteit en werk-privé balans In hoeverre mantelzorgers de balans vinden tussen werk en privé en in hoeverre flexibel werken daaraan kan bijdragen 4. Gezondheid In hoeverre mantelzorgers en niet-mantelzorgers te maken hebben met gezondheidsklachten 5. Oplossingen In hoeverre regelingen en maatwerkoplossingen worden ingezet om mantelzorgers te ondersteunen. 10
Overzicht thema s Grafiek 1 geeft de scores weer op de belangrijkste thema's die in de vragenlijst aan de orde zijn gekomen. U kunt hier in één oogopslag zien hoe het staat met de situatie rond werk en mantelzorg bij de negen onderzoeksorganisaties. 11 Alle thema's zijn uitgezet op een schaal van negatief naar positief. Positief wil zeggen dat de situatie positief is voor mantelzorgers. Een positieve score op het thema combinatie werk en mantelzorg betekent dat de mate waarin mantelzorgers hun werk en privé kunnen combineren, positief is. Een negatieve score op combinatie werk en mantelzorg geeft aan dat mantelzorgers moeite hebben met de verantwoordelijkheden.
12 Vergelijking met andere organisaties
Bekendheid en begrip Mensen die zorgen voor een naaste beseffen vaak niet dat zij mantelzorger zijn. Je krijgt een kind met een handicap, iemand in de familie of vriendenkring wordt ziek of heeft hulp nodig. Het is dan normaal dat je zorgt voor iemand die je lief hebt. Wanneer iemand niet weet dat hij/zij mantelzorger is, is hij/zij meestal ook niet bekend met ondersteuningsmogelijkheden om de situatie te vergemakkelijken. 13
Bekendheid en begrip Uit onderzoek van Werk&Mantelzorg blijkt dat het aantal mantelzorgers in een organisatie vaak wordt onderschat; doorgaans is het aantal mantelzorgers twee keer zo groot als men denkt. 14
Bekendheid en begrip De meeste mensen zijn wel bekend met de term mantelzorg, maar wat het daadwerkelijk betekent om langdurig en intensief voor iemand te zorgen, is moeilijker voor te stellen. Mantelzorgers zelf spreken vaak niet over hun zorgtaken; zij weten niet dat zij mantelzorgers zijn of zien zich niet als mantelzorger. Of houden om diverse redenen hun mantelzorgsituatie voor zichzelf. Redenen die genoemd worden, zijn: mijn situatie is privé, angst voor onbegrip, angst voor negatieve gevolgen voor carrière of contract. Uit onderzoek van de Stichting Werk&Mantelzorg blijkt dat er veel meer bereidwilligheid is bij collega s en leidinggevenden dan mantelzorgers denken. Om overbelasting en uitval te voorkomen, is het zeer belangrijk dat mantelzorgers begrip en ondersteuning ervaren. Bekendheid met het thema en begrip voor hun situatie zijn voor mantelzorgers zeer belangrijke factoren om goed te functioneren. Ook als de zorgsituatie (nog) geen knelpunten oplevert, is het aan te raden de dialoog tussen mantelzorger, leidinggevende en collega's aan te gaan. En deze verantwoordelijkheid bij zowel de mantelzorger als de leidinggevende te leggen. Overbelasting en uitval voorkomen in plaats van verhelpen, is voor alle partijen het beste. Ook kunnen mantelzorgers te maken krijgen met onverwachte zorgsituaties. Kortom, bekendheid met en bespreekbaarheid van is belangrijk om gezamenlijk tot goede oplossingen te komen. Later in de rapportage leest u meer over de oplossingsrichtingen om werk en mantelzorg te combineren. 15
Bekendheid en begrip Van de mantelzorgers binnen de benchmark 2014-2015 geeft: 57% aan dat de leidinggevende op de hoogte is van de mantelzorgsituatie 72% aan dat de directe collega s op de hoogte zijn van de mantelzorgsituatie In hoeverre leidinggevenden en collega s het begrip mantelzorg überhaupt kennen, leest u in grafiek 5. Binnen de benchmark 2014-2015 zijn collega s en leidinggevenden vrijwel even goed op de hoogte van de mantelzorgsituaties. Uit trendonderzoek van Werk&Mantelzorg blijkt dat collega s hier doorgaans beter van op de hoogte zijn. Leidinggevenden bespreken de zorgsituatie meer dan collega s dat doen. 16
Bekendheid en begrip 43% van de mantelzorgers geeft aan dat de leidinggevenden niet op de hoogte zijn van de zorgsituatie. 28% van de mantelzorgers geeft aan dat de collega s niet op de hoogte zijn. In grafiek 7 ziet u de redenen waarom de mantelzorger hier niet over gesproken heeft. De belangrijkste reden dat mantelzorgers niet over hun zorgsituatie praten, is dat zij het pas kenbaar maken als zij hun werk en zorgtaken niet meer goed kunnen combineren. Indien de mantelzorger zou hebben aangegeven het moeilijk te vinden om zijn/haar zorgsituatie met collega s of de leidinggevende bespreekbaar te maken, is gevraagd zijn naar de achterliggende reden (grafiek 8). 17
Bekendheid en begrip Bovenstaande grafiek geeft de mate weer waarin de mantelzorgers begrip en ondersteuning ervaren versus de perceptie van de leidinggevenden over de mate waarin zij begrip tonen en ondersteuning bieden aan de mantelzorgers. U ziet hier dat de mantelzorgers minder steun ervaren dan dat leidinggevenden denken dat zij geven. Indien leidinggevenden en mantelzorgers het gesprek met elkaar aangaan over de steun omtrent de mantelzorgsituatie, kan dit een positief effect hebben op de werkrelatie. Leidinggevenden zijn meer bereid tot maatregelen, meedenken over oplossingen en hebben meer begrip dan mantelzorgers denken. 18
Bekendheid en begrip Bovenstaande grafiek geeft de mate weer waarin mantelzorgers begrip en ondersteuning ervaren versus de perceptie van collega s over de mate waarin zij begrip tonen en ondersteuning bieden aan de mantelzorgers. U ziet hier dat de mantelzorgers minder steun ervaren dan dat collega s denken dat zij geven m.b.t. meedenken over oplossingen en het overdragen van werkzaamheden. 38% van de mantelzorgers denkt dat collega s niet bereid zijn om werk over te kunnen of willen nemen, terwijl 89% zegt dit wel te willen of kunnen. 19
Werk en mantelzorg combineren Onderstaande grafiek geeft inzicht in hoeverre mantelzorgers hun werk en zorgtaken kunnen combineren. Daarnaast is aan leidinggevenden gevraagd in hoeverre zij vinden dat de mantelzorgers uit hun team werk en zorg kunnen combineren. U ziet dat mantelzorgers en hun leidinggevenden verschillende meningen hebben over het kunnen combineren van werk en mantelzorg. 20
Werk en mantelzorg combineren Indien mantelzorgers hebben aangegeven moeite te hebben met de combinatie van hun werk en zorgtaken, is gevraagd naar de achterliggende redenen (een mantelzorger kon meerdere redenen aangeven). Het gebrek aan voldoende vrije tijd om de zorgtaken uit te voeren, blijkt de belangrijkste belemmering te zijn. 21
Werk en mantelzorg combineren Zes mantelzorgers heeft aangegeven de ondersteuning thuis onvoldoende geregeld te krijgen. In grafiek 13 leest u de achterliggende reden hiervan. 22
Werk en mantelzorg combineren Van de mantelzorgers die werk en zorg wel goed kunnen combineren geeft 52% aan dit te kunnen doen doordat er voldoende vrije tijd is om de zorgtaken uit te voeren. Ook voldoende ondersteuning thuis is een belangrijke factor (44%). Met name hulp van vrienden en/of familie draagt bij aan een betere balans. 23
Werk en mantelzorg combineren 24 Uit onderzoek blijkt dat mantelzorgers die weinig, geen of niet de juiste ondersteuning ervaren om hun werk met mantelzorgtaken te combineren, overwegen vaak (tijdelijk) te stoppen met werken of een andere werkgever te zoeken. Overwegingen en keuzes gebaseerd op noodzaak en niet uit vrije wil, blijkt uit onderzoek van het SCP: van de werkende mantelzorgers in Nederland valt 30% de combinatie tegen en vindt 7% deze te zwaar. Bijna de helft (40%) ervaart regelmatig een tekort aan tijd (SCP, 2007). Van werkenden met intensieve mantelzorgtaken (meer dan 4 uur) ging slechts 17% minder werken en 7% stopte met werken (SCP, 2015).
Flexibiliteit en werk-privé balans Grafiek 17 geeft weer in hoeverre mantelzorgers, collega s en leidinggevenden het eens zijn met stellingen omtrent werk-privé balans en flexibel werken (tijd- en plaatsonafhankelijk werken). Flexibel werken kan een positief effect hebben op het kunnen combineren van werk en mantelzorg, wat uiteindelijk ook resulteert in een betere werk-privé balans. 25
Gezondheid Het thema gezondheid maakt onderscheid in lichamelijke klachten (hoofdpijn, rugpijn, maagklachten) en mentale klachten (stress, vermoeidheid, concentratieproblemen). U ziet hier dat mantelzorgers met name meer moeite hebben met ontspannen dan niet-mantelzorgers. Bovendien blijkt uit het benchmark onderzoek dat 23% van de leidinggevenden die mantelzorgers in hun team hebben, verschil ervaart in gezondheidsklachten van mantelzorgers en niet-mantelzorgers. Daarnaast denkt ook 15% van alle leidinggevenden dat medewerkers zich wel eens ziek melden vanwege hun zorgtaken. 26
Gezondheid Mantelzorg kan fysiek, organisatorisch en emotioneel zwaar zijn. Het combineren van alle taken en verantwoordelijkheden, op het werk, thuis en voor de zorgbehoevende, maar vaak ook de extra bezorgdheid, de papierwinkel en het regelen en afstemmen met de formele zorg, kan soms voor een mens teveel zijn. Vaak vinden mantelzorgers het moeilijk om hulp aan anderen te vragen. Doordat zij alle ballen zelf in de lucht proberen te houden, krijgen zij regelmatig last van lichamelijke en mentale klachten. Mantelzorgers geven vaak aan dat zij te weinig tijd hebben en gaan dan schrappen in hun ontspannende activiteiten, zoals hobby's en sociale contacten. Hierdoor neemt het risico op overbelasting weer toe. Landelijk meldt 5% tot 8% van de werkende mantelzorgers zich ziek, omdat de combinatie mantelzorg met werk hen teveel wordt. 5% meldt zich ziek om mantelzorgtaken uit te kunnen voeren (Expertisecentrum Mantelzorg, 2007). Mantelzorgers verzuimen bijna 2 x zoveel langdurig als niet-mantelzorgers (18% versus 10%). Mantelzorgers die meer dan 2 jaar zorg verlenen zelfs 2,5 keer zoveel (25% versus 10%) (SCP, 2015). 27
Oplossingen Wettelijke verlofregelingen kunnen mantelzorgers tijdelijk verlichting bieden. Uit onderzoek van Werk&Mantelzorg blijkt echter dat de helft van de mantelzorgers niet op de hoogte is van het feit dat ze deze wettelijke verlofregelingen kunnen gebruiken voor het uitoefenen van hun mantelzorgtaken. En 20% zou graag gebruik maken van calamiteitenverlof, maar doet dit niet. Grafiek 19 geeft een beeld in hoeverre mantelzorgers en leidinggevenden op de hoogte zijn van deze wettelijke regelingen. U ziet hier dat mantelzorgers minder goed op de hoogte zijn dan leidinggevenden. 28
Oplossingen In onderstaand overzicht ziet u hoeveel procent van de leidinggevenden en mantelzorgers op de hoogte is van de beschikbaarheid van regelingen en faciliteiten. De HR afdelingen van de benchmark organisaties hebben aangegeven dat doorgaans alle regelingen aangeboden worden. Verlofsparen / persoonlijk levensfasebudget wordt in enkele gevallen niet aangeboden. Van alle regelingen worden parttime -, flexibel en thuiswerken het beste ervaren door de HR afdelingen. Alhoewel organisaties vaak regelingen en faciliteiten bieden waar mantelzorgers gebruik van kunnen maken, blijft de bekendheid met en het gebruik van deze regelingen en faciliteiten achter. Ook leidinggevenden zijn minder goed op de hoogte van het aanbod van regelingen in hun organisatie. Mantelzorgers zijn hier het minst van op de hoogte. Een goede communicatie over en een transparant aanbod van deze regelingen is dan ook onontbeerlijk en de leidinggevende speelt hierbij een cruciale rol. Ook een open cultuur in de organisatie is belangrijk, waarin men zich veilig voelt om er gebruik van te maken. 29
Oplossingen Niet voor alle mantelzorgsituaties zijn verlofregelingen de oplossing. Naast het feit dat gebruik van wettelijke verlofregelingen vaak onbetaald is, biedt het geen oplossing voor structurele mantelzorg. Uit onderzoek blijkt dat 25% van de mantelzorgers geholpen is met de wettelijke verlofregelingen (SCP, 2015). 80% geeft echter aan behoefte te hebben aan maatwerkoplossingen. Het is dus zeer belangrijk samen te bespreken wat deze oplossing kan zijn, rekening houdend met de mantelzorgsituatie, maar ook met de aard en omstandigheden van het werk (W&M, 2014). Maatwerkoplossingen kunnen zijn: tijdelijk minder werken, flexibele werktijden, jaarurensystematiek, verlofuren sparen voor mantelzorg of mantelzorguren later inhalen. Het aandeel bedrijven waar kortdurend verlof werd aangevraagd, steeg in de periode 2003-2013 van 16% naar 25% (SCP, 2015). Uit onderzoek van W&M blijkt dat 80% van de werkende mantelzorgers met name behoefte heeft aan begrip bij collega s en leidinggevenden en een open cultuur waarin het veilig en vertrouwd voelt om over de privésituatie te praten. 30
Oplossingen In de onderstaande grafiek ziet u de perceptie van de mantelzorgers met betrekking tot de regelingen en faciliteiten die de combinatie werk en mantelzorg kunnen verbeteren. Mantelzorgers maken met name gebruik van flexibele werktijden / zelfroostering en thuiswerken. Zij zouden meer gebruik willen maken van diverse regelingen, m.n. calamiteitenverlof. 31
Oplossingen In de onderstaande grafiek ziet u de perceptie van de leidinggevende met betrekking tot de regelingen en faciliteiten die de combinatie werk en mantelzorg kunnen verbeteren. 32
Oplossingen 51% van de mantelzorgers vindt ondersteuning vanuit de werkgever belangrijk tot zeer belangrijk. Onderstaande grafieken geven meer informatie over het zoeken naar oplossingen, in samenwerking met de leidinggevende. 33
Oplossingen Grafiek 25 geeft weer in hoeverre leidinggevenden voldoende mogelijkheden hebben om mantelzorgers in het team te ondersteunen. Daarnaast ziet u de mening van de mantelzorgers. 38% van de mantelzorgers vindt dat er voldoende ondersteuning wordt geboden vanuit de organisatie om de zorgtaken en het werk te kunnen combineren. Uit het benchmark onderzoek is gebleken dat leidinggevenden mantelzorgers met name willen ondersteunen in de combinatie werk en mantelzorg vanwege: 1. Goed werkgeverschap 2. Vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen 3. Er aan bijdragen dat een medewerker niet ziek wordt Naast de werkgever kan ook de gemeente bijdragen aan de ondersteuning ten behoeve van de zorgtaken van de mantelzorger. In onderstaande grafiek leest u in welke mate de mantelzorgers de ondersteuning vanuit hun gemeente ervaren. 34
Tips van voormalige mantelzorgers In de vragenlijst is aan de niet-mantelzorgers gevraagd of zij in het verleden wel mantelzorgtaken hebben uitgevoerd. Circa 10% heeft aangegeven voormalig mantelzorger te zijn. Om de combinatie werk en mantelzorg beter te combineren hebben zij een aantal tips en/of voorwaarden geformuleerd, die hieronder zijn gebundeld in een aantal categorieën. begrip, ruimte en vertrouwen van de leidinggevende en collega s flexibiliteit in werktijden bespreekbaarheid met collega s en leidinggevende thuiswerken aandacht voor jezelf blijven houden (ontspanning, persoonlijke coaching) Betere bekendheid met regelingen en faciliteiten steun van vrienden en familie tijdelijk minder werken (extra) verlof opnemen financiële ondersteuning korte woon/werk afstand 35
Aanvullende verschillenanalyse over 2015 36
Profit en non-profit sector In de non-profit sector ligt het percentage mantelzorgers hoger dan in de profit sector: 1 op de 4 medewerkers in de non-profit sector is mantelzorger 1 op de 11 medewerkers in de profit sector is mantelzorger Bovendien wordt in de profit sector meer uur per week gewerkt (grotere contracten) dan in de non-profit sector, maar er zijn geen significante verschillen wat betreft het aantal mantelzorguren per week of de duur van de mantelzorg. 37
Mannen en vrouwen Vrouwen voeren vaker mantelzorgtaken uit dan mannen: 1 op de 5 vrouwelijke medewerkers is mantelzorger 1 op de 10 mannelijke medewerkers is mantelzorger Mannen werken meer uur per week dan vrouwen, maar er zijn geen significante verschillen te constateren als het gaat om het aantal uren verleende mantelzorg en de duur van de mantelzorg. 38
Combinatie werk en mantelzorg Als het gaat om de mate waarin mannen en vrouwen werk en mantelzorg kunnen combineren, zijn er geen significante verschillen te constateren. In de non-profit sector zijn medewerkers wel meer tevreden over deze balans dan in de profit sector. 39
Hulpbehoevende Indien mantelzorgers voor hun partner of kind zorgen, besteden zij meer tijd aan mantelzorgtaken dan dat de zorg verleend wordt aan iemand anders zoals een ouder, vriend(in), broer/zus of buren. In onderstaande grafiek is ouder als voorbeeld toegevoegd om het verschil in aantal uren inzichtelijk te maken. Als we kijken naar het aantal uren verleende mantelzorg ten opzichte van het aantal werkuren, zijn geen significante verschillen te zien tussen mannen en vrouwen. Ook bij mantelzorgers die 36 uur of meer werken, besteedt toch nog 36% van hen 8 uur of meer per week aan mantelzorgtaken. 40
Bespreekbaarheid Vrouwen bespreken hun mantelzorgsituatie vaker met zowel hun leidinggevende als hun collega s. Mannen bespreken hun mantelzorgsituatie minder vaak dan vrouwen dat doen. Als het gaat om het begrip van leidinggevenden en collega s voor de mantelzorgsituatie zijn er geen significante verschillen te constateren tussen mannen en vrouwen, en ook niet tussen de profit en de non-profit sector. 41
Bekendheid regelingen Ten aanzien van de bekendheid van de (wettelijke) regelingen en faciliteiten die de combinatie werk en mantelzorg kunnen bevorderen, zijn de onderstaande significante verschillen naar voren gekomen. 73% van de mannen en 37% van de vrouwen zijn bekend met thuiswerken. 39% van de mannen en 49% van de vrouwen zijn bekend met kortdurend zorgverlof. De bekendheid van de regelingen laat in de afgelopen jaren een constant verloop zien. Circa de helft is bekend met de (wettelijke) regelingen en faciliteiten. 2015 laat een lichte verbetering zien, maar deze is niet significant ten opzichte van voorgaande jaren. Langdurend zorgverlof maakt hierop een uitzondering: voorheen was 28% bekend met deze regeling, ten opzichte van 41% in 2015. Tussen de profit en de non-profit sector toont de onderstaande grafiek de significante verschillen. 42
Gebruik regelingen Ten aanzien van het gebruik van de (wettelijke) regelingen en faciliteiten die de combinatie werk en mantelzorg kunnen bevorderen, zijn de onderstaande significante verschillen naar voren gekomen. Parttime werken 13% van de mannen en 45% van de vrouwen werken parttime. 11% van de mannen zou vaker in deeltijd willen werken, ten opzichte van 2% van de vrouwen. Daarnaast werkt 40% van de mantelzorgers in de non-profit sector parttime, tegenover 19% in de profit sector. Flexibele werktijden 52% van de mannen en 36% van de vrouwen maken gebruik van flexibele werktijden. 17% van de mannen zou hier gebruik van willen maken, ten opzichte van 12% van de vrouwen. In de profit sector werkt 55% van de mantelzorgers met flexibele werktijden, tegenover 36% in de non-profit sector. Thuiswerken 44% van de mannen en 18% van de vrouwen maken gebruik van thuiswerken. Bovendien werkt 44% van de mantelzorgers in de profit sector thuis, tegenover 20% in de non-profit sector. 43
Gebruik regelingen Mantelzorgers maken meer gebruik van flexibele regelingen (thuis-, parttime en flexibel werken) dan van verlofregelingen zoals kort- en langdurig zorgverlof en calamiteitenverlof. Wel zou 20% van de mantelzorgers gebruik willen maken van calamiteitenverlof. 44 De regelingen lijken in grote mate aanwezig binnen organisaties, maar mantelzorgers zijn vaak niet op de hoogte. Er wordt wel significant meer gebruik gemaakt van korten langdurig zorgverlof, en calamiteitenverlof door mantelzorgers die geen gebruik maken van flexibiliteit in werkregelingen maar dat wel zouden willen. Deze mantelzorgers zouden ook vaker gebruik willen maken van deze verlofregelingen. Dus hoe hoger de behoefte aan/het gebruik van verlofregelingen, des te hoger de behoefte aan/gebruik van flexibele regelingen (m.n. flexibele werktijden en thuiswerken). Mantelzorgers die gebruik maken van flexibele regelingen hebben niet meer behoefte aan verlofregelingen (m.u.v. calamiteitenverlof).
Ondersteuning van de leidinggevende en collega s Mantelzorgers die ondersteuning krijgen van hun leidinggevenden en collega s met betrekking hun combinatie werk en mantelzorg, ervaren hier ook het positieve effect van. 45
Lichamelijke klachten Ook ervaren mantelzorgers met een goede combinatie tussen werk en mantelzorg minder lichamelijke klachten. Daarnaast ervaren mannelijke mantelzorgers minder lichamelijke klachten van vrouwelijke mantelzorgers. 46
Combinatie werk/zorg en gebruik van regelingen Uit de analyse blijkt dat er een relatie is tussen het gebruik van regelingen zoals kortdurend zorgverlof en de combinatie werk en mantelzorg, met uitzondering van parttime werken waar geen significant verschil te zien is. De relatie verschilt per regeling. Zo is thuiswerken bijvoorbeeld hoog onder de mantelzorgers die een slechte combinatie werk en zorg ervaren. Over het algemeen maken mantelzorgers met een slechte combinatie werk en zorg meer gebruik van deze regelingen (of willen er meer gebruik van maken) dan mantelzorgers met een betere combinatie tussen werk en hun zorgsituatie. 47
Bijlagen Informatie over de situatie van mantelzorgers 48
De hulpbehoevende De grafiek geeft de zorgverlening weer van mantelzorgers. Landelijk ziet deze verdeling er als volgt uit: partner 18% kind 11% (groot)ouder 40% andere familieleden 15% vrienden, kennissen, collega s of buren 17% (SCP, 2010) Uit onderzoek blijkt dat 40% van de paren met minderjarige kinderen (schoon)ouders heeft die nu of in de nabije toekomst hulp nodig hebben. De helft hiervan geeft al daadwerkelijke zorg aan (schoon)ouders (Expertisecentrum Mantelzorg, 2007). 49
Duur van de verleende zorg Landelijk gezien besteedt 50% van de werkende mantelzorgers 2 uur per week aan mantelzorgtaken, 25% tussen de 2 en 4 uur en 25% meer dan 4 uur per week (SCP, 2015). 50
Type zorgtaken Bovenstaande grafiek geeft de situatie weer van de type zorgtaken die door mantelzorgers worden uitgevoerd. Landelijk gezien verrichten mantelzorgers doorgaans de meeste taken op het gebied van psychosociale begeleiding, zoals emotionele steun (83%). Zij zijn veel tijd kwijt met begeleiding. Doktersbezoek (78%), administratie (62%) en huishoudelijke hulp (77%) (SCP, 2007). 51
Tot slot Stichting Werk&Mantelzorg is een initiatief van: Mezzo de landelijke vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg www.mezzo.nl Qidos trainings- en adviesbureau voor innovatief HR-beleid www.qidos.nl In de Stichting Werk&Mantelzorg bundelen Mezzo en Qidos hun kennis en ervaring om met alle stakeholders tot oplossingen te komen om de combinatie werk en mantelzorg te faciliteren en te optimaliseren. Stakeholders zijn gemeenten, rijksoverheid, politiek, werkgevers, werknemers, sociale partners en belangenorganisaties. Voor vragen kunt u onze website bezoeken: www.werkenmantelzorg.nl of contact opnemen via info@werkenmantelzorg.nl 52
Tot slot Copyrights De gebruiker mag de resultaten van deze rapportage kopiëren, verspreiden, tonen en afgeleide werken maken onder de volgende voorwaarden: Indien dit afgestemd is met een vertegenwoordiger van Stichting Werk&Mantelzorg of via info@werkenmantelzorg.nl Bronvermelding: de gebruiker dient Werk&Mantelzorg te vermelden met verwijzing naar www.werkenmantelzorg.nl Bronvermelding Stichting Werk&Mantelzorg heeft bij het samenstellen van deze rapportage gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Landelijke onderzoeksresultaten Stichting Werk&Mantelzorg (2009 2015) Werk en mantelzorg gerelateerde SCP onderzoeken (2007 2015). Expertisecentrum Mantelzorg in 2007 Mantelzorg en arbeid, facts en trends Een uitgebreid overzicht van feiten, cijfers en bronnen is te vinden op: http://www.werkenmantelzorg.nl/stichting/feiten-en-cijfers 53