DE REIS VAN SINT BRANDAAN 16 mei
Inleiding Op 16 mei wordt de feestdag van Sint Brandaan gevierd, de beschermer van alle zeevaarders. Brandaan was een onverschrokken Ierse monnik die in de zesde eeuw volgens de overlevering gedurende zeven jaar op de Atlantische Oceaan rondreisde en misschien zelfs Amerika ontdekte, duizend jaar vóór Columbus. Zijn belevenissen zijn op schrift gesteld en vormen de bron van een van de eerste West-Europese reisverhalen. Doelgroep Leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar). Doelstellingen De leerlingen weten wie Sint Brandaan was en waar en in welke tijd hij leefde Zij weten hoe de eerste Ierse monniken leefden en welke activiteiten zij ontplooiden Zij hebben enig inzicht in de relatie tussen het reisverhaal van Brandaan en de geografische werkelijkheid. Vakken en kerndoelen Oriëntatie op mens en wereld Aardrijkskunde Domein A: geografisch perspectief 2 De leerlingen kunnen de (ruimtelijke gevolgen van) verschijnselen aangeven op een kaart en het spreidingspatroon benoemen. Domein C: topografie en kaartbeeld 10 De leerlingen kunnen zich een voorstelling maken van de kaart van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld. Geschiedenis Domein D: historisch besef 13 Leerlingen kunnen begrijpen dat historische bronnen tegenstrijdig kunnen zijn of van elkaar kunnen afwijken. STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - II
Domein E: historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen 14 Leerlingen kennen in grote lijnen de middeleeuwse samenleving in West-Europa. Bronnen Willem Wilmink, W.P. Gerritsen, De reis van Sint Brandaan, Amsterdam 1994. Tim Severin, De Brendan expeditie: met een open huidboot naar Noord-Amerika zoals St. Brandaan in de zesde eeuw, Amsterdam 1999. Clara Strijbosch, The Seafaring Saint, Dublin 2000 W.P. Gerritsen, Doris Edel, Mieke de Kreek, De wereld van Sint Brandaan, Utrecht 1986 M. Draak, De reis van Sinte Brandaan, Amsterdam 1980 Dank Paul Stephenson, Ronan Coyne, Rob Smyth, Maeve Kelly, Bord Failte, Antoon Seelen en de Newfoundland and Labrador Heritage website gaven toestemming voor het overnemen van illustraties. STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - III
STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 1
Inleiding Over reizen toen en nu. Maar ook: wie was Brandaan, wanneer en waar leefde hij en waarom is hij zo bekend geworden? En: Ierse monniken, over de organisatie van de vroege christelijke kerk in Ierland en de rol van Ierse monniken in de verspreiding van kennis en geloof in de vroege Middeleeuwen. 1. en 2. De Middeleeuwen is de periode van ongeveer 500 tot ongeveer 1500 na Chr. Het is het tijdperk tussen de klassieke oudheid en de moderne tijd. 3. De Vikingen worden ook wel Noormannen genoemd hoewel ze lang niet allemaal uit Noorwegen kwamen maar deels ook uit Denemarken. 4. U kunt bij deze opdracht de klas in twee groepen verdelen, een schrijfgroep en een vertelgroep. Uit de schrijfgroep krijgt één leerling onderstaand stukje tekst uit de Reis van Brandaan zoals herdicht door Willem Wilmink om over te schrijven. Vervolgens schrijft een tweede leerling de handgeschreven kopie van leerling 1 over. Nummer 3 schrijft de kopie van leerling 2 over en zo verder. Als de laatste leerling aan de beurt is geweest kunt u met de leerlingen de eerste versie met de laatste vergelijken. Iets soortgelijks gebeurt in de vertelgroep. Daar krijgt één leerling de tekst te lezen. Hij of zij moet vervolgens proberen het verhaal zo nauwkeurig mogelijk uit het hoofd na te vertellen aan leerling 2, zonder dat de andere leerlingen dat horen. Vervolgens vertelt leerling 2 het verhaal door aan leerling 3 en zo verder. Als de laatste aan de beurt is geweest schrijft deze het verhaal zoals hij of zij het zich herinnert op. Vergelijk vervolgens deze versie met het origineel. Maar een storm, die vreselijk was, Stak op en joeg hen alras Ver weg over de zee. Dit bracht groot gevaar met zich mee: Wat brulde de zee in die orkaan, En wat een golven kwamen eraan Door die storm met zijn vreselijke vlagen. En de monniken zagen Zoveel vissen in t water krioelen, Dat ze zich doodsbang gingen voelen. In plaats van dit stukje tekst kunt u uiteraard ook een eigen tekst nemen. De avonturen van Brandaan Hierin wordt verhaald hoe Brandaan allerlei vreemde wezens ontmoet en onverklaarbare gebeurtenissen meemaakt 1. U kunt bij deze vraag eventueel een bespreking vastknopen over de samenstelling van de diverse survivalpakketten. 2. Als u op school over een oven beschikt, kunt u de beschuiten in de klas bakken. Pas als ze door en door droog zijn, mogen ze beschouwd worden als scheepsbeschuit. 3. 4. Hier komt het aan op goed kijken welk (verwoestend) effect zeewater heeft op allerlei materialen. STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 2
Het verhaal van de reis Hierin wordt beschreven dat er verschillende versies van het Brandaanverhaal bestaan en maken de leerlingen kennis met een stukje middeleeuwse tekst. 4. - 1. 2. 3. Heden ten dage heeft het Engels de rol van Lingua Franca overgenomen. Fantasie of werkelijkheid? Brandaan heeft werkelijk bestaan. Zijn reisverhaal zou best eens op werkelijkheid kunnen berusten. Misschien heeft hij (of een van zijn medeontdekkingsreizigers) ook echt voet aan land gezet in Amerika. 1. Columbus ontdekte Amerika in 1492. 2. Hij was op zoek naar India. 3. Dat kruis is een Keltisch kruis. 4. Iona is een eiland voor de westkust van Schotland, de Hebriden is een eilandengroep ten noordwesten van Schotland, de Fär Öer Eilanden liggen tussen Schotland en IJsland, IJsland is het eiland halverwege Noorwegen en Groenland, Newfoundland is het meest oostelijke deel van Canada. 5. De Fär Öer Eilanden horen bij Denemarken. 6. De hoofdstad van IJsland heet Reykjavík. Meer informatie op internet: http://www.literatuurgeschiedenis.nl/teksten.asp?id=9 De reis van Sint Brandaan http://www.moytura.com/clonfert2.htm Saint Brendan the Navigator http://www.moytura.com/clonfert.htm Klooster en kathedraal van Clonfert STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 3