Gezondheid in beeld: Gemeente Nuenen.

. Gezondheid in beeld: Gemeente Nuenen Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.regionaalkompas.nl

Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ongeveer 44.000 volwassenen (19 tot en met 64 jaar) en bijna 26.000 ouderen (65 jaar en ouder) in de regio Zuidoost-Brabant. Dit is inclusief de ophoging van de steekproef in Eindhoven met ruim 8.500 vragenlijsten. Volwassenenmonitor In de gemeente Nuenen hebben 933 volwassenen de vragenlijst ontvangen. 430 van hen deden mee aan het onderzoek, daarmee bedroeg de respons 46%. In de hele regio Zuidoost-Brabant was de respons voor de groep volwassenen 41%. In de gemeente Nuenen wonen 13.114 volwassenen van 19 tot en met 64 jaar. Voor Nuenen komt elke 1% dus overeen met 131 volwassenen. Ouderenmonitor Van alle 4.190 inwoners van 65+ uit de gemeente Nuenen hebben 704 ouderen de vragenlijst ontvangen. Maar liefst 69% van hen vulde deze vragenlijst in, dit komt neer op 485 ouderen. Voor de hele regio Zuidoost- Brabant was de respons onder ouderen 59%. In deze rapportage komt elke 1% overeen met 42 ouderen. In dit boekje worden kort enkele belangrijke en actuele resultaten uit beide monitors voor uw gemeente toegelicht. Met name relevante verschillen tussen uw gemeente en de regio en (mogelijke) trends worden belicht. Deze resultaten worden beschreven voor de volgende acht thema s: Gezondheid en welbevinden Zorg en hulp Zelfredzaamheid Leefomgeving en leefbaarheid Participatie Leefstijl Eenzaamheid Armoede en sociale uitsluiting De resultaten van de monitors zijn tevens gebundeld in een tabellenboek per gemeente. Resultaten uitgewerkt naar achtergrondkenmerken zijn gebundeld in een regio tabellenboek. Deze tabellenboeken kunt u raadplegen via www.ggdgezondheidsatlas.nl of www.regionaalkompas.nl Rapportage gemeente Nuenen 2

Gezondheid en welbevinden Inwoners van Nuenen beoordelen hun gezondheid relatief goed Vijftien procent van de volwassenen en 29% van de ouderen in Nuenen vindt zijn/haar eigen gezondheid gaat wel tot slecht. Bij de ouderen is deze groep kleiner dan gemiddeld in de regio (40%). Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de Nuenense ouderen wat jonger zijn: meer ouderen in Nuenen zijn namelijk tussen de 65 en 74 jaar (65%) dan gemiddeld in de regio (57%), en minder ouderen zijn 85+ (3% versus 7%). Nuenense ouderen hebben minder vaak chronische aandoeningen Vijfendertig procent van de volwassenen en 71% van de ouderen heeft één of meer chronische aandoeningen en is daarvoor onder behandeling of controle bij een arts. Het regiogemiddelde ligt bij de ouderen met 77% hoger. Een hoge bloeddruk is onder volwassenen de meest voorkomende chronische aandoening (12%). Ook bij de ouderen komt een hoge bloeddruk het vaakst voor (33%), gevolgd door gewrichtsslijtage van de heupen of knieën (14%). Met name diabetes (10% versus 15%) en hartfalen en angina pectoris (4% versus 6%) komen minder vaak voor bij ouderen in deze gemeente ten opzichte van de regio. en ze voelen zich ook psychisch gezonder dan elders in de regio Van de ouderen in Nuenen voelt een kleiner deel zich psychisch ongezond (14%) dan gemiddeld in de regio (19%). Ook hebben minder ouderen een matig tot hoog risico op een angststoornis of depressie (34%) in vergelijking met Zuidoost-Brabant (41%). Welbevinden van volwassenen lijkt af te nemen Van de volwassenen in Nuenen heeft 38% een matig tot hoog risico op een angststoornis of een depressie. Regionaal is dit toegenomen van 37% naar 41%. In Nuenen is een vergelijkbare toename te zien (was 34% in 2009), maar deze is niet significant. Rapportage gemeente Nuenen 3

Zelfredzaamheid Nuenense ouderen hebben minder problemen in het dagelijks leven.. Vergelijkbaar met de regio is 14% van de volwassenen in Nuenen beperkt in bezigheden ten gevolge van de lichamelijke gezondheid. Verder heeft 10% een beperking in zijn of haar gehoor, gezichtsvermogen en/of de mobiliteit. Van de ouderen is 21% beperkt in bezigheden door de lichamelijke gezondheid en eveneens 21% heeft een beperking in zijn of haar gehoor, gezichtsvermogen en/of de mobiliteit. Regionaal zijn deze groepen groter. Vooral gezichts- en mobiliteitsbeperkingen komen in Nuenen minder vaak voor. Het aantal ouderen dat beperkingen ondervindt door de lichamelijke gezondheid, lijkt te zijn gedaald in de afgelopen jaren (28% in 2009). Deze trend is echter alleen op regioniveau significant (30% in 2009 versus 26% in 2012). en hebben meer regie over het eigen leven Eén op de 11 volwassenen en ongeveer 1 op de 8 ouderen heeft weinig regie over het eigen leven. In de regio is dit 1 op de 6 bij de ouderen. Deze groep geeft onder andere aan zich vaak hulpeloos te voelen en weinig controle te hebben over hetgeen hen overkomt. Ook hebben zij het gevoel weinig te kunnen veranderen aan het eigen leven en de toekomst. Regionaal is het percentage volwassenen dat weinig regie heeft sinds 2009 toegenomen. In Nuenen is ook een toename te zien van 6% naar 9%, maar deze is niet significant. Bij de ouderen lijkt er juist sprake van een afname, van 15% in 2009 naar 13% in 2009. Regionaal is een vergelijkbare afname zichtbaar, deze is wel significant. Ook zijn in Nuenen minder ouderen kwetsbaar Gemiddeld in de regio is 28% van de ouderen kwetsbaar te noemen. In Nuenen is dit 21%. Iemand is kwetsbaar als hij op lichamelijk, psychisch en/of sociaal gebied problemen ondervindt. Bijvoorbeeld problemen met het geheugen (psychisch), gewichtsverlies (lichamelijk) of onvoldoende steun krijgen van anderen (sociaal). In Nuenen is het aantal kwetsbare ouderen de afgelopen jaren stabiel gebleven, terwijl we in de regio een kleine afname zien. Rapportage gemeente Nuenen 4

Participatie Vooral veel ouderen zijn actief als vrijwilliger Ongeveer een derde van de 19- tot en met 64-jarigen en 37% van de 65- plussers in Nuenen verricht vrijwilligerswerk. De groep ouderen die vrijwilligerswerk verricht in Nuenen is duidelijk groter dan gemiddeld in de regio (29%). Regionaal is het percentage vrijwilligers onder ouderen toegenomen (van 25% in 2009). Deze toename zien we ook in Nuenen, echter niet statistisch significant (30% in 2009). Meer Nuenense volwassenen zijn lid van een club Meer volwassenen uit Nuenen zijn lid van een vereniging of club (60%) in vergelijking met leeftijdsgenoten uit de regio (53%). Regionaal is er sprake van een afname (van 57% in 2009). In Nuenen lijkt het ook te zijn gedaald; in 2009 was het nog 65%. Deze daling is echter niet significant. Van de ouderen bezoekt 66% wel eens bijeenkomsten van een vereniging, een club of een lezing. Alhoewel dit hoger is dan gemiddeld in de regio, is ook hier sprake van een afname, welke alleen op regioniveau statistisch significant is. Meer volwassenen geven mantelzorg Ten opzichte van voorgaande jaren geven steeds meer mensen mantelzorg. In Nuenen zien we een flinke toename: in 2005 had 11% in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. Dit nam toe naar 16% in 2009 en naar 26% in 2012. Deze groep is bovendien groter dan gemiddeld in Zuidoost-Brabant (20%). Van de ouderen in Nuenen heeft 17% in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. Dit is vergelijkbaar met de regio (18%) en in tegenstelling hiermee niet toegenomen de laatste jaren. Eén op de acht mantelzorgers voelt zich tamelijk tot zwaar belast door het geven van mantelzorg. Twee procent van de volwassenen en 3% van de ouderen heeft als mantelzorger behoefte aan (meer) hulp. Men heeft vooral behoefte aan informatie en advies. Rapportage gemeente Nuenen 5

Eenzaamheid Ernstige eenzaamheid lijkt toegenomen onder volwassenen In Nuenen is 33% van de volwassenen in bepaalde mate eenzaam. Eén op de twaalf is zelfs (zeer) ernstig eenzaam. Regionaal is ernstige eenzaamheid toegenomen sinds 2009, van 7% naar 9%. In Nuenen lijkt dit ook het geval, het verschil (5% in 2009) is echter niet statistisch significant. Minder mensen dan gemiddeld in de regio (39%) en dan in 2009 (39%) zijn sociaal eenzaam (33%). Dit betekent dat men bij niemand terecht kan en dat men niet veel mensen volledig kan vertrouwen. Slechts op regioniveau is de afname significant. Emotionele eenzaamheid (het ervaren van een leegte en het missen van een goede vriend(in)) komt onder volwassenen juist steeds vaker voor. Dit is ook alleen op regioniveau significant. Nuenense ouderen zijn minder emotioneel eenzaam Gemiddeld genomen is 3% van de ouderen in Zuidoost-Brabant niet in staat om zelfstandig sociale contacten te leggen en te onderhouden. In Nuenen hebben minder ouderen (0,6%) hier moeite mee. Vier van de tien 65- plussers is eenzaam, 7% in (zeer) ernstige mate. Alhoewel dit lager lijkt dan de regiocijfers van 46% en 9%, zijn de verschillen niet significant. Emotionele eenzaamheid komt onder de Nuenense ouderen minder vaak voor (24%) dan gemiddeld in Zuidoost-Brabant (30%). en minder ouderen voelen zichzelf eenzaam dan voorheen Naast deze objectieve manier, hebben we eenzaamheid subjectief vastgesteld aan de hand van de vraag: Wilt u hulp om iets aan uw eenzaamheid te doen?. Dan antwoordt 85% van de ouderen dat men niet eenzaam is. Hieruit leiden we af dat 15% van de ouderen zichzelf wel eenzaam voelt. In 2009 lag dat met 28% hoger. In totaal 10% van de ouderen wil geen hulp en 2% zou wel hulp willen, maar krijgt deze nog niet. Rapportage gemeente Nuenen 6

Zorg en hulp Huisartsbezoek onder ouderen niet toegenomen in Nuenen Ouderen in Nuenen voelen zich relatief gezond. Veel van hen zijn samen met een partner, ze zijn hoger opgeleid en hebben een hoge sociaal economische status. Net als in 2009 hebben 4 op de 10 ouderen in de afgelopen 2 maanden contact gehad met de huisarts. Regionaal is deze groep met ruim 50% groter en ook gegroeid ten opzichte van 2009 (39%). Meer mensen ontvangen mantelzorg van naasten Uit de regiocijfers blijkt dat steeds meer volwassenen en ouderen mantelzorg ontvangen van hun naasten. In Nuenen zien we vergelijkbare toenames, alleen zijn deze niet significant. Bij de volwassenen heeft 5% in het afgelopen jaar mantelzorg ontvangen, in 2009 was dat 2%. Bij de ouderen was het in 2009 9% en 11% in 2012. Toekomstige hulpbehoefte niet altijd te vervullen door omgeving De meerderheid van de mensen in Nuenen heeft een goed sociaal netwerk waarop men kan terugvallen in geval van hulpbehoevendheid. Dit wordt steeds belangrijker door de kanteling van de WMO. Echter, 8% van de 19- tot en met-64 jarigen en 15% van de 65-plussers geeft aan dat ze verwachten helemaal geen hulp tot hun beschikking te hebben. Zorg en hulp behoefte Nuenense ouderen minder groot Vanwege de relatief goede gezondheid van ouderen in Nuenen ontvangt een kleinere groep (18%) hulp in verband hiermee, dan gemiddeld in de regio (26%). Ze ontvangen met name minder betaalde hulp. Bovendien maken ze minder gebruik van diensten bij een welzijnsinstelling in de buurt. Acht procent van de 65-plussers heeft in het afgelopen jaar gebruik gemaakt van een WMO-voorziening of heeft hieraan behoefte. Eén op de acht ouderen wil graag informatie over WMO-voorzieningen, maar weet niet waar men hiervoor terecht kan. Deze groep is kleiner dan gemiddeld in de regio (17%). Ook de groep die wel eens gebruik maakt van een eetpunt is relatief klein in Nuenen (2% versus 4% in de regio). Rapportage gemeente Nuenen 7

Leefomgeving en leefbaarheid Ervaren geluids- en geurhinder vergelijkbaar met de regio In Nuenen wordt 12% van de volwassenen ernstig gehinderd door geluid, men ondervindt met name hinder van brommers en scooters (5%). Dit wordt gevolgd door hinder van buren (4%), en bouwen, verbouwen, slopen of graven (3%). Net als geluidshinder is geurhinder in Nuenen vergelijkbaar met de regio. Vijf procent wordt hierdoor ernstig gehinderd. In Nuenen is men minder bezorgd over invloed omgeving op gezondheid Zeven procent van de volwassenen is bezorgd over de invloed van de omgeving op de gezondheid. In de regio ligt dit met 14% flink hoger. Regionaal is men het meest bezorgd over wonen in een drukke straat (4%). In Nuenen daarentegen is men het meest bezorgd over de invloed van akkerbouw/ tuinbouw in de buurt (2%). De bezorgdheid omtrent de invloed van zendmasten voor radio en TV of antennes voor mobiele telefoons in de buurt is in Nuenen minder groot dan in de regio(1% versus 3%). Opvallend is ook dat men in Nuenen minder bezorgd is over de blootstelling aan fijnstof (14%) dan elders in de regio (19%). Leefbaarheid in Nuenen is bovengemiddeld goed Volwassenen uit Nuenen zijn erg tevreden over de betrokkenheid van de buurt (69%) en voelen zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt (76%). Ten opzichte van het regiogemiddelde liggen deze percentages hoger. Ongeveer één op de vijf inwoners is dan ook actief geweest om de buurt te verbeteren. Echter, juist minder mensen vinden dat de gemeente voldoende doet om bewoners te betrekken bij veranderingen in de buurt (19% versus 31% in de regio). Gevoelens van veiligheid lijken af te nemen bij volwassenen De meerderheid van de inwoners uit Nuenen voelt zich overdag of s avonds/ s nachts veilig. Vergelijkbaar met de regio voelt ongeveer één vijfde van de volwassenen zich s avonds/ s nachts wel eens onveilig. Regionaal is dit licht toegenomen sinds 2009 (van 21% in 2009 naar 23% in 2012). In Nuenen was dit in 2009 ook lager (18%), alleen niet significant. Rapportage gemeente Nuenen 8

Leefstijl Aantal zwaar rokende volwassenen lijkt te dalen Van de volwassenen in Nuenen rookt 20%. Vijf procent rookt een pakje per dag of meer en is zware roker. Regionaal is dit afgenomen. In Nuenen lijkt deze trend ook zichtbaar, maar deze is niet significant. Ongeveer één op de acht ouderen rookt en 3% is een zware roker. Meer alcoholgebruikers in Nuenen In Nuenen heeft 92% van de volwassenen en 86% van de ouderen in het afgelopen jaar alcohol gedronken. Deze groepen zijn groter dan gemiddeld in de regio. Vergelijkbaar met de regio is 11% van de volwassenen én ouderen overmatig drinker (mannen >21 glazen per week; vrouwen >14 glazen per week). Er is geen algemeen veilige norm voor verantwoord alcoholgebruik. Men spreekt liever van aanvaardbaar alcoholgebruik. Minder Nuenense ouderen voldoen aan deze norm dan gemiddeld in de regio (39% versus 46%). Gunstig beeld op gebied van bewegen De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) voor volwassenen en ouderen ligt op minstens 5 dagen per week een half uur matig intensieve lichaamsbeweging. Regionaal voldoen momenteel meer mensen dan in 2009 aan deze norm. In Nuenen is dit ook het geval, echter de verschillen zijn niet significant. Ten opzichte van de regio zijn de inwoners van Nuenen fitter. Ze bewegen vaker minimaal 3 keer per week zwaar intensief. Bovendien voldoen 65-plussers vaker aan de NNGB (75% versus 68%). Van de volwassenen voldoet ruim twee derde hieraan. Minder obese ouderen in Nuenen Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor onder meer diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en een aantal vormen van kanker. Net als in de voorgaande jaren is 48% van de volwassenen in Nuenen te zwaar, zelfs 1 op de 9 heeft last van obesitas. Bij de ouderen heeft 54% overgewicht. Gunstig is dat minder ouderen in Nuenen (10%) obesitas hebben dan in de regio (15%) Rapportage gemeente Nuenen 9

Armoede en sociale uitsluiting Inkomen van de inwoners is hoger Inwoners van Nuenen zijn hoger opgeleid en hebben een hoger besteedbaar huishoudinkomen dan leeftijdsgenoten uit de regio. Van de volwassenen heeft 37% meer dan 31.000 per jaar te besteden en van de ouderen is dat 29%. Een kleinere groep 65-plussers heeft enkel AOW (13% versus 22% in de regio). Eén op de zes volwassenen en één op de elf ouderen heeft moeite om rond te komen van hun inkomsten. Nuenense volwassenen betere toegang tot basale sociale rechten Vergelijkbaar met de regio is 3% van de volwassenen in Nuenen matig tot sterk sociaal uitgesloten. Bij het bepalen van sociale uitsluiting zijn vier dimensies meegenomen: Sociale participatie (betreft gevoelens van sociale en emotionele eenzaamheid en de frequentie van contact met buren of mensen in de straat) Sociale grondrechten (bestrijkt een divers aantal grondrechten waaronder een goede woning, medische zorg en discriminatie in het algemeen) Materiele deprivatie (deze schaal meet in hoeverre huishoudens over voldoende financiële middelen beschikken om de in Nederland gangbare goederen en diensten te betalen) Normatieve integratie (refereert naar het naleven van centrale normen en waarden van de Nederlandse samenleving). De volwassenen in Nuenen wijken op enkele items in gunstige zin af. Zo geeft een kleinere groep geen geld aan goede doelen en voelen minder volwassenen zich wel eens gediscrimineerd. Dit kan te maken hebben met het feit dat het percentage mensen van niet-westerse afkomst lager is dan gemiddeld in de regio(0,7% versus 9%). Ook hebben minder mensen onvoldoende geld om bij anderen op visite te gaan. Tot slot heeft een kleiner deel onvoldoende toegang tot basale sociale grondrechten (2% versus 4%). Rapportage gemeente Nuenen 10

Meer informatie of vragen? Voor meer informatie kunt u terecht op de onderstaande websites: - GGD Gezondheidsatlas: www.ggdgezondheidsatlas.nl - Regionaal kompas GGD Brabant-Zuidoost: www.regionaalkompas.nl Tabellenboeken Op deze websites vindt u onder meer de tabellenboeken van de Volwassenmonitor 19 t/m 64 jaar en de Ouderenmonitor 65+ 2012, en andere monitors van de GGD. De cijfers van uw gemeente kunt u hier ook vergelijken met omringende gemeenten in Zuidoost-Brabant. Regionale factsheets Ook te downloaden via bovenstaande websites zijn de regionale thema factsheets. Hierin zijn regionale cijfers en verschillen tussen gemeenten beschreven, evenals verschillen tussen specifieke groepen (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, etniciteit en opleiding). Deze rapportage geeft inzicht in risicogroepen en biedt meer achtergrondinformatie over de verschillende thema s. Kenniscentrum De GGD Brabant-Zuidoost adviseert uw gemeente graag op maat naar aanleiding van deze resultaten. De gegevens kunnen als basis dienen voor het gezondheidsbeleid in uw gemeente, maar zijn ook bruikbaar voor andere beleidsterreinen zoals de WMO en de transities. Binnen het Kenniscentrum Onderzoek kunnen specifieke vragen ingediend worden. Resultaten kunnen bijvoorbeeld verder worden toegelicht in een persoonlijk gesprek, een uitgebreidere rapportage of een presentatie. Contact Voor meer informatie of voor vragen kunt u ook contact opnemen met: Daniëlle Brunenberg, Onderzoeksfunctionaris, schrijver van dit boekje Tel.: 088 0031 458, e-mail: d.brunenberg@ggdbzo.nl Loes Pouwels, Onderzoeksfunctionaris, contactpersoon gemeente Tel.: 088 0031 456, e-mail: l.pouwels@ggdbzo.nl Monique Mentjens, Adviseur Lokaal Gezondheidsbeleid Tel.: 088 0031 463, e-mail: m.mentjens@ggdbzo.nl Rapportage gemeente Nuenen 11

www.ggdgezondheidsatlas.nl Gezondheidsmonitor 2012/2013