De impact van stage op de transitie van hoger onderwijs naar arbeidsmarkt Dieter Verhaest KU Leuven, campus Brussel Stijn Baert Universiteit Gent www.steunpuntssl.be Opbouw presentatie Probleemstelling en literatuur Onderzoeksvraag Data en variabelen Analyse Discussie en conclusie 1
Probleemstelling en literatuur Beroepsgerichte onderwijssystemen worden vaak geroemd om hun positieve impact voor de transitie van onderwijs naar arbeidsmarkt Bevindingen literatuur: Kortere duur tot eerste job, lagere jeugdwerkloosheid Hogere starterslonen Minder mismatch in de eerste job: minder overscholing en minder inhoudelijke mismatch Verklaringen: Snellere inzetbaarheid en betere afstemming van de aangeleerde competenties op de noden van de arbeidsmarkt Sterkere signalering van talenten en motivaties Netwerkeffecten Probleemstelling en literatuur Op lange termijn zijn effecten evenwel mogelijks negatief (Krueger and Kumar, 2004) Verklaring Specifieke vaardigheden verouderen in het geval technologische en organisatorische veranderingen Algemeen en meer academisch onderwijs faciliteert mogelijks leren in een nieuwe context en reduceert dus mogelijks de kost van mobiliteit tussen jobs en beroepen Recente bevindingen literatuur (Hanushek et al., 2011; Lavrijsen and Nicaise, 2014): Voordeel in lonen en tewerkstellingskansen neemt af met leeftijd en slaat op latere leeftijd om in nadeel 2
Probleemstelling en literatuur Hanushek et al. (2011): bij de keuze tussen een beroepsgericht of algemeen onderwijssysteem worden beleidsmakers geconfronteerd met een afweging tussen tegengestelde effecten op korte en op lange termijn Probleemstelling en literatuur Gebrek aan flexibiliteit van jongeren met een beroepsgerichte opleiding is mogelijks al een probleem aan het begin van de carrière Verhaest en van der Velden (2013): afgestudeerden uit hoger onderwijs met een meer beroepsgericht programma Zijn minder vaak overgeschoold in eerste job Als ze toch overgeschoold zijn in de eerste job stromen ze minder vaak door naar een job op niveau 3
Probleemstelling en literatuur Verhaest, Schatteman en Van Trier (2015): onderzoek naar Vlaamse schoolverlaters uit het secundair onderwijs tijdens eerste 7 jaar na intrede op arbeidsmarkt: Schoolverlaters uit het ASO zijn minder vaak persistent overgeschoold Jongeren die stage hebben gevolgd gebruiken minder vaak overscholing als opstap naar een adequate job Onderzoeksvraag Impliceert de introductie van een significante stageperiode in het hoger onderwijs een afweging tussen enerzijds hogere tewerkstellingskansen en minder kans op overscholing tijdens de eerste job (indien stage) en anderzijds een lagere kans op de persistentie van overscholing (indien geen stage)? 4
Onderzoeksvraag Wetenschappelijke relevantie: Onderzoek met specifieke focus op stage en op hoger onderzoek is beperkt We corrigeren voor het verschil in instroom tussen opleidingen met en opleidingen zonder stage Vlaamse context Meer aandacht voor praktijkrelevantie van de universitaire opleidingen Academisering vroegere opleidingen van het hoger onderwijs lange type Meer focus op academische vaardigheden Data en variabelen SONAR data Enquête gegevens voor 9000 Vlaamse jongeren Representatieve steekproeven voor drie geboortecohorten: 1976, 1978, 1980 Interviews op volgende leeftijden: 23 (alle cohorten), 26 (1976, 1978) en 29 (1976, 1980) Gedetailleerde informatie over de arbeidsmarktloopbaan Context: vóór Bologna hervorming We selecteren 3551 individuen die een diploma hoger onderwijs hebben behaald het onderwijs hadden verlaten op het moment van het laatste interview 5
Data en variabelen Onafhankelijke variabele: stage Vergelijking afgestudeerden met minstens 3 maanden stageervaring t.o.v. afgestudeerden met minder dan 3 maanden stage-ervaring Verdeling in steekproef naar opleidingsniveau Minstens 3 maand stage Volledige steekproef HOKT HOLT/ Universiteit 52,8% 69,6% 28,6% Bron: Verhaest & Baert (2015), table 1, p5 Data en variabelen Afhankelijke variabelen Drie uitkomstvariabelen: Aantal maanden tussen verlaten onderwijs en intrede in eerste job (onafhankelijk van aansluiting) Aantal maanden tussen verlaten onderwijs en intrede in eerste job op niveau (d.i. eerste job waarvoor niet overgeschoold) Aantal maanden tussen intrede in eerste job indien overgeschoold en intrede in job op niveau 6
Data en variabelen Afhankelijke variabelen Meting aansluiting job en kwalificatie (overscholing) Beroepen zijn gecodeerd volgens de Standaard Beroepenclassificatie van het CBS 5 functionele niveaus: elementair, lager, medium, hoger en wetenschappelijk Overgeschoold indien functioneel niveau lager is dan hoger niveau voor afgestudeerden uit het HOKT Wetenschappelijk niveau voor afgestudeerden uit het HOLT of Universiteit Analyse: descriptief < 3 maand stage >= 3 maand stage Significant verschillend? Mediaan Gemiddelde Mediaan Gemiddelde (Log rank test) Aantal maanden tot eerste job Aantal maanden tot eerste job op niveau Aantal maanden sinds intrede in overscholing tot eerste job op niveau 3 4,4 2 3,7 p < 0,01 50 72,0 5 44,3 p < 0,01-108,5-92,9 p < 0,01 Bron: Verhaest & Baert (2015), table 2, p7 7
Analyse: econometrisch model Jongeren met en jongeren zonder stage kunnen ook verschillen in hun intrede omwille van andere redenen Sommige verschillen zijn wel waarneembaar, andere verschillen zijn niet waarneembaar Waarneembaar: niveau diploma, studiedomein, studieresultaten (graden), geslacht, nationaliteit, sociale achtergrond, regio, tijdstip van intrede, Niet-waarneembaar: talent, motivatie, preferenties We houden in ons econometrisch model rekening met zowel waarneembare als niet-waarneembare verschillen Door het toevoegen van (waarneembare) controlevariabelen Door het uitvoeren van een instrumentele variabelen-analyse in combinatie met de zogenaamde Timing of Events methode. Analyse: econometrische resultaten Model waarbij wel voor waarneembare, maar niet voor niet-waarneembare verschillen wordt gecorrigeerd: Jongeren met een significante stageperiode vinden sneller een eerste job op niveau Geen evidentie voor verschillen in overscholingspersistentie Model waarbij zowel voor waarneembare als voor nietwaarneembare verschillen wordt gecorrigeerd Geen evidentie voor verschillen in duur tot een eerste job of eerste job op niveau Geen evidentie voor verschillen in overscholingspersistentie 8
Analyse: econometrische resultaten Gesimuleerde duurtijden (in maanden) onder de veronderstelling dat iedereen Gesimuleerde mediane duurtijd tot >= 3 maanden stage gevolgd < 3 maanden stage gevolgd Om het even welke job 1,7 1,6 Job waarvoor men overgeschoold is in de veronderstelling dat niemand een job op niveau vindt Job op niveau in de veronderstelling dat niemand een job waarvoor men overgeschoold is aanneemt Job op niveau in de veronderstelling dat iedereen onmiddellijk na afstuderen start in een job waarvoor men overgeschoold is 2,6 2,5 2,5 2,5 135,5 > 142 Bron: Verhaest & Baert (2015), table 5, p20 Discussie en conclusie Geen overtuigende evidentie dat stage bepalend is voor de transitie van hoger onderwijs naar arbeidsmarkt Noch positief: geen effect op duurtijd tot en aansluiting van de eerste job met het diploma Noch negatief: geen effect op de persistentie van overscholing Resultaten lijken in tegenspraak met (een aantal) eerdere studies 9
Discussie en conclusie Mogelijke verklaringen Toegepaste statistische methodes Negatieve effecten van beroepsgerichtheid opleiding spelen pas op latere leeftijd In het hoger onderwijs blijven ook programma s met een significante stageperiode op het curriculum voldoende algemeen Niet zozeer de focus op werkplekleren, maar vooral de specificiteit van de opleiding is van belang Discussie en conclusie Mogelijke verklaringen Voor hoger opgeleiden ligt het minimumloon onder het evenwichtsloon: ongelijkheid komt eerder tot uiting in lonen dan in tewerkstellingskansen en kwaliteit match Werkplekleren is minder effectief in het hoger onderwijs dan in het secundair onderwijs Jobs zijn minder gestandaardiseerd Takenpakket wijzigt vaker omwille van technologische en organisatorische veranderingen 10
Discussie en conclusie Implicaties Beroepsgericht onderwijs kost doorgaans meer dan algemeen georiënteerd onderwijs Stage: vinden van stageplaatsen, toewijzen van studenten, begeleiding, evaluatie, Efficiënt indien er geen duidelijke positieve effecten zijn op korte termijn? Maar: we hebben enkel het gemiddelde effect van stage bestudeerd Sommige studenten leren mogelijks beter in een praktijkgebaseerde leeromgeving, terwijl voor anderen meer academische leermethodes mogelijks effectiever zijn Argument voor behoud van zowel programma s met sterke focus op werkplekleren als programma s zonder dergelijke focus Discussie en conclusie Implicaties Bovendien: Lange-termijn effecten en effecten op andere variabelen zoals loon blijven onduidelijk Ook extra onderzoek gebaseerd op andere data, andere contexten en andere methodes is noodzakelijk 11
Vragen, opmerkingen,? Contactgegevens: Dieter.Verhaest@kuleuven.be Tel: 02 609 88 25 De volledige studie is beschikbaar op: http://ftp.iza.org/dp9137.pdf Referenties Hanushek E., Woessmann L., Zhang L.(2011). General education, vocational education, and labor-market outcomes over the life-cycle. NBER Working Paper Series, No. 17504. Krueger D., Kumar K. (2004). Skill-specific rather than general education: a reason for US-Europe growth differences? Journal of Economic Growth, 9: 167-207. Lavrijsen J., Nicaise, I. (2014). Life cycle patterns in the labour market returns to vocational education. SSL Research Paper, SSL/2014.05/1.1.1, Leuven: Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen. Verhaest D., Schatteman T., Van Trier W. (2015). Overeducation in the early career of secondary education graduates: an analysis using sequence techniques. Young, 23: 336-356. Verhaest D., van der Velden R. (2013) Cross-country differences in graduate overeducation. European Sociological Review, 29: 642-653. Verhaest D., Baert S. (2015). The early labour market effects of generally and vocationally oriented higher education: is there a trade-off? IZA Discussion Papers, No. 9137, Bonn: Institute for the Study of Labor, 37p. 12