1 FACTSHEET ARBEIDSMARKT Noord en Midden LIMBURG 1. Kerngegevens beroepsbevolking Figuur 1.1 Samenstelling bevolking naar leeftijd en geslacht, Noord en Midden Limburg, 2013-2025 Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg Ontgroening en vergrijzing Noord en Midden Limburg en Zuid Limburg Figuur 1.2 Groene en grijze druk 2013-2025 Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. (bewerking Etil) De druk op de arbeidsmarkt zal toenemen als gevolg van de daling van het aantal jongeren en de stijging van de mensen die met pensioen gaan.
Procentuele ontwikkeling pot. ber. bevolking en ber. bevolking 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Arbeidsparticipatie 2 Figuur 1.3 Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking, beroepsbevolking en arbeidsparticipatie, Noord- en Midden Limburg, 1998-2020 1,4% 1,2% 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% -0,2% -0,4% -0,6% -0,8% 76,0% 74,0% 72,0% 70,0% 68,0% 66,0% 64,0% 62,0% 60,0% Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Arbeidsparticipatie Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. Door de stijging van de arbeidsparticipatie laat de beroepsbevolking nog een beperkte stijging zien (figuur 1.3). Hierdoor is het effect op de beroepsbevolking tot 2020 neutraal. 2. Kerngegevens per sector zorg en WJK Figuur 2.1; Werknemers in de sector zorg en WJK naar branche Noord en Midden Limburg Branches Aantal werknemers 2012 Aandeel in de sector Ziekenhuizen 5.500 15% GGZ 1.860 6% Gehandicaptenzorg 5.720 16% VVT 13.390 38% Zorg overig 4.590 13% Jeugdzorg 880 3% Kinderopvang 1.690 5% WMD 1.480 4% Totaal zorg en WJK Noord en Midden Limburg 35.100 100% Totaal alle sectoren Noord en midden Limburg/aandeel Zorg en WJK 212.010 16,5% Totaal zorg en WJK Nederland/aandeel Zorg en WJK 1.267.210 17,3% Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. (bewerking Zorg aan Zet) In Noord en Midden Limburg vormen de sectoren gehandicaptenzorg en VVT 54% van de werkgelegenheid in zorg en welzijn.
3 Figuur 2.2. Contractomvang in uren per week naar branche, 2012, Nederland Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. Over het algemeen kent de zorg veel kleine contracten (18% heeft een contract < 20 uur per week). Per sector zijn de verschillen groot. Figuur 2.3 Aantal werknemers (VOV-kwalificatie) in zorg en WJK Noord en Midden Limburg naar kwalificatie 2012 aantal werkne mers Kwalificatie 2012 aandeel in de VOV Zorghulp (1) 1590 7% Helpende zorg en welzijn (2) 850 3.8% Verzorgende (3) 6470 28.7% Verpleegkundige (4) 4480 19.9% Verpleegkundige (5) 1490 6.6% Sociaal cultureel werk (4) 60 0.3% SAW (4) 2540 11.3% SAW (3) 1020 4.5% Sociaal maatschappelijke dienstverlening (4) 100 0.4% Pedagogiek (5) 600 2.7% Sociaal pedagogische hulpverlening (5) Maatschappelijk werk en dienstverlening (5) 2300 10.2% 810 3.6% sociaal cultureel werker (5) 250 1.1% Totaal VOV-personeel 22.570 100,0% Totaal Zorg en WJK 35.130 64,3% Functieniveau aantal aandeel in VOV functies niveau 1-2 2.440 10.8% niveau 3 7.490 33.2% Totaal 9.930 44.0% Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. (bewerking Zorg aan Zet) In Noord en Midden Limburg werkt ruim 64% binnen de sector Zorg en WJK in VOV-functies. Verdeeld naar branche is het aandeel VOV-personeel het grootst in de gehandicaptenzorg (79%), gevolgd door VVT (77%). In de branche overige zorg en ziekenhuizen ligt het aandeel VOV-personeel relatief laag met respectievelijk 37% en 46%.
4 Figuur 2.4 Ontwikkeling instroom in VOV-opleidingen zorg en WJK naar leerweg, Noord en Midden -Limburg, 2006-2012 Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. De instroom van leerlingen en studenten in de VOV-opleidingen zorg en WJK toont een grillig verloop en is in de periode 2010-2012 toegenomen. Het aandeel BOL leerlingen schommelt rond de 50%. Het aantal leerlingen dat een HBO-opleiding volgt, neemt sinds 2010 af. Jaarlijks komen in Noord en Midden Limburg circa 1000 gediplomeerden op de arbeidsmarkt (hierbij is rekening gehouden met het opleidingsrendement en sectorrendement).
5 3. Arbeidsmarktperspectief Voor het arbeidsmarktperspectief is in deze factsheet gebruik gemaakt van de gegevens uit de HCA-enquête (gegevens zijn recenter). Achtereenvolgens zijn de economische ontwikkelingen, en kabinetsmaatregelen (financieel) verwerkt; uitbreidingsvraag de vervangingsvraag en de uitstroom uit het onderwijs geduid per sector en per kwalificatieniveau. Figuur 3.1 Totale werkgelegenheidsontwikkeling Noord en Midden Limburg indexcijfer (2012 = 100%) 2013 2017 (VOV en niet VOV personeel) Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. (bewerking Etil) 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Ziekenhuizen 100 102 102 102 102 101 GGZ 100 101 102 100 99 99 Overige zorg 100 102 103 103 103 103 Gehandicaptenzorg 100 100 102 97 99 99 VVT 100 100 102 93 95 96 Kinderopvang 100 89 87 86 86 84 Jeugdzorg 100 98 98 95 88 80 WMD 100 96 93 89 85 81 Totaal 100 100 101 96 97 97 Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg. (bewerking Etil)
6 Figuur 3.2 Werkgelegenheidsontwikkeling in de branches in zorg en welzijn, in Nederland en Noord en Midden Limburg 2012-2017 Nederland Noord- en Midden- Limburg Ziekenhuizen 0,00% 1,20% GGZ 1,50% -0,80% Overige zorg 3,00% 3,10% Gehandicaptenzorg 1,20% -1,20% VVT -5,10% -4,10% Kinderopvang -13,70% -15,80% Jeugdzorg -17,30% -20,20% WMD -18,50% -18,60% Totaal Zorg en WJK -3,40% -3,20% Bron: AZW, personeelsbestanden HCA (bewerking Etil). De uitbreidingsvraag in Noord en Midden Limburg in VOV-functies is negatief over de periode 2012-2017.Vooral in de eerste periode van voornoemd tijdvak zijn de werkgelegenheidseffecten fors. Figuur 3.3 Uitbreidingsvraag VOV-personeel naar branche voor Noord en Midden Limburg (absoluut), 2012-2017 Bron: AZW, personeelsbestanden HCA (bewerking Etil). Als totaal zien we dat er voor VOV personeel, in alle branches, sprake is van een uitstroom (uitbreidingsvraag plus vervangingsvraag) die kleiner is dan de totale instroom (uit onderwijs en overig).
7 Figuur 3.4: Uitstroom vs. instroom VOV personeel Noord- en Midden- Limburg 2012-2017 Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg (bewerking Etil) Op functieniveau uitgesplitst betekent dit dat er vooral sprake is van overschotten. Figuur 3.5: Tekorten/overschotten werknemers 2017 t.o.v. werknemers 2012 naar kwalificatie Bron: AZW, personeelsbestanden HCA (bewerking Etil).
8 Tabel 3.6: Indicatie kans op een baan voor instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie in 2017, naar branches zorg en WJK, Noord en Midden Limburg VOV-kwalificaties Indicatie kans op een baan Verpleegkundige (niveau 5) =/+ Verpleegkundige (niveau 4) =/+ Verzorgende (niveau 3) = Helpende zorg en welzijn (niveau 2) =/- Zorghulp (niveau 1) - Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) = Sociaal cultureel werker (niveau 5) = Sociaal cultureel werker (niveau 4) = Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) - Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) = Pedagogiek (niveau 5) =/- SAW (niveau 4) - SAW (niveau 3) - Totaal VOV-personeel =/- Bron: Regioportret Noord- en Midden-Limburg (bewerking Zorg aan Zet). Knelpunten volgens zorgorganisaties Boventalligheid in alle branches voor overheadpersoneel (o.a. facilitair, (zorg)staf en leidinggevend personeel) Boventalligheid niveau 1 en 2 (VVT) Boventalligheid begeleidend personeel nivo 3 (GHZ) Tekorten GHZ: begeleidend personeel voor de Specialistische Langdurige Zorg Tekorten VVT aan zorgmedewerkers niveau 3, 4 en 5, met name (wijk)verpleegkundigen Tekorten in de 1 e lijnszorg, met name praktijkondersteuners en doktersassistenten Onvoldoende instroom personeel vanaf niveau 3 vanuit initiële onderwijs en met werkervaring (VVT) Huidige medewerkers zijn niet toegerust op de nieuwe manier van werken / nieuwe functies zogenaamde transitiescholing (bv wijkcoach) Conclusie 1. In de WJK en in de Zorg wordt een negatieve uitbreidingsvraag en overschotten verwacht. Omvang van tekorten / overschotten verschilt per kwalificatie en branche. 2. M.n. de eerste jaren van de transitie 2014/2015 zijn de effecten op de arbeidsmarkt voor zorg en WJK groot. De gevolgen zijn het grootst in de kinderopvang en jeugdzorg %, in absolute aantallen in de VVT. 3. De zorgvraag / werkwijze van zorg verandert en vraagt andere kwalificaties. 4. Door vergrijzing verdwijnen op termijn goede vakkrachten. 5. Het zal extra inspanning vragen om instroom vanuit het onderwijs (BOL, BBL en Duaal) op goed niveau te houden. 6. Door ontgroening zal de instroom van leerlingen, zonder extra inspanning, dalen (zonder rekening te houden met de effecten van de toename instroom zorgopleidingen in 2013).
9 Kansrijke oplossingen: 1. Begeleiding van werk naar werk moet zich voor de medewerkers in de laagste functieniveau s (niveau 1 en 2) richten op het vinden van werk buiten de sector zorg en WJK; 2. Opscholen van niveau 3 naar niveau 4 biedt mogelijkheden om medewerkers voor de sector zorg en WJK te behouden; 3. Transitiescholing is nodig om medewerkers voor een andere manier van werken toe te rusten (vanaf niveau 3) Ook biedt specialistische (bij)scholing mogelijkheden om aan de nieuwe eisen te voldoen (waaronder zorg&techniek); 4. De ontgroening (afname groene druk ) en de vergrijzing (toename grijze druk ) legt een probleem in de nabije toekomst bloot. Behoud van voldoende instroom, praktijkervaringsplaatsen en stages is om die reden aangewezen. Vanuit regionale samenwerking creëren van (extra) stageplaatsen en leerwerkbanen; 5. Mobiliteitsbewegingen stimuleren tussen branches en sectoren in regionale samenwerking 6. Vergroten van de duurzame inzetbaarheid, arbeidsfitheid en arbeidsmobiliteit van medewerkers zijn belangrijk om, gezond en met plezier, mee te kunnen bewegen met de veranderingen, mede van belang tegen de achtergrond van langer doorwerken en stijging gemiddelde leeftijd werknemers. Geraadpleegde bronnen: - Arbeidsmarktprognoses van VOV personeel in Zorg en Welzijn 2013-2017 - Regioportret Noord- en Midden- Limburg - Regioportret Zuid Limburg - Regionaal tabellenboek 2013 - Beleidsneutrale prognose HCA Zorg en Welzijn Voor de volledige achterliggende rapporten en bronnen verwijzen wij u graag naar onze website: www.zorgaanzet.org/strategisch-arbeidsmarktbeleid/arbeidsmarktonderzoeken