HAVO 5 M O D U L E 5 1
OLIGOPOLIE Bekend dus. Beperkt aantal aanbieders Homogeen Heterogeen Veel concurrentie / minder concurrentie 2
TWEE AANBIEDERS Bastognes Jumbo Prijs AH Prijs 1,20 1,15 Bastognes Afzet Jumbo Prijs constant AH Prijs constant 1200; Prijs daalt 1300; Prijs daalt 3
TWEE AANBIEDERS Bakkers Jansen Geen advertentie Wel advertentie Koperslager Geen advertentie Wel advertentie 35.000; 40.000 29.000; 45.000 42.000; 26.000 32.000; 36.000 4
PLAGIAAT Er zijn twee gelijke werken ingeleverd met 2 met potlood geschreven antwoorden. Beide leerlingen worden apart ondervraagd. Voor potlood beide 2 punten in mindering Jij wel toegeeft: eerlijkheid wordt beloond: jij geen aftrek, maar de ander Krijgt een 1 en geen herkansingen meer. De ander De ander Mond dicht Mond dicht verraden Toegeeft Jij Mond Mond dicht dicht -2 ; -2 Geen her; cijfer verraden Toegeeft Cijfer; geen her Geen her; geen her 5
EIGEN - COLLECTIEF BELANG Eigen belang: andere verraden Collectief belang: mond dicht houden Keuze moeilijk, Dus overleggen en afspraken maken. (samenwerken) Echter houd je je aan de afspraken (sociale binding) Zelfbinding (geloofwaardig) Collectieve dwang: belasting betalen Contracten afsluiten 6
HET IS VOOR EEN GOED DOEL naam opschrijven in de opbrengstenbox drie speelkaarten: een zwarte en twee rode kaarten. twee keer een kaart inleveren. Niet overleggen Eerste ronde geeft iedereen een rode kaart. Tweede keer kies je zelf: rood of zwart Conclusie: eigen belang of collectief belang Welke score bij eigen belang Welke score bij collectief belang 7
COLLECTIEVE GOEDEREN Bekend dus Niemand kan zich aan onttrekken Dus geen prijs Gebruik door de een gaat niet ten koste van het gebruik door de ander Positieve externe effecten: Dijkbescherming: veiligheid 8
HET BOEK; WERKWIJZE Eigendom: dus aantekeningen maken mag Lees de informatie vooraf. Zie studiewijzer op site. Maak altijd de opdrachten. Antwoorden op site. Nakijken met andere kleur. Toepassing veelal in de les. Einde hoofdstuk: samenvatting ELO (epack) staan proeftoetsen. Schrift; gewoon rekenmachine Goede zin, nadenken, eigen initiatief, werklust 9
AAN DE SLAG L E E S D E T E K S T E N M A A K D E O P D R A C H T E N 10
GEVANGENENPROBLEEM Je kiest niet de beste oplossing. Niet-optimale keuze Suboptimale keuze Gaat voor eigenbelang en niet voor collectief belang Vertrouwenskwestie (geloofwaardige) zelfbinding, sociale normen Collectieve dwang: contracten, belastingheffing 11
MODULE 5 H O O F D S T U K 3 O N D E R H A N D E L E N 12
SEKSEGEVECHT Seyma lowlands lanparty Roy lowlands (4, 2) (1, 1) lanparty (1, 1) (2, 4) Welke keuze maken ze??? Strepen zetten!! Eigenbelang Collectief belang 13
SEKSEGEVECHT Seyma lowlands lanparty Roy lowlands (6, 6) (2, 2) lanparty (2, 2) (6, 6) Welke keuze maken ze??? Strepen zetten!! Collectief belang 14
CONSTANTE-WAARDESPEL Seyma lowlands lanparty Roy lowlands (4, 2) (1, 1) lanparty (1, 1) (2, 4) Seyma lowlands lanparty Roy lowlands (6, 6) (2, 2) lanparty (2, 2) (6, 6) Bij een verandering is het verlies van de een gelijk aan de winst van de ander 15
ONDERHANDELEN Roy had kaartjes gekocht voor Lowlands Seyma voor de lanparty Die kosten horen bij deze keuze. Kunnen nergens anders goed gemaakt worden. Verzonken kosten 16
SURPLUS consumentensurplus producentensurplus 17
SURPLUS 18
SURPLUS Seyma lowlands lanparty Roy lowlands ( 400, 200) ( 100, 100) lanparty ( 100, 100) ( 200, 400) Je kunt dit als consumentensurplus bekijken Bij onderhandelingen: hogere lonen meer consumentensurplus Minder producentensurplus 19
DE OPLOSSING Een compromis 20
P- Q - TO Prijs stijgt afzet daalt dus omzet??? Prijselastische vraag of prijsinelastische vraag Elastisch: P q omzet Inelastisch: P q omzet 21
P Q - TO Prijs daalt, afzet stijgt, dus omzet??????? Prijselastische vraag: p q omzet p q omzet 22
WINST Omzet steeds met kosten vergelijken Meer afzet: meer kosten en (meer) omzet Meer winst kan wel, hoeft niet. Blijf nadenken 23
PRIJSDISCRIMINATIE Bekend dus Voorwaarden (eisen) Prijszetter, Gescheiden deelmarkten Vragers kunnen niet op elkaars deelmarkt komen Voorbeelden: 65+ kaarten, railrunner Daluren reizen Studentenabonnementen 24
PRIJSDISCRIMINATIE 25