Zaken doen in de zorg. een handleiding voor het mkb

Zaken doen in de zorg een handleiding voor het mkb

wil het mkb op zinvolle wijze in contact brengen met dienstverleners in de gezondheidszorg en de maatschappelijke zorg en wil daarnaast lokale bureaus, bedrijven en zorgverleners helpen bij het ontwikkelen van bedrijfsmodellen die afgestemd zijn op een effectieve, geïntegreerde gezondheidszorg. 2 3

Content 1.3 Innovatie in de gezondheidszorg in Nederland 32 1.3.1 Organisatiestructuur 32 1.3.2 Financiële structuur 34 1.3.3 Zorgverlening 35 Inleiding 7 Hoofdstuk 1 De context schetsen 9 1.1 De context schetsen 10 1.1.1 Innovatie in de gezondheidszorg in het VK 10 1.1.2 Organisatiestructuur 10 1.1.3 Financiële structuur 12 1.1.4 Zorgverlening 14 1.1.5 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg 16 1.1.6 Ondersteunende technologie in het VK 16 1.1.7 Lijst met belangrijkste contactpersonen 18 1.3.4 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg 37 1.3.5 Ondersteunende technologie in Nederland 37 1.3.6 Lijst met belangrijkste contactpersonen 39 1.4 Innovatie in de gezondheidszorg in België 42 1.4.1 Organisatiestructuur 42 1.4.2 Financiële structuur 44 1.4.3 Zorgverlening 45 1.4.4 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg 46 1.4.5 Ondersteunende technologie in België 46 1.4.6 De financiering van innovaties 47 1.4.7 Lijst met belangrijkste contactpersonen 48 1.2 Innovatie in de gezondheidszorg in Frankrijk 19 1.2.1 Organisatiestructuur 19 1.2.2 Financiële structuur 22 1.2.3 Zorgverlening 24 1.2.4 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg 25 1.2.5 Ondersteunende technologie in Frankrijk 26 1.2.6 Lijst met belangrijkste contactpersonen 28 Hoofdstuk 2 Begrijpen wat de uitdagingen zijn 49 2.1 Begrijpen wat de uitdagingen zijn 50 2.2 Methodologie 51 2.3 Inzichten mkb 52 2.4 Inzichten zorgverleners 57 2.5 Advies van zorg verleners aan het mkb 61 2.6 Advies van het mkb aan zorgverleners 63 2.7 Op naar een nieuw ecosysteem van innovatie? 65 2.8 Meer informatie 66 4 5

Hoofdstuk 3 De kloof overbruggen 67 3.1 De kloof overbruggen 68 Inleiding 3.2 Workshops voor belanghebbenden 69 3.3 Aanbevelingen van belanghebbenden voor het mkb 71 3.4 Ideeën vormgeven 74 3.5 De -pilots 77 Hoofdstuk 4 Nieuwe benaderingen in praktijk brengen 78 4.1 Nieuwe benaderingen in praktijk brengen 79 4.2 Een nieuw ecosysteem van innovatie 80 4.2.1 Cocreatie 80 4.2.2 De gouden driehoek 81 4.3 Conclusies van de -pilots 82 4.3.1 Behoefte aan een gemeenschappelijk doel 82 4.3.2 Gelijkwaardige status en gedeelde cultuur 83 4.3.3 Behoefte aan transparantie 83 4.3.4 Cocreatie in alle stadia 83 4.3.5 De toegevoegde waarde van netwerken 83 4.3.6 Behoefte aan een systeemintegrator 85 4.4 Vervolgstappen 86 4.5 Verklarende woordenlijst 87 4.6 - partners per regio 88 Noodzaak is de moeder van innovatie. Nu Europa geconfronteerd wordt met slinkende budgetten voor gezondheidszorg en een snel vergrijzende bevolking, zijn radicale veranderingen nodig om de gezondheidszorg betaalbaar te houden. Nieuwe technologieën, innovatieve benaderingen en bedrijfsmodellen worden in een steeds sneller tempo ontwikkeld. www.cura-b.eu Doel en doelgroep van dit handboek Dit handboek is ontwikkeld om kleine en middelgrote bedrijven te ondersteunen bij het verbeteren van hun activiteiten in de zorgsector. Het is een hulpmiddel voor bedrijven die al actief zijn in de wereld van de gezondheidszorg of die dit beogen. In het handboek wordt geïllustreerd hoe u met nieuwe bedrijfsmodellen bestaande barrières kunt slechten en succesvolle oplossingen kunt ontwikkelen voor de inkoop, ontwikkeling en implementatie van innovatieve diensten waarbij hulpmiddelen voor mensen met een beperking (AT = Assistive Technology ) (ook wel telehealth, telemedicine of telecare genoemd) een belangrijke rol spelen. De rol van Nu gezondheidszorgsystemen steeds meer onder druk vanuit de markt komen te staan, is opgericht om de spelers in deze branche meer inzicht te bieden in de systemen voor gezondheidszorg en maatschappelijke zorg in de vier landen die bij het project betrokken zijn. De organisatie wil bedrijven op zinvolle wijze in contact brengen met dienstverleners in de gezondheidszorg en de maatschappelijke zorg en wil daarnaast lokale bureaus, bedrijven en zorgverleners helpen bij het ontwikkelen van bedrijfsmodellen die afgestemd zijn op een effectieve, geïntegreerde gezondheidszorg. Ga voor meer informatie naar www.cura-b.eu Technische hulpmiddelen Technische hulpmiddelen zijn essentieel voor de zelfredzaamheid van patiënten; daarom moeten kleine en middelgrote bedrijven die producten of diensten leveren op het gebied van therapie, revalidatie, of deelname aan het sociale verkeer absoluut blijven innoveren. 6 Het bestaande bedrijfsmodel is tijdrovend, zeer bureaucratisch en vraagt om middelen die kleine en middelgrote bedrijven vaak niet hebben. Dit heeft geleid tot een aantoonbaar gebrek aan motivatie/innovatie. 7

Er is behoefte aan radicale veranderingen om het gezondheidszorgsysteem van Europa efficiënt en betaalbaar te houden in een tijd waarin de budgetten voor de gezondheidszorg krimpen en de bevolking in snel tempo vergrijst. Meer kansen creëren voor het mkb Bedrijven moeten te werk gaan zonder zich te laten beperken door willekeurige beperkingen en complexe bedrijfsprocessen. Het hier geformuleerde advies is bedoeld om met behulp van alternatieve bedrijfsmodellen de economische activiteit rondom de gezondheidszorg op lokaal niveau te stimuleren en zo het mkb meer kansen te bieden. Dit handboek heeft tot doel bedrijven uit het mkb in staat te stellen hun producten sneller op de markt te brengen, dienstverleners betere en goedkopere producten te leveren en de kwaliteit van de zorg aan patiënten te verbeteren. Het is gebaseerd op drie jaar uitgebreid onderzoek onder belanghebbenden en negen pilotprojecten, uitgevoerd door. Hoofdstuk 1 de context schetsen Een overzicht van de vier gezondheidszorgsystemen en de financiële structuur in België, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Hoofdstuk 1 De context schetsen Hoofdstuk 2 begrijpen wat de uitdagingen zijn Uitkomsten van onderzoek onder kleine en middelgrote bedrijven en zorgverleners waaruit blijkt welke uitdagingen er liggen op de markt van de gezondheidszorg en de maatschappelijke zorg. Hoofdstuk 3 de kloof overbruggen Inzichten, opgedaan tijdens workshops voor belanghebbenden, over manieren om de kloof te overbruggen en inleiding op de -pilotprojecten. Hoofdstuk 4 nieuwe benaderingen in praktijk brengen Ervaringen met de pilotprojecten en nieuwe bedrijfsmodellen innovatie-ecosystemen. 8 9

1.1 De context schetsen Overzicht van het gezondheidszorgsysteem in Engeland, 2013 Parlement (Select committees, Public Account Committee, NAO) Nationale regering (ministerie van Financiën, Cabinet Office) Ministerie van Volksgezondheid Een overzicht van de vier gezondheidszorgsystemen en de financiële structuur in België, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Zelfstandige bestuursorganen 1.1.1 Innovatie in de gezondheidszorg in het VK Monitor NICE CQC NHS England Public Health England Een schets van de context Een overzicht van het systeem voor gezondheidszorg en maatschappelijke zorg in Engeland. Inclusief informatie over zorg op afstand en overheidsinstanties die kleine en middelgrote National Health Watch 4 regionale kantoren 353 lokale instanties 150 maatschappelijke instanties ondernemingen kunnen helpen hun activiteiten uit te breiden en te groeien. 27 lokale teams 1.1.2 Organisatiestructuur De verantwoordelijkheid voor de openbare gezondheidszorg ligt bij de minister van ge- Gezondheidsen welzijnsraden zondheid (Secretary of State for Health), die verantwoording schuldig is aan het parlement van het Verenigd Koninkrijk. Het ministerie 211 Clinical Commissioning Groups (CCG s) Local Health Watch van volksgezondheid is als centraal overheidsorgaan verantwoordelijk voor het beleid van de NHS (nationale gezondheidsdienst), volksgezondheid, maatschappelijke zorg en aanverwante gebieden. 1 Gespecialiseerde diensten Huisartsen, tandartsen, apothekers etc. NHS Trusts - ziekenhuizen, geestelijke gezondheidszorg, ambulances etc. Commissioning Support Units Onafhankelijke zorgverleners Zorgverleners uit de publieke sector Onafhankelijke zorgverleners Opmerking: doorgetrokken lijnen geven contractuele of bestuurlijke relaties aan; onderbroken lijnen geven relaties op het gebied van regelgeving aan Het ministerie van volksgezondheid werkt samen met de NHS, plaatselijke overheden, andere ministeries en met de particuliere en vrijwillige sector vanuit het besef dat zaken als onderwijs, werkgelegenheid, economische status, transport, milieu en huisvesting invloed hebben op de volksgezondheid. De NHS werkt volgens statuten, waarin aan patiënten een aantal rechten worden toegekend. 2 1 www.dh.gov.uk 2 www.nhs.uk/choiceinthenhs/rightsandpledges/nhsconstitution/pages/overview.aspx 10 11

Geldstromen in het Engelse gezondheidszorgsysteem, 2010 Vennootschapsbelasting, indirecte belastingen, heffingen, onroerendgoedbelasting Ministerie van Financiën Afspraken Ministerie van Volksgezondheid Subsidies voor lokale overheden Sinds april 2013 heeft de Engelse NHS veel van de taken van de voormalige primary care trusts (uitvoeringsorganisaties voor eerstelijnsgezondheidszorg) op het gebied van de eerstelijnsgezondheidszorg overgenomen, naast een aantal landelijke taken die voorheen onder het ministerie van volksgezondheid vielen. 3 Op plaatselijk niveau kopen clinical commissioning groups (klinische inkoopgroepen) diensten voor patiënten in, terwijl plaatselijke raden een nieuwe rol hebben bij het bevorderen van de volksgezondheid. Plaatselijke organisaties werken samen in gezondheids- en welzijnsraden en de Healthwatch-organisatie biedt patiënten en plaatselijke gemeenschappen een krachtige stem. 1.1.3 Financiële structuur De gezondheidszorg in Engeland is grotendeels gratis toegankelijk. De NHS, die in 1948 werd opgericht, biedt iedereen die doorgaans in Engeland woont preventieve gezondheidszorg, eerstelijnsgezondheidszorg en ziekenhuiszorg. Meer dan 12% van de bevolking heeft een particuliere ziektekostenverzekering, die voornamelijk toegang biedt tot spoedeisende optionele zorg in de particuliere sector. Het Engelse systeem voor geestelijke gezondheidszorg is een mix van eerstelijnsgezondheidszorg, extramurale zorg en gespecialiseerde intramurale zorg. Het volgende diagram geeft een overzicht van de financiering van de verschillende sectoren in de gezondheidszorg in het VK. Bedrijven Risicogewogen premies Directe belasting incl. werkgevers- en werknemersbijdragen & indirecte belastingen, heffingen Premies op basis van historisch gebruik Particuliere zorgverzekering Bevolking Algemene budgetten Eigen bijdragen Training R&D Centraal bestuur Vergoeding voor prestatie Onafhankelijke ziekenhuizen Adviseurs Lokale maatschappelijke instanties Maatschappelijke zorg Zorg voor kinderen Vergoeding Vergoeding voor prestatie voor prestatie Foundation trusts NHS trusts Salaris Salaris Salaris Verpleegkundigen Bijdragen op basis van activiteiten Primary care trusts Algemene financiering, bijdragen voor aanvullende prestaties, QOF-bijdragen Huisartsen Overig personeel Bijdragen in de kosten Medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn en vergoedingen voor medicijnen op recept Apothekers Primary care trusts were abolished in March 2013 and replaced with Clinical Commissioning Groups. Opmerkingen: De primary care trusts zijn in maart 2013 opgeheven en vervangen door de clinical commissioning groups. 4 3 www.england.nhs.uk 4 Primary care trusts were abolished in March 2013 and replaced with Clinical Commissioning Groups. 12 13

1.1.4 Zorgverlening Ook de door een aantal andere organisaties verstrekte eerstelijnsgezondheidszorg wordt door de NHS gefinancierd: De particuliere sector is steeds meer betrokken bij het verlenen van door de NHS gefinancierde zorg en verstrekt daarnaast ook bepaalde vormen van particulier gefinancierde zorg. Naast artsen behoren praktijkverpleegkundigen, regionale verpleegkundigen, verloskundigen, wijkverpleegkundigen en andere gezondheidsprofessionals tot de belangrijkste verstrekkers van eerstelijnsgezondheidszorg. Ziekenhuiszorg Tweede- en derdelijnszorg wordt voornamelijk in ziekenhuizen verleend door gespecialiseerde artsen en gezondheidsprofessionals. Het grootste deel van deze zorg wordt door de publieke sector gefinancierd, hoewel het aandeel van de particuliere sector niet te verwaarlozen valt. Thuiszorg Op veel plekken wordt thuiszorg gemeenschappelijk door de NHS en plaatselijke overheden aangeboden als een geïntegreerde vorm van gezondheidszorg, bedoeld om mensen in staat te stellen zelfstandig te wonen en hen te helpen succesvol naar huis terug te keren na een ziekenhuisopname. Maatschappelijke zorg Er zijn in totaal 152 raden die de verantwoordelijkheid dragen voor de maatschappelijke zorg voor volwassenen. In de loop der tijd is het zwaartepunt in de langdurige zorg verschoven van intramurale (of institutionele) zorg naar zorg in de woonomgeving van de patiënt. De zorgverlening is verschoven van de publieke sector naar organisaties uit de private en vrijwillige sector. Hulp om thuis te wonen Maatschappelijke zorg wordt verstrekt om mensen in staat te stellen onafhankelijk te blijven en zorg te dragen voor hun persoonlijke verzorging als ze ouder worden of langdurig invalide zijn. Tehuizen voor intramurale zorg en verpleeghuiszorg Intramurale (persoonlijke) zorg of verpleeghuiszorg wordt verstrekt in verzorgingshuizen, verpleeghuizen of gecombineerde tehuizen die beide soorten zorg aanbieden grotendeels in de privésector door vrijwillige of private organisaties. Begeleid en beschermd wonen Tehuizen voor begeleid en beschermd wonen worden meestal gerund door sociale woningbouwverenigingen, waarbij de huur en servicekosten door de bewoners betaald worden, eventueel met een korting voor de minst vermogenden. Maatschappelijke zorg wordt verstrekt om mensen in staat te stellen onafhankelijk te blijven en zorg te dragen voor hun persoonlijke verzorging als ze ouder worden of langdurig invalide zijn. 14 15

1.1.5 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg Demografie - Engeland heeft een vergrijzende bevolking en de verwachting is dat 22,2% van de bewoners in 2031 65 jaar en ouder zal zijn. 5 Toename van chronische aandoeningen meer mensen leven langer met chronische aandoeningen als diabetes en dementie. Mantelzorg ondersteuning voor mantelzorgers is essentieel. Nieuwe technologie kan een belangrijke rol spelen om mantelzorgers in staat te stellen hun rol te vervullen. Personalisatie binnen de maatschappelijke zorg is een ontwikkeling gaande waarbij mensen financiële middelen ontvangen om zelf diensten in te kopen. Meer keus kan betekenen dat ze producten en ondersteuning buiten de traditionele zorgverleners om inkopen. Kosten als gevolg van financiële druk zullen lokale overheden en opdrachtgevers in de zorg zoeken naar meer kosteneffectieve manieren van dienstverlening, waarbij ze de huidige leverancier met een breder aanbod aan dienstverleners zullen vergelijken om een betere prijs-kwaliteitverhouding te bereiken. Hervormingen in de gezondheidszorg de afgelopen twee jaar is de gezondheidszorg in het VK ingrijpend gereorganiseerd, waarbij zowel de financiering als de inkoop aanzienlijk gewijzigd zijn met meer nadruk op inkoop op basis van klinische gegevens en het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening. Financiering van zorg op afstand (telezorg) In het VK is de gezondheidszorg die door de NHS geleverd wordt gratis op de plek van verstrekking; voor de patiënt vallen ook hulpmiddelen hieronder, maar binnen de NHS kunnen verschillende organisaties verantwoordelijk zijn voor de financiering van de zorg op afstand: ziekenhuizen voor patiënten die ziekenhuiszorg ontvangen thuiszorgorganisaties voor kort durende telezorg ter ondersteuning van revalidatie of andere soorten therapie huisartsen voor de ondersteuning van mensen met chronische aandoeningen Afspraken tussen opdrachtgevers en zorgverleners zullen in elke regio verschillend zijn. In bepaalde gevallen zullen cliënten hun eigen voorzieningen voor telezorg betalen, bijvoorbeeld bloeddrukmeters die in gewone winkels kunnen worden gekocht. Financiering van verzorging op afstand Bij de financiering van verzorging op afstand is er sprake van een gemengde economie. De overheid verstrekt normaal gesproken informatie waarmee mensen zelf kunnen bepalen wat ze nodig hebben en informeert hen eveneens over de plaatsen waar ze de juiste apparatuur kunnen krijgen. Veel mensen kopen hun eigen verzorging op afstand in. Andere krijgen een inventarisatie van hun behoeften door de plaatselijke instelling voor maatschappelijke zorg en krijgen de benodigde apparatuur rechtstreeks, of ze ontvangen een budget om de zorg op afstand zelf in te kopen. De hulp is inkomensafhankelijk en gebonden aan vermogens- en inkomensgrenzen. Een van de belangrijkste aspecten van deze hervorming zal het gebruik van technische hulpmiddelen stimuleren, namelijk de verschuiving naar geïntegreerde diensten op het gebied van zorg en gezondheid, met betere resultaten voor de cliënten tot gevolg. 1.1.6 Ondersteunende technologie in het VK De gezondheids- en zorgsector streeft naar meer gebruik van technologie om het patiënten en cliënten mogelijk te maken zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Exploitanten van woonvoorzieningen zoeken ook naar manieren om technologie zo goed mogelijk in te zetten om de leefkwaliteit van hun bewoners te verhogen. In bepaalde gevallen zullen organisaties technologie aanbieden als onderdeel van hun dienstverlening aan klanten. Naar verwachting zal het aanbod aan apparaten via de retailsector echter aanzienlijk toenemen, zodat mensen zelf de apparatuur kunnen kiezen om hun leefkwaliteit te verhogen of contact te leggen met zorgverleners en familie. Belangrijkste landelijke projecten op het gebied van telezorg 3millionlives Het ministerie van volksgezondheid gaat ervan uit dat ten minste drie miljoen mensen met chronische aandoeningen en/of behoefte aan maatschappelijke zorg baat kunnen hebben bij telezorg. Als deze efficiënt geïmplementeerd worden als onderdeel van een opnieuw ontworpen zorgsysteem, kan dit op de lange termijn de druk op de NHS-budgetten verminderen en de leefkwaliteit verbeteren doordat mensen beter voor zichzelf kunnen zorgen. Meer informatie op: www.3millionlives.co.uk Delivering Assisted Living Lifestyles at Scale (DALLAS) Het DALLAS-programma is ingegaan in juni 2011 en richt zich op een brede implementatie van telezorg in het VK. www.innovateuk.org/content/competition/dallas-delivering-assisted-living-lifestyles-at-sc.ashx 5 Office of National Statistics www.statistics.gov.uk/hub/health-social-care/index.html 16 17

1.1.7 Lijst met belangrijkste contactpersonen Organisatie East of England NHS Collaborative Procurement Hub www.eoecph.nhs.uk Functies en verantwoordelijkheden Dit regionale inkoopplatform biedt NHS-organisaties in Oost-Engeland strategische inkoopondersteuning, ervaring op het gebied van inkoop en leveringsketenbeheer en commerciële vaardigheden. 1.2 Innovatie in de gezondheidszorg in Frankrijk Finance East www.financeeast.com Health Enterprise East www.hee.co.uk National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE) www.nice.org.uk Suffolk Chamber of Commerce www.suffolkchamber. co.uk Technology Strategy Board www.innovateuk.org Telecare Services Association www.telecare.org.uk UKTI ukti.gov.uk Als fondsbeheerder voor het East of England Regional Growth Loan Scheme financiert Finance East leningen voor bestaande mkb-bedrijven die groeistrategieën willen realiseren. Toonaangevend innovatieplatform van de NHS, dat diensten op het gebied van innovatiemanagement verleent aan meer dan 35 NHS-organisaties. Als onderdeel van de NHS adviseert HEE ook technologiebedrijven die het voornemen hebben om de markt van het VK te betreden. Onafhankelijke organisatie, op landelijk niveau verantwoordelijk voor de communicatie over het belang van een goede gezondheid en het voorkomen en behandelen van ziekten. NICE adviseert farmaceutische bedrijven en fabrikanten van medische apparatuur over producten die met hun procedure voor technologische beoordeling gekeurd kunnen worden. De kamer van koophandel van Suffolk is het grootste onafhankelijke private forum in het land en bekleedt als zodanig een ideale positie om de belangen van plaatselijke bedrijven te ondersteunen en te vertegenwoordigen. Het Technology Strategy Board (TSB) is het innovatiebureau van het VK. Het ondersteunt en financiert bedrijven bij het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten en helpt ze deze dichter bij een marktintroductie te brengen. Telecare Services Association (TSA) is de brancheorganisatie voor telezorg en vormt het grootste branchespecifieke netwerk in Europa. UK Trade & Investment (UKTI) is een Britse overheidsinstelling die samenwerkt met bedrijven uit het Verenigd Koninkrijk om hun succes op internationale markten te bevorderen en om het VK bij vooraanstaande buitenlandse bedrijven als internationale voorkeurspartner onder de aandacht te brengen. Een schets van de context Een overzicht van het systeem voor gezondheidszorg en maatschappelijke zorg in Frankrijk. Inclusief informatie over zorg op afstand voor een vergrijzende bevolking en financiering voor innovatie om kleine en middelgrote ondernemingen te helpen hun activiteiten uit te breiden en te groeien. 1.2.1 Organisatiestructuur De gezondheidszorg in Frankrijk wordt gekenmerkt door een landelijk programma van sociale zorgverzekering, dat bijna geheel door de overheid wordt beheerd en door loonbelastingen en werkgevers- en werknemersbijdragen wordt gefinancierd. Om de almaar groeiende kosten van de gezondheidszorg het hoofd te bieden, zijn de afgelopen twintig jaar een aantal hervormingen doorgevoerd met als doel de uitgaven voor de sociale zorgverzekering onder controle te houden, de efficiëntie en de kwaliteit te verbeteren en tegelijkertijd de gezondheidsverschillen tussen regio s en sociaal-economische groepen onderling te verminderen. De zeggenschap over het gezondheidszorgbeleid en de aansturing van het gezondheidszorgsysteem wordt gedeeld door: De overheid: parlement, regering en verschillende ministeries De sociale zorgverzekering In mindere mate de lokale overheden, met name op regionaal niveau De zorg wordt verstrekt door de volgende partijen: private artsen die per geleverde dienst worden vergoed, private ziekenhuizen met winstoogmerk, private ziekenhuizen zonder winstoogmerk en openbare ziekenhuizen. Ziekenhuizen voor spoedeisende zorg, met uitzondering van psychiatrische ziekenhuizen, worden gefinancierd door een op vaste prijzen gebaseerd DRG-systeem (DRG=diagnosegerelateerde groepen). 18 19

Afbeelding 1.10 - Organisatie van de gezondheidszorg in Frankrijk, 2010 Bron: France Health system review, Health Systems in Transition, Vol. 12 No. 6 2010, WHO Nationaal niveau Parlement Regering / ministerie van Volksgezondheid Waarschuwingscommissie HCSP HCAAM Wettelijke zorgverzekering (nationale unie van verzekeringsfondsen) Conférence nationale de santé HAS (nationale gezondheidsorganisatie) Nationale raad voor het bestuur van regionale gezondheidsinstellingen (wettelijke zorgverzekering, ministerie van Volksgezondheid, CNSA) Zelfstandige medische professionals Regionaal niveau CRSA ARS (regionale gezondheidsorganisatie) URPS (regionale unie van medische professionals) Twee coördinerende commissies: preventie en beperkingen (lokale overheidsinstanties, Algemene Raad, lokale ziekenfondsen) Planning Planning Planning Ziekenhuizen Gezondheids- en maatschappelijke zorg aan ouderen en mensen met een beperking Ambulante zorg Hiërarchisch Adviseur Onderhandeling 20 21

Op regionaal niveau wordt de zorg (gezondheidszorg en maatschappelijke zorg) aangestuurd vanuit de ARS (regionale gezondheidsbureaus). Binnen hun bevoegdheden zijn zij volledig verantwoordelijk voor de planning, uitvoering en financiering van de gezondheidszorg, in combinatie met regionale gezondheidszorgprogramma s. Het ministerie van volksgezondheid is verantwoordelijk voor een groot deel van de uitgaven voor de gezondheidszorg op basis van een algemeen kader zoals vastgelegd door het parlement. 1.2.2 Financiële structuur Het sociale zorgverzekeringsprogramma in Frankrijk valt onder de wet op de couverture maladie universelle, die iedereen financiële bescherming biedt tegen de onzekerheden van het leven. Vergoedingen zijn gebaseerd op uniforme tarieven. Het geheel wordt gefinancierd door werkgevers- en werknemersbijdragen. 20% van het salaris van de beroepsbevolking wordt ingehouden aan de bron om het systeem van sociale zekerheid te financieren. Er is een impliciet basispakket aan vergoedingen in de vorm van de interventies en technieken die op de lijst van de sociale zorgverzekering vermeld worden. De sociale zorgverzekering vergoedt gemiddeld 75% van de kosten van dit basispakket, maar het is mogelijk een aanvullende verzekering te nemen die deze vergoeding aanvult tot 100%. In aanvulling op de gezondheidszorgsector is er een derde sector (naast de gezondheidszorg en de maatschappelijke zorg), die zorg en diensten verleend aan ouderen en mensen met beperkingen. Afbeelding 1.11 - Geldstromen in het gezondheidszorgsysteem, 2008 (exclusief langdurige zorg en preventie) Bron: France Health system review, Health Systems in Transition, Vol. 12 No. 6 2010, WHO Bedrijven Verplichte bijdragen & belastingen Bevolking Vrijwillige bijdragen Vrijwillige bijdragen Belastingen (CRDS) Belastingen AOOSS Aanvullende zorgverzekering Particulier: 85% van de bevolking Publiekrechtelijk: 7% van de bevolking 13% van de bevolking Subsidies Fonds CMU Toewijzing op basis van patiënten aandeel Sociale bijdrage & subsidies Verplichte bijdragen & Subsidies belastingen (voornamelijk CSG) Belastingen Belastingen Ministerie van Volksgezondheid, nationale regering en lokale overheden Maximale vergoedingen & eigen bijdragen: Lokale gezondheidscentra (gratis voor mensen in de bijstand) Particuliere ambulante artsen Openbare ziekenhuizen Private ziekenhuizen zonder winstoogmerk Private ziekenhuizen en klinieken Belastingen CADES Wettelijke zorgverzekering 99% van de bevolking 77% van de kosten Salarissen Vergoedingen per prestatie Variabele vergoedingen per prestatie op basis van contracten Vergoedingen per prestatie Op vaste prijzen gebaseerde DRG-vergoedingen + aanvullende budgetten Vergoedingen per prestatie Op vaste prijzen gebaseerde DRG-vergoedingen + aanvullende budgetten Vergoedingen per prestatie Op vaste prijzen gebaseerde DRG-vergoedingen Apothekers Vergoedingen per prestatie Vergoedingen per prestatie Patiënten Particuliere gelieerde medische professionals Vergoedingen per prestatie Vergoedingen per prestatie Uitkeringen Geldstromen Overdrachten Diensten 22 Bron: OECD 2002 (gegevens bijgewerkt door IRDES in 2006 (Allonier et al. 2006) DREE in 2007 (Fenina et al. 2007) en URC Eco in 2008). 23

1.2.3 Zorgverlening De zorginstellingen De overheid zorgt ervoor dat de hele bevolking toegang heeft tot zorg, bepaalt welke soorten zorg worden vergoed en in welke mate, en wat de rol van de verschillende betrokken instellingen en organisaties is. Ziekenhuissysteem 65% van alle ziekenhuisbedden bevindt zich in openbare ziekenhuizen, de rest in private ziekenhuizen met of zonder winstoogmerk, in chirurgische klinieken en klinieken die optionele, per interventie betaalde ingrepen aanbieden. Thuiszorg In 2010 werden in Frankrijk 270 instellingen voor thuisverpleging opgericht. Datzelfde jaar was deze organisatie verantwoordelijk voor meer dan 100.000 patiënten en ca. 4 miljoen dagen. Intramurale zorg voor volwassenen met beperkingen Ca. 3,2 miljoen mensen staan in Frankrijk als invalide ingeschreven en 1,8 daarvan hebben een zware beperking die hun autonome functioneren beperkt. Ca. 200.000 volwassen invaliden zijn gehuisvest in 4.800 gespecialiseerde instellingen. 1.2.4 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg Demografie Als gevolg van afnemende geboortecijfers en de toename van de levensverwachting vergrijst de Franse bevolking. Het is een steeds grotere uitdaging om zonder extreem zware lasten aan de te verwachten behoeften van de ouder wordende babyboomers tegemoet te komen en tegelijkertijd iedereen gelijke toegang tot de zorg te bieden. De levensverwachting bij geboorte in Frankrijk gaat gestaag omhoog: met drie maanden per jaar voor mannen en twee maanden per jaar voor vrouwen. Groeiend aantal chronische aandoeningen De belangrijkste doodsoorzaken in Frankrijk zijn kanker (29% van de sterfgevallen), cardiovasculaire ziekten (28,8%), ongelukken (7,4%) en ziekten van het ademhalingsapparaat (6,4%). Op het gebied van de gezondheid is nog steeds sprake van aanzienlijke sociale en geografische ongelijkheid. (Bronnen: CépIDc 2008; INSEE 2008) Leefstijlfactoren die van invloed zijn op de gezondheid Tabak en alcohol zijn de eerste resp. tweede meest voorkomende te vermijden doodsoorzaken. De overheid ziet erop toe dat de hele bevolking toegang heeft tot de gezondheidszorg. Sociaal-economische ongelijkheid m.b.t. gezondheid Lange tijd waren de gezondheidsverschillen tussen sociaal-economische groepen onderling in Frankrijk groter dan in de meeste andere Europese landen (HCSP 2002). In Frankrijk profiteren niet alle sociaal-economische groepen in gelijke mate van positieve gezondheidstrends zoals de toename van de levensverwachting en de afname van de zuigelingensterfte, maar zijn deze trends het duidelijkst waarneembaar bij de meest welgestelden. Intramurale zorg voor volwassenen met beperkingen Ca. 3,2 miljoen mensen staan in Frankrijk als invalide ingeschreven en 1,8 daarvan hebben een zware beperking die hun autonome functioneren beperkt. Speciale commissies op departementaal niveau voor kinderen en volwassenen beoordelen de mate van invaliditeit en beslissen over het recht op bepaalde vergoedingen. 6 Beheersing van de zorgkosten en financiering van langdurige zorg Op korte termijn is het onwaarschijnlijk dat economische overwegingen rechtstreeks van invloed zullen zijn op beslissingen over de omvang van zorgpakketten. In plaats daarvan zal de factor rendabiliteit worden gebruikt om beslissers en artsen te informeren over de bredere voordelen van een bepaalde behandeling. 24 6 Source: France Health system review, Health Systems in Transition, Vol. 12 No. 6 2010, WHO 25

Op basis van demografische cijfers wordt verwacht dat het aantal hulpbehoevende mensen met een neurodegeneratieve ziekte (zoals Alzheimer en Parkinson) tussen nu en 2040 jaarlijks met 1% zal toenemen (Gisserot, Grass 2007). De uitgaven aan langdurige zorg en aan verschillende soorten maatschappelijke diensten die nodig zijn om aan deze behoeften te voldoen, worden voor het jaar 2005 geschat op ca. 16 miljard (0,94% van het bbp) (Centre d analyse stratégique 2006). 1.2.5 Ondersteunende technologie in Frankrijk Leveranciers van medisch-sociale zorg en industriële partijen kunnen inspelen op de vraag van zorgverleners naar productoplossingen in de vorm van ondersteunende technologie, d.w.z. systemen: die de onafhankelijkheid, leefkwaliteit en zorgverlening voor patiënt en zorgverlener kunnen verbeteren die het aanbod aan zorgtrajecten kunnen vergroten die het risico van letsel kunnen verminderen die de noodzaak van verdere zorg kunnen beperken door preventie en vroegtijdige interventie waarmee medisch en maatschappelijk personeel de fysieke en psychische gesteldheid van mensen kunnen bewaken die medisch en maatschappelijk personeel gegevens verstrekken die helpen bij het verlenen van zorg en het ontwikkelen van toekomstige zorgtrajecten Het is voor aanbieders van nieuwe technologie echter niet eenvoudig de markt te betreden; dit komt door enkele barrières die ervoor zorgen dat de industrie terughoudend blijft, bijvoorbeeld: Medische technologie moet in een zeer specifieke categorie of reeds bestaande lijst passen Een complex zorgsysteem met een groot aantal belanghebbenden kan innovatie bemoeilijken Verschillen in facturatieregels en -praktijken tussen gemeenten, bijvoorbeeld bij het vergoeden van servicekosten Als telezorg algemeen toegankelijk moet worden, moet de wijze van vergoeding passen binnen het algemene kader van het Franse gezondheidszorgsysteem. De hoofdfinanciering verloopt via het systeem van openbare zorgverzekering en de zorgverleners worden vergoed op basis van een vaste vergoeding per geleverde dienst. Bij de ondersteuning van beter en onafhankelijk wonen met domotica lijkt er, naast het financieren van tests en pilotprojecten, geen standaardprocedure te bestaan voor het financieren en vergoeden van algemeen toegankelijke implementaties. Financieringsbronnen voor ondersteunende technologie Er bestaan verschillende financieringsbronnen voor ondersteunende technologie. Technologische hulpmiddelen die gelijkgesteld zijn aan medische apparaten en opgenomen in de lijst van vergoede producten en diensten worden deels vergoed door de landelijke zorgverzekering (zie lijst hieronder). Categorieën technologische hulpmiddelen voor autonomie opgenomen in de LPPR: Toestellen met het label wezenlijke hulp bij het leven, waaronder de meeste hulpmiddelen voor het dagelijks leven vallen (AIVQ: Aides Instrumentales à la Vie Quotidienne) modulaire stahulpen, wandelstokken en krukken, rollators, rekapparaten, rolstoelen, verstelbare stoelen, tilliften,... Ziekenhuisbedden Elektronische hulpmiddelen bij doofheid Anticubitusvoorzieningen voor matrassen en kussens. Het totaalbedrag voor hulpmiddelen is gebonden aan een bovengrens van 3960 per 3 jaar (deze grens kan echter worden verhoogd als de prijs van het materiaal ten minste 3000 meer bedraagt dan de ondersteuning vanuit de sociale zekerheid). Ook als het gaat om telezorg, d.w.z. diensten die verdergaan dan eenvoudige drukknopalarmsystemen, kunnen de kosten voor eindgebruikers zeer uiteenlopen omdat de servicekosten afhankelijk zijn van de aanwezige infrastructuur voor alarmdiensten. Met betrekking tot telezorg lijkt er nog geen standaardmodel voor de financiering en vergoeding van algemene diensten te bestaan. Uit de beschikbare informatie blijkt dat tests en pilotprojecten momenteel gefinancierd worden door de belangrijkste betrokken spelers, zoals openbare ziekenhuizen en regionale overheden. 26 27

1.2.6 Lijst met belangrijkste contactpersonen Organisatie Functies en verantwoordelijkheden Organisatie Functies en verantwoordelijkheden Agence Régionale de Santé www.ars. nordpasdecalais. sante.fr Banque Publique d Investissement www.bpifrance.fr De ARS bestaat uit regionale organisaties die gaan over overheidsmiddelen en zorgverzekering. De organisatie bestaat uit: - regionale en departementale ex-directies voor gezondheidsen sociale zaken (Direction Régionale des Affaires Sanitaires et Sociales DRASS, Direction Départementales des Affaires Sociales DDASS), - regionale ziekenhuisorganisatie (Agence Régionale de l Hospitalisation ARH), - regionale groepen voor volksgezondheid (Groupements Régionaux de Santé Publique GRSP), - regionale unies voor zorgverzekeringen (Unions Régionales des Caisses d Assurance Maladie URCAM), - regionale gezondheidsmissies (Missions Régionales de Santé MRS), - regionale zorgverzekeringsfondsen (Caisses Régionales d Assurance Maladie CRAM) Bpifrance is een publiekrechtelijke groep die publiekrechtelijk beleid op nationaal, lokaal en regionaal niveau ondersteunt door bedrijven te financieren en te helpen groeien. Bpifrance werd op 31 december 2012 opgericht door een wet met dezelfde naam en heeft in 2013 de activiteiten van de drie bestaande organisaties Oséo, SIF en CDC Entreprises overgenomen. De organisatie helpt Franse bedrijven in alle fasen van hun ontwikkeling, zowel op de binnenlandse markt als op de exportmarkten. Bpifrance omvat drie entiteiten: een holding (bpifrance), voor 50% in handen van de Franse overheid en 50% van Caisse des Dépôts; een financieringstak (bpifrance financement) die leningen verstrekt voor innovatie, co-financiering met banken en kredietgaranties; en een beleggingstak (bpifrance investissement) die belegt in aandelen of bijna-aandelen. Door hun vertegenwoordiging in de bestuursorganen van bpifrance is de Franse regionale overheid partner van bpifrance, waardoor deze nieuwe bank een grote stimulans zal zijn voor de lokale en regionale ontwikkeling. Eurasanté www.eurasante.com Chambre Régionale de Commerce et d Industrie Nord Pas de Calais www.nordpasdecalais. cci.fr Pôle de compétitivité Nutrition, santé, longévité» www.pole-nsl.org Eurasanté is een organisatie voor economische ontwikkeling, met focus op biotechnologie, voeding en gezondheidszorg in Noord-Frankrijk. Eurasanté ondersteunt Franse en buitenlandse bedrijven die hun activiteiten in Noord-Frankrijk verder willen ontwikkelen of daar een bedrijf willen starten. De organisatie biedt uiteenlopende diensten zoals toegang tot overheidssteun, het vinden van kantoorruimte, het afhandelen van administratieve formaliteiten, ondersteuning bij werving van personeel en marktonderzoek. Eurasanté steunt ook het Eurasanté Bio-business Park, waar momenteel 7 ziekenhuizen, 4 universiteiten, 7 speciale scholen en meer dan 130 bedrijven gevestigd zijn. Het bedrijventerrein profiteert van de unieke locatie in het hart van Europa (nabij Parijs, Londen, Brussel...). De regionale kamer van koophandel bevindt zich in een bevoorrechte positie om de belangen van lokale bedrijven te ondersteunen en te vertegenwoordigen. Het NHL-cluster steunt ambitieuze, gezamenlijke onderzoeksprojecten in de regio Nord-Pas-de-Calais met als doel de regionale branches concurrerender te maken. Het cluster is in juli 2005 door de Franse overheid gecertificeerd als concurrentiecluster en streeft ernaar een van de drie beste innovators van Europa te worden op het gebied van gezondheid en voeding. Dit doet het door samenwerking te stimuleren bij innovatieve onderzoeksprojecten op het gebied van cardiovasculaire en metabole ziekten, leeftijdsgebonden neurodegeneratieve ziekten en voeding. Als platform voor nieuwe medische, wetenschappelijke en industriële strategieën is het NHL-cluster een belangrijke speler geworden bij aan elkaar verbinden van publieke en private onderzoeksinstellingen. 28 29

Organisatie Clubster Santé www.clubstersante. com Haute Autorité de Santé www.has-sante.fr Functies en verantwoordelijkheden Clubster Santé is een netwerk van bedrijven die actief zijn op het gebied van gezondheid in Noord-Frankrijk. Het netwerk is opgericht in 1995 en telt nu meer dan 160 bedrijven. De missies van Clubster Santé zijn: - het concurrentievermogen van leden vergroten - innoveren om beter in te kunnen spelen op de behoeften van de markt - markten die vanwege hun omvang en/of locatie moeilijk toegankelijk zijn, beter toegankelijk maken Clubster Santé bereikt haar doelen door middel van: - informatie: juiste hulpmiddelen om de kennis van de markt bij bedrijven te vergroten en up-to-date te houden - bijeenkomsten: de activiteiten van leden stimuleren met optimale voorwaarden - samenwerking: concrete vooruitgang van gezamenlijke projecten om beter in te spelen op de ontwikkelingen van de markt De nationale gezondheidsorganisatie HAS is in augustus 2004 door de Franse overheid opgericht om een aantal activiteiten onder één dak te brengen die als doel hebben de kwaliteit van patiëntenzorg te verbeteren en voldoende eigen vermogen binnen het zorgsysteem te garanderen. De activiteiten van de HAS zijn divers. Ze variëren van het analyseren van medicijnen, medische hulpmiddelen en procedures tot het publiceren van richtlijnen, het accrediteren van zorginstellingen en het certificeren van artsen. 30 31

1.3 Innovatie in de gezondheidszorg in Nederland Organisatiestructuur van het Nederlandse gezondheidszorgsysteem Afbeelding 1.3 (Mistiaen, Kroezen, Triemstra, & Francke, 2011) Curatieve zorg Zorgverleners Huisartsen Ziekenhuizen en specialisten Apotheken Overige zorgverleners Systeem van doorverwijzing Thuiszorgorganisaties Zorgverzekeringsmarkt Bevolking Een schets van de context Een overzicht van het systeem voor gezondheidszorg en maatschappelijke zorg in Nederland. Inclusief informatie over financiering voor innovatie om kleine en middelgrote ondernemingen te helpen hun activiteiten uit te breiden en te groeien. ZvW Zorginkoopmarkt Verzekeraars 1.3.1 Organisatiestructuur De gezondheidszorg in Nederland is gebaseerd op een verzekeringsmarkt die patiëntgericht en concurrerend moet zijn. Na de invoering van een uitgebreid pakket aan hervormingen in 2006 is de medische zorg in Nederland onderverdeeld in drie compartimenten : Langdurige zorg voor chronisch zieken Basiszorg en essentiële medische zorg, variërend van huisartsbezoeken tot korte ziekenhuisopnamen, poliklinische behandelingen en afspraken bij de specialist Aanvullende zorg, bijv. tandartsbehandelingen, fysiotherapie, cosmetische behandelingen Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) Parlement Wpg Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) College voor Zorgverzekeringen (CVZ) Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (en andere ministeries) Adviesorganen: Gezondheidsraad, SCP, RVZ, RIVM Hieronder een kort overzicht van elk compartiment van het Nederlandse systeem van zorgverzekering: Een verplichte zorgverzekering voor langdurige zorg. Deze verzekering is bedoeld om de verzekerde langdurige en permanente zorg te garanderen. Dit is geregeld in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). De zorg in dit compartiment wordt verstrekt na een behoefteninventarisatie en de zorgverlening wordt georganiseerd via zorgkantoren. Zorgkantoren werken zelfstandig, maar zijn nauw verbonden aan zorgverzekeraars. Een systeem van zorgverzekering dat de hele bevolking een dekking biedt voor basiszorg. Deze basisverzekering biedt essentiële curatieve zorg, waarbij deze op basis van de criteria aantoonbaar effect, kosteneffectiviteit en de noodzaak tot collectieve financiering wordt geëvalueerd. Deze verzekering wordt geregeld in de Zorgverzekeringswet (Zvw). Een vrijwillige aanvullende verzekering, die zorg kan vergoeden die niet onder de AWBZ of Zvw valt Wmo AWBZ Langdurige zorg Verpleeghuizen Zorgverleningsmarkt Kwaliteitscontrole Zorgkantoren Contractuele relatie Centrum indicatiestelling zorg (CIZ) Gemeenten Patiëntenstromen (systeem van doorverwijzing) Volksgezondheid ARBO-diensten GGD s en jeugdzorg Onderzoek en preventie: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) Advies Wetten 32 33

1.3.2 Financiële structuur 1.3.3 Zorgverlening Afbeelding 1.4 (Mistiaen, Kroezen, Triemstra, & Francke, 2011) Belastingen Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ) Gemeenten Zorgkantoren Centraal Administratiekantoor (CAK) Opdracht tot uitkering Algemeen In 2009 waren er 93 ziekenhuisorganisaties met in totaal 141 ziekenhuislocaties en 52 poliklinieken. Naast de algemene ziekenhuizen zijn er zelfstandige behandelcentra (ZBC s), die optionele en niet-spoedeisende, door de basisverzekering vergoede behandelingen aanbieden met een opnameduur van minder dan 24 uur. In 2009 telde Nederland 198 van deze centra. Onafhankelijke behandelcentra worden betaald volgens het DBC-systeem. Veel ziekenhuizen worden voornamelijk gefinancierd volgens het oude budgetsysteem (A-segment). Dit bevordert een toename van het aantal ZBC s. Al deze instellingen worden aangeduid met de term medisch specialistische zorginstellingen. Zorgtoeslag (via belastingdienst) Inkomensafhankelijke bijdrage Inkomensafhankelijke werkgeversbijdrage Verzekerden Patiënten Financiering door de overheid Zorgverzekeringsfonds Nominale premies Premies vrijwillige aanvullende verzekering Restitutie (restitutiebeleid) Directe vergoeding (restitutiebeleid) Eigen risico (via zorgverzekering) + eigen bijdrage + contante afrekening Eigen bijdrage AWBZ (via CAK) Eigen bijdrage Wmo (via CAK) Dekking door de verzekering Hernieuwde toewijzing AWBZ Volksgezondheid/Wmo Zvw Overheidsbegroting Zorgverzekeraars Volksgezondheid Onderzoek en preventie GGD s en jeugdzorg Curatieve zorg Huisartsen Ziekenhuizen Overige zorgverleners (apotheker, tandarts, fysiotherapeut) Langdurige zorg Verpleeghuizen Overige langdurige zorg Thuiszorg Particuliere financiering Overdracht tussen systemen Financiële aspecten Sinds 2005 werden ziekenhuizen betaald via diagnosebehandelcombinaties (DBC s). Het DBC-systeem was gebaseerd op het concept van DRG s (diagnosegerelateerde groepen), maar vormt een nieuw ontwikkeld classificatiesysteem. Het DBC-systeem dwingt ziekenhuizen overzichten te verstrekken van de totale kosten van elke behandeling, van het eerste consult tot aan de uiteindelijke follow-up na de behandeling. Deze tarieven zijn inclusief de kosten van gespecialiseerde medische zorg, verpleegkundige zorg en het gebruik van medische apparatuur en diagnostische procedures. In 2011 presenteerde de Nederlandse regering een plan om de prijs van 75% van de zorgproducten vrij onderhandelbaar te maken. Gezondheidszorginstellingen worden beloond als ze kunnen inkopen tegen een lagere prijs dan in de tarieven/dbc s ingecalculeerd is. Steeds meer instellingen kopen producten dan ook gezamenlijk in om een lagere prijs te kunnen bedingen. Privéklinieken Privéklinieken lijken op zelfstandige behandelcentra, maar behandelingen in privéklinieken worden niet door de zorgverzekeraar vergoed. Zorgverzekeraars In Nederland zijn alle verzekeraars private ondernemingen. Zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor de inkoop en vergoeding van alle curatieve zorg die onder de basisverzekering vallen. 34 35

Algemeen De sector voor langdurige zorg bestaat uit verpleeghuizen en verzorgingshuizen. In 2007 waren er 324 verpleeghuizen, 960 verzorgingshuizen en 210 instellingen waar beide typen zorg gecombineerd worden. In 2007 verbleven in totaal 169.000 cliënten in een van deze instellingen. 1.3.4 Toekomstige problemen in maatschappelijke zorg en gezondheidszorg Vergrijzing De toename van de levensverwachting in Nederland heeft niet alleen geleid tot een groeiend aantal mensen van 65 jaar en ouder, maar ook tot een groeiend aantal mensen die leiden aan een of meer chronische ziekten als diabetes, COPD, depressie en dementie. Financiële aspecten In verpleeghuizen worden de meeste diensten betaald uit belastinggelden volgens de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Cliënten die langdurige zorg krijgen, betalen eveneens een klein bedrag uit eigen zak. Sector langdurige zorg (particulier) Verblijf in een particulier verzorgingshuis of verpleeghuis komt grotendeels ten laste van de cliënt. Het is mogelijk een deel van de dienstverlening uit het persoonlijke budget te betalen. Aanleunwoningen Huizen in de buurt van of verbonden met een verzorgingshuis waar mensen zelfstandig wonen, maar gebruik kunnen maken van de faciliteiten van het verzorgingshuis. Deze twee ontwikkelingen zetten het gezondheidszorgsysteem door de stijgende uitgaven onder grote druk en vergroten de noodzaak om de gezondheidszorg anders vorm te geven en de processen zelf te vernieuwen. Er zijn geweldige kansen om nieuwe methoden te ontwikkelen en nieuwe diensten en producten te introduceren waarmee de gezondheidszorg persoonlijker en efficiënter zal worden. 1.3.5 Ondersteunende technologie in Nederland Er is een groeiende markt voor producten en diensten op het gebied van de ondersteunende technologie in de zorg (zowel voor ouderen als voor chronisch zieken). De regels en het financieringsproces van het huidige systeem zijn echter doorslaggevend voor het succes van deze initiatieven. Thuiszorg voor ouderen Thuiszorg wordt verleend volgens de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Deze wet vormt de wettelijke basis voor verschillende vormen van zorg, bijvoorbeeld thuishulp en hulp bij zelfstandige deelname aan de samenleving. Voor verpleegkundige thuiszorg bestaat een inkomensafhankelijk vergoedingensysteem met maximale eigen bijdragen. Er bestaan verschillende publieke fondsen en instellingen die innovatie in de gezondheidszorg stimuleren. Hieronder een paar voorbeelden: ZonMw Zowel ministeries, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) als andere organisaties geven opdracht aan ZonMw om oplossingen voor bepaalde problemen te vinden of het werk op bepaalde gebieden een stimulans te geven. Opdrachtgevers zijn het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en NWO. Het belangrijkste aandachtspunt van ZonMw is wetenschappelijk onderzoek en gezondheidszorg. De organisatie gaat met name uit van het perspectief van de patiënt en streeft naar diversiteit bij de keuze van projectvoorstellen voor subsidies. Nationaal Programma Ouderenzorg Het Nationaal Programma Ouderenzorg heeft tot doel de zorg voor de ouderen te verbeteren en deze beter af te stemmen op de individuele behoeften. Deze kwaliteitsverbetering leidt tot meer zelfstandigheid en minder overbodige zorg en behandeling. Het ministerie van VWS ondersteunt dit programma met een subsidie van meer dan 80 miljoen euro. Het programma wordt beheerd door ZonMw (zie vorige alinea). 36 37

Procedure voor vergoeding (voorbeeld) Diagram gebaseerd op een door Seijgraaf Consultancy ontwikkeld model. Poliklinische zorg Afbeelding 1.6 (Seijgraaf, Poliklinische zorg) 1.3.6 Lijst met belangrijkste contactpersonen Verschillende organisaties spelen een belangrijke rol bij innovaties in de Nederlandse gezondheidszorg. Landelijke organisaties Medisch hulpmiddel? Ja Product ter verbetering van het welzijn Ministerie van VWS www.rijksoverheid.nl/ ministeries/vws Nederlands ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Nieuw product? Ja Nee Nieuw product/ categorie Aanvraagformulier CVZ Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)? Ja Nee Eigen bijdrage Winkel/ distributeur Agentschap NL www.agentschapnl.nl/ Syntens www.syntens.nl Adviesbureau voor innovatie van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken. Heeft ook specifieke innovatieprogramma s en -vouchers voor de gezondheidszorg. Syntens wijst bedrijven uit het mkb op de mogelijkheden voor innovatie en helpt ze bij het nemen van concrete stappen naar tastbare resultaten. Wet op de medische hulpmiddelen Nee ZonMW www.zonmw.nl Publieke organisatie voor het financieren en stimuleren van onderzoek, ontwikkeling en implementatie van innovatie in de gezondheidszorg. Verzekeringsmaatschappij (beleid van gecontracteerde zorgverleners) Europese aanbesteding? Ja Gemeenschap Zorg voor Innoveren www.zorgvoorinnoveren.nl/ Netwerkorganisatie, opgericht op initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, het CVZ (zie onder), NZA en ZonMw. Distributeur College van Zorgverzekeringen (CvZ) www.cvz.nl Tot de taken van het College van Zorgverzekeringen (CVZ) behoort het geven van advies en het uitvoeren van de Nederlandse wettelijke zorgverzekering. Innovatiefonds Zorgverzekeraars www.rvvz.nl Een door de grootste zorgverzekeraars opgericht fonds dat investeert in innovatieve projecten in de gezondheidszorg. Regionale organisaties De meeste regio s in Nederland kennen speciale platforms voor innovatie in de gezondheidszorg. Sommige ervan zijn opgezet door ontwikkelingsbureaus, andere door netwerken van zorgverleners, universiteiten en publieke organisaties. 38 39