2 De regionale arbeidsmarkt: Van Topsector naar WSW Doelstelling 1. Kennis nemen van a) Trends en perspectieven op (regionale) arbeidsmarkt b) Regionale economie en arbeidsmarkt Arjen Edzes Rijksuniversiteit, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Economische Geografie, Postbus 800, 9700 AV Provincie, 8 februari 2011 c) De onderkant van de arbeidsmarkt Inzicht in wat je wel en wat je niet met subsidiering kan bereiken. Inzicht op welke zaken je bij subsidieverstrekking moet letten. Welke vragen moeten Statenleden over subsidies aan Gedeputeerden stellen? 3 4 Vragen aan gedeputeerde 1. Legitimatie voor beleid: wat als we niets doen 2. Condities / context 3. Welke mechanismen worden in werking gezet 4. Kwantificering van (verwachte) uitkomsten 5. Meetinstrumenten en evaluatie 6. Beoordeling Werking van de arbeidsmarkt Bevolking Samenstelling Ontwikkeling Migratie Onderwijs Kwantiteit Kwaliteit Aanbod Informatie Match Mobiliteit Pendel Vraag Kwantiteit Kwaliteit Economische groei Bedrijven Aantal banen Duur banen Structuur Gevraagde Kwalificaties 5 6 Mengelmoes Economie Onderwijs Sociale zekerheid Arbeidsmarktbeleid 1
7 8 Institutionele veranderingen Activerend arbeidsmarktbeleid Werkloosheids- en economisch beleid Coördinatieperspectief Topics Economisch perspectief Topsector-beleid (2011-2015) Place-based policies EU (Smart specialisation) 2013-2020 Vestigingenbeleid/Economisch stimuleringsbeleid Topics Sociaal perspectief Decentralisering (naar gemeenten) Wet Werken naar Vermogen Jeugdzorg, dagbesteding, armoede Positionering (beroeps)onderwijs, praktijkscholen Leren lang leven employability Inclusieve arbeidsmarkt Doel Instrumenten Stand van Kennis Probleem Activering werkzoekenden Aanbodgericht Schadelastbeperking Scholing Bemiddeling Begeleiding Loonkostensubsidie Activering werkzoekenden Zowel aanbod als vraaggericht Vestigingenbeleid Econ. stimul. beleid Werkloosheidsbeleid Transities en ketens coördineren (Deel)marktfalen oplossen Regie en samenwerking Partnerships Integraal beleid Niet eenduidig Niet eenduidig Niet eenduidig Netto-effectiviteit Verdringing Problematische sociale situaties Bestuurskracht Visie Trends 1. Economische groei stagneert: kredietcrisis 9 10 Banengroei 1983-2004 2. Krimp/vergrijzing: beroepsbevolking neemt af 3. Herstructurering: eenvoudige maakindustrie verdwijnt, groei in de dienstensector, vooral zorg 4. Flexibeler arbeidsrelaties, zzp-ers, pendel, wonen 5. Kennisintensivering, opleidingsniveau stijgt: maar ook 250.000 analfabeten en 1,5 miljoen laaggeletterden 6. Nog veel mensen in de WW, WWB, Wajong en WAO die buiten het arbeidsproces staan 7. Kwalitatieve mismatch vraag en aanbod 8. Decentralisatie van arbeidsmarktbeleid naar gemeenten Index = banengroei 83-04 / gemiddelde bevolking 15-65 jaar 83-04 (Bron: Bureau Louter) Bron: Bureau Louter, 2011 Ontwikkeling werkgelegenheid 2008-2009, banen > 12 uur (Bron: CAB) Werkgelegenheidsstructuur in Noord- 2000, 2004 en 2009 (Bron: CAB) 2
13 Ontwikkeling bevolking (Bron: E til, 2011) Ontwikkeling beroepsbevolking. (Bron: CAB, 2011) Bevolking 2009 2010 2014 2020 2030 2040 2010-2040 489.700 491.000 494.600 496.200 490.800 474.500-16.600 Noord- 188.600 189.300 191.300 192.300 190.300 183.600-5.700 Zuidoost- 171.600 171.800 172.000 171.400 168.400 161.700-10.100 Zuidwest- 129.500 130.000 131.400 132.400 132.100 129.200-700 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2010 2014 2020 2030 2040 0-14 jaar 15-64 jaar 65 e.o. Ontwikkeling beroepsbevolking 20-65 tussen 2010 en 2020. (Bron: CBS/CAB) Opleidingsindex (inwoners 15-64 jr.) 16 Donkerrood: > 2,4 Donkerblauw < 1,6 Bron: Pau/Louter, 2010 Index 1= laag, 5=hoog Opleidingsniveau beroepsbevolking (Bron: CBS) 100% 12 90% 19 27 26 24 21 19 24 33 31 80% 70% 50 60% 50 47 48 44 47 50% 48 53 43 49 40% 30% 20% 38 28 31 31 34 24 26 29 10% 23 20 Ontwikkeling beroepenstructuur 45,0 4 35,0 3 25,0 2 15,0 1 17 18 0% 2000 2009 2000 2009 2000 2009 2000 2009 2000 2009 Noord- Zuidoost- Zuidwest- 5,0 Laag Middelbaar Hoog elementair laag middelbaar hoog wetenschappelijk Nl 1996-1998 Nl 2006-2008 G4 1996-1998 G4 2006-2008 3
09-07-14 19 20 Energy Valley (Energie) (Bron: LISA/RUG) Topsectoren 21 Healthy Ageing (Life & Health) 22 Alle Topsectoren (Bron: LISA/RUG) (Bron: LISA/RUG) 23 Economische Statistische Berichten, 2012 24 Economische spin-off (n=50) Kunt u aangeven waar de economische spin-off van het project neerslaat? Economische spin-off met ruim 60% vooral in de regio; daarnaast nog 25% in de rest van en ca. 10% in het buitenland. In Healthy Ageing is de spin-off in de regio het grootst met 70%, in Agri is juist ca.50% van de spin-off buiten de regio. Nationaal sterk groeiende sectoren zijn onder- of oververtegenwoordigd Specifieke regionale gebiedskenmerken (ligging, infrastructuur, bevolking, beleid) 4
Samenwerking zonder subsidie? (Bron: RuG) Zou het samenwerkingsverband ook zijn ontstaan wanneer er geen subsidiemogelijkheden bestonden? 25 Subsidie geëigende instrument projectontwikkeling? Is subsidie het geëigende instrument om projectontwikkeling in het toekomstig regionaal economisch beleid te stimuleren of zijn er ook andere interventies naar uw idee nodig? 26 Voor samenwerking is blijkbaar subsidie nodig; nog geen 20% zegt dat samenwerking er ook zou zijn geweest zonder subsidie. Ca. 40% zegt volmondig nee en ruim 40% twijfelt. Bijna driekwart vindt subsidie het geëigende instrument om projectontwikkeling te stimuleren. Genoemde alternatieven (n=16): risicodragend kapitaal (7), rentevrije voorfinanciering, revolving funds, een eenvoudige kredietstructuur, lange termijn (en gezamenlijke) visie. NWW als % beroepsbevolking (Bron: UWV werkbedrijf) Ontwikkeling werkloosheid 16 28 14 12 10 8 6 4 2 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Noord- Zuidoost- Zuidwest- 29 30 WWB (als % van het aantal huishoudens 15-65 jaar) 12,0 Wajong (als % van het aantal huishoudens 15-65 jaar) 6,0 1 5,0 8,0 6,0 4,0 4,0 3,0 2,0 2,0 1,0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 5
31 32 WSW (als % van het aantal huishoudens 15-65 jaar) 3,5 Totaal onderkant (als % van het aantal huish.15-65 jaar) 16 3,0 14 2,5 2,0 1,5 12 10 8 6 1,0 4 0,5 2 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 34 Percentage WSW dat buiten werkt (als % van totale WSW, 2010) Bron: POR/CAB Negatief bedrijfsresultaat sector: 36 mln. 2007 42 mln. 2008 66 mln. 2009 33 mln. 2010 Detachering/ Begeleid werken < 10% 10-20% 20-30% 30-40% >40% (Cedris, 2010) 35 36 Afbakenen re-integratietheorieën (Sol, Glebbeek en Edzes, 2011 forthcoming) Er is afstand tot de arbeidsmarkt (d.w.z. tot reguliere laaggeschoolde banen) Banen Re-integratie is overbodig Vraagstimulering Lagere arbeidskosten Taaksplitsing Nee Afdoende motivatie Controle Prikkels en sancties Work first Match Informatie Bemiddeling Matching Ja Overbrugbaar Niet overbrugbaar Vaardigheden aanleren Sociale en psychologische training Wegnemen practische barrieres Compensatie Productiviteitstekort Subsidiering loonkosten Aanpassen arbeidsplek Afdekken risico s Afschrikking Matching Gedragsverandering Compensatie Niet mogelijk in reguliere banen Re-integratie werkt niet Naar beschermde arbeid Uitkering 6
37 38 Onderkant in cijfers 2010 (op basis van landelijke cijfers. Zie: Edzes, 2011) Afstand tot de arbeidsmarkt (d.w.z. tot reële, reguliere en algemeen geaccepteerde banen) Aantal Nee Ja Overbrugbaar Niet overbrugbaar WBB 307 30% 30% 40% WSW 103 40-70% 30-60% Wajong 205 60-85% 15-40% Dagbest. 100% 615 92 264-343 180-259 Banen, Afschrikking, Matching Gedragsverandering Loondispensatie Beschermde arbeid, Uitkering CAB/RuG (2010) (Noordelijke arbeidsmarkt Verkenning) 1. Accepteer en benut veranderende rol overheid 2. Lokale, pragmatische, probleemgestuurde aanpak 3. Aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt flexibeler 4. Blijf ouderen 45+ betrekken (demotie?) 5. Herwaardeer de onderkant onderwijsgebouw 6. Ondersteun spin-off van regionale kennisinstellingen 7. Investeer in sociale kracht van krimpgebieden 8. Speel in op verandere behoefte, qua wonen, werken en recreëren E,til (2011) (Arbeidsmarktonderzoek ) 1. Actief omgaan met veranderende rol overheid 2. Samenwerken 3. Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt 4. Meer aandacht voor 45+ (demotie?) en onderkant arbeidsmarkt 5. Stimuleren participatie 6. Innovatie (kennis/sociaal) is cruciaal 7. Regionale benadering is nodig 39 40 Vragen aan gedeputeerde Dank voor uw aandacht 1. Legitimatie voor beleid: wat als we niets doen 2. Condities / context 3. Welke mechanismen worden in werking gezet 4. Kwantificering van (verwachte) uitkomsten 5. Meetinstrumenten en evaluatie 6. Beoordeling 7