VINDEN VLAAMSE JONGEREN JOBS WAARVOOR ZE GELEERD HEBBEN? DEEL 1: OVER DE THEORIE STRUCTUUR VAN DE UITEENZETTING

Transcriptie

1 VINDEN VLAAMSE JONGEREN JOBS WAARVOOR ZE GELEERD HEBBEN? Walter Van Trier (HIVA KU Leuven / SHERPPA, Universiteit Gent) STRUCTUUR VAN DE UITEENZETTING Wat betekent onderwijs(mis)match? Waarom is onderwijs(mis)match belangrijk? Hoe verklaart men onderwijs(mis)match? Hoe meet men onderwijs(mis)match? Welke gegevens gebruiken wij hiervoor? Wat weten we globaal genomen voor Vlaanderen? Drievoudige slotbeschouwing 2 DEEL 1: OVER DE THEORIE 3 1

2 WAT BETEKENT ONDERWIJS(MIS)MATCH? TWEE DIMENSIES VAN EEN CURRICULUM Onderwijsniveau => overscholing of verticale mismatch Komt het behaalde onderwijsniveau al dan niet overeen met het onderwijsniveau dat nodig is om de baan naar behoren te kunnen uitvoeren? Onderwijsrichting => onaangepaste (?) scholing of horizontale mismatch Komt de gevolgde onderwijsrichting al dan niet overeen met een onderwijsrichting die nodig is om de baan naar behoren te kunnen uitvoeren? 4 WAAROM IS ONDERWIJS(MIS)MATCH BELANGRIJK? Economische invalshoek => rendement (of verspilling) van onderwijsinvesteringen (individueel en/of maatschappelijk) Overgeschoolden verdienen minder dan hun klasgenoten die wel een job hebben op het adequate niveau, maar meer dan hun werkmakkers met een lager maar voor hun baan adequaat onderwijsniveau Sociologische invalshoek => probleem van statusinconsistentie (ontevredenheid en potentiële maatschappelijke onvrede) Idem (zij het minder uitgesproken en met nuances) voor wat betreft jobtevredenheid 5 WAT VERKLAART ONDERWIJS(MIS)MATCH? (1) Mogelijke oorzaken van tijdelijke mismatch Jongeren nemen een niet passende baan om ervaring en kennis op te doen om overstap te maken naar een gepaste baan (theorie van carrièremobiliteit; Sicherman & Gallor, 1990) Baan onder niveau te accepteren om ondertussen te zoeken naar een baan die aansluit (zoektheorie ; zie Burbett, 1978) Mismatch gevolg van imperfecte informatie. Men gaat op zoek naar een andere job zodra men de mismatch ervaart (matching theorie; Jovanovic, 1979) => Vrijwillige mismatch? 6 2

3 WAT VERKLAART ONDERWIJS(MIS)MATCH? (2) Mogelijke oorzaken van langdurige mismatch Vormen van discriminatie op basis van bepaalde kenmerken Job queuing Arbeidsmarktsegmentatie en duale arbeidsmarkten Credentialism => Onvrijwillige mismatch? Belang van economische conjunctuur of vraag- en aanbodschokken en arbiedsmarktrigiditeit 7 DEEL 2: OVER DE FEITEN (IN VLAANDEREN) 8 HET SONAR ONDERZOEKSPROGRAMMA Toevalsteekproef uit Rijksregister: 3000 jongeren, geboren in 1976 (1978, 1980) wonend in Vlaanderen Geïnterviewd op de leeftijd van 23, 26 en 29 (periode oktober december) Face-to-face interview, uitgebreide vragenlijst, info over levensloopbaan en karakteristieken van eerste en sommige volgende jobs 9 3

4 SCHOOLVERLATERS ALS APARTE CATEGORIE Risico van kwetsuren Risico van vaardighedenverlies Beter geschoold dan vorige generaties, maar tekort aan ervaring Per definitie outsiders, dus belang van regelgeving Ondoorzichtige markt : noch schoolverlaters noch werkgevers kennen kwaliteit van product Komen op de arbeidsmarkt in bulk 10 TER ILLUSTRATIE 11 HOE MEET MEN ONDERWIJS(MIS)MATCH? Statistische methode gebaseerd op gerealiseerde aanwervingen of op een vergelijking van het onderwijsdiploma van een werknemer met het onderwijsdiploma van de werknemers binnen haar/zijn beroep Objectieve methode gebaseerd op een vergelijking tussen de verworven opleiding en de voor een beroep vereiste opleiding, bepaald op basis van het oordeel van experten in job-analyse Subjectieve methode gebaseerd op self-assessment door werknemer (direct of indirect) 12 4

5 VERTICALE MISMATCH IN SONAR? (1) SUBJ1: is onderwijsniveau te hoog, te laag of net goed voor baan? SUBJ2: welk is meest passende niveau voor uitoefening van uw job? SUBJ3: welk niveau werd minimaal gevraagd voor uw job? OBJ: scholingsniveau werknemer vergeleken met passend scholingsniveau volgens experten (SBC Nederlands Instituut voor de Statistiek) STAT1: scholingsniveau van werknemer vergeleken met gemiddelde niveau van beroep STAT2: scholingsniveau van werknemer vergeleken met modale niveau van beroep 13 VERTICALE MISMATCH IN SONAR? (2a) 14 VERTICALE MISMATCH IN SONAR? (2b) 15 5

6 VERTICALE MISMATCH IN SONAR? (3) Individuen die objectief gemeten (OBJ) overgeschoold zijn, en ook zelf verklaren overgeschoold te zijn (SUBJ1): 20% Enkele alternatieve concepten Overvraging: Werkgevers vragen een hoger niveau dan wat strikt noodzakelijk is voor de uitoefening van de job Diploma-kloof: Werkgevers werven iemand aan met een hoger scholingsniveau dan het minimale niveau dat werd gevraagd in de vacature 16 VERTICALE MISMATCH IN SONAR? (3b) 17 WIE IS VERTICAAL BETER GEMATCHED? Op basis van alle maatstaven vinden we dat de kans op overscholing lager is bij betere studieresultaten, minder bisjaren, een hoger opgeleide vader, en een diploma hoger onderwijs van 1 cyclus (t.o.v. het hoger onderwijs van 2 cycli) hoger risico voor afgestudeerden in politieke en sociale wetenschappen, psychologie en pedagogie, kunstrichtingen, maar lager risico voor richtingen onderwijs, gezondheidszorg, en sociaal werk 18 6

7 WIE IS VERTICAAL BETER GEMATCHED? Op basis van sommige maatstaven vinden we tevens dat de kans op overscholing hoger is onder schoolverlaters met een niet-westerse achtergrond, individuen die pas starten met zoeken naar een job na het verlaten van de school, schoolverlaters uit het HOLT buiten de universiteit (t.o.v. universitairen), schoolverlaters uit regio s met een hoge lokale werkloosheidsgraad Weinig evidentie of tegenstrijdige resultaten voor invloed van geslacht, stage-ervaring, ervaring als jobstudent 19 HORIZONTALE MISMATCH IN SONAR (1)? SUBJ1: ligt job in de lijn van onderwijsrichting waarin afgestudeerd? OBJ: onderwijsrichting werknemer vergeleken met passende richting volgens experten (raadpleging van deskundigen binnen onderwijs- en opleidingsveld) STAT_Job: afstudeerrichting van werknemer vergeleken met beroep waaruit beroep hoofdzakelijk rekruteert STAT_Opl: afstudeerrichting van werknemer vergeleken met beroep waarin deze richting meestal toelevert 20 HORIZONTALE MISMATCH IN SONAR? (2) 21 7

8 HORIZONTALE MISMATCH IN SONAR? (2b) In mijn eerste job kon ik tonen wat ik kon. In mijn eerste job moest ik steeds dezelfde dingen doen. In mijn eerste job kon ik mijzelf uitleven. In mijn eerste job waren de dingen die ik op school geleerd heb belangrijk. 22 HORIZONTALE MISMATCH IN SONAR? (3) Toegeschreven kenmerken verliezen significantie na controles Belang van onderwijsvariabelen parcours door secundair onderwijs: overzitten belangrijker dan waterval? onderwijsniveau bij eerste job: 7BSO? belang van arbeidsmarktinformatie tijdens schoolloopbaan Rijbewijs? Rol van vindkanalen: school, contact vroegere werkgever Grote bedrijven: meer mismatch Belang van licensed sectoren 23 EN WAT MET ONDERWIJS(MIS)MATCH? Welke relatie is er tussen verticale en horizontale mismatch? Causaal verband? Welke combinatie meest nadelig? Zelfde effect? 24 8

9 EN WAT MET ONDERWIJS(MIS)MATCH? (3) VERGELIJKING OVERSCHOLING MET / ZONDER INHOUDELIJKE MATCH Regionale arbeidscondities beïnvloeden vooral overscholing met inhoudelijke aansluiting. Kwaliteit van het menselijk kapitaal beïnvloedt beide overscholingstypes maar sterker in het geval van overscholing zonder inhoudelijke mismatch. Gevolgde studierichting eveneens verschillend effect voor beide vormen van overscholing. Werkervaring: geen spoor van reductie van kans op overscholing, eerder integendeel 25 DEEL 3: SLOTBESCHOUWINGEN Studiedag (Mis)match SSL - WVT TER OVERWEGING Le bien de la société demande que les connaissances du peuple ne s étendent pas plus loin que ses occupations. ils apprennent à lire et à écrire à des gens qui n eussent dû apprendre à dessiner et à manier le rabot et la lime, mais qui ne veulent plus le faire. Tout homme qui voit au-delà de son triste métier ne s en acquittera jamais avec courage et patience. Caradeuc de La Chalotais, Essai d éducation nationale (1763), geciteerd in: Pierre Rosanvallon, La société des égaux, Editions du Seuil, 2011, p

10 SLOTBESCHOUWING (1) VASTSTELLING: Minimaal 20% jongeren overgeschoold, rond de 35% onderwijsrichting niet in lijn met inhoud beroep significant deel blijft voor langere tijd overgeschoold en over de tijd weinig dynamiek in horizontale mismatch belang van verschil in betekenis, mogelijke dynamiek en effecten van beide vormen van onderwijsmismatch 28 SPECULATIEF SLOTBESCHOUWING (2) In jaren 1960 vrees dat overscholing vooral hoger opgeleiden treft op basis van polarisatiethesis vooral problemen verwacht voor midden geschoolden Competentiedenken in arbeidswereld en individualisering van onderwijstrajecten belang van toenemende kloof tussen signaal van onderwijscertificaten en beschikbare en/of vereist vaardigheden Mismatchliteratuur veronderstelt dikwijls technische relatie tussen onderwijs en beroep belang van generieke vaardigheden, soft skills en boundaryless careers 29 DANK U WEL VOOR DE AANDACHT Meer informatie over gegevens en resultaten vindt men op de website van het steunpunt studie- en schoolloopbanen: