Marktpraktijken en consumentenbescherming bij vrije beroepen Paul Cambie FOD Economie
Marktpraktijken vrije beroepen Inhoudstafel: Inleiding: doel van de wetgeving inzake marktpraktijken Hoofdstuk 1. Informatie A. Boek III: Informatie volgend uit dienstenrichtlijn B. Boek XIV en boek VI: informatie marktpraktijken Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten Hoofdstuk 4. Administratieve en gerechtelijke sanctionering
Inleiding: doel wet marktpraktijken Doel of oogmerk: correct, zorgvuldig marktgedrag van iedere marktdeelnemer In relaties tussen ondernemingen onderling; Ten aanzien van de consument, Hoe wordt dit doel verwezenlijkt? Informatieverplichtingen en transparantie; Regeling oneerlijke handelspraktijken (misleidende en agressieve handelspraktijken); Regeling bepaalde verkoopswijzen (op afstand,
Inleiding: wetgeving marktpraktijken en consumentenbescherming Opmerking: wetgeving marktpraktijken is een onderdeel van het mededingingsrecht Vrije beroepers zijn ondernemingen en hun Ordes ondernemingsverenigingen; Verbod van prijsafspraken (minimumtarieven, prijsrichtlijnen), Maar ook: reglementeringen inzake reclame, opleggen van openings- en sluitingsuren; Klassieke tweedeling: handelsactiviteiten en burgerlijke activiteiten (waaronder vrije beroepen) Andere rechtbanken, ander bewijsrecht,
Inleiding: wetgeving marktpraktijken en consumentenbescherming Europese richtlijnen: begrip verkoper zonder onderscheid op burgerlijke activiteiten- vrije beroepenaparte wet van 2 augustus 2002; Arresten Grondwettelijk Hof nr. 55 van 6 april 2011 (oneerlijke concurrentie), en nr. 192 van 15 december 2011 (bevoegdheidsbeding)- vernietigingsarrest nr. 99 van 9 juli 2013. => dezelfde bepalingen inzake marktpraktijken & consumentenbescherming moeten gelden voor vrije beroepen!
Inleiding: wetgeving marktpraktijken en consumentenbescherming Het Wetboek van Economisch Recht: codificatie economische regelgeving Relevante boeken informatie en correct marktgedrag Boek III. 74 e.v.: Informatie, transparantie en non-discriminatie (dienstenrichtlijn) Boek VI: Marktpraktijken en consumentenbescherming voor ondernemingen Boek XII: Elektronische economie Boek XIV: Marktpraktijken en consumentenbescherming voor beoefenaars van een vrij beroep Boek XIV t.o.v. boek VI: copy-paste min commerciële bepalingen (etikettering, uitverkoop, opruiming,
Inleiding: wetgeving marktpraktijken en consumentenbescherming Begrip onderneming (art. I.1.1 WER): = onderneming in mededingingsrecht op duurzame wijze een economisch doel nastreven = iedere economische activiteit Niet noodzakelijk goederen of dienstenverstrekking, bijvoorbeeld bank in relatie tot borg; Ook vzw s die dienstenactiviteit uitoefenen.
Inleiding: wetgeving marktpraktijken en consumentenbescherming Begrip vrij beroep (art. I.8.35 WER): Intellectueel onafhankelijk; Onder eigen verantwoordelijkheid; Hoofdzakelijk intellectuele prestatie + opleiding en permanente vorming; Onderworpen aan een bij of krachtens wet opgericht tuchtorgaan; Geen koopman in de zin van art. 1 Wb. Kh. Toegepast op accountant, boekhouder, bedrijfsrevisor, fiscalist, belastingadviseur
Inleiding: wetgeving marktpraktijken en consumentenbescherming Boek XIV t.o.v. boek VI: Art. XIV.1, 1: Onverminderd de bijzondere regels (bijv.-b. reclame) voor vrije beroepen; Boek XIV enkel voor intellectuele prestaties kenmerkend voor vrije beroepen Dus: advocaat die als syndicus optreedt: boek VI; Apotheek die niet op voorschrift verkrijgbare producten verkoopt; Dus relatieve uitsluiting Regels quasi identiek, belangrijkste verschil opsporing en vaststelling (cf. infra)
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt A. Informatie volgend uit de dienstenrichtlijn In ieder geval te verstrekken (art. III.74 WER) helder, ondubbelzinnig, tijdig vóór contractsluiting (1) Identiteit en mogelijkheid tot contactname naam, maatschappelijke benaming, rechtsvorm, ondernemingsnummer, maatschappelijke zetel geografisch adres waar gevestigd, adresgegevens en e- mail, die een rechtstreekse en effectieve communicatie mogelijk maken Beroepsorganisatie waar ingeschreven + beroepstitel
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt (2) Prijs, kenmerken, algemene voorwaarden Algemene voorwaarden (+ talen waarin opgesteld); Evt. toepasselijk recht + bevoegde rechter; Prijs van de dienst indien vooraf vastgesteld Belangrijkste kenmerken van de dienst Beroepsaansprakelijkheidsverzekering + adres verzekeraar Indien multidisciplinaire activiteiten, partnerships Verduidelijking; Maatregelen ter voorkoming van belangenconflicten
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt Hoe meedelen? (art. III.75 WER) Rechtstreeks meedelen aan de cliënt; Op kantoor gemakkelijk toegankelijk maken (receptie, wachtzaal); Makkelijk toegankelijk via meegedeeld elektronisch adres; Informatiedocument waar activiteiten worden omschreven; Zie informatiefiche + opdrachtbrief BIBF
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt Op verzoek van de afnemer, aanvullende info (art VI.76 WER): De manier waarop de prijs moet worden berekend (tarief per uur, kost opening dossier, kosten briefwisseling); Verwijzing naar beroepsregels en hoe inzage hiertoe; Multidisciplinaire activiteiten (indien niet in brochure); Gedragscodes, adres waar inzage, talen;
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt Bewijslast verstrekken info op onderneming! (art. III.78 WER), Toepassing: Vred. Waver, 8 april 2014 Strafrechtelijke sanctie: art.xv.77, 7 WER + controlebevoegdheid AD Econ. Inspectie Burgerrechtelijk: culpa in contrahendo => schadevergoeding Nietigverklaring bij wilsgebreken (dwaling, bedrog)
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt B. Boek XIV en boek VI- Algemene informatieverplichting B2C (XIV.3 en VI.2 WER) Vóórdat consument gebonden is; Verplichting tot informatieverstrekking over: Kenmerken product (goed of dienst) Identiteit Totale prijs met inbegrip van alle belastingen en kosten van verplicht bij te betalen diensten Verkoopsvoorwaarden (enkel boek VI), inz. duur, betaling, levering, uitvoering, beleid inzake klachtenbehandeling; Desgevallend: (wettelijke) garantie, functionaliteit, interoperabiliteit van digitale inhoud
Hoofdstuk 1. Informatie van de markt Indien website : minimale informatie (art. XII.6 en XII.7 WER); Art. XII.6. algemene info, XII.7 indien contract kan gesloten. O.m. nadere gegevens die een snel contact en rechtstreekse en effectieve communicatie mogelijk maken, met inbegrip van e- mailadres. Bewijslast naleven informatieverplichtingen: Vroeger: aan de consument om foutieve informatieverstrekking aan te tonen; Cass. 25 juni 2015 (betwisting ereloonstaten advocaat): weegt op de onderneming.
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken A. Marktpraktijken B2B Centrale norm: Art. XIV.71 en VI.104: toepassing 1382 B.W. op economisch verkeer: met de eerlijke beroeps/marktpraktijken strijdige daad» Niet-naleven wettelijke voorschriften, Gedragscode» Klantenafwerving, concurrentievervalsing, gebruiken klantenlijst vorige werkgever Die beroepsbelangen concurrent schaadt. Bijv.-b.: arrest Grondwettelijk Hof nr. 55 van 6 april 2011 (gebruik klantenbestand vorige werkgever door logopedist).
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken Commerciële communicatie : Vrij verkeer van diensten, mededinging; Art. 24 Dienstenrichtlijn: Volledig verbod is verboden; Kan beperkt worden in deontologie, maar enkel indien ten behoeve van onafhankelijkheid, waardigheid en integriteit van het beroep, evenals beroepsgeheim.
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken Art. XIV.72 en VI.105: Misleidende reclame (1) gelet op het doelpubliek (2) verkeerde voorstelling van zaken (ook door weglaten info) (3) omtrent aankoopbeslissende factoren (kenmerken, prijs, maar ook gevolgen voor leefmilieu). Art. XIV.73 en 74 en VI.106 en 107: internetgidsen Bijv.-b. doen ondertekenen van bestelformulier waar essentiële elementen (prijs, duur) verborgen gehouden worden (context, in kleine lettertjes).
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken Vergelijkende reclame (Art. XIV.9. en VI.17): In zoverre toegelaten krachtens deontologie, Voorwaarden: Niet misleidend; Vergelijken wat vergelijkbaar is; Op objectieve wijze wezenlijke, controleerbare en representatieve kenmerken vergelijken, waaronder ook prijs. Niet afbrekend, verwarring stichtend, misbruik maken van naambekendheid concurrent,
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken Verbod van afgedwongen aankoop (art. XIV.75 en VI.108 WER) = procedé van eerst goed toesturen of dienst verstrekken zonder voorafgaandelijke toestemming burgerlijke sanctie: bestemmeling kan van rechtswege goed of dienst behouden zonder betaling; Verboden piramidesystemen (art. XIV.75 en VI.109 WER):
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken Ongewenste reclame (XIV.77): = versturen van reclame voor direct marketingdoeleinden; Verwerking persoonsgegevens: Privacywet 8/12/1992 Versturen gepersonaliseerde reclame: E-mail: opt in (tenzij bestaande klanten met toestemming) Fax, oproepautomaat: opt in Telefoon, gewone post: opt out.
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken B. Marktpraktijken jegens consumenten 1. Oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten Drieledige structuur: I. Algemene norm oneerlijke HP = i) praktijken in strijd met professionele toewijding ii) die economisch gedrag consument wezenlijk (kan) verstoren II. kleine algemene normen: misleidende handelspraktijken en misleidende omissies
Hoofdstuk 2. Correct marktgedrag en oneerlijke marktpraktijken III. Verboden lijsten: onder alle omstandigheden misleidende handelspraktijken (art. XIV.67 en VI.100) Vb. - beweren gedragscode ondertekend te hebben terwijl dit niet het geval is (1 ); - goed of dienst aanprijzen en vervolgens weigeren bestelling op te nemen of bedoeling ander (duurder) goed te verkopen (6 ); - wettelijke rechten voorstellen als onderscheidend kenmerk aanbod (10 ); agressieve handelspraktijken (art. XIV.70 en VI.103) Vb. Hardnekkig en ongewenst aandringen per telefoon, e- fax, andere afstandsmedia (3 ); mail,
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten A. Algemene bepalingen B. Bijkomende bescherming bepaalde verkooptechnieken Overeenkomsten op afstand; Overeenkomsten buiten verkoopruimte onderneming C. Gezamenlijk aanbod; D. Onrechtmatige bedingen
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten A. Algemene bepalingen 1. Transparantieverplichting (XIV.18 en VI.37 en): Duidelijkheid en begrijpelijkheid voorwaarden: Formeel Materieel Dubbelzinnige voorwaarden: gunstigste interpretatie Evt. sanctie: onrechtmatig beding 2. Enkele specifieke verboden: Betaallijnen voor uitvoering overeenkomst (XIV.21 en VI.40) Default-opties (XIV.22 en VI.41)
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten Kosten gebruik betaalmiddelen (art. XIV.23 en VI.42); Leveringstermijn van 30 dagen indien niets overeengekomen (art. XIV.24 en VI.43); Risico-overdracht vanaf inbezitname door consument (art. XIV.25 en VI.44)
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten B. Bijkomende bescherming bepaalde verkooptechnieken Overeenkomsten op afstand; Overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten onderneming Bescherming? Minimale informatie bij aanbod + ter bevestiging Overeenkomsten op afstand: samenlezen met bepalingen inzake elektronische handel (boek XII)
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten C. Gezamenlijk aanbod (XIV.48 en VI.80) Toegelaten, tenzij met financiële dienst (verboden) Voorbeeld: Arrest HvJ, C-265/12 van 18 juli 2013 (Citroën arrest): 6 maanden gratis omnium bij aankoop Citroën.
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten D. Onrechtmatige bedingen: Wat? Zie (a) open norm, art. I.8.22 : Ieder beding of combinatie van bedingen/voorwaarden; Die kennelijk onevenwicht schept tussen rechten en plichten; Ten nadele van de consument. Contextuele toetsing (XIV.49 en VI.82), rekening houden met: Omstandigheden rond contractsluiting; Andere bedingen van overeenkomst (of samenhangende Ov.); aard van de producten (goederen of diensten). Op welke basis? Vergelijking met suppletief recht, analogie zwarte lijst, afwegen wederzijdse belangen; Voorbeeld
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten (b) zwarte lijst van in elk geval onrechtmatige bedingen (art. XIV. 50 en VI.83), o.m.: Kennisname- en aanvaardingsclausules (XIV.50, 21 en 26 ); V.b. Eenzijdige wijzigingsmogelijkheid prijs, kenmerken, voorwaarden (XIV.50, 2, 3, 4 ): Kenmerken: nooit; Prijsaanpassing en aanpassing voorwaarden: onderscheid bepaalde/onbepaalde duur- prijsindexering wel mogelijk, Eenzijdig beoordelingsrecht uitvoering overeenkomst of interpreteren beding (XIV.50, 6 ) V.b. Beperkingen wettelijke verweermiddelen van de consument,
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten Beperking verplichtingen van de ondernemingen (exoneratiebedingen), XIV.50, 13 en 30 Geen uitsluiting voor opzet, grove schuld of die van aangestelden of lasthebbers (13 ); Geen uitsluiting voor uitvoeren voornaamste verbintenissen (13 ); Geen ongepaste beperking wettelijke rechten consument bij wanprestatie of gebrekkige uitvoering (30 ). V.b. Schadebedingen: Wederkerigheid en gelijkwaardigheid (XIV.50, 17 ); Omvang (XIV.50, 24 )
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten Bevoegdheidsbedingen (XIV.50, 23 ): Minstens rechtbank woonplaats verweerder, of plaats van sluiting of uitvoering overeenkomst; Europese rechtspraak: wordt consument niet de facto belemmerd in beroep op rechter? (tijd, afstand, inzet geding) (c) Leidraad: adviezen Commissie voor Onrechtmatige Bedingen o.m. reeds advies op modelcontract advocaat, architecten recentelijk: overeenkomsten huishoudelijke hulp (dienstencheques). http://economie.fgov.be/nl/fod/structuur/commissions_raden/ Commissie_onrechtm_bedingen/adviezen
Hoofdstuk 3. Overeenkomsten met consumenten Stilzwijgende verlenging dienstenov. Bedingen tot stilzwijgende verlenging (XIV.58): (a) Formele vereisten» In vet, kader los van tekst op de voorzijde;» Weergeven uiterste datum om zich te verzetten;» gevolgen van verlenging (b) materiële vereisten» Na eerste verlenging, kosteloos opzegrecht van 2 maand
Hoofdstuk IV. Sanctionering A. Administratieve sanctionering: Bevoegdheden Economische Inspectie XV.3 en 4 WER: opsporing en vaststelling; XV.31 WER: waarschuwingsprocedure; XV.61 WER: voorstel tot transactie; Onderscheid boek VI-XIV: Indien in kader van boek XIV: bij onderzoeksmaatregelen, in aanwezigheid van persoon met tuchtrechtelijk gezag.
Hoofdstuk IV. Sanctionering B. Gerechtelijke sanctionering (boek XVII, titel 1): Vordering tot staking: Vordering zoals in kort geding; Doen ophouden van een daad die inbreuk op Wetboek Economisch Recht; Wie kan ze instellen?» Belanghebbende» Minister van Economie, DG Economische Inspectie» Beroepsverenigingen, Ordes erkende consumentenorganisaties. Tegen wie? Ondernemingen maar bijv.-b. ook beroepsverenigingen die gebruik bedingen aanbevelen.
Algemeen Besluit: Ook vrije beroeper is gehouden tot correct marktgedrag ; Zelfde regels in boek VI als boek XIV, enkel afdwinging onder voorwaarden ; Voor vrije beroepers vooral belangrijk: Transparante informatieverstrekking omtrent aanbod; Bepalingen inzake oneerlijke concurrentie, misleidende reclame Niet direct, maar toch aandachtspunt: consumentenwetgeving - onrechtmatige bedingen.
Marktpraktijken vrije beroepen Dank u voor uw aandacht! Vragen? Ze zijn welkom!