Op weg naar 2015 Trends in mobiliteit
Op weg naar 2015 Trends in mobiliteit
2 Onderweg naar 2015 Colofon Op weg naar 2015 is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB. Samenstelling René Herrewijnen en Erik Lequin Columns ANWB Willem Aal, Arnoud Broekhuis, Ric Hofmans, John Luijben, Ferry Smith, Rian Vreeburg en Jos Vroomans Eindredactie Henk Zwijnenburg Vormgeving Hans Meeusen Projectbegeleiding Sylvia den Ouden, Nathalie Brand, Bart Smarius Druk VandenBoogaard, Oisterwijk ANWB B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever, met uitzondering van de quotes. Deze uitgave werd met de meeste zorg samengesteld. De juistheid van de gegevens is mede afhankelijk van de informatie die ons door derden werd verstrekt. Indien die informatie onjuistheden blijkt te bevatten kan de ANWB daarvoor geen aansprakelijkheid aanvaarden.
Inhoud 3 8 trends in mobiliteit 7 13 19 25 30 35 40 44 1 Groen, groener, groenst 2 Het voertuig dat ben jij 3 Meer vrouwen onderweg 4 Anders werken 5 Techniek als steun en toeverlaat 6 Eenvoud en gemak 7 Betalen naar gebruik 8 Nieuwe spelers in autoland 10 16 22 28 39 46 Gastcolumns Jan Bouts, Ubachs Wisbrun JWT Janus Smalbraak, Pon Melle Smets, Conceptueel kunstenaar Harold Goddijn, TomTom Bert van Wee, TU Delft Camiel Eurlings, oud-minister van Verkeer en Waterstaat
4 Onderweg naar 2015 Onderweg in 2015 De beschrijving van een dagje onderweg in 2015. Dat kreeg ik mee als tip voor het voorwoord van dit trendboekje over mobiliteit in 2015. Goed idee, dacht ik eerst. Dat is tenslotte waar deze uitgave om draait. Toch begon ik al snel te twijfelen. Want 2015 is al over vijf jaar. Zal mijn dagje onderweg er dan erg veel anders uitzien dan nu? In 1995 mocht de ANWB op uitnodiging van Verkeer en Waterstaat een visie geven op de mobiliteit in 2020. Leuk om te doen, want als je een kwarteeuw vooruit mag kijken, kun je een paar lijnen doortrekken maar vervolgens je fantasie de vrije loop laten. Wil je vijf jaar vooruitkijken, dan moet je dichter bij de grond blijven en dat is eigenlijk veel moeilijker. Als ik onze voorspellingen uit 1995 er nog eens bij pak, dan zie ik dat we toen iets te
5 dat de beweging richting ketenmobiliteit onverminderd actueel is, de ooit voorspelde universele mobiliteitskaart op het punt van doorbreken staat en de integratie van reizigersinformatie zijn voltooiing nadert. Ook zien we dat de opmars van elektrisch vervoer verrassend snel gaat. voorzichtig zijn geweest. Ons toekomstbeeld voor 2020 is voor een belangrijk deel nu al werkelijkheid geworden. En wat nog ontbreekt, zal binnen enkele jaren gerealiseerd zijn. De vraag hoe lang het duurt voor mijn eigen dagje onderweg er fundamenteel anders uitziet dan nu, blijft onbeantwoord. Wie het weet, mag het zeggen. Maar helaas is de toekomst nog altijd een paradijs waaruit nog nooit iemand is teruggekeerd. Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB Dit boekje pakt de draad weer op. Deskundigen uit eigen huis en externe experts kijken naar demografische, sociaalculturele en technologische ontwikkelingen en naar hun effecten op de mobiliteit in Nederland. Zo leren we
6 Onderweg naar 2015 Trends in mobiliteit
Trends in mobiliteit 7 1 Groen, groener, groenst De beweging naar groener en duurzamer in onze samenleving is onstuitbaar. Hoewel sommigen de verschuiving misschien alleen meemaken vanuit trendgevoeligheid (groen als hype) of uit berekening (groen als goedkopere keuze) is de beweging uiteindelijk gericht op een leefbare wereld voor toekomstige generaties. De overheid draagt bij aan een duurzame ontwikkeling in de mobiliteit door de keuze voor een zuinige auto te stimuleren, terwijl Brussel de industrie dwingt om auto s nog zuiniger te maken. De eis van de EU dat de gemiddelde CO 2 - uitstoot van nieuwe auto s tussen nu en 2020 met nog zo n veertig procent daalt (naar 95 g/km) is een zware opgave. Maar verduurzaming van het product biedt de noodlijdende industrie ook de kans om er weer bovenop te komen. Alternatieve brandstoffen Auto s met superzuinige verbrandingsmotoren, voertuigen op biodiesel en elektrische en hybride vervoermiddelen bepalen steeds nadrukkelijker het straatbeeld. In de binnensteden wordt de volledig elektrische aandrijving dominant; openbaarvervoer-, taxi- en transportbedrijven investeren er al volop in. Consumenten zullen eerder overgaan op hybride en plug-in hybride auto s, omdat een grote actieradius voor hen belangrijk blijft. Illustratief is het succes van de hybride Toyota Prius: met ruim 16.000 exemplaren was hij in 2009 een van de best verkochte personenauto s van Nederland. Ondertussen zet de groei van de vraag naar kleinere en dus zuiniger auto s door, met name vanwege de fiscale voordelen bij aankoop en de lage brandstofkosten. Ook komt zonne-energie als energiebron voor elektrische auto s sterk op; de eerste auto s met zonnepanelen om de lithiumionbatterijen op te laden verschijnen eind 2010 op de Nederlandse markt.
8 Onderweg naar 2015 Niet altijd meer alleen de auto Alternatieve vormen van vervoer raken steeds meer in zwang, al dan niet in combinatie met de auto. Carpooling en multimodaal reizen winnen terrein. Het aantal deelauto s in Nederland is sinds 2002 verdubbeld naar 1300 en elektrische scooters en fietsen maken een opmars, die bovendien de overstap naar de elektrische auto versoepelt. Bij de keuze voor alternatieven of slimme combinaties spelen voor de consument de kosten van het autogebruik een rol, maar ook het besef dat vergroening onontkoombaar is. De auto wordt hierdoor geleidelijk minder vanzelfsprekend als enige vervoermiddel voor alle verplaatsingen. Elektrische scooters en fietsen worden al volop benut als alternatief in het woonwerkverkeer. Overheden spelen er onder meer op in met fietssnelwegen, zoals tussen Amsterdam en Utrecht, Zwolle en Kampen en Breda en Etten-Leur. Voor de andere trajecten liggen de plannen klaar (Leiden-Den Haag en Arnhem-Nijmegen). Snel, efficiënt én milieuvriendelijk Voortschrijdende verstedelijking en vergrijzing zijn slechts twee van de vele trends die de mobiliteit in Nederland het komende decennium gaan beïnvloeden. Maar er is meer: de toepassing van nieuwe (internet)technologie haalt de burger steeds meer uit de anonimiteit van zijn auto. Zowel letterlijk als figuurlijk. Letterlijk omdat door toename van de verkeersdrukte alternatieve vervoermiddelen als trein, bus of zelfs fiets steeds aantrekkelijker worden. Figuurlijk omdat de automobilist continu in contact staat met thuisfront, overheid en werkgever. Dat levert een scala aan nieuwe mogelijkheden op, maar ook een nieuwe reeks controlemechanismen. Mobiliteit blijft mede daardoor ook in de komende jaren een schaars goed met een bijbehorend prijsmechanisme. Duurzaamheid is eveneens een belangrijke ontwikkeling die echter de schaarste niet verkleint maar wel een impuls geeft aan het optreden van
Trends in mobiliteit 9 gevaar komt. Er komt een nieuw stelsel van afspraken, modellen en theorieën dat op een logische wijze in de 21e eeuw thuishoort. Een eeuw waarin onze grondstoffen definitief opraken en waarin we afscheid nemen van de infrastructurele oplossingen uit de 19e eeuw. de overheid. Burgers krijgen daardoor nieuwe alternatieven: autorijden ja, maar dan vooral duurzaam. Niet autorijden? Ook goed, maar dan gebruikmaken van andere (milieuvriendelijke) vervoermiddelen. Ric Hofmans manager Uitgeefgroep Mobiliteit & Vereniging, ANWB Media Het zal de drukte op weg, spoor of fietspad de komende jaren zeker niet oplossen, maar wel een nieuw paradigma geven over (auto)mobiliteit. Daarin zal het vervoer van personen niet automatisch aan de auto worden gekoppeld. Ook zal dan het besef doordringen dat het aantal autokilometers per persoon niet langer exponentieel kan blijven groeien zonder dat de natuurlijke samenhang tussen burgers, overheid en natuur in
10 Onderweg naar 2015 Meer op eigen benen staan en verder gaan Als je naar de toekomst wilt kijken is het altijd goed om eerst eens goed naar het verleden te kijken. Het verleden vertelt over mobiliteit één verhaal: dat mensen steeds onafhankelijker worden en steeds verder weggaan van het gebied dat ze ooit gingen bewonen. De reistijd tussen Bordeaux en Parijs werd in de 17e eeuw met een factor drie verminderd met het gevolg dat de handel tussen beide steden toenam, dat daardoor de luxe en cultuur van Parijs in Bordeaux meer beschikbaar werd en dat
Trends in mobiliteit 11 Bordeaux van een uithoek uiteindelijk meer Frankrijk werd. Onze actieradius is de afgelopen decennia extreem vergroot. Niet alleen in fysieke zin, maar ook in mentale zin. We gaan niet alleen verder met vliegtuig en auto. We gaan vaker, maar wat belangrijker is, meer op eigen benen. We regelen het zelf wel. Geen reisbureau, geen betutteling. We koesteren onze zelfstandigheid. Dat zal alleen maar toenemen. Nu is het zo dat de reserves van energie opraken en dat we het milieu met het vele verplaatsen te veel belasten. Dat zal een rem vormen. Maar een onvoldoende rem op het onstuitbare verlangen om verder te gaan en ook onvoldoende op de afkeer om gewonnen zelfstandigheid in te leveren. Misschien ben ik te veel een optimist als ik denk dat er oplossingen komen voor deze vragen. Schoner wordt het al. Vliegtuigmotoren worden al aanzienlijk zuiniger gebouwd, auto s worden efficiënter, de gas-to-liquidtechniek die steeds verder gaat. Nieuwe manieren van energiewinning. Te optimistisch? Vandaag las ik in de krant dat Stephen Hawking denkt dat we het in de toekomst in de ruimte moeten gaan zoeken. Dát is nog eens verder gaan, wanneer we die goeie, vertrouwde aarde zouden verlaten. Dat ligt nog ver weg. Minder ver gekeken, namelijk tot 2015, denk ik dat we ons alleen nog maar meer en verder zullen blijven verplaatsen met een steeds grotere zelfstandigheid. Dat zit ons in het bloed en het bloed kruipt nu eenmaal waar het niet gaan kan. Jan Bouts head of strategy, UbachsWisbrun/JWT
12 Onderweg naar 2015
Trends in mobiliteit 13 2 Het voertuig dat ben jij Fabrikanten houden steeds meer rekening met specifieke wensen van consumenten. Fietsen en auto s kunnen bij veel producenten al tot in detail worden samengesteld aan de hand van individuele wensenlijstjes. Men vraagt, zij draaien. En desgewenst kunnen er allerlei bijpassende producten worden geleverd, van kinderzitjes in de stijl van de fiets tot iphone-hoesjes, zonnebrillen en zelfs nagellak in de kleur van de auto. Virtuele mobiliteit: net echt We besteden steeds meer tijd aan gamen op de computer, al dan niet online. Gaming is de laatste jaren een breed geaccepteerde sociale gebeurtenis geworden. In het verleden beleefde vooral de jeugd er plezier aan. Nu rijden ook senioren in racemonsters rond op virtuele formule 1-circuits en verschijnen er meer games voor senioren op de markt. Een kleine twintig procent van de 45-plussers brengt inmiddels vijf tot tien uur per week achter de spelcomputer door. Ook voor educatieve doeleinden wordt het echte leven gesimuleerd in virtuele werelden. Daardoor kunnen beginnende automobilisten, roekeloze chauffeurs en angstige bestuurders bijvoorbeeld in een veilige omgeving hun manier van rijden ontwikkelen en zo nodig bijschaven. Mobiliteit als vermaak Klassieke voertuigen mogen zich in een stijgende belangstelling verheugen. De sociale gemeenschappen die rond oude auto s, motorfietsen en brommers ontstaan, vinden steeds vaker hun oorsprong in de digitale wereld. Met toertochten, concours d élégance en clubmeetings laten deze community s zien dat mobiliteit ook een vorm van vermaak kan zijn. Net als gezamenlijke slipcursussen of wedstrijdjes op de kartbaan is het allemaal mobiliteit met een duidelijke funfactor, al dan niet met
14 Onderweg naar 2015 een serieuze of educatieve ondertoon. Bij de fiets is een soortgelijke beweging te zien. Naast het gebruik als vervoermiddel, praktisch of recreatief, zie je steeds meer voorbeelden van fietsen als vermaak: de Alpe d Huez beklimmen of de route van de Amstel Gold Race volgen. Bij fietsen speelt de combinatie met gezondheid meestal een rol, vinden de activiteiten vaak plaats in het gezelschap van vrienden en is men vaak actief voor een goed doel. De auto van het jaar 2015 Een elektrische auto van een Koreaans merk. Dat is mijn, enigszins gewaagde, voorspelling voor de uitslag van de Car of the Year 2015. Laat ik uitleggen hoe ik daarbij kom. De Auto van het Jaar wordt elk jaar gekozen door een jury van 59 journalisten uit 23 Europese landen. Een gezelschap van voornamelijk middelbare heren plus een enkele dame. De juryleden volgen de ontwikkelingen in de auto-industrie op de voet, maar lopen daarbij niet op de feiten vooruit; ze zijn vaak een tikje afwachtend. Maar om sommige ontwikkelingen kan de Car of the Yearjury uiteindelijk niet meer heen. Zo verkoos zij in 2005 voor het eerst een auto met hybride aandrijving: de Toyota Prius. Een duidelijke erkenning van het belang van deze nieuwe technologie. Het kan dus haast niet anders of over een aantal jaren wordt een elektrisch aangedreven auto Car of the Year. Want ook deze ontwikkeling is niet meer te stuiten. De vraag is hooguit nog of
Trends in mobiliteit 15 of the Year 2015 is geworden, is alles mogelijk. De verwachting voor 2025? Een Chinese auto met vliegwielaandrijving. Jos Vroomans hoofdredacteur Autokampioen en jurylid Car of the Year het een volledig elektrisch voertuig zal zijn. Of wellicht toch een auto met een zogeheten range extender, een kleine hulpmotor die de accu s bij kan laden. In de geschiedenis van deze verkiezing (sinds 1964) kwam slechts drie keer een niet-europees (lees: Japans) merk als winnaar uit de bus. Maar ik weet bijna zeker dat in de nabije toekomst voor het eerst een Koreaanse auto deze Europese trofee gaat winnen, een auto die overigens best wel eens in Europa kan zijn ontworpen én gebouwd. De jury kan er niet meer omheen, ook vanwege het spectaculair stijgende aandeel in de Europese markt. Nadat een elektrische Koreaan Car
16 Onderweg naar 2015 Altijd meer mogelijk In de top 5 van trends in de autoindustrie staat duurzaamheid met stip op 1. De industrie zelf heeft de laatste jaren veel vooruitgang geboekt in het milieuvriendelijker maken van voertuigen en de overheid doet er veel aan om groen rijden financieel aantrekkelijk te maken. Ook voor Pon is duurzaamheid een belangrijk thema. Als onderneming werken we er hard aan om groener te worden. Met meer dan 250 vestigingen in twaalf landen zijn we er nog niet, maar we zijn op weg. We bouwen en renoveren bedrijfspanden duurzaam en
Trends in mobiliteit 17 met een spekbomenplantage in Afrika kunnen we sinds kort CO 2 -uitstoot compenseren. Als leverancier kijken we naar wat er zowel vandaag als morgen mogelijk is. Met techniek, brandstoffen en rij- en aankoopgedrag kun je vandaag al veel doen om duurzamer te rijden, en dankzij een keur aan intelligente systemen waarmee auto s letterlijk een dialoog aangaan met verkeerssystemen gaan we het wegennet morgen nog efficiënter en veiliger benutten. Met zo veel nieuwe technieken wordt onze rol als adviseur steeds belangrijker. Het gaat er nu om dat we milieuvriendelijke, kostenefficiënte totaaloplossingen vinden voor onze klanten. uitdaging zit in het op grote schaal in de markt zetten. Daar blijft intensieve samenwerking met overheden en belangenorganisaties als de ANWB voor nodig. En daarna? In principe is er altijd meer mogelijk, kijk maar naar de sport. Haaienvinnenpakken, klapschaatsen, als je echt beter wilt presteren, dan vind je er de mogelijkheden voor. En bij Pon willen we uiteindelijk altijd beter, dat zit in ons ondernemersbloed. Janus Smalbraak voorzitter raad van bestuur Pon Na de Volkswagen met groengascontract en de MAN-aardgasbus zetten we ook stappen om vrachtwagens te laten rijden op groene, goedkope brandstof. We weten dat het kan, maar de
18 Onderweg naar 2015
Trends in mobiliteit 19 3 Meer vrouwen onderweg Wil Nederland de concurrentieslag met het buitenland overleven, dan moet er niet alleen langer worden doorgewerkt, ook moet een groter deel van de bevolking aan het arbeidsproces deelnemen. Veel vrouwen zijn bereid mee te doen, maar dan wel op tijden dat het uitkomt. Het bedrijfsleven probeert hierop in te spelen met flexibeler arbeidscontracten. Zet deze ontwikkeling door, dan hoeft de groei van het aantal verplaatsingen niet per se meer files op te leveren, wel meer drukte buiten de gebruikelijke spits. tegenwoordig meer hun stempel op het design, en niet alleen als klant. In de auto-industrie dringen steeds meer vrouwen door tot de designafdelingen. Het percentage autobezitters onder 40- tot 50-jarige vrouwen is gestegen van 26% in 1985 naar 64% in 2007. De groep 30- tot 40-jarigen laat in die periode een vergelijkbare stijging zien: van 27% naar 61%. Andere wensen De rol van de vrouw in het beslissingsproces rond de aankoop van een auto wordt groter. Daardoor worden aspecten als betrouwbaarheid, veiligheid en comfort belangrijker. Ze gaan een grotere rol spelen dan typische mannendingen als cilinderinhoud en paardenkrachten. Ook drukken vrouwen
20 Onderweg naar 2015 Meerdere soorten van passend vervoer De Nederlander krijgt de keuze uit meerdere vormen van mobiliteit. Nu staat er een auto voor de deur en een fiets in de schuur. De behoefte groeit om over meer passend én milieuvriendelijk vervoer te kunnen beschikken. Dit wordt versterkt doordat autogebruik verder wordt teruggedrongen. Allereerst maakt de overheid het duurder. Daarnaast groeit de sociale dwang van de omgeving door de milieuproblematiek. Kleine, zuinige auto s voeren straks de boventoon. Om aan de vervoersbehoefte te kunnen voldoen, zal de consument steeds vaker verschillende vervoermiddelen gebruiken. Het soort vervoermiddel wordt dan afhankelijk van het doel van een verplaatsing: even naar de supermarkt, woon-werkverkeer, een zakelijke visite of familiebezoek. Daarbij wordt eigen vervoer ingezet, maar ook openbaar vervoer. De kosten per kilometer gaan bij de keuze een belangrijke rol spelen. Wat kost het mij per kilometer? En welke combinatie van vervoermiddelen is het voordeligst? Producenten en dienstverleners spelen daar op in door de kosten inzichtelijk te maken. Op basis daarvan wordt een Fotografie Johan Steenbergen
Trends in mobiliteit 21 elektrische scooter of een bakfiets. Hierna ontstaat er vanzelf ook een tweedehandsmarkt, zodat de trend niet beperkt blijft tot de rijke Nederlanders. Ook worden initiatieven als deelauto s en deelscooters gemeengoed. mobiliteitskeuze voorgesteld én wordt mobiliteit verkocht of verhuurd, in plaats van een auto, scooter of fiets. Welvarend Nederland loopt voorop en vult het gat tussen auto en fiets met de aanschaf van een elektrische fiets, In 2015 zijn we niet meer bezig met de vraag of we de auto of fiets pakken, maar hoe we met iedere denkbare vorm van vervoer zo snel en zo goedkoop mogelijk van A naar B kunnen reizen. Multimodale ketenmobiliteit! Willem Aal manager Zakelijke Markt ANWB
22 Onderweg naar 2015 Snelwegmensen geworden Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan. In 1936, het jaar dat Hendrik Marsman zijn overbekende gedicht publiceerde, werd ook de eerste snelweg van ons land in gebruik genomen. Dat was het startschot voor het meest fijnmazige snelwegennetwerk van Europa. Als Marsman nu aan Holland zou denken, zou hij wellicht de snelwegen zien, met alle bruggen, tunnels en viaducten waarover het verkeer door het trage laagland raast. De snelweg is niet meer weg te denken uit ons landschap en het gebruik van de auto is bepalend geworden voor de manier waarop wij leven. Toch speelt de snelweg en alles wat daarbij hoort geen rol van betekenis in het maatschappelijk debat over ons culturele erfgoed, behalve dan als schadelijke factor. De snelweg heeft zich gevormd tot een streek die wordt bevolkt door passanten. Een streek met eigen normen die uitgaan van snelheid, efficiëntie en doorstroming. Daarbij hoort een eigen eetcultuur met koffieballen en voorgeschilde appelpartjes bij het tankstation en de typische bouwstijl van schoenendozen, tolpoorten en reclamezuilen, snelweghotels, shoppingmalls en Vinex-wijken, de eerste echte snelwegwoonwijken. Hoe gestandaardiseerd en inwisselbaar de huidige snelwegstreek ook oogt, er is
Trends in mobiliteit 23 wel degelijk een typisch Nederlandse mobiliteitscultuur ontstaan. Zoals Marsman in 1936 de rivieren bezong als Hollands glorie, zo zal de snelweg zich langzaam in ons nestelen als het grootste culturele bouwwerk in Nederland. Aan de kunstacademie in Arnhem werd ik opgeleid tot kunstenaar in de openbare ruimte. Wij leerden kunst te maken voor dorpspleinen, rotondes en schoolgebouwen en mijn aandacht ging uit naar de periferie van de openbare ruimte. Want is de openbare ruimte niet daar waar de meeste mensen komen? Sindsdien ben ik te vinden in de omgeving van wegrestaurants, viaducten, bedrijventerreinen en motels met de snelweg als ruggengraat. Het steeds verder uitdijende infralandschap is als een onbewoond eiland waar mensen elkaar niet ontmoeten maar slechts langs elkaar heen razen. Na tien jaar heb ik besloten er voor een langere periode te gaan verblijven. Samen met filosoof Bram Esser woonden wij dertig dagen in mijn auto, voor de gelegenheid voorzien van dakterras, slaapvertrek, uitkijkladder en kantoor. We zijn snelwegmensen geworden. De expeditie en de vele typische snelwegstreekproducten die de reis heeft opgeleverd, worden gebundeld in het boek Snelwegverhalen expedities naar het nieuwe Nederland. Het boek verschijnt begin 2011. Melle Smets conceptueel kunstenaar
24 Onderweg naar 2015
Trends in mobiliteit 25 4 Anders werken De relaties tussen werkgevers en werknemers worden losser. De groeiende groep zelfstandigen zonder personeel (zzp ers) werkt al geregeld thuis. Maar ook mensen in loondienst zullen vaker vanuit huis of vanuit speciale telewerkkantoren actief zijn. Dit alles leidt tot minder mobiliteit, een grotere spreiding van het woonwerkverkeer over de dag en minder files tijdens de traditionele spits. Werknemers die thuiswerken missen wel het sociale gebeuren van de traditionele werkomgeving. Ze zullen daar op andere momenten naar op zoek gaan, vooral rond het weekend. Omdat veel tweeverdieners doordeweeks minder contact met elkaar hebben, is het weekend ook voor hen de tijd om ontspanning te zoeken. Recreatiemobiliteit zal zich hierdoor nog sterker rond het weekend concentreren. Meer senioren, andere patronen Nederland telt momenteel ruim 2,5 miljoen 65-plussers, die 7,7% van de bevolking uitmaken. Hun aantal groeit via 3,7 miljoen in 2025 (10,8%) door tot 4,5 miljoen in 2038 (12,8%). Na 2040 neemt het aantal weer af. Ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig, actief en mobiel blijven en hebben de auto als favoriet vervoermiddel. Het autobezit onder 65-plussers is het afgelopen decennium met bijna de helft toegenomen tot 1,1 miljoen voertuigen; dit aantal zal zeker verder stijgen. Meer ouderen leidt tot een grotere recreatieve mobiliteit. Op zoek naar rust en groen maken zij veel gebruik van de elektrische fiets, maar voor dagjes uit en korte stedentrips pakken ze vooral de auto. Daardoor zal het buiten de spits drukker worden. Op de weg versterkt deze trend de gevolgen van flexibeler werktijden op de arbeidsmarkt.
26 Onderweg naar 2015 Trek naar de stad Voor de Randstad en Midden-Nederland wordt tot 2040 een groei voorzien met 1,25 miljoen inwoners, vooral jongeren, jonge gezinnen en migranten. Het LEI (het economisch onderzoeksinstituut van Wageningen Universiteit) verwacht dat jonge mensen zich vooral in Flevoland, Utrecht en Noord-Holland zullen vestigen, in de eerste plaats vanwege de grotere kans op werk in en om de Randstad. De bevolking zal hier veel sneller groeien dan in de rest van Nederland, wat binnen het stedelijk gebied vraagt om een goed functionerend netwerk van openbaar vervoer. Voor andere delen van Nederland valt juist krimp te verwachten. Vooral ouderen blijven er wonen en de auto is hun belangrijkste vervoermiddel. Door de bevolkingsdaling wordt het openbaar vervoer in het landelijk gebied minder fijnmazig en zal men in de buitengebieden vaker overgaan tot maatwerkoplossingen. Hoofdrol voor het nieuwe werken De ontwikkelingen in de mobiliteit worden vooral ingegeven door het nieuwe werken. En dit nieuwe werken zal op zijn beurt weer sterk worden gestimuleerd door de onontkoombare krapte op de arbeidsmarkt. De druk zal ontstaan zodra de economie enigszins aantrekt. De voortekenen waren in 2008 al voelbaar en zullen in 2015 een totale omkering van de machtsverhoudingen op de arbeidsmarkt hebben veroorzaakt. Als arbeid werkelijk schaars is, wordt reistijd een gruwelijke verspilling. Alle middelen worden ingezet om elk uur productief en voor velen dus ook declarabel te maken. In de trein kun je prima documenten voor een klant produceren; tijdens een autorit is dat onmogelijk. Moderne technologie helpt bij het vinden van oplossingen om altijd en overal te kunnen werken en dat geeft
Trends in mobiliteit 27 weer mogelijkheden om de mobiliteit daadwerkelijk te beperken. Voorwaarde is wel dat we de slag maken van toetsen op aanwezigheid naar toetsen op resultaat. Daar waar de rookpauze nog een issue is, is het nieuwe werken geen optie! Het is zeer goed mogelijk dat de geschetste ontwikkelingen sneller een oplossing voor mobiliteitsproblemen brengen dan vormen van rekeningrijden met een implementatietijd van vele jaren. John Luijben directeur HRM ANWB
28 Onderweg naar 2015 Meten is weten Bij TomTom zien we dat, als wij met z n allen zo doorgaan, de fileproblematiek alleen maar erger wordt. Files zijn een universeel probleem. Ze raken miljarden mensen over de hele wereld en hebben een belangrijke impact op persoonlijk, zakelijk en sociaal vlak. Het probleem is zo groot dat het niet door alleen de overheid noch door alleen het bedrijfsleven opgelost kan worden. Door onze krachten te bundelen en informatie te delen kunnen we het op verschillende fronten daadwerkelijk aanpakken. We zijn hier bij TomTom al mee begonnen. Door de jaren heen hebben we al onze middelen ingezet om de beste verkeerskennis ter wereld te vergaren met als resultaat een technologie die heeft bewezen echt impact op het dagelijks leven te hebben. Om deze kennis te verzamelen zijn we niet afhankelijk van de bestaande meetinfrastructuur, maar gebruiken we anonieme signalen vanuit de auto s zelf. Ten eerste de data van onze eigen TomTom-navigatiesystemen en online community, maar daarnaast ook de signalen van telefoongebruikers via onze samenwerking met Vodafone.
Trends in mobiliteit 29 Het mooiste is misschien wel dat met elke verkochte TomTom de kwaliteit van het systeem beter wordt. Met onze aanpak hebben we alleen in Nederland al gebruiksinformatie van 20.000 kilometer weg, niet slechts autosnelwegen maar ook het onderliggende netwerk. Zulke informatie bezitten we ook voor landen als Duitsland, België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. In de toekomst zullen onze systemen niet alleen meer communiceren met onze eigen datacenters, maar ook bijvoorbeeld met de matrixborden boven de snelwegen en met andere auto s in de directe omgeving. Deze uitwisseling van informatie zal de toegevoegde waarde voor verkeersmanagement verder versnellen. Om goed aan te sluiten op deze toekomstige ontwikkelingen neemt TomTom deel aan het SPITSproject. Nederlandse industrieën, kenniscentra en universiteiten zijn hierin vertegenwoordigd om samen de integratie van de verschillende producten en systemen verder te ontwikkelen. We kijken hoe we via overheden en andere organisaties de mobiliteit kunnen verbeteren door het leveren van onze uitgebreide kennis van verkeerssituaties aan derde partijen. Het doel is om nog betere verkeersinformatie en navigatieadviezen aan onze klanten te geven. Want uiteindelijk is ons doel hetzelfde: Freedom to Move. Harold Goddijn ceo TomTom
30 Onderweg naar 2015 5 Techniek als steun en Het aantal veiligheidsvoorzieningen in de auto groeit spectaculair. Nog even en de computer kan het stuur overnemen en is een zelfrijdende auto mogelijk. Los van de vraag in hoeverre dit eindstadium het gevoel van veiligheid bevordert vooralsnog lijkt de gemiddelde bestuurder niet gediend van een al te eigenwijze auto zorgt méér techniek ook voor een grotere kans op storingen. Ondertussen zorgen voertuigvolgsystemen ervoor dat we kunnen navigeren en bijvoorbeeld ook gestolen auto s makkelijk kunnen terugvinden. In snel toenemende mate worden bromfietsen, scooters en fietsen eveneens van zulke hulpmiddelen voorzien. Al die apparaten gaan steeds meer met elkaar praten ; ze geven aan elkaar door waar files staan, het weer slecht is of het wegdek glad. Ook functioneren ze als wakend oog. Het zijn extraatjes waar we over het algemeen blij mee zijn. De techniek als steun en toeverlaat. Maar
Trends in mobiliteit 31 toeverlaat het idee dat dankzij deze hulpmiddelen jouw voertuig voortdurend te traceren is, spreekt minder mensen aan; dan is plotseling de privacy in het geding. Voel je veilig De Nederlander is sterk gefocust op veiligheid. Naarmate hij de straat, de stad en het land als onveiliger ervaart, neemt zijn behoefte om voor zichzelf een veilige plek te creëren toe. Het eigen thuis, maar ook de auto, is een veilige vesting, voorzien van alle gemakken. Daartegenover staat het openbaar vervoer, dat bij veel reizigers onbehagen oproept. In 2009 is het aantal strafbare feiten in bus en tram toegenomen met 33%. Met man en macht proberen overheden en vervoersbedrijven gevoelens van onveiligheid weg te nemen, maar zolang het aantal incidenten stijgt is het dweilen met de kraan open. Ook de fiets scoort op het punt van veiligheid relatief laag. Het vervoermiddel zelf neemt tussen al het blik een zwakke positie in en zijn berijder is kwetsbaar. Omdat fiets en openbaar vervoer onvoldoende veiligheid bieden, nemen steeds meer reizigers hun toevlucht tot de auto: my car is my castle. Zelfvertrouwen oprekken Beginners maar ook oudere weggebruikers beschikken in het verkeer niet altijd over voldoende zelfvertrouwen, terwijl dat voor beide groepen erg belangrijk is. Voor de jongeren vooral om deel te kunnen nemen aan het arbeidsproces en voor de groeiende groep ouderen vooral om hun sociale contacten in stand te kunnen houden. Maar mobiliteit is ook een recht, waar iedereen zo snel en zo lang mogelijk gebruik van wil maken. Via allerlei cursussen kunnen jong en oud van hun angsten worden verlost. Denk aan een preventieve slipcursus