Frans Meuleneire AZ St Elisabeth Zottegem Woundcare Support bvba www.wondzorg-deparel.be
Impact van een veneus ulcus Compressietherapie Therapietrouw Belang educatie Factoren die therapietrouw beïnvloeden Praktische benadering van therapietrouw Besluit 2
Veneuze ulcera Chronische veneuze ulcera hebben een sterke impact op de levenskwaliteit Verhouding vrouwen/mannen = 2,8/1 (1) Prevalentie verhoogt met de leeftijd (2) Probleem: recidief (1) Callam et al, 1985 (2) Morison & Moffat, 1994 3
3 frustraties in wondzorg 1. De administratieve rompslomp 2. Beperkte financiële middelen - Patiënt - Zorgverstrekker 3. Therapie-ontrouw 4
Beenulcus Stereotiep beeld is een oudere therapie-ontrouwe patiënt, sociaal geïsoleerd en behorend tot een lagere sociale klasse (1) (1) Moffat & Dorman, 1995 5
Compressie-Therapie-Trouw COMPRESSIETHERAPIE Behandeling van veneuze- en lymfatische ulcera met drukverband of therapeutisch elastische kousen THERAPIETROUW (compliance) De mate waarin een voorgeschreven behandeling wordt nagevolgd 6
Vormen van therapie-ontrouw 1. Passieve weerstand door: - Onwetendheid - Tekort aan motivatie 2. Openlijk therapietrouw weigeren 3. De patiënt past zijn behandeling aan om zijn zorg te verlengen 7
Belang van Compressie-Therapie-Trouw Effectieve wondbehandeling door onderdrukken van de gevolgen van CVI waardoor veneus ulcus kan genezen (*1) Risico op recidief verminderen (*²) - Eerder ulcus > 10 cm² - DVT in anamnese - Onaangepaste compressie - Meer recidief in lagere sociale klasse (*3) - Bij therapie-ontrouw voor T.E.K: 67% recidief (*4) * 1 Cullum et al, 1999 *² Franks et al, 1995 * 3 Monk & Sarkany * 4 Harper et al, 1995 8
Preventie van recidief Dragen van T.E.K. Verbeteren van veneuze retour Beschermen tegen trauma Bewegen, stappen Hoogstand van benen 9
Belang educatie Weinig patiënten kennen de oorzaak van hun ulcus Uitleggen dat de patient niet genezen is als zijn ulcus dicht is; compressietherapie zo lang de patiënt leeft Pt moet zelf leren om kousen aan te trekken Herwinnen van onafhankelijkheid na aanleren van kousen aan- en uit te trekken Belang goede training van de zorgverstrekkers ivm therapietrouw 10
Educatie van de patiënt op 3 vlakken 1. Cognitieve attitude: Waarom is het ulcus ontstaan en hoe gaat het genezen? 2. Positieve attitude Vaak is attitude negatief door herinnering aan familie of vrienden met ulcera 3. Nieuwe vaardigheden aanleren: Aanleren van compressietherapie en verbanden 11
Factoren die therapietrouw beïnvloeden 1. Patiënt gerelateerde factoren - Leeftijd - Opvoeding - Gebrek aan mentale en/of fysische mogelijkheden om voor zichzelf te zorgen - Financiële beperkingen 12
Factoren die therapietrouw beïnvloeden 1. Patiënt gerelateerde factoren - Gebrek aan kennis & verkeerde gewoonten en overtuigingen omtrent ulcus en behandeling - Niet alle patiënten wensen informatie over het ontstaan en de behandeling van hun ulcus te kennen - Negatieve ervaring ivm compressietherapie - Verhoogde pijn tijdens compressie - Slaapstoornissen - Verlegenheid (sociaal stigma) 13
Factoren die therapietrouw beïnvloeden 2. Behandelingsfactoren: - Complexiteit van de procedure - Problemen om kousen aan en uit te doen (32-37%) - Complexiteit van de zorg - Verminderde beweeglijkheid 14
Factoren die therapietrouw beïnvloeden 3. Leefstijlfactoren - Tijd-gebrek - Lage perceptie van gezondheid - Mate van ondersteuning door partner, kennisen en familie kan positief of negatief zijn - Sociale druk (beroepsmatig) 15
Gedeelde verantwoordelijkheid: patiënt en zorgverstrekkers Belang: vertrouwensband verhogen (1) Doel: Medewerking en therapietrouw bekomen Hoe: - Interesse in holistisch aspect van het probleem tonen (vb: pijn, psychische impact, ) - Kennis en kunde van de verpleegkundige - Tijd nemen voor educatie - Tijd nemen voor de wondzorg (1) Van Hecke, 2011 16
Praktische benadering van therapie-ontrouw Zorgverleners hebben problemen om patiënten, beschreven als niet therapietrouw te behandelen* - bestempelen als therapie-ontrouw - berispen ivm negatieve evolutie - gebrekkige communicatie - specialistisch consult vragen - ongevoelig reageren tgo emoties en pijn - negatieve houding tov patiënt Robertson, 1992 17
Emotionele status Patiënten met emotionele zorgen, depressie, angst of sociale isolatie hebben vaak problemen met CTT* 1 Patiënten met pijn in combinatie met depressie vertonen vertraagde wondheling* 2 Jonge patiënten zijn zich bewust van het stigma dat geassocieerd wordt met hun probleem en hebben het moeilijk ivm aangaan van relaties * 1 Phillips et al, 1994 * 2 Moffat et al, 2001 18
Emotionele status Studie ivm CTT met Therapeutisch Elastische Kousen bij 32 vrouwen* 17 waren gestopt met TEK Voor 60% was cosmetisch aspect onaanvaardbaar Andere redenen: - fragiele huid - huidirritatie - moeilijk aantrekken van de kousen 19 *Travers et al, 1995
Zelf-behandeling Elke patiënt is in zekere mate bekwaam om een deel van de behandeling op zich te nemen Professionelen hebben het moeilijk om een hoge graad van zelfbehandeling toe te laten Patiënt is beter geïnformeerd via internet Professionele kennis is noodzakelijk om advies te kunnen geven over de waarde van bepaalde behandelingen 20
Sociale druk Beenulcera zijn oorzaak van werkongeschiktheid Deze patiënten ondervinden vaak problemen in de werkomgeving* Nood aan momenten voor behandeling Beperking in werktype Dilemma ivm advies: staand beroep Te weinig begrip en aanmoediging door professionelen 21 *Phillips et al, 1994
Sociale druk Problemen met familie en accomodatie thuis Negatieve opmerkingen Creativiteit nodig in thuissituatie Realistische doelstellingen nodig Communicatie bevorderen Je moet wat duidelijker praten! 22
Geloof in de behandeling Patiënten met chronische ulcera die niet beantwoorden aan verschillende behandelingen hechten weinig geloof aan een nieuwe therapie* Andere behandelingen niet afbreken. Verzekeren dat zij ook goed zijn indien de symptomen onder controle waren Blijven aanmoedigen *Charles,1995 23
Mate van zelfcontrole Besef om eigen behandeling te beïnvloeden* Intern controle besef: streven naar effectieve strategie Extern controle besef:geloven niet zelf invloed te hebben op gezondheidstoestand. Deze patiënten hebben continu nood aan professionele hulp Price, 2007 24
Sociale isolatie Veel patiënten met beenulcera zijn sociaal geïsoleerd * Klein sociaal netwerk Weinig sociale hulp Weinig mogelijkheden om therapie correct te volgen + meer kans op recidief Zin van beenclubs (cfr U.K.) Open wond is vaak bron van angst *Keeling et al, 1996 25
Sociale isolatie Beenulcus leidt tot gevoel van veranderd lichaamsbeeld met als gevolg een verdere sociale isolatie Geur- en exsudaatprobleem Negatief aspect van verbanden Negatief zelfbeeld, depressie, angst 26
Relationele problemen tgv ulcus Geurprobleem kan contacten met familie en vrienden verbreken Frequenter wisselen van verbanden Bacterieel evenwicht controleren Aanmoedigen tot sociale contacten 27
Praktische benadering van therapie-ontrouw Gevaar om patiënt te bestempelen als therapie-ontrouw: - beïnvloed de toekomstige contacten - beïnvloed de wijze van zorg* Patiënt voelt zwakke relatie met zorgverleners aan Patiënt lijkt meer veeleisend te worden Leidt tot slechte communicatie en achteruitgang van het genezingsproces *Fineman, 1991 28
FOUTIEVE AANPAK: Praktische benadering van therapie-ontrouw Contact vermijden door personeelswissel Aanduiden van voorkeur-verpleegkundige door patiënt - ongezonde situatie - soms toch meer vakkennis bij bepaalde verpl. - nadelig voor patiënt en voor klinisch team* Noodzaak: empatishe en therapeutische relatie *English & Morse 1988 29
Praktische benadering van therapie-ontrouw VOORBEREIDING TOT COMPRESSIETHERAPIE Patiënt moet begrijpen dat CT het belangrijkste element van de behandeling is* 1 Het niet begrijpen van de onderliggende oorzaak van het ulcus is oorzaak van vertraagde heling*² Zorgverleners onderschatten vaak de impact van CT Afhankelijkheid van zorg bij werkenden is zeer lastig. Opleiding tot zelfzorg is een mogelijke oplossing*³ * 1 Cullum et al, 1999 *² Edwards et al, 2002 *³ Phillips et al, 1994 30
Praktische benadering van therapie-ontrouw AANLEREN VAN COMPRESSIETHERAPIE CT wordt geassocieerd met pijnbehandeling over lange termijn Eerste weken is pijn nog problematisch, waardoor noodzaak voor analgetica, hoogstand van been en mobilisatie* Soms nodig om compressie langzaam op te voeren over termijn van enkele weken Rekening houden met psycho-sociale factoren *Buchmann,1997 31
Praktische benadering van therapie-ontrouw Vragen bij start van compressietherapie Is de etiologie van het ulcus gekend? Is er een pathologie die invloed heeft op ulcus? Zijn er symptomen zoals pijn, slapeloosheid, depressie gemeld? Zijn er huid- en wondproblemen gemeld? 32
Praktische benadering van therapie-ontrouw Had de patiënt al negatieve ervaring met CT? Wil de patiënt geen windels of kousen? Heeft hij teveel pijn bij het dragen van windels of kousen? Alternatief aanbieden: Intermittent Pneumatische Compressie WUWHS 2008 consensus document, Compression in VLU 33
Praktische benadering van therapie-ontrouw Vragen bij start van compressietherapie Heeft hij vroeger huidletsels opgelopen door CT? Werd de omtrek van het been genoteerd? Werd er een adequate padding aangebracht? Werd er rekening gehouden met de gewoonten van de patiënt betreffende zijn ulcus behandeling? 34
Enkele bedenkingen Nood aan normen om therapietrouw te detecteren Hoe ver gaan we in het zorg-aanbod bij hardnekkige therapietrouw? Waar ligt de grens tss keuzevrijheid van de patiënt en therapie-ontrouw 35
BESLUIT CTT is een zeer complex probleem Benadering van CTT op vlak van: - educatie - gedrag - emotionele aspecten Zorgvuldige aanpak en keuze van CT Pijn- en symptoomcontrole zijn zeer belangrijk Verbetering van ulcus leidt tot betere CTT 36
BESLUIT Niet helend ulcus leidt tot gevoel van hopeloosheid en ongeloof in de geboden behandeling. Extra aandacht voor deze patiënten is nodig. Gevoel van machteloosheid bij zorgverleners zelf Opletten voor gevaar bij bestempelen van patient als niet therapietrouw Klein percentage geneest niet: andere doelstellingen Zelden: therapie ontrouw als vorm van automutilatie om ulcus te onderhouden 37
Besluit Therapietrouw kan bevorderd worden door evidence based educatie waarbij rekening wordt gehouden met de individuele mogelijkheden van de patiënt 38
39