HAVENS EN DE REIS VAN BONTEKOE
|
|
- Jozef Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 EN 28 december
2 EN Inleiding Schepen vertrekken of leggen aan. Op de kade wordt gezwaaid en afscheid genomen. En wie na een lange reis terugkeert, wordt begroet door de thuisblijvers. De zee oefent een bijzondere aantrekkingskracht op mensen uit. Eeuwenlang was de haven een plek waar soms definitief afscheid genomen werd. Op zee was het lang niet altijd pluis en schepen vergingen soms met man en muis. Bovendien was men onderweg blootgesteld aan allerlei ziekten en ontberingen. Toch hebben zich miljoenen mensen over de hele wereld ingescheept op zoek naar avontuur, rijkdom of een beter leven. Op 28 december 1618 verliet het schip de Nieuw Hoorn de rede van Texel voor een reis naar het Verre Oosten. Aan boord waren 131 bemanningsleden en 75 soldaten. De meesten kwamen niet terug. Kapitein Willem Ysbrantsz. Bontekoe keerde bijna zeven jaar later na een avontuurlijke reis terug in Vlissingen, met een ander schip. Doelgroep Leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar) Doelstellingen De leerlingen kan zich een beeld vormen van het leven aan boord van een schip in de tijd van de VOC. De leerling kent de werking van een kompas De leerling heeft enig inzicht in navigatie en plaatsbepaling Vakken en kerndoelen Aardrijkskunde Domein A geografisch perspectief 2 De leerlingen kunnen (de ruimtelijke gevolgen van) verschijnselen aangeven op een kaart. Ze kunnen daarbij gebruik maken van de begrippen: schaal, legenda, coördinaten, register, windrichting en afstand. Domein B ruimtelijke inrichting 3 De leerlingen kunnen de inrichtingselementen in hun eigen omgeving, die te maken hebben met het landschap, wonen, werken, verkeer, bestuur en levensbeschouwing, waarnemen, beschrijven en verklaren. Domein C topografie en kaartbeeld 10 De leerlingen kunnen zich een voorstelling maken van de kaart van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld. STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - II
3 EN Dank Wij danken Lou Vermeer, Willem van Voorst, Raymond Koome ( Willem Sodenkamp, Piet Koppers, Chris Schram en Jan-Simon Hoogschagen voor de toestemming die zij gaven om illustratiemateriaal te gebruiken. STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - III
4 STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 1
5 Inleiding Dit werkblad is bedoeld als introductie op het thema leven op zee. 1. De namen van beroepen aan boord wijzen erop dat het leven op zee vroeger een exclusieve mannenaangelegenheid was: zeeman, stuurman, matroos, kapitein, bootsman. Verwonderlijk is dat niet. Het werk aan boord was vaak zwaar en men vond het niet geschikt voor vrouwen. Tegenwoordig denkt men daar iets anders over. Sinds enige tijd mogen bijvoorbeeld ook vrouwen aan boord van marineschepen dienen. Maar nog steeds is het vaak zo dat op schepen vooral mannen werkzaam zijn. Vrouwen aan boord oefenen meestal typische vrouwenberoepen uit: kok, serveerster, schoonmaakster. 2. Kapitein, stuurman, bootsman, loods, kok, matroos, purser (chef van het bedienend personeel). De reis van Bontekoe We volgen enkele werkbladen lang de avonturen van Bontekoe, te beginnen met het vertrek en zijn rustperiode op Réunion. 1. Batavia heet sinds 1942 Jakarta en is de hoofdstad van Indonesië. 2. Het grote eiland links van Réunion heet Madagaskar. Beide eilanden liggen in de Indische Oceaan. Schipbreuk De rampspoed slaat toe, maar Bontekoe overleeft en komt uiteindelijk weer heelhuids in Holland aan. 1. Kruidnagelen en foelie, later ook thee en koffie. 2. Tegenwoordig worden o.a. olie, steenkolen, graan, koffie en cacao massaal in ons land ingevoerd. 3. Rotterdam en Amsterdam zijn de grootste havens van ons land. 4. Rotterdam is de grootste haven ter wereld (als het gaat om de hoeveelheid goederen die er worden overgeslagen). STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 2
6 Het Journaal of reisverslag De avonturen zijn ons bekend dankzij het reisverslag dat Bontekoe heeft bijgehouden. 1. Jan Jansz. Deutel; 18 december 1618 en 16 november 1624 Leven aan boord Het leven aan boord was vol gevaren en bracht grote risico s op ziekte met zich mee. 1. Als u op school over een oven beschikt, kunt u in de klas de beschuiten bakken. Pas als ze door en door droog zijn, mogen ze beschouwd worden als scheepsbeschuit. Navigeren Je weg vinden op zee was belangrijk en vroeger een stuk moeilijker dan nu. 1. Als (makkelijk en eenvoudig) alternatief kunt u de leerlingen een waterkompas laten maken. Ze hebben daarvoor nodig: - een kurk of stukje piepschuim - een recht gebogen metalen paperclip - een magneet Wrijf de paperclip een paar minuten langs de magneet en prik hem vervolgens door het piepschuim of door de kurk. Doe dit vervolgens in een bakje water. De gemagnetiseerde punt van de paperclip wijst nu naar het noorden. Meer informatie vindt u op: Informatie over de tijd van de VOC Hoorn en de scheepsjongens van Bontekoe STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 3
HAVENS EN DE REIS VAN BONTEKOE
EN 28 december EN Inleiding Schepen vertrekken of leggen aan. Op de kade wordt gezwaaid en afscheid genomen. En wie na een lange reis terugkeert, wordt begroet door de thuisblijvers. De zee oefent een
Nadere informatieDE REIS VAN SINT BRANDAAN
DE REIS VAN SINT BRANDAAN 16 mei Inleiding Op 16 mei wordt de feestdag van Sint Brandaan gevierd, de beschermer van alle zeevaarders. Brandaan was een onverschrokken Ierse monnik die in de zesde eeuw volgens
Nadere informatieBENODIGDHEDEN o Werkbladen o Antwoordkaarten o Eventueel verdiepingsopdracht
Leerkrachtinformatie Groep 6 Zeehavens in Zeeland Lesduur:90 minuten (klassikaal en in tweetallen) DOEL De leerlingen weten op een kaart van Zeeland de zeehavens te vinden en te benoemen; kunnen de werking
Nadere informatieVraag 1c. In welke plaatsen waren VOC- vestigingen in Nederland?...
Naam: DE VERENIGDE OOSTINDISCHE COMPAGNIE (VOC) In 2002 was het 400 jaar geleden dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) werd opgericht. Dit werd in binnen- en buitenland op diverse manieren herdacht.
Nadere informatieDAG VAN DE VLUCHTELING
DAG VAN DE VLUCHTELING 20 juni Inleiding De Verenigde Naties hebben 20 juni uitgeroepen tot Internationale Dag van de Vluchteling. Wereldwijd is er dan aandacht voor het lot van vluchtelingen. In deze
Nadere informatieLes Aardrijkskunde & Geschiedenis
C Deze les bestaat uit 16 vragen over de zeescheepvaart. De meeste vragen hebben ook met aardrijkskunde en geschiedenis te maken. Als je deze les af hebt, weet je alles over de scheepvaart! eerkeuzevragen
Nadere informatieWERKBLAD. Naam: Namen van de andere leerlingen uit jouw groepje:
Jouw wereld op de kaart WERKBLAD Groep 7 en 8 Recht zo die gaat! Varen op de kaart van Mercator Deze tentoonstelling gaat over Mercator, een beroemde kaartenmaker uit de 16de eeuw. Zijn wereldkaart wordt
Nadere informatieIedereen aan boord! Bontekoe Lesbrief deel 3. pagina 1. Bontekoe Lesbrief deel 3
Bontekoe Lesbrief deel 3 3 Afbeelding: De route die de VOC-schepen naar Azië namen. Iedereen aan boord! 1) Aanmonsteren Het leven aan boord van een VOC-schip was geen pretje. Maar in de tijd van de VOC
Nadere informatie3. De leerlingen kunnen bij leeractiviteiten uiteenlopende strategieën en vaardigheden
16 oktober Inleiding In de serie beroepen behandelt deze lesbrief het beroep bakker. De leerlingen krijgen informatie over de geschiedenis van het broodbakken, de ingredienten van brood en over gezond
Nadere informatieJouw wereld op de kaart. werkblad. VMBO tl, HAVO, VWO klas 1
Jouw wereld op de kaart werkblad VMBO tl, HAVO, VWO klas 1 Jouw wereld op de kaart WERKBLAD Recht zo die gaat! Varen op de kaart van Mercator Deze tentoonstelling gaat over Mercator, een beroemde kaartenmaker
Nadere informatieHANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart.
Regenten en vorsten LES 2 HANDEL 1600 Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. 1700 JE LEERT waarom de moederhandel zo belangrijk is; hoe de VOC werkt; hoe de WIC werkt.
Nadere informatieWaar halen ze de ENERGIE. vandaan? Leerlijn
Leerlijn Waar halen ze de ENERGIE vandaan? Inleiding De lesmethode van Solarkids heeft een doorgaande leerlijn voor het basisonderwijs. De leerlijn is gebaseerd op de kerndoelen die zijn opgelegd door
Nadere informatieLANDKAARTEN & PROJECTIES
5 maart Inleiding Op 5 maart is de geboortedag van de cartograaf Mercator (1512-1594). Hij is de uitvinder van een methode om landkaarten te maken waarvan de richting precies klopt. Deze kaarten zijn dus
Nadere informatieDe Geo. 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden hoofdstuk 1. www.degeo-online.nl. 1ste druk
De Geo 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 1 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van th - Docentenhandleiding 1 TH 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,
Nadere informatieVoorbereidende les Het geheim van kapitein Jan May
Voorbereidende les Het geheim van kapitein Jan May Lesactiviteit: wereldkaart tekenen en een woordweb maken Groep: 7 en 8 Lesdoel: De leerlingen ontdekken dat Nederland slechts een klein onderdeel is van
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Werkblad 17 Ω Over Indië en Suriname Ω Les 1: Van Batavia tot Jakarta Naam:
Werkblad 7 Ω Over Indië en Suriname Ω Les : Van Batavia tot Jakarta VOC Schepen van de VOC varen naar Indië om specerijen te halen. Specerijen zijn bijvoorbeeld peper, kruidnagel en nootmuskaat. De reis
Nadere informatie7.1 Scheepsjournaals
Thema/ onderwerp: Ontdekkaart 7.1 Scheepsjournaals Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen vullen de woorden op de goede plek in in de gatentekst. De leerlingen bevragen het scheepsjournaal
Nadere informatieVoorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8)
Voorbereidende les bij de rondleiding Ik ruik, ik voel wat jij niet ziet Geschiedenis Werkblad voor leerlingen bij Gouden Eeuw (groep 7 en 8) Werkblad 1 Oorlog en vrede Nederland was in de 17de eeuw vaak
Nadere informatieWebquestie VOC. Jeffrey Sluyters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/46517
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Jeffrey Sluyters 08 April 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/46517 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieKetelbinkie. skvr.nl/onderwijs. Voorbereiding. Schooljaar 2014-2015
Ketelbinkie Voorbereiding Schooljaar 2014-2015 skvr.nl/onderwijs inhoud 1. Ketelbinkie in de Klas 3 2. Suggesties voor de voorbereidende les 5 2.1 Het lied 5 2.2 Meer over varen in de 18 e eeuw 7 2.3 Vouwinstructie
Nadere informatieVERHALEN RONDLEIDINGEN WORKSHOPS ARCHEOLOGIE ONDER WATER FORT DE SCHANS KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI
VERHALEN RONDLEIDINGEN FORT DE SCHANS WORKSHOPS 2015 ARCHEOLOGIE ONDER WATER KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI Kaap Skil, de Vuurtoren, de Oudheidkamer en Ecomare zijn onderdeel van Stichting Texels
Nadere informatie8.2 Fort Elmina. De leerkracht bespreekt de vragen met de leerlingen die op hun plaats zitten.
Thema/ onderwerp: Werkblad 8.2 Fort Elmina Korte samenvatting van de leeractiviteit: De geschiedenis van Fort Elmina wordt verteld a.d.h.v. afbeeldingen en een videofragment. Hierna gaan de leerlingen
Nadere informatieGeschiedenis van Suriname : de slavenhandel
Geschiedenis van Suriname 1502-1808: de slavenhandel 1502: het begin van de Europese slavenhandel Na de ontdekking van Amerika werden er door de Spanjaarden en Portugezen al snel plantages aangelegd. Op
Nadere informatieOntdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016
Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel
Nadere informatieHoekenwerk sector haven en binnenvaart opdracht 1
Hoekenwerk sector haven en binnenvaart opdracht 1 Opdracht 1: matroos (voor de leerkracht) Omschrijving van het beroep Een matroos helpt de kapitein op een schip. Hij/zij helpt bij het aanmeren en bij
Nadere informatieNATIONALE HERDENKING NATIONALE VIERING
4 en 5 mei NATIONALE HERDENKING OP 4 MEI EN OP 5 MEI Elk jaar herdenken we op 4 mei de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog en vieren we op 5 mei de bevrijding. Er zijn steeds minder mensen in Nederland
Nadere informatieHET KOMPAS. Doelgroep Leerlingen van basisonderwijs groep 7 en 8 (10-12 jaar)
: STERFDAG VAN GAUSS 23 februari Inleiding 23 februari is de sterfdag van J.C.F. Gauss (1777-1855). Deze Duitse geleerde stelde als eerste vast dat de aarde een magnetisch veld heeft met twee polen. Hiermee
Nadere informatieDriehoekshandel hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/61315
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/61315 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieSindbad. De Vier Windstreken
Nieuwsgierig naar de wereld achter de horizon, vertrekt Sindbad op een schip naar Oost-Indië. Hij bevaart alle zeeën en oceanen waar de zon op schijnt en beleeft de meest fantastische avonturen. Hongerige
Nadere informatieWerkblad 1 (Bij bladzijde 2 en 3 van het lesboek)
Naam: Werkboek Werkblad 1 (Bij bladzijde 2 en 3 van het lesboek) Op het plaatje hieronder zie je de beurs nog een keer. Dit keer zie je ook vier tekstballonnetjes. De mannen die een tekstballon boven hun
Nadere informatieARTSEN ZONDER GRENZEN
ARTSEN ZONDER GRENZEN 20 december Inleiding Artsen zonder Grenzen is één van de meest aansprekende hulporganisaties van de laatste jaren. Vanaf de oprichting op 20 december 1984 tot nu toe is de organisatie
Nadere informatieVoorbereiding. Schooljaar 2014-2015
Voorbereiding Schooljaar 2014-2015 1.1 het lied 4 1.2 meer over varen in de 18 e eeuw 5 1.3 vouwinstructie boot 6 Bereid u alstublieft het project Ketelbinkie goed voor door: 1. Samen met de kinderen naar
Nadere informatiestaat waar iedereen uit de klas woont
Wonen GROEP 5-6 45 70 minuten 1, 42 en 50 De leerling: weet wie Christoffel Columbus is kan op een kaart van Nederland zijn woonplaats aanwijzen leert met een kompas te werken kent vier verschillende windrichtingen
Nadere informatieIntroductie. Havens als belangrijk knooppunt
Les 3. Havens Introductie De onderdelen voor de pennen van Pennenland bv komen uit de Verenigde Staten. De bedrijven die deze onderdelen aan Pennenland verkopen (leveranciers) verschepen hun onderdelen
Nadere informatieVerslag van het nationaal archief Den Haag
Verslag van het nationaal archief Den Haag Verslaggevers: Nafthali en Rens Wij gaan maandag 12 juni naar het nationaal archief in Den Haag. we gaan op zoek naar het gezonken schip van de VOC. VOC betekent:
Nadere informatieWinterspelen in Vancouver, Canada
Winterspelen in Vancouver, Canada Van 12 tot en met 28 februari vinden de 21 e Olympische Winterspelen in Canada plaats. Nederland doet met verschillende sporten mee en maakt vooral kans op medailles bij
Nadere informatielesbrieven een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 1:
lesbrieven werkbladen Lesbrief 1: een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 een plastic eiland drijven - zinken Proef 1 Welke
Nadere informatieDe haven van Rotterdam
Korte lesomschrijving In deze les staat de vensterplaat over de haven van Rotterdam centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat hoe deze haven zich heeft kunnen ontwikkelen
Nadere informatieIk heb mijn werkstuk over Columbus gedaan omdat ik daar de meeste informatie over kon vinden. Ik heb daarvoor als informatiebronnen gebruikt:
Werkstuk door een scholier 1581 woorden 31 maart 2000 5,6 577 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De inhoudsopgave p. 1 Hoofdstuk 1: De inleiding p. 2 Hoofdstuk 2: Het leven van Christoffel Columbus p. 3
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 1. De haven 2. Soorten havens 3. Soorten vracht 4. Lossen en laden 5. Werken in de haven 6. Filmpjes Pluskaarten
De haven inhoud blz. Inleiding 3 1. De haven 4 2. Soorten havens 5 3. Soorten vracht 7 4. Lossen en laden 10 5. Werken in de haven 12 6. Filmpjes 14 Pluskaarten 16 Bronnen en foto s 18 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieNATIONALE BOOMFEESTDAG
NATIONALE BOOMFEESTDAG maart Boomfeestdag Rond het begin van de lente is het Nationale Boomfeestdag. Op deze dag planten scholieren uit het hele land bomen. Doelgroep Leerlingen van de hoogste klassen
Nadere informatieLesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - HAVO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte
Nadere informatieGroep 7 - Varen over de Westerschelde
Leerkrachtinformatie Groep 7 - Varen over de Westerschelde Lesduur:90 minuten (in tweetallen) DOEL De leerlingen weten welke type schepen er over de Westerschelde varen; hebben onderzocht hoe de stabiliteit
Nadere informatieHallo wereld! Schrijf een reisverhaal
Doel: Deze les is een oefening in creatief schrijven. De kinderen schrijven een reisverhaal. Doelgroep: Basisonderwijs groep 4 en hoger. Als voorbereiding op deze les kunt u het digitale boek Mus op het
Nadere informatieDe Geo. 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden hoofdstuk ste druk
De Geo 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 1 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van th - Docentenhandleiding 1 TH 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,
Nadere informatienovacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart Maritiem 2016/2017
novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart Maritiem 2016/2017 Later hoop ik een heel goede kapitein te worden. In die functie run ik zelfstandig een heel bedrijf, in de vorm van een schip. Dat houdt
Nadere informatieAardrijkskunde. Thema / onderwerp Aardrijkskundeles met gebruikmaking van de geografische vierslag. Betekenis. Bedoeling
Aardrijkskunde Thema / onderwerp Aardrijkskundeles met gebruikmaking van de geografische vierslag. Betekenis Welke betekenis heeft het thema / onderwerp voor de kinderen? Hoe leg je de relatie met de beginsituatie?
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Met de mens mee Groep 1-2-3
Voorbereiding post 2 Met de mens mee Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Met de mens mee, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel
Nadere informatieDrie massagraven voor de Nederlandse kust
Nederlandse kust geschiedenis van Learning by Action en Stichting De Noordzee deze les werd mogelijk gemaakt door het Prins Bernard Cultuurfonds Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen
Nadere informatieMET DE VOC IN ZEE. Arco Willeboordse over de reizen van de VOC schepen, Breskens, Aerdenburgh, Schoondijk en de Nieuwvliet
MET DE VOC IN ZEE Visserijmuseum Breskens Museumn8 Arco Willeboordse over de reizen van de VOC schepen, Breskens, Aerdenburgh, Schoondijk en de Nieuwvliet Klik aan de linkerkant op het volgende nr. om
Nadere informatieDe Geo. 1 hv Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden hoofdstuk 1. www.degeo-online.nl. 1ste druk
De Geo 1 hv Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 1 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van hv - Docentenhandleiding 1 HV 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,
Nadere informatieZeerecht GZV (4) Werk- en rusttijden. 4 op 4 af? 5 op 7 af 8 op 4 af? 4 op 8 af 4 op 8 af? 14 op 14 af? gzv-4. gzv-4. gzv-2 kzv-3
Zeerecht GZV (4) Werk- en rusttijden 4 op 4 af? 5 op 7 af 8 op 4 af? 4 op 8 af 4 op 8 af? 14 op 14 af? gzv-2 kzv-3 1 Oefeningen gzv-3 Oefeningen Verplichte oefeningen: Brand Schip verlaten (evacuatie)
Nadere informatieDoelgroep Leerlingen van de groepen 5 en 6 van het basisonderwijs (8-10 jaar)
14 januari Inleiding In de serie beroepen voor de middenbouw gaat deze lesbrief over de dokter, arts, genezer of welke andere term dat beroep ook wordt aangeduid. Het beroep dokter is waarschijnlijk een
Nadere informatieHet spelbord Het spelbord bestaat uit een kaart van een deel van de wereld met daarop de handelshavens van Oost-Indiё en hun lokale goederen:
Bij de start van het spel is iedere speler schipper van een VOC-schip. Het uiteindelijk doel is om dit VOC-schip in te ruilen voor een Batavia-schip en daarmee als eerste de haven van de stad Batavia te
Nadere informatieWat denken de jongens? Trek een lijn naar het denk-wolkje. Het is niet eerlijk, ik ben arm en hij is rijk. Ik wil graag vrienden blijven
Lees het verhaal Een onmogelijke vriendschap. Zie jij de blanke jongen? Hij heet Olivier. Olivier komt uit Nederland. Olivier woont op Sumatra. Zijn vader is de baas van een plantage. Olivier en zijn familie
Nadere informatieeen harpoenier. Dan moeten jullie samen in één bed slapen.
In de herberg Ik heet Ismaël. Mijn geld is bijna op. En ik ben het leven op het land zat. Daarom wil ik gaan varen. Op een walvisvaarder, een schip dat op walvissen jaagt. Want ik ben erg nieuwsgierig
Nadere informatieHallo wereld! Schrijf een reisverhaal
Deze les sluit aan bij het kinderboekenweekthema 2012: Hallo wereld. Doel: Deze les is een oefening in creatief schrijven. De kinderen schrijven een reisverhaal. Doelgroep: Basisonderwijs groep 4 en hoger.
Nadere informatieBronnenboekje examen VMBO-KB 2003
Bronnenboekje examen VMBO-KB 2003 tijdvak 1 GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C 300005-633-527b DE KOLONIALE RELATIE INDONESIË - NEDERLAND bron 1 E A C F
Nadere informatieVakoverstijgend project ONTDEKKINGSREIZEN. Eva Barendregt & Isabelle Blankendaal Lerarenopleiding Wiskunde Docent: Marieke Collins
Vakoverstijgend project ONTDEKKINGSREIZEN Eva Barendregt & Isabelle Blankendaal Lerarenopleiding Wiskunde Docent: Marieke Collins 1 VOORWOORD Dit is een project over ontdekkingsreizen. Het is een bestaan
Nadere informatieDriehoekshandel hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 22 July 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/61315 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieMooi Hoorn Proef & Ontdek Mooi Hoorn Proef & Ont ef & Ontdek Mooi Hoorn Proef & Ontdek Mooi Hoorn Mooi Hoorn Proef & Ontdek Mooi Hoorn Proef & Ont
www.mooihoorn.nl Groeten uit Mooi H rn n WAARDEBON n ef & Ontdek Mooi Haring Bloemservice Hoorn biedt Proef u 20% & korting Ontdek bij een Mooi Hoorn contante aankoop in winkel m.u.v. Fleurop Mooi Hoorn
Nadere informatieLeerervaringen ruimte van onder- en bovenbouw. Ruimteaspect Onderbouw. Ruimteaspect Middenbouw. Ruimteaspect Bovenbouw. Ruimteaspect Onderbouw
Leerervaringen ruimte van onder- en bovenbouw 1. 1. ontwikkeling ruimtebesef * waarnemen en beschrijven vertrouwde plekken * spelen, wandelen, dansen in diverse ruimtes * reflecteren op ruimtes: veilig,
Nadere informatieBEZOEK AAN HET CONTAINERPARK
BEZOEK AAN HET CONTAINERPARK Werkblad (meenemen naar het containerpark en daar invullen) 1. Om welk uur vertrekken we naar het containerpark?. 2. Wanneer komen we aan op het containerpark?.. 3. Welke zijn
Nadere informatieWat past het beste bij jou?
Wat past het beste bij jou? 56 55 Vorige vraag Jouw competenties Zorgvuldigheid Je werkt heel erg nauwkeurig en gestructureerd. Het liefst met een duidelijke planning. Je bereidt altijd alles goed voor
Nadere informatieAntwoorden bij Quiz Schateiland Boerhaave
Antwoorden bij Quiz Schateiland Boerhaave 1. Hoe werd vroeger een amputatiezaag schoongemaakt nadat er bijvoorbeeld een arm was geamputeerd? a met zeep b met water en zand c ze werden niet schoongemaakt
Nadere informatieLesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte
Nadere informatieLeerkrachtenhandleiding Peperduur
Leerkrachtenhandleiding Peperduur Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de leerkrachtenhandleiding bij het onderwijsprogramma Peperduur. In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek. Het
Nadere informatieOntdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. voortgezet onderwijs 2015/2016
Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland voortgezet onderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Het Scheepvaartmuseum is een pakhuis vol verhalen waar leerlingen op een
Nadere informatieVOC. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres E i Kiwijs 08 September 2011 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/32554 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieCASUS DEEL 2 Supersauna (20 vragen)
CASUS DEEL 2 Supersauna (20 vragen) Casus Supersauna is een handelsonderneming voor sauna s en toebehoren van sauna s. Supersauna heeft in Indonesië 50 handgemaakte hardhouten sauna s gekocht. Deze worden
Nadere informatieChr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog
Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Pieter er Zeeman en de konvooien naar Moermansk Pieter Zeeman (geboren op Marken op 20 december 1914) voer in
Nadere informatieTweede Maasvlakte. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/32990
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres E i Kiwijs 28 september 2011 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/32990 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieHandleiding De VOC. Korte lesomschrijving
Korte lesomschrijving In deze les staat de vensterplaat over de Verenigde Oost- Indische Compagnie centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat geschiedenis van deze
Nadere informatie7. Van huis naar school. Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 1: de leerlingen leren hoeveelheidsbegrippen gebruiken en herkennen.
7. Van huis naar school Leeftijdsgroep Kerndoel Ongeveer 12-16 jaar Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 1: de leerlingen leren hoeveelheidsbegrippen gebruiken en herkennen. En aan kerndoel 3: De
Nadere informatieDoelgroep: Leerlingen van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar)
VAN HALLOWEEN TOT WEERWOLF 31 oktober Inleiding Op 1 november is het in Nederland de dag van Allerheiligen. In de Verenigde Staten, Ierland, Groot-Brittannië en enkele andere landen wordt daags tevoren,
Nadere informatie2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen
Liturgie Emmen, 13 september 2015 (buitendienst) Thema: samen onderweg (startzondag) 1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen 3. Zingen: Sela: breng
Nadere informatieEducatie Douane Speur, Speel, Snuffel poster
Educatie Douane Speur, Speel, Snuffel poster Met de onderwijsposter Speur, Speel, Snuffel van Charlotte Dematons kunt u in de klas uw bezoek aan het Belasting & Douane Museum goed voorbereiden. Prikkel
Nadere informatieHier, in de haven van Rotterdam, komt ons geld binnen.
ToespraakvandeCommandantderStrijdkrachten,generaalT.A.Middendorp,tijdensdeuitreiking HerinneringsmedailleVredesoperatiesopdeWereldhavendagenop7september2012teRotterdam. Letop:Alleengesprokenwoordgeldt!
Nadere informatieVan de Oost naar de Republiek
Van de Oost naar de Republiek De producten die in de Republiek worden aangeboden komen uit verschillende delen van het octrooigebied. Hoe zij uiteindelijk in de Republiek terechtkwamen wordt zichtbaar
Nadere informatieMauritius Mokka Bombay Ceylon Batavia. Kaap de Goede Hoop (de veilige haven)
Bij de start van het spel is iedere speler schipper van een VOC-schip. Het uiteindelijk doel is om dit VOC-schip in te ruilen voor een Batavia-schip en daarmee als eerste de haven van de stad Batavia te
Nadere informatieOntdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2016/2017
Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2016/2017 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel
Nadere informatieDrijven en zinken. Eerst gaan we het drijfvermogen testen van een paar voorwerpen:
Hiernaast zie je een ouderwets duikerspak. Om ervoor te zorgen dat de duiker niet gaat drijven, heeft hij een loden gewicht op zijn borst vastgeknoopt. De slang is voor de luchttoevoer. Op de wal stond
Nadere informatieOntdekkingen en uitvindingen
prehistorie 68 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten Ontdekkingen en uitvindingen Vandaag zijn Jos en Mirthe in de Buitenhaven in Kampen. Mirthe, krijgen we zeebenen
Nadere informatieZeerecht GZV (1) Even voorstellen 2/13/2015 GVZ-1 1. Fokko Snoek. fsnoek@xs4all.nl. Eigenaar zeilklipper Skylge Adviseur traditionele scheepvaart
Zeerecht GZV (1) Even voorstellen Fokko Snoek Eigenaar zeilklipper Skylge Adviseur traditionele scheepvaart fsnoek@xs4all.nl Wetboek van Koophandel - Artikel 367: De kapitein, vernemende dat de vlag, waaronder
Nadere informatieWat en waar zijn de wadden? Les met werkblad - topografie
Les met werkblad - topografie Doel: De leerlingen kennen na afloop de namen van de waddeneilanden en de volgorde waarin ze liggen. Ze kunnen enkele belangrijke plaatsen rond het waddengebied aanwijzen
Nadere informatieDoelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan)
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT In deze lessenserie hebben leerlingen van alles geleerd over archeologie en het leven van vroeger. Met deze quiz kunnen ze hun kennis testen. Opmerking: De leerlingen hebben tot
Nadere informatierijks museum Voorbereidende les bij de rondleiding Proef de Gouden Eeuw Geschiedenis Werkblad voor leerlingen (groep 7 en 8) 1/14
1/14 Werkblad 1 Oorlog en vrede Schuttersmaaltijd ter viering van de Vrede van Munster, Bartholomeus van der Helst, 1648 Nederland was in de 17de eeuw vaak in oorlog met verschillende landen. De langste
Nadere informatienovacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2018/2019
novacollege.nl/maritiem Binnenvaart Zeevaart MARITIEM 2018/2019 We maken op school veel sommen. Daarnaast doe je veel met je handen. Je leert een compressor uit elkaar halen en hoe een grote motor werkt.
Nadere informatieINHOUDSTAFEL. Euro Transport over Land en Zee
INHOUDSTAFEL Euro Transport over Land en Zee 1 2 HET ZEEVERVOER HET COGNOSSEMENT THE BILL OF LADING I. Algemene situatieschets...4 A. Historiek...4 B. Wetgeving...5 C. De Haagse Regelen...5 a. Toepassingsveld
Nadere informatieUITDAGENDE WATERSPORTACTIVITEITEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING INFORMATIE VOOR VRIJWILLIGERS
UITDAGENDE WATERSPORTACTIVITEITEN VOOR MENSEN MET EEN BEPERKING INFORMATIE VOOR VRIJWILLIGERS BRON VAN ENERGIE SailWise is al 40 jaar de enige aanbieder in Nederland van meerdaagse, actieve watersportactiviteiten-
Nadere informatieDocentenhandleiding Trigamo
Docentenhandleiding Trigamo Wat is Trigamo? Trigamo betekent letterlijk het drie-spellen-spel. Het is een combinatie van TRIviant, GAnzenbord en MOnopoly. De leerling maakt in groepjes aan de hand van
Nadere informatieNavigatie op zee. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres de Vries 05 april 2012 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/37031 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieDUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW ANTWOORDEN
DUURZAAM WERKEN LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip
Nadere informatieKO N I N K L I J K E V E R E N I G I N G VA N N E D E R L A N D S E R E D E R S
KO N I N K L I J K E V E R E N I G I N G VA N N E D E R L A N D S E R E D E R S Werken op zee betekent: - De hele wereld zien. - Na de zeevaartschool ben je zeker van een baan. - Een hoog salaris. - Snel
Nadere informatieOntwerp Paper 2 Bijlage 4
Ontwerp Paper 2 Bijlage 4 Gijs Bos - 10137157 Utrecht, 130404 De volgende pagina s bevatten de opdrachten waarmee de leerlingen tijdens de workshops aan de slag gaan. Workshop atlasvaardigheden 1: Kaartselectie
Nadere informatieLandkaarten en coördinaten
Landkaarten en coördinaten Wat is nu eigenlijk een landkaart? Nou, hou je vast. Op een landkaart staat op een plat vlak een verkleind en toegelicht beeld van een bepaald deel van het aardoppervlak afgedrukt.
Nadere informatieMAASVLAKTE 2 IN GEBRUIK
MAASVLAKTE 2 IN GEBRUIK LESBRIEF VOORTGEZET ONDERWIJS ONDERBOUW OPDRACHTEN DE ROTTERDAMSE HAVEN GROEIT! Heel veel goederen die we gebruiken komen uit het buitenland. Het grootste deel komt via de haven
Nadere informatieVoortgezet onderwijs. Junior company 3. aandelen
Voortgezet onderwijs Junior company 3. aandelen Stichting Jong Ondernemen: Postbus 93002 2509 AA Den Haag Bezuidenhoutseweg 12 12 2594 AV Den Haag www.jongondernemen.nl http://mijn.jongondernemen.nl Kamer
Nadere informatieKRINGLOOPSPEL Afval=Grondstof
KRINGLOOPSPEL Afval=Grondstof Colofon: Het Kringloopspel is ontwikkeld in opdracht van MARN, ARN, Dar, Gemeente Ede en ACV jan 2014 Het Kringloopspel is ontwikkeld door MEC Nijmegen en Het Dijkmagazijn
Nadere informatierijks museum Verdiepend programma Jij & de Gouden eeuw Bijlage: Onderzoeksvragen voor leerlingen 1/6 Ontsnapping Hugo de Groot Eeuw?
1/6 Bijlage: voor leerlingen Ontsnapping Hugo de Groot Eeuw? Personage 1. Hugo de Groot Wie was Hugo de Groot? Wat waren de onderwerpen waar hij als geleerde over schreef? Waarom werd hij opgesloten in
Nadere informatie