Auteur VO-content Laatst gewijzigd 24 August 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82677 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.
Inhoudsopgave Het weer Vooraf Kennisbank Stap 1 Stap 2 - Deel 1 Stap2 - Deel 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Antwoorden Over dit lesmateriaal Pagina 1
Het weer Vooraf Leerdoelen In deze opdracht bekijken we verschillende weerselementen die samen het weer bepalen en vergelijken we het weer in Nederland en in Spanje. We kijken ook naar een fenomeen dat wel in Spanje, maar in Nederland niet voorkomt: de droge rivier. Aan het eind van deze opdracht: Kun je vijf weerselementen noemen die het weer mede bepalen. Kun je aangeven met welk apparaat je de temperatuur, de luchtdruk en de windkracht kunt meten. Kun je de begrippen zonkracht en huidtype beschrijven en kun je uitleggen wat deze begrippen te maken hebben met de tijd die je onbeschermd in de zon kunt zitten. Kun je beschrijven waarom de weersverschillen in Spanje groter zijn dan in Nederland. Kun je op een kaartje aangeven dat Spanje - wat het weer betreft - in tweeën is gedeeld, het droge en het natte (of groene) Spanje. Kun je omschrijven wat 'droge rivieren'' zijn en kun je uitleggen waardoor de verdroging in Spanje steeds nijpender wordt. Eindproduct Het eindproduct bij deze opdracht is een toets. Beoordeling Als je voor de toets een score van minimaal 80% haalt, laat je zien dat je de leerdoelen van deze opdracht hebt behaald. Werkwijze Groepsgrootte Deze opdracht doe je alleen. Benodigdheden Pagina 2
Geen bijzonderhden. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Kennisbank Voor je met de opdracht begint, bestudeer je het volgende item uit de Kennisbank. KB: Het weer Kijk of je antwoord kunt geven op de volgende vragen: 1. 2. 3. 4. Schrijf de namen van vier vormen van neerslag op. Wat is een barometer? Is een depressie een gebied met een hoge of met een lage luchtdruk? Hoe wordt de windkracht aangegeven? Bespreek de antwoorden met een klasgenoot. Stap 1 Pagina 3
Het weer vandaag Wat voor weer is het vandaag? Het antwoord is minder simpel dan het lijkt. Het weer is immers een samenspel van diverse weerselementen, zoals: Temperatuur Neerslag Bewolking Wind Luchtvochtigheid Bijzondere verschijnselen Stel, het is het begin van de lente. Je popelt om weer eens een dag buiten te zijn. Dan is niet alleen de temperatuur van belang. Natuurlijk, als het 10 graden Celsius is, ga je niet het strand op om er te zonnen. Daarvoor moet het minstens een graad of 20 à 25 graden zijn. Maar je wilt ook graag weten of het droog blijft. Als het de hele dag plenst, kun je beter een paraplu dan badkleding meenemen. Ook van belang is of er weinig of juist veel bewolking is. Iedereen vindt het plezieriger om (op een terrasje) de eerste zonnestralen te voelen, dan een geheel bewolkte dag mee te maken. Ook van belang is de wind (windsnelheid en richting). Als het amper waait, voelt de temperatuur hoger aan dan wanneer het hard waait. Een noordenwind is vaker kouder dan een zuidenwind (op het noordelijk halfrond). Ook de luchtvochtigheid bepaalt of we spreken van mooi weer of niet. Als de vochtigheidsgraad hoog is in combinatie met een hoge temperatuur, voelt dat benauwd aan en noemen we het weer drukkend. Tot slot zijn bijzondere verschijnselen van belang. Niemand loopt graag op het strand met onweer of als je getroffen kunt worden door een windhoos. Pagina 4
Wat voor de een een mooie dag is, hoeft dat voor een ander niet te zijn. Een zonaanbidder in Nederland kijkt heel anders naar het weer dan een boer in Spanje. Een Spaanse boer ziet graag zijn gewassen groeien en daarvoor is zon, maar vooral voldoende (regen)water nodig. Kijk naar de gemiddelde temperatuur en neerslag in Nederland en Spanje: De gemiddelde neerslag en temperatuur in Amsterdam De gemiddelde neerslag en temperatuur in Granada (Zuid Spanje) Pagina 5
Vragen 1. Kijk naar de afbeelding hiernaast. Weet je wat dit apparaat meet en hoe we het noemen? Welk weertype past hierbij als het boven de 70 komt? 2. Waarom is een zonaanbidder beter af in Granada dan in Amsterdam? Geef twee redenen. 3. Met welke problemen moet een boer in de buurt van Granada rekening houden? En welke problemen zou een boer in de buurt van Amsterdam kunnen krijgen? 4. Geef aan waarom voor veel Nederlanders Zuid-Spanje een populaire bestemming is om te overwinteren. Stap 2 - Deel 1 Pagina 6
Zonkracht We hebben in stap 1 gekeken naar de gemiddelde temperatuur in Nederland en Spanje. De hoogte van de temperatuur wordt grotendeels bepaald door de hoeveelheid zonlicht die er op een plek valt. Immers, licht = warmte. Op een wolkenloze dag is de temperatuur hoger dan op een dag waarbij de zon verscholen blijft achter een dik pak wolken. Voor iedereen die in de zon komt is ook de zonkracht van belang. De zonkracht is een maat voor de hoeveelheid ultraviolette straling (uv-straling) in het zonlicht die de aarde bereikt. Naast het "gewone" zichtbare licht straalt de zon ook ultraviolette straling uit, onzichtbaar voor onze ogen. Het uv-zonlicht neemt toe naarmate de zon hoger staat en varieert met de seizoenen en het moment van de dag. Warmte heeft geen invloed: op een koele, zonnige dag kan de zonkracht even sterk of sterker zijn dan op een warme dag. Wel is de hoeveelheid uv-straling afhankelijk van bewolking, vocht of stof in de atmosfeer, en van de hoeveelheid ozon. De ozonlaag op grote hoogte in de atmosfeer beschermt het aardoppervlak tegen uv-straling. Als de ozonlaag er niet zou zijn, zouden we binnen de kortste tijd levend verbranden. De ozonlaag houdt de meeste uv-straling tegen, maar een deel komt er wel doorheen. Op een koele, zonnige dag kun je toch verbranden, oftewel: pijnlijke, rode plekken op je huid krijgen. Langdurige blootstelling aan zonnestralen verhoogt de kans op huidkanker. Midden op de dag tussen 12:00 en 15:00 uur is de zon het krachtigst en is de kans op verbranden het grootst. Aan de hand van de zonkracht en je huidtype kan de tijd worden bepaald die je onbeschermd veilig in de zon kunt doorbrengen. Huidtype verbrandt zeer snel (60). verbrandt snel (100). verbrandt zelden (200). verbrandt nooit (300). kinderen tot 10 jaar (60). Lees verder op de volgende pagina. Stap2 - Deel 2 Zonkracht Het aantal minuten dat je onbeschermd zonder schade in de zon kunt doorbrengen = huidwaarde Pagina 7
gedeeld door zonkracht. Stel, je hebt een gevoelige huid (100) en de zonkracht is 8. Dan kun je maar 12½ minuten onbeschermd in de zon blijven voordat je verbrandt. Daarna is het zaak om je zo spoedig mogelijk met een zonnebrandmiddel in te smeren. Zonkracht kun je niet zien, maar je kunt wel op een website bekijken hoe sterk de zonkracht vandaag en de komende dagen zal zijn. De zonkracht in Nederland en in Spanje op 15 augustus 2014 Legenda zonkracht Pagina 8
Vragen: 1. Wat zal de zonkracht morgen in Nederland zijn? Kijk op de website van weeronline of op je smartphone via de gratis app voor het antwoord. 2. Wat zal de zonkracht morgen in Spanje zijn? Kijk op de website van weeronline voor het antwoord. 3. Geef aan hoelang jij morgen onbeschermd met een blote huid in Nederland en in Spanje buiten kunt doorbrengen. 4. Kun je bedenken waardoor de zonkracht in Spanje meestal groter is dan in Nederland? Stap 3 Pagina 9
Het weer in Nederland en Spanje Het grootste temperatuurverschil (overdag) binnen Nederland was op 10 juli 1968. Op die dag lag er een warmtefront precies boven Nederland. Ten zuiden van het front was het in Maastricht bijna 30 graden, in Leeuwarden was het toen net geen 14 graden. Maar meestal zijn de verschillen in temperatuur veel kleiner, hooguit een paar graden. In Spanje zijn de verschillen veel groter. In het zuiden van Spanje kan de temperatuur in de zomer tot 40o C oplopen. De stad Sevilla in het zuidwesten behoort zelfs tot één van de warmste steden ter wereld tijdens de maanden juli en augustus. Temperaturen boven de 35 graden zijn heel normaal en regelmatig zijn er uitschieters richting 45 graden. In de bergen (bijvoorbeeld in Canfranc, in de Pyreneeën in het noorden van Spanje, bijvoorbeeld) is het in augustus soms maar 16o C. Het weer op 10 juli 1968 Pagina 10
In vergelijking met Nederland, ligt de gemiddelde temperatuur in Zuid- Spanje ook vaak zo'n 10 graden hoger. Ook de hoeveelheid neerslag binnen Nederland loopt veel minder uiteen dan de hoeveelheid neerslag binnen Spanje. In Nederland valt er jaarlijks tussen de 750 en 925 mm. In Spanje loopt het uiteen van minder dan 200 mm bij Gabo (Kaap) de Gata tot meer dan 1600 mm in Santiago de Compostela. De Spanjaarden zelf spreken over een España verde of húmeda tegenover het España seca. Of in het Nederlands: het groene of natte Spanje tegenover het droge Spanje. De neerslag in Nederland en het droge Spanje is ook heel anders verspreid over het jaar. In Nederland valt de in de zomer (mei-oktober) meer regen dan in het zuiden van Spanje, maar in de winter (november-februari) zijn de rollen omgedraaid. Dan valt er meer neerslag in dit gebied in Spanje dan in Nederland. Toch is het zelfs in november in Zuid-Spanje vaak prachtig weer. Hoe dat kan? Als het regent, regent het vaak flink. Maar daarna is het vaak nog op dezelfde dag weer zonnig en lekker warm. Grauwe regendagen zoals in Nederland komen in Zuid-Spanje maar zelden voor. Zelfs in de natte wintermaanden is het aantal uren met zon er drie tot vier maal zo groot als in Nederland. Dat komt niet alleen door de korte buien, maar ook doordat Spanje veel zuidelijker ligt en de dagen in de winter dus veel langer zijn. Pagina 11
Vragen 1. Kijk in de Grote Bosatlas (54e editie kaart 40A). Wat valt je op over de gemiddelde jaartemperatuur? 2. Kijk in de Grote Bosatlas (54e editie kaart 41A). Wat valt je op over de gemiddelde neerslag? 3. Kijk in de Grote Bosatlas (54e editie kaart 117B en kaarten 79A en 79B). Waar valt in Spanje jaarlijks de minste neerslag? Kun je verklaren waarom dat juist daar is? Stap 4 Droge rivieren Bekijk nogmaals de grafiek van stap 1: De gemiddelde neerslag en temperatuur in Granada (Zuid-Spanje) De grafiek van Granada is typerend voor veel plekken in Zuid-Spanje: een hoge temperatuur en weinig neerslag in de zomermaanden. Omdat de gemiddelde temperatuur in Spanje de afgelopen 35 jaar is gestegen, is ook de verdamping toegenomen. Als er voldoende water in de bodem zit, tempert de verdamping de opwarming. Als dat vocht ontbreekt, wordt het nog heter dan normaal. Een uitgedroogde bodem leidt tot een grotere stijging van de temperatuur. Pagina 12
Er ontstaat dan een vicieuze cirkel: De temperatuur stijgt? de mate van verdamping stijgt? de temperatuur stijgt. Grote rivieren als de Ebro, de Taag en de Guardiana hebben daar geen of minder last van, maar tientallen kleine rivieren in Spanje (en Portugal) vallen vaak in de zomer droog. Wandelen en fietsen door deze droge rivieren is populair onder binnen- en buitenlandse toeristen. Je kunt er prachtige routes volgen. Volgens verschillende klimaatscenario s zal Spanje vanaf 2040 in de helft van de tijd te maken hebben met extreem warme zomers. Vragen 1. Droge rivier is een contradictie, een interne tegenspraak. Wat is een betere naam voor een droge rivier? 2. Welk gevolg van de toenemende verdroging kunnen we nu al in Spanje zien? Kijk daarvoor naar de kaart 125C van de Grote Bosatlas (54e editie). 3. Als de gemiddelde temperatuur in Spanje blijft stijgen (een temperatuur van 48 C is in 2012 net niet bereikt) heeft dat volgens velen grote gevolgen voor de Spaanse economie. Kun je uitleggen hoe dat zit? Stap 5 Pagina 13
Eindopdracht Beantwoord de vragen en controleer daarna je antwoorden. Let op: elke vraag kan meerdere goede antwoorden hebben! 1. Geef aan welke weerselementen met een apparaat gemeten kunnen worden (schrijf achter het weerselement indien mogelijk de naam van het bijpassende meetinstrument). a. Temperatuur b. Neerslag c. Bewolking d. Wind e. Luchtvochtigheid 2. Hoe lang je onbeschermd in de zon kunt zitten, heeft te maken met: a. Huidtype b. Temperatuur c. Ultraviolette straling d. Wind 3. Welke bijnamen gebruiken de Spanjaarden om (delen van) hun eigen land aan te duiden: a. Het droge Spanje b. Het gele Spanje c. Het groene Spanje d. Het natte Spanje 4. Welke Spaanse steden hieronder staan bekend omwille van één van de weerselementen (en welke)? a. Canfranc b. Granada c. Santiago de Compostela d. Sevilla 5. Welk probleem kent Zuid-Spanje? a. Overstromingen b. Verdamping c. Verdroging d. Verwoestijning Antwoorden Pagina 14
Stap 4 - Vragen 1. Een droge rivierbedding. 2. Verwoestijning (een term die gebruikt wordt voor zowel het oprukken of zich uitbreiden van een woestijn, als het ontstaan van nieuwe woestijngebieden). 3. De Spaanse economie draait voor een groot deel op toerisme. Als het extreem heet gaat worden kan het zijn dat toeristen wegblijven. Stap 5 - Eindopdracht 1. 2. 3. 4. 5. Pagina 15 a. b. c. d. a. b. a. b. c. a. b. a. b. Temperatuur? thermometer Neerslag? regenmeter Wind? windmeter Luchtvochtigheid? hygrometer Huidtype Ultraviolette straling Het droge Spanje Het groene Spanje Het natte Spanje Santiago de Compostela? meeste neerslag per jaar (1600 mm) Sevilla? hoogste temperatuur (tot 45o C) Verdroging Verwoestijning
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 24 August 2016 om 12:16 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Weer; Systeem aarde; Aardrijkskunde; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting Pagina 16 2 uur en 0 minuten