Toeristische Trendrapportage Limburg 2008/2009
Toeristische Trendrapportage Limburg 2008/09 Opdrachtgever: Opdracht: Jaarlijks rapport over het Limburgse aanbod van verblijfsaccommodaties, de vakanties van Nederlanders en buitenlandse gasten in Limburg en de werkgelegenheid in de Limburgse toeristisch-recreatieve sector. Uitgevoerd door: Minou Schreuder-Roijmans & Elise Oomen Postbus 4833 4803 EV Breda 076-5658877 e-mail: info@zka.nl www.zka.nl Uitgave: juni 2009 Bij het samenstellen van deze rapportage is de grootste zorgvuldigheid betracht, ZKA Consultants & Planners is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie.
INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 1 1. INLEIDING 2 1.1. Aanleiding 2 1.2. Leeswijzer 2 1.3. Aanpak 2 2. ALGEMENE ONTWIKKELINGEN EN TRENDS 3 2.1. Inleiding 3 2.2. Algemene ontwikkeling 2007-2008 3 2.3. Toekomstperspectief 4 2.4. Trends 5 3. VERBLIJFSTOERISTISCH AANBOD LIMBURG 9 3.1. Inleiding 9 3.2. Huidige aanbod 9 3.3. Ontwikkeling aanbod verblijfsaccommodaties 10 4. BINNENLANDSE VAKANTIES 12 4.1. Inleiding 12 4.2. Vakanties in eigen land 12 4.3. Limburg op de binnenlandse vakantiemarkt 13 5. BINNENLANDSE VAKANTIES IN LIMBURG: PER SECTOR 19 5.1. Inleiding 19 5.2. Vakantiewoningen 19 5.3. Toeristisch kamperen 21 5.4. Hotels 24 5.5. Overige toeristische vakanties 27 5.6. Vaste gasten 29 6. INKOMEND TOERISME 32 6.1. Inleiding 32 6.2. Inkomend toerisme naar Nederland 32 6.3. Buitenlandse gasten in Limburg 34 7. WERKGELEGENHEID 36
Bijlage 1 Ontwikkeling verblijfstoeristisch aanbod nader uitgewerkt 39 Bijlage 2 Binnenlands toerisme nader uitgewerkt 40 Bijlage 3 Inkomend toerisme nader uitgewerkt 45 Bijlage 4 Afbakening toeristisch-recreatieve sector 46 2
SAMENVATTING Toeristisch aanbod: afname in Limburg De afgelopen jaren (2004-2008) is het verblijfstoeristisch aanbod in Limburg afgenomen. In alle toeristische accommodatievormen (hotels, campings, huisjescomplexen en groepsaccommodaties) nam het aantal aanbieders af. Dit in tegenstelling tot een landelijke toename van het aanbod. Het aantal slaapplaatsen in huisjescomplexen in Limburg nam toe, voor toeristisch kamperen bleef de capaciteit nagenoeg gelijk, maar in hotels en groepsaccommodaties nam het aantal slaapplaatsen in Limburg af. Binnenlandse vakantiemarkt: Limburg behoudt 2 e positie Met 2,2 miljoen vakanties en ruim 10,4 miljoen overnachtingen heeft Limburg haar tweede positie op de binnenlandse vakantiemarkt gehandhaafd. Het aantal vakanties daalde licht (met bijna 2%) ten opzichte van 2007. Doordat de vakanties gemiddeld korter werden daalde ook het aantal overnachtingen (met bijna 8%). Net als eerdere jaren heeft Zuid-Limburg het relatief beter gedaan dan Noord- & Midden-Limburg (het aantal vakanties daalde met 1,2% respectievelijk 2,2%). De gemiddelde bestedingen per persoon per vakantiedag lieten net als in 2007 een stijging zien; deze stegen met ruim 3% tot 32,50. Deze stijging was helaas onvoldoende om het gedaalde aantal vakanties en overnachtingen te compenseren. De totale bestedingen in Limburg vanuit de binnenlandse vakantiemarkt daalden dan ook met bijna 4% tot ruim 410 miljoen. De ontwikkeling, de vakantiekenmerken en het profiel van de gast verschilt sterk per accommodatietype: Vakantie- woningen Toeristisch Kamperen Hotels Overige toer. accommodaties Vaste gasten Ontwikkeling 07-08 -6% +6% -6% -28% +88% Bestedingen p.p.p.d. 30,90 22,80 62,60 25,40 15,90 Herkomst Zuid-Holland N-Brabant Gelderland N-Brabant Zuid-Holland Noord-Holland Profiel gast Gezinnen Gezinnen Stellen zonder Activiteiten Regio Zwemmen Uit eten gaan 74% in N&M-Limburg Tochtjes auto Uit eten gaan 58% in Zuid-Limburg kinderen Uit eten gaan Wandelen 89% in Zuid-Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Divers Wandelen Tochtjes auto 52% in Zuid-Limburg N-Brabant Limburg Gezinnen Onbekend 77% in N&M-Limburg Inkomend toerisme: Limburg vergroot marktaandeel Zowel in Nederland als in Limburg is het inkomend toerisme in 2008 gedaald ten opzichte van 2007. Omdat de daling in Limburg minder was dan landelijk, heeft Limburg haar marktaandeel wel verder vergroot. Limburg bleef hiermee de 3 e provincie wat betreft buitenlandse gasten. In Zuid-Limburg steeg het aantal buitenlandse gasten zelfs licht. Werkgelegenheid: relatief belang sector groot In 2008 was toerisme en recreatie goed voor circa 35.575 banen in Limburg. De totale werkgelegenheid in Limburg komt in 2008 neer op 520.520 mensen, hetgeen resulteert in een aandeel van 6,8% voor de toeristisch-recreatieve sector. Doordat het aantal banen gerelateerd aan toerisme en recreatie met bijna 4% daalde ten opzichte van 2007, terwijl de totale werkgelegenheid wel groeide, nam het belang van de sector iets af (in 2007 was het marktaandeel nog ruim 7%). 1
1. INLEIDING 1.1. Aanleiding De provincie Limburg hecht sterk aan kennis van vraag en aanbod binnen de toeristische sector om haar beleid te kunnen monitoren, te evalueren met haar partners en bij te stellen. Dit vereist jaarlijks inzicht in relevante kengetallen Om te komen tot dit inzicht heeft de provincie Limburg aan ZKA Consultants & Planners opdracht gegeven de Toeristische Trendrapportage Limburg 2008/2009 op te stellen. 1.2. Leeswijzer Deze rapportage is als volgt opgebouwd: Eerst is kort ingegaan op (landelijke) ontwikkelingen en trends (hoofdstuk 2); Daarna is gekeken naar het verblijfstoeristisch aanbod in Limburg (hoofdstuk 3); Vervolgens is op hoofdlijnen ingegaan op de binnenlandse vakantiemarkt in Limburg (hoofdstuk 4); Aansluitend worden de binnenlandse vakanties in Limburg per sector behandeld (hoofdstuk 5); Daarna is het inkomend toerisme nader bekeken (hoofdstuk 6); Tot slot is ingegaan op de werkgelegenheid in de toeristisch-recreatieve sector (hoofdstuk 7). Voorafgaand aan dit hoofdstuk zijn in een korte samenvatting de belangrijkste uitkomsten uit deze studie vermeld. 1.3. Aanpak Voor het samenstellen van deze trendrapportage is primair gebruik gemaakt van deskresearch van bestaande landelijke bronnen. Dit maakt vergelijkingen met andere provincies en met eerdere jaren mogelijk. Bij het samenstellen van de rapportage is met name gebruik gemaakt van de volgende bronnen 1 : Statistiek Logiesaccommodaties, Centraal Bureau voor de Statistiek; ContinuVakantieOnderzoek 2004-2008, NBTC-NIPO Research; VRL-Etil 2009. Deze trendrapportage geeft inzicht in de ontwikkeling van het verblijfstoeristisch aanbod in Limburg, de vakanties van Nederlanders in Limburg (exclusief zakelijke verblijven), het inkomend toerisme (inclusief zakelijke verblijven in hotels, maar een uitsplitsing is hierbij niet mogelijk) en de werkgelegenheid in de sector. 1 Een toelichting op onderzoeksmethoden definities en gebruiksmogelijkheden van de bovengenoemde bronnen is opgenomen in het Handboek toeristisch-recreatieve gegevensbronnen, opgesteld door de partners van het Kenniscentrum Toerisme en Recreatie in 2003. 2
2. ALGEMENE ONTWIKKELINGEN EN TRENDS 2.1. Inleiding Alvorens in te gaan op de cijfers van de toeristisch-recreatieve sector in Limburg, wordt in dit hoofdstuk kort gekeken naar algemene ontwikkelingen 2. Hierbij wordt eerst een beeld geschetst van de situatie in met name Nederland het afgelopen jaar (2.2.). Vervolgens wordt een blik op de toekomst geworpen (2.3.). Tot slot is ingegaan op een aantal belangrijke trends (2.4.). 2.2. Algemene ontwikkeling 2007-2008 Internationaal toerisme: groei afgevlakt door economische crisis In 2008 is het internationale wereldtoerisme volgens de World Tourism Organization (UNWTO) met 2% gegroeid. Deze groei kwam volledig op het conto van het eerste half jaar (+5%). In het tweede half jaar was, als gevolg van de economische crisis, sprake van een daling van 1%. In Europa was sprake van een stabiel aantal internationale toeristen: +0,1%. Het toerisme in Noord-West Europa is het afgelopen jaar gedaald. Inkomend toerisme Nederland: 8% daling in aantal gasten In 2008 trok Nederland ongeveer 10,1 miljoen buitenlandse gasten. Dit betekent een daling van 8% tot rond het niveau van 2005. De belangrijkste redenen hiervoor zijn volgens het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) de economische crisis, de relatief dure Euro (ten opzichte van Dollar, Pond, Yen) en de vliegtax (waardoor de frequentie van sommige lijnvluchten, met name van low cost carriers, is gedaald en sommige zelfs helemaal zijn opgeheven). Vrijwel alle herkomstlanden laten een daling zien over 2008. De Belgische markt laat als enige Westers land een groeiend aantal toeristen zien, +1% (zie ook hoofdstuk 6). De opkomende markten China, India en Rusland laten een positief beeld zien. Uit China kwamen 5% meer gasten dan in 2007, uit India 20% en uit Rusland 13%. De Chinese economie wordt vooralsnog niet zwaar getroffen door de crisis, maar de Olympische Spelen hebben veel Chinezen in eigen land gehouden. Hierdoor is de groei lager uitgevallen dan de afgelopen jaren. Binnenlands toerisme: lichte daling vakanties Uit het ContinuVakantieOnderzoek (CVO) blijkt dat het aantal binnenlandse vakanties in 2008 met ongeveer 150.000 vakanties (-1%) is gedaald. Alle belangrijke verblijfssectoren lieten een daling zien: hotellerie -3%, bungalow -2%, en kamperen -3%. Het aantal vaste standplaatsvakanties stabiliseerde. De matige zomer (de tweede op rij) en de concurrentie met goedkope buitenlandse vliegvakanties kunnen als belangrijke verklaringen worden gezien voor de lichte daling. Daar komt bij dat het binnenlands toerisme niet echt heeft kunnen profiteren van de extra lange meivakantie (velen grepen deze kans aan voor een (extra) buitenlandse vakantie). 2 Bron: Toerisme in perspectief 2009, Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, april 2009. 3
2.3. Toekomstperspectief Verwachting inkomend toerisme Nederland 2009: verdere daling De achterliggende oorzaken van het gedaalde inkomend toerisme naar Nederland in 2008, zullen ook in 2009 een negatieve impact hebben 3 : Het IMF verwacht dat alle regio s in de wereld in 2009 met een verdere economische teruggang te maken zullen krijgen, waarbij in de meeste landen sprake zal zijn van een negatieve economische groei. Pas vanaf 2010 wordt enig herstel verwacht; De verwachting is dat de koersverhouding van de euro en dollar, pond en yen weinig zal veranderen. Nederland blijft dus een relatief dure bestemming voor vakanties of zakelijke reizen uit niet-eurolanden; De effecten van de vorig jaar geïntroduceerde vliegtax, zullen ook in 2009 merkbaar blijven. Hoewel de vliegtax per 1 juli 2009 wordt afgeschaft, zullen de effecten nog doorwerken doordat het teruggelopen aanbod aan vliegverbindingen (routes en frequenties) niet direct op het oude niveau terug zal zijn. Per saldo wordt door het NBTC verwacht dat het inkomend toerisme naar Nederland in 2009 met 4% zal dalen ten opzichte van 2008. Verwachting binnenlands toerisme 2009: Nederlandse markt onder druk Volgens het NBTC zal de Nederlandse vakantiemarkt de komende jaren onder druk komen te staan door de economische crisis. Hoewel uit de eerste peilingen van het continue vakantie-intentieonderzoek van NBTC-NIPO Research vooralsnog geen grote bezuinigingsdrift blijkt (de consument geeft aan zijn vakantiegedrag van de afgelopen jaren te willen voortzetten), mag rekening worden gehouden met een daling van het aantal vakanties en de bestedingen. De daling zal zowel het uitgaand als het binnenlands toerisme raken. Wat betreft lange vakanties kan Nederland wellicht profiteren van substitutie van over het algemeen wat duurdere buitenlandse vakanties voor een binnenlandse vakantie. Voor korte vakanties waar de toeristische sector in Nederland sterk van afhankelijk is kan echter een behoorlijke daling verwacht worden. Het betreft hier veelal tweede/derde vakanties. Uit het verleden is bekend dat wanneer de consument gaat bezuinigen, dat veelal op deze extra vakantie(s) is. Limburg moet waken voor verslechtering marktpositie Net als de rest van Nederland zal de Limburgse vakantiemarkt last krijgen van de economische crisis. Over het algemeen geldt in perioden van laagconjunctuur dat het inkomend toerisme (en zakelijk toerisme) het zwaarder heeft dan het binnenlands toerisme. Het aandeel buitenlandse gasten in Limburg is echter marktconform 4. Wel is Limburg de provincie met het grootste aandeel toeristische vakanties (meer dan 90%). Keerzijde van het grote aandeel toeristische vakanties is dat dit de positie van Limburg op de binnenlandse vakantiemarkt kwetsbaar maakt 5. Mede door de opbouw van het aanbod worden in Limburg relatief veel toeristische binnenlandse vakanties doorgebracht in bungalowparken (met name in Noord- Limburg) en in hotels (met name in Zuid-Limburg). Dit zijn relatief dure accommodatietypen. Hiermee zou Limburg extra gevoelig kunnen zijn voor de gevolgen van de economische crisis. 3 4 5 Lichtpunten zijn het internationale culturele evenement Holland Art Cities (in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht), lagere prijzen en de datum van Pasen (beduidend later dan in 2008). In 2008 was volgens CBS-statistieken 23% van de gasten in Limburg buitenlands. Dit is gelijk aan het aandeel in Nederland (exclusief Noord-Holland vanwege het hoge aandeel buitenlandse gasten in Amsterdam). De kosten van de vaste accommodatie liggen jaarlijks vast, ongeacht het aantal vakanties/vakantiedagen. De kosten per persoon per dag zijn relatief laag bij dit type vakanties, waardoor deze o.i. minder conjunctuurgevoelig zijn dan toeristische vakanties. 4
Extra bijkomstigheid is dat het verblijfstoeristisch aanbod in Limburg daalt respectievelijk minder hard groeit dan elders in Nederland (zie ook hoofdstuk 3). Indien deze situatie zal doorzetten, zal het voor Limburg steeds moeilijker worden om haar marktaandeel op de vakantiemarkt te handhaven. Heeft Limburg last van de wet van de remmende voorsprong? Limburg heeft altijd vooropgelopen op toeristisch gebied. Dit geldt zowel voor Zuid-Limburg (met onder andere de eerste VVV van Nederland die bijna 125 jaar geleden (in 1885) werd opgericht en de opkomst van hotels en pensions in het Heuvelland) als voor Noord-Limburg (dat een wezenlijke bijdrage leverde aan de opkomst van het (binnenlands) massatoerisme met de opening van het eerste Sporthuis Centrum, De Lommerbergen in 1968, wegens het grote succes reeds in 1971 gevolgd door Het Meerdal). Keerzijde van deze positie is dat het aanbod dan ook als eerste verouderd is en dat andere gebieden hiervan kunnen profiteren. Limburg heeft alles in zich om in Nederland de leidende positie weer in te nemen. Dit vergt wel meer innovatie en ruimte voor nieuwe impulsen (zowel op gebied van accommodaties als organisatie). 2.4. Trends Er zijn talrijke trends die van toepassing zijn op de toeristisch-recreatieve sector. Deze worden ingegeven door sociaal-demografische, economische, technologische, ecologische en kwalitatieve ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen en trends kunnen kansen maar ook bedreigingen voor de sector met zich meebrengen. Onderstaand is nader ingegaan op een aantal belangwekkende trends 6. Groot marktpotentieel multifunctionele landbouw De multifunctionele landbouw in Nederland is volop in ontwikkeling. De sector speelt goed in op de groeiende marktvraag naar rust, ruimte, zorg, recreatie en gezond en lekker eten. De multifunctionele landbouw levert niet alleen een bijdrage aan de inkomenspositie van ondernemers op het platteland, maar draagt ook bij aan een verbetering van de relatie tussen boeren en burgers en aan een vitaal platteland. In de multifunctionele landbouw zijn recreatie & Toerisme (29%), agrarisch natuurbeheer (28%) en boerderijverkoop (28%) qua omzet de grootste sectoren. Hotspots van de multifunctionele landbouw in Nederland zijn Zuid-Limburg. Walcheren, het Groene Hart, de Friese Wouden (m.n. agrarisch natuurbeheer) en Noord-Oost Overijssel. Internet blijft nieuwe toepassingen bieden Hoewel de meest spectaculaire toename in het gebruik van pc en internet inmiddels achter ons ligt, neemt het gebruik nog altijd gestaag toe. Ook het doen van aankopen via internet neemt toe, waarbij reizen en accommodaties de categorie zijn met de meeste aankopen. Het toenemend gebruik van internet is op meerdere wijze van invloed op aanbieders in de branche, zoals: Het zoek- en boekgedrag is veranderd (er wordt steeds meer via internet gezocht en geboekt); Hotelgasten hebben in toenemende mate behoefte aan draadloos internet op de hotelkamer; 6 Deze trends zijn samen met belanghebbenden uit de sector (VVV, RECRON, KHN, Kamer van Koophandel, etc.) geselecteerd. Uiteraard spelen er naast deze trends nog veel meer trends. Voor een overzicht hiervan wordt o.a. verwezen naar de bronnen die ook voor deze paragraaf zijn gebruikt. Het betreft de volgende bronnen: NRIT Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd, Microtrends Nederland, Adjiedj Bakas, NRIT Actueel (diverse edities) en het persbericht Groot marktpotentieel multifunctionele landbouw van het ministerie van LNV. 5
De opkomst van beoordelingssites. In de reiswereld maken consumenten dankbaar gebruik van de ervaringen van anderen (bijvoorbeeld via sites als Zoover); Via internet kan de consument vooraf een extra belevingscomponent worden geboden (bijvoorbeeld door een vakantiegids op maat te maken). Duurzaamheid De aandacht voor duurzaamheid is de laatste jaren sterk gegroeid. Op velerlei terreinen leeft momenteel de gedachte dat het vijf voor twaalf is. Consumenten worden ook steeds bewuster en maken steeds meer duurzame keuzes. Zo neemt 70% van de hoger opgeleide Nederlanders het milieubeleid van touroperators in overweging bij het maken van een boeking (aldus onderzoek van TravelEssence). De doelgroep voor duurzaam toerisme is dan ook breed. Enkele duurzame initiatieven op gebied van toerisme zijn: Het in Kerkrade en Landgraaf gelegen Park Gravenrode kreeg medio juni 2009 de Europese Eden Award 2009 voor de meest duurzame toeristische bestemming van Nederland uitgereikt. En wel omdat dit landschapspark volgens de jury het beste voorbeeld in Nederland is van een toeristische bestemming waar duurzaamheid en vernieuwing hand in hand gaan. In ruim tien jaar tijd zijn diverse toeristische trekpleisters ontwikkeld zoals Snowworld, Mondo Verder, GaiaPark Kerkrade Zoo en Discovery Center Continium en is de regio letterlijk veranderd van zwart (steenkolenmijnen) naar groen. Het prijzengeld wordt besteed aan het opknappen van de entrees van dit toeristische landschapspark. Park Gravenrode mag in september Nederland vertegenwoordigen tijdens de Europese finale van de Eden Award in Brussel 7 ; BillyBird Park Hemelrijk in het Brabantse Volkel krijgt een energieneutrale familieachtbaan. De baan wordt 14 meter hoog en heeft geen energie van het elektriciteitsnet nodig. De benodigde energie wordt opgewekt door zonnepanelen en de inspanningen van de bezoekers (door middel van crosstrainers voordat ze plaatsnemen in het karretje). In het Limburgse Beesel komt ook een Billy Bird Park. Dit park Drakenrijk dat net als de andere parken bestaat uit de 4 componenten strandbad, natuur, binnen- en buitenrecreatie, zal vermoedelijk in 2012 de eerste recreanten kunnen verwelkomen; In 2009 zijn voor het eerst in Nederland meer dan 100 Blauwe Vlaggen toegekend (namelijk 110). Met de Blauwe Vlag-campagne in Nederland probeert de Stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit (KMVK) overheden, ondernemers en recreanten te betrekken bij de zorg voor schoon en veilig water, mooie natuur, een gezond milieu en duurzame jachthavens; Het ministerie van LNV heeft een vernieuwde duurzaamheidscan gelanceerd; Nivon Reizen heeft de VakantieVoetafdruk gepresenteerd, een indicator voor de milieubelasting. Op de website www.treq.nl staat voor alle vakanties ook de milieubelasting vermeld, uitgedrukt in vierkante meters. De VakantieVoetafdruk is ontwikkeld door de Kleine Aarde in samenwerking met het Centre for Sustainable Tourism and Transport van de NHTV uit Breda; Klanten van GoBest en Sunrise kiezen massaal voor GreenSeats. Vooralsnog wordt bij ruim 38% van de boekingen gekozen voor een groene stoel. Daarbij betaald de klant iets meer voor een zitplaats, afhankelijk van de reisafstand. Deze extra bijdrage wordt gebruikt om de CO2-uitstoot te compenseren; Het Nederlandse popconcert Concert at SEA wordt klimaatneutraal georganiseerd. De CO-2 uitstoot wordt gecompenseerd door te investeren in bos- en duurzame energieprojecten; 7 Dagblad De Limburger en persbericht Provincie Limburg. 6
In de bossen van Ermelo kan er vanaf april 2009 met het hele gezin door de bomen worden geklommen. Bou Breedijk, eigenaar van recreatiecentrum 'De Paalberg' heeft in een stuk bos van 2,5 ha, naast de camping, een klimbos opgezet. Klimbos Ermelo heeft 4 parcoursen, met verschillende niveaus. De paden zijn aangelegd van boomstammen en gesnipperd hout uit eigen bos. De plateaus en kabels zijn zo bevestigd dat de bomen geen schade ondervinden. Spiritueel toerisme Spiritueel toerisme wordt belangrijker voor mensen. Op pad gaan naar het goddelijke, dat doet de mens al eeuwen. Op weg naar het orakel van Delphi in de Griekse oudheid, naar het Heilige Land en christelijke bedevaartsoorden in latere tijden (zoals Lourdes en Santiago de Compostela). Lange tijd bleef er een zekere stabiliteit in de reizen, maar aan het begin van de 21 e eeuw lijken er toch veranderingen gaande te zijn. Zo lijkt de markt voor religieus toerisme wereldwijd te groeien (bijv. door reizen als christelijk India een reis met als hoogtepunt een bezoek aan het graf van moeder Teresa in Calcutta). In Spanje is ook een en ander te merken van het toenemend reli-toerisme. De bedevaartsroute naar Santiago de Compostela wordt daartoe gerenoveerd en moet nu onder de aandacht van het internationaal toerisme worden gebracht. De overheid heeft in totaal 200 miljoen uitgetrokken voor de transformatie van de Moto del Gozo (waar een toeristisch centrum met slaapgelegenheid voor 3.000 personen en een openluchttheater voor 40.000 mensen wordt gebouwd), een facelift van de monumentale stad, de bouw van een enorme congreshal, de aanleg van een rondweg en uitbreiding van het vliegveld. De trend van een toenemend belang voor onthaasting en bezinning biedt ook kansen voor Limburg. Het bezinningstoerisme is goed voor ongeveer 5% van de toeristische markt in Limburg. Het pure bezinningstoerisme betreft een relatief kleine markt, maar zeker 50 procent van de Nederlanders is ontvankelijk voor een vorm van bezinning en reflectie in de vrije tijd 8. De Kamer van Koophandel heeft een projectmanager ingezet om deze markt verder in kaart te brengen en te ontwikkelen en de werkgroep Spiritueel onthaasten Mental Wellness (bestaande uit accommodatiehouders in het Heuvelland, de Kamer van Koophandel, Syntens en VVV Zuid-Limburg) heeft diverse onthaast-arrangementen ontwikkeld. Ook hebben studenten van de Hoge Hotelschool Maastricht hun afstudeerproject aan het onderwerp gewijd. Zij concludeerden dat het aanbod groot is, maar dat het ontbreekt aan een boegbeeld en samenwerking. Ze pleiten voor het oprichten van een overkoepelende organisatie om het bezinningstoerisme op de kaart te zetten en te zorgen voor een kwaliteitsimpuls, de ontwikkeling van bezinningsarrangementen en een website waar geïnteresseerde toeristen een overzicht van het totale aanbod kunnen vinden. Schaalvergroting versus schaalverkleining Een trend aan de aanbodzijde van het verblijfstoeristisch aanbod die al meerdere jaren waarneembaar is, is de trend naar schaalvergroting. De gemiddelde schaalgrootte van hotels, campings, bungalowparken, etc. wordt steeds groter. Dit geldt ook voor Limburg (zie ook hoofdstuk 3). Deze trend wordt gevoed door de professionalisering en toenemende investeringen die een steeds grotere schaal vereisen om te renderen. Deze trend heeft echter ook een keerzijde: niet alle consumenten zijn gecharmeerd van steeds grotere accommodaties. Zo is het afgelopen decennium het aantal minicampings fors gestegen en neemt het aantal bed & breakfast-ondernemingen jaarlijks toe. Ook is er een opkomst van veelal kleinschalige bijzondere hotels (designhotels, boutiquehotels, etc.) te zien. 8 Bron: Bezinningstoerisme in Limburg; Kansen, concepten en voorwaarden, ZKA Consultants & Planners, oktober 2008. 7
Ook binnen accommodaties is sprake van schaalverandering, maar deze wordt veroorzaakt door demografische en kwalitatieve ontwikkelingen. Onder invloed van een steeds kritischere consument neemt bijvoorbeeld de omvang van hotelkamers en kampeerplaatsen toe. En binnen de bungalowmarkt zijn grotere recreatiewoningen in opkomst die geschikt zijn voor grotere groepen (familiebijeenkomsten, reünies, drie-generatie-vakanties, etc.) 8
3. VERBLIJFSTOERISTISCH AANBOD LIMBURG 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt het verblijfstoeristische aanbod in Limburg vergeleken met de overige provincies in Nederland. In paragraaf 3.2. worden het huidige aantal verblijfsaccommodaties en slaapplaatsen per provincie weergegeven. De ontwikkeling van het aantal accommodaties in Limburg wordt in paragraaf 3.3. belicht. 3.2. Huidige aanbod Het aantal toeristische verblijfsaccommodaties en het aantal slaapplaatsen in Nederland worden door het CBS geregistreerd. Het CBS maakt hierbij onderscheid tussen hotels, pensions, jeugdaccommodaties (met meer dan 5 slaapplaatsen), kampeerterreinen met toeristische verhuur, groepsaccommodaties en huisjesterreinen met toeristische verhuur (met meer dan 20 slaapplaatsen). Bedrijven die meerdere accommodatievormen bieden, worden meerdere malen geteld. De gegevens van vaste standplaatsen van campings, tweede woningen, jachthavens en overige accommodatievormen worden door het CBS niet opgenomen. Hoewel de CBS registratie dus niet volledig is, is het de enige gegevensbron waarbij het accommodatieaanbod binnen Nederland kan worden vergeleken. Onderstaande kaart geeft per provincie het totaal aantal toeristische verblijfsaccommodaties weer en het totaal aantal slaapplaatsen. Figuur 3.1. Aantal toeristische verblijfsaccommodaties en slaapplaatsen Noord-Holland 1.031 accommodaties 162.984 slaapplaatsen Zuid-Holland 545 accommodaties 88.001 slaapplaatsen Groningen 222 accommodaties Friesland 26.381 slaapplaatsen 704 accommodaties 96.251 slaapplaatsen Flevoland 84 accommodaties 27.778 slaapplaatsen Utrecht 203 accommodaties 34.057 slaapplaatsen Drenthe 509 accommodaties 101.710 slaapplaatsen Overijssel 653 accommodaties 112.084 slaapplaatsen Gelderland 1.012 accommodaties 170.790 slaapplaatsen Zeeland 637 accommodaties 124.484 slaapplaatsen Bron: CBS Noord-Brabant 754 accommodaties 135.095 slaapplaatsen Limburg 742 accommodaties 122.995 slaapplaatsen 402 hotels 9.599 kamers 171 kampeerterreinen 13.558 kampeerpl. 104 huisjesterreinen 31.272 bedden 65 groepsaccommodaties 4.618 bedden 9
Uit de kaart valt op te maken dat de provincie Limburg 742 accommodaties telt, welke samen goed zijn voor 122.995 slaapplaatsen. Limburg neemt gelet op het aantal toeristische verblijfsaccommodaties een vierde plaats in, na Noord-Holland, Gelderland en Noord-Brabant. Voor wat betreft het aantal slaapplaatsen staat Limburg op een vijfde plaats; naast Noord-Holland, Gelderland en Noord-Brabant moet Limburg hier ook de provincie Zeeland voor zich dulden. 3.3. Ontwikkeling aanbod verblijfsaccommodaties In onderstaande grafiek wordt de ontwikkeling van het verblijfstoeristisch aanbod in Limburg in de periode 2004-2008 weergegeven (zie ook bijlage 1 voor een uitsplitsing van Noord- en Midden-Limburg en Zuid-Limburg). Figuur 3.2. Ontwikkeling verblijfstoeristisch aanbod in Limburg 2004-2008 10% 7% 5% 0% Hotels, pensions en jeugdaccommodaties -1% 0% Toeristische kampeerterreinen Huisjesterreinen Groepsaccommodaties -5% -5% -6% -7% -10% -15% -16% -17% -20% Bron: CBS Aantal accommodaties Aantal slaapplaatsen Het aantal hotels, pensions en jeugdaccommodaties in Limburg is de afgelopen vijf jaar afgenomen met 5% versus een landelijke stijging van 2%. Het aantal slaapplaatsen in deze accommodaties in Limburg is minder hard afgenomen, namelijk met 1% versus een landelijke stijging van 5%. De schaalgrootte in Limburg is gestegen (4% versus 2% in Nederland). De gemiddelde grootte blijft wel nog achter bij het landelijk gemiddelde: het gemiddeld aantal slaapplaatsen per accommodatie in Limburg bedraagt 48 tegen gemiddeld 63 bedden in Nederland. Overigens dient wel opgemerkt te worden dat accommodaties met minder dan 5 slaapplaatsen niet opgenomen zijn in de cijfers van het CBS. Hierdoor wordt een deel van de Bed & Breakfast accommodaties over het hoofd gezien. Over het aantal B&B s zijn geen eenduidige cijfers bekend, dit komt mede doordat B&B s met minder dan 5 slaapplaatsen niet verplicht zijn zich te registreren. Het aantal toeristische kampeerterreinen is in over de periode 2004-2008 in Limburg met 6% gedaald in tegenstelling tot Nederland dat een groei van 1% in het aantal kampeerterreinen vertoonde. Het aantal slaapplaatsen is in Limburg wel licht gestegen (met 0,5% versus 1,8% in heel Nederland). Gemiddeld biedt Limburg nu 5 standplaatsen per kampeerterrein meer aan dan in 2004. Landelijk is het aantal standplaatsen per kampeerterrein gelijk gebleven (op 62). In Limburg steeg het aantal standplaatsen van 74 naar 79. 10
In de afgelopen vijf jaar is het aantal huisjesterreinen in Limburg afgenomen met 7%, van 112 naar 104 terreinen. In Nederland nam het aantal huisjesterreinen in deze periode toe met 1%. Het aantal slaapplaatsen daarentegen nam zowel in Limburg als in Nederland toe (met 7% versus 5%). In Limburg steeg het aantal slaapplaatsen per huisjesterrein met 15%, van 261 naar 301 bedden per huisjesterrein. In Nederland steeg het aantal slaapplaatsen per terrein minder hard dan in Limburg, namelijk met 3%. De groepsaccommodaties verliezen terrein in Nederland. Zowel in Nederland als in Limburg is de afgelopen vijf jaar het aantal groepsaccommodaties afgenomen. In Limburg nam het aanbod met 16% af, landelijk bedroeg de afname 8%. Het aantal slaapplaatsen bij groepsaccommodaties is nog harder afgenomen. In Limburg worden er 17% minder slaapplaatsen aangeboden dan in 2004, in Nederland 10% minder. Limburg biedt gemiddeld een zelfde aantal slaapplaatsen per accommodatie aan, namelijk 71, als landelijk het geval is. Al met al kan geconcludeerd worden dat Limburg terrein verliest op gebied van het verblijfstoeristisch aanbod. In de meeste sectoren daalt het aantal accommodaties en/of slaapplaatsen, terwijl landelijk gezien sprake is van een stijgend aanbod. 11
4. BINNENLANDSE VAKANTIES 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de binnenlandse vakanties nader omschreven. In paragraaf 4.2. wordt gestart met een overzicht van de vakanties in eigen land, waarna de provincie Limburg op de binnenlandse vakantiemarkt nader zal worden toegelicht in paragraaf 4.3. 4.2. Vakanties in eigen land In 2008 werden er bijna 17,5 miljoen vakanties door Nederlanders in eigen land doorgebracht, een daling van bijna 1% ten opzichte van 2007. Het aantal vakantieovernachtingen kwam in 2008 neer op bijna 92 miljoen, een daling van ruim 4% ten opzichte van 2007. Geconcludeerd kan worden dat Nederlanders niet alleen minder in eigen land op vakantie gaan, maar dat ze ook steeds korter op vakantie gaan. In 2008 hebben Nederlanders voor het eerst meer vakanties in het buitenland dan in Nederland ondernomen. Desalniettemin vinden 49% van alle vakanties van Nederlanders plaats in eigen land. Tabel 4.1. Aantal binnenlandse vakanties en overnachtingen Nederlanders Jaar aantal vakanties aantal vakantieovernachtingen 2004 17.979.000 101.660.000 2005 17.314.000 95.906.000 2006 17.794.000 98.595.000 2007 17.579.000 95.817.000 2008 17.449.000 91.820.000 Bron: CBS In figuur 4.1. op de volgende pagina wordt een overzicht gegeven van het aantal vakanties en overnachtingen in de verschillende provincies in Nederland. Gelderland is, net als in voorgaande jaren, wederom de provincie met het hoogste aantal vakanties en overnachtingen. Limburg komt met ruim 2,2 miljoen vakanties en ongeveer 10,4 overnachtingen op een tweede plaats uit. Bij de meerderheid van de provincies in Nederland is het aantal vakanties gedaald in 2008 met als grootste daler de provincie Friesland (-11%). Limburg maakte een daling van 2% in het aantal vakanties door, terwijl het aantal overnachtingen met 8% daalde in 2008. Net als voor Nederland (zie tabel 4.1.) geldt ook voor Limburg dat Nederlanders er in 2008 niet alleen minder op vakantie gingen, maar ook korter verbleven. 12
Figuur 4.1. Vakanties en overnachtingen in eigen land: per provincie Noord-Holland 1.970.000 vakanties 10.232.000 overnachtingen Zuid-Holland 1.183.000 vakanties 5.657.000 overnachtingen Groningen 437.000 vakanties 2.126.000 overnachtingen Friesland 1.137.000 vakanties 6.874.000 overnachtingen Flevoland 490.000 vakanties 2.117.000 overnachtingen Utrecht 475.000 vakanties 3.050.000 overnachtingen Noord-Brabant Zeeland 2.014.000 vakanties 1.366.000 vakanties 9.791.000 overnachtingen 7.811.000 overnachtingen Drenthe 1.680.000 vakanties 8.745.000 overnachtingen Overijssel 1.480.000 vakanties 8.279.000 overnachtingen Gelderland 3.012.000 vakanties 16.719.000 overnachtingen Limburg 2.205.000 vakanties 10.419.000 overnachtingen 4.3. Limburg op de binnenlandse vakantiemarkt Sinds 1990 is het binnenlandse toerisme in Nederland vrij gelijkmatig gegroeid naar een maximum van 18,7 miljoen vakanties in 2002. Tussen 2002 en 2005 is het aantal binnenlandse vakanties licht teruggelopen. In 2006 was er een lichte stijging en in 2007 en 2008 weer een lichte daling. Limburg kende in de periode 1997-2000 een periode van continue groei voor het binnenlandse toerisme. Vanaf 2002 verloopt de ontwikkeling van het binnenlandse toerisme in Limburg grillig: een sterke afname in 2003, herstel in 2004, wederom een terugval in 2005 en een sterke groei in 2006 en 2007, gevolgd door een lichte daling in 2008. In tabel 4.2. op de volgende pagina wordt het verloop in aantal vakanties en vakantieovernachtingen voor de provincie Limburg weergegeven evenals het aandeel van Limburg in Nederland. 13
Tabel 4.2. Aandeel Limburg vakanties en overnachtingen Aantal vakanties Aantal vakantie-overnachtingen Limburg Aandeel Limburg in NL Limburg Aandeel Limburg in NL 2004 2.171.000 12,1% 11.321.000 11,2% 2005 2.020.000 11,7% 10.473.000 10,9% 2006 2.164.000 12,2% 10.858.000 11,0% 2007 2.244.000 12,7% 11.301.000 11,8% 2008 2.205.000 12,6% 10.419.000 11,3% In 2008 vond ruim 12% van alle binnenlandse vakanties plaats in Limburg. Dit marktaandeel is in 2008 nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van 2007. Het aandeel in aantal vakantieovernachtingen is echter licht gedaald, maar nog steeds wel hoger dan in 2006. Van de 2,2 miljoen vakanties die door Nederlanders in Limburg zijn doorgebracht, zijn er 207.000 vakanties toe te rekenen aan vakanties op vaste standplaatsen. Onder vaste staanplaatsen wordt verstaan mensen met een eigen accommodatie in Limburg, bijvoorbeeld een stacaravan of zomerhuisje. De overige 2 miljoen vakanties werden door Nederlandse toeristen ondernomen, dat wil zeggen dat ruim 9 op de 10 vakanties in Limburg toeristisch zijn. Limburg heeft daarmee, net als in 2007, wederom het hoogste aandeel toeristische vakanties van alle provincies in Nederland. Binnenlands toerisme in de Limburgse regio s Binnen Limburg vond 56% van de vakanties van Nederlanders plaats in Noord- en Midden-Limburg en 44% in Zuid-Limburg. In tabel 4.3. worden de vakanties en overnachtingen in de Limburgse regio s weergegeven. Tabel 4.3. Vakanties en overnachtingen in Limburgse regio s Noord- en Midden-Limburg Zuid-Limburg vakanties overnachtingen vakanties overnachtingen 2004 1.265.000 7.178.000 906.000 4.143.000 2005 1.154.000 6.309.000 867.000 4.165.000 2006 1.214.000 6.432.000 950.000 4.425.000 2007 1.242.000 6.349.000 1.002.000 4.952.000 2008 1.215.000 5.955.000 990.000 4.464.000 Het aantal binnenlandse vakanties is zowel in Noord- en Midden-Limburg als in Zuid-Limburg afgenomen (met respectievelijk 2,2% en 1,2%). Het aantal overnachtingen is in beide regio s afgenomen met respectievelijk 6,2% en 9,9%. Zuid-Limburg heeft dus relatief gezien beter gepresteerd op het aantal vakanties dan de regio Noord- en Midden-Limburg. Dit geldt echter niet voor het totale aantal overnachtingen in Zuid-Limburg 9. Vakantieduur In de figuur op de volgende pagina is een verdeling naar vakantieduur voor de verschillende regio s in Limburg uiteengezet. 9 Dit komt met name doordat het aantal vaste vakanties in Zuid-Limburg lijkt te zijn gedaald terwijl dit aantal in Noord- en Midden-Limburg lijkt te zijn gestegen. De steekproef voor de vaste vakanties is echter (zeer) klein waardoor voorzichtigheid omtrent deze conclusie geboden is. 14
Figuur 4.2. Verdeling naar vakantieduur per regio N&M Limburg 45% 44% 8% 3% Zuid-Limburg 55% 34% 7% 3% Limburg gem. 50% 40% 8% 3% NL gem. 51% 34% 10% 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2-4 dagen (= korte vakantie) 5-8 dagen 9-15 dagen 16+ dagen Bovenstaande grafiek laat zien dat er in Limburg gemiddeld iets minder korte vakanties plaatsvinden dan in de rest van Nederland, met uitzondering van de regio Zuid-Limburg. Wel geldt voor zowel (de regio s in) Limburg als Nederland dat het grootste aandeel van de vakanties voor rekening van de korte vakantie komt. Overigens is het aandeel korte vakanties voor Noord- en Midden-Limburg en Nederland gedaald in 2008. In alle regio s is het aandeel van de vakanties van 5 tot 8 dagen gestegen. De vakanties die 9 tot 15 dagen duren, zijn in aandeel afgenomen in zowel Zuid-Limburg als Limburg. Accommodatiekeuze van Nederlandse toeristen in Limburg In figuur 4.3. wordt de ontwikkeling van het aantal overnachtingen per accommodatievorm in Limburg weergegeven. Figuur 4.3. Ontwikkeling aantal overnachtingen per accommodatievorm Limburg 6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2004 2005 2006 2007 2008 2.000.000 1.000.000 0 Vakantiewoningen Toeristisch kamperen Hotel/pension Overige toeristische vakanties Vaste gasten 15
De vakantiewoning is de populairste accommodatievorm in Limburg met 47,5% van de overnachtingen in 2008. De markt voor bungalowvakanties staat al een aantal jaar onder druk (alhoewel 2007 een heel goed jaar was) en dit vertaalt zich in een daling van 10,7% in het aantal overnachtingen in 2008. Landelijk gezien was er zelfs sprake van een daling in het aantal bungalowovernachtingen van 11,2% 10. Toeristisch kamperen vertoont de afgelopen jaren in een Nederland een dalende trend. Het aantal overnachtingen daalde in 2008 met 4,5% ten opzichte van 2007. In de afgelopen vijf jaar bedroeg de afname zelfs 22,5%. Ook in Limburg daalde het aantal binnenlandse toeristische kampeerovernachtingen de afgelopen vijf jaar (met 14,7%). In 2008 was in Limburg sprake van een lichte stijging van 1,7% in het aantal overnachtingen ten opzichte van 2007. Limburg doet het des relatief goed op gebied van binnenlandse toeristische kampeervakanties. Ongeveer 14,5% van de binnenlandse overnachtingen in Limburg vindt plaats in hotels, pensions of bed&breakfastadressen. Hotels en pensions zaten in een opwaartse beweging tot aan 2008. In dit jaar zijn de overnachtingen gedaald met 21,4%. Dit is nog een sterkere daling dan landelijk het geval was (-5,1%). Onder overige toeristische vakanties worden de volgende accommodatievormen verstaan: woning van een particulier, groepsaccommodatie, appartementen, riviercruise, zeil- of motorboot, trekkershut et cetera. Het aantal overnachtingen in deze sector is in Limburg in 2008 met 20,4% afgenomen. Deze daling wordt voornamelijk veroorzaakt door een afgenomen aantal overnachtingen in woningen van particulieren en appartementen. Vaste gasten, gasten met een eigen accommodatie, vertegenwoordigen slechts 11,5% van het totaal aantal overnachtingen in Limburg. Landelijk gezien wordt ruim een kwart van de overnachtingen door vaste gasten gerealiseerd. Hoewel het aantal overnachtingen van vaste gasten de afgelopen vijf jaar een toename heeft laten zien, is dus nog niet het landelijke niveau behaald. Overigens heeft Limburg voldoende accommodaties ter beschikking voor vaste gasten, zoals vaste standplaatsen op campings en vaste ligplaatsen in jachthavens, maar deze worden voornamelijk door buitenlandse gasten gebruikt. Bovenstaande omschrijving heeft betrekking op de provincie Limburg als geheel. De verhoudingen tussen de regio s kunnen natuurlijk afwijken van het totaalbeeld. Daarom wordt later in hoofdstuk 5 per sector nader ingegaan op onder andere vakantie- en persoonskenmerken. Bestedingen van Nederlandse vakantiegangers In 2008 werd er in Limburg bijna 390 miljoen uitgegeven door Nederlandse vakantiegangers, een daling van 6% ten opzichte van 2007. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van de gemiddelde besteding per vakantiedag per persoon voor binnenlandse vakanties zien. Deze bestedingen hebben de afgelopen tien jaar een groei doorgemaakt, waarbij de bestedingen in Limburg telkens hoger waren dan gemiddeld in Nederland. De gemiddelde besteding per vakantiedag per persoon bedraagt in 2008 33 in Limburg, in 2007 was dit 32. Dit komt neer op een groei van 3% wat ongeveer gelijk is aan de landelijke groei van de bestedingen per persoon per vakantiedag. In de figuur op de volgende bladzijde wordt de ontwikkeling van de gemiddelde bestedingen per vakantiedag in Limburg en Nederland weergegeven. 10 Deze daling is sterker dan de daling van het aantal bungalowovernachtingen in Nederland volgens het CBS (-0,4% ten opzichte van 2007, waarbij het aantal overnachtingen van Nederlanders met 1,6% groeide en van buitenlanders met 6,3% daalde (NB: het CVO rapporteert niet over een kalenderjaar maar over de periode 1 oktober 30 september). 16
Figuur 4.4. Ontwikkeling van gemiddelde bestedingen per vakantiedag 35 30 25 20 15 10 5 0 2004 2005 2006 2007 2008 Limburg NL gem. Limburg heeft in 2008 wederom de hoogste gemiddelde bestedingen per persoon per dag van alle provincies in Nederland, namelijk 33 (zie figuur 4.5.). Dit bedrag omvat alle uitgaven tijdens de vakantie, dus inclusief de kosten van hun accommodatie, kosten van boodschappen, dagjes uit en alle andere activiteiten die tijdens een vakantie worden ondernomen. Figuur 4.5. Gem. bestedingen per provincie Noord-Holland 28 Friesland 27 Flevoland 27 Groningen 26 Drenthe 23 Overijssel 25 Zuid-Holland 22 Utrecht 19 Gelderland 22 Zeeland 22 Noord-Brabant 22 Limburg 33 17
Het hoge gemiddelde bedrag wordt deels verklaard door de accommodatiekeuze in Limburg. Het aandeel bungalowovernachtingen is nergens zo hoog als in Limburg en bij een verblijf in vakantiewoningen wordt gemiddeld 31 per persoon per vakantiedag uitgegeven. Dit brengt het provinciale gemiddelde al op een hoog niveau. Daarnaast heeft Limburg ook een relatief hoog aantal overnachtingen in hotels. De gemiddelde bestedingen bij een hotelverblijf komen neer op 63 per persoon per vakantiedag. In andere provincies is het aandeel van toeristisch en vast kamperen groter dan in Limburg. Normaal gesproken liggen de bestedingen van dergelijke vakanties lager. Tabel 4.4. Gem. besteding per vakantiedag Limburg (in ) 2004 2005 2006 2007 2008 Noord- en Midden-Limburg 23,7 26,1 23,7 26,7 27,0 Zuid-Limburg 35,5 36,1 37,3 37,8 39,8 Limburg 28,5 30,1 29,3 31,5 32,5 Voor zowel Noord- en Midden-Limburg, Zuid-Limburg en ook Limburg geldt dat de gemiddelde besteding per vakantiedag sinds 2006 een opwaartse trend laat zien. Nederlandse vakantiegangers in Limburg naar doelgroep Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van het aantal vakanties in Limburg zien, uitgesplitst naar doelgroep. Over de afgelopen vijf jaren blijkt de grootste stijger de doelgroep gezinnen met kinderen waarvan het jongste kind jonger is dan zes jaar. Daarnaast hebben de gezinnen met kinderen onder zes jaar en de gezinnen zonder kinderen waarvan het gezinshoofd ouder is dan 55 jaar de afgelopen vijf jaar een positieve ontwikkeling doorgemaakt. Daarentegen zijn de gezinnen zonder kinderen met een gezinshoofd onder de 55 jaar, gezinnen met kinderen waarvan het jongste kind tussen de 6 en 13 jaar oud is en alleenstaanden, minder vakanties in Limburg gaan ondernemen. Figuur 4.5. Ontwikkeling vakanties in Limburg per doelgroep 2004-2008 11 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2004 2005 2006 2007 2008 Alleenstaand Gezinnen zonder kinderen (< 55 jaar) Gezinnen zonder kinderen (55+ jaar) Gezinnen met kinderen <6 jaar Gezinnen met kind(eren), jongste <6 jaar Gezinnen met kind(eren), jongste 6-13 jaar Gezinnen met kind(eren) >13 jaar 11 Indexcijfers, 2004 = 100. 18
5. BINNENLANDSE VAKANTIES IN LIMBURG: PER SECTOR 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de binnenlandse vakanties in Limburg voor de afzonderlijke sectoren nader toegelicht. Zaken die hierbij aan bod komen zijn achtereenvolgens vakantieduur, vakantiespreiding, gebruikte informatiebron en boekingsgedrag, vakantiebestedingen, persoonskenmerken, ondernomen activiteiten, waardering voor de vakantie en regionale verdeling vakanties. In paragraaf 5.2. zal gestart worden met de sector vakantiewoningen. Vervolgens worden in paragraaf 5.3. en 5.4. respectievelijk toeristisch kamperen en hotelvakanties omschreven. In paragraaf 5.5. worden de overige toeristische vakanties in de provincie verder uitgewerkt. Ten slotte volgen in paragraaf 5.6. de vakanties van vaste gasten. 5.2. Vakantiewoningen In 2008 is in Limburg in overeenstemming met de landelijke trend zowel het aantal huisjesterreinen als het aantal slaapplaatsen afgenomen. Limburg heeft 104 huisjesterreinen die in totaal goed zijn voor ruim 31.000 slaapplaatsen. Limburg heeft hiermee het hoogste aantal slaapplaatsen van alle provincies van Nederland, ondanks dat Gelderland het grootste aantal terreinen kent (Bron: CBS). Aantal vakanties in vakantiewoningen In 2008 werden 1.005.000 toeristische vakanties in Limburgse vakantiewoningen doorgebracht. Dit aantal is 6% minder dan vorig jaar. Het aantal korte vakanties in bungalows is toegenomen met 2%. Daarentegen is het aantal lange vakanties afgenomen met 9%. De verhouding korte (circa 40%) en lange vakanties (ongeveer 60%) is in Limburg gelijk aan de landelijke verhouding. Figuur 5.1. Toeristische bungalowvakanties in Limburg naar vakantieduur 1.200.000 1.000.000 800.000 346.000 355.000 411.000 390.000 399.000 600.000 Kort (2-4 dagen) Lang (5+ dagen) 400.000 727.000 614.000 647.000 682.000 605.000 200.000 0 2004 2005 2006 2007 2008 19
Spreiding over het jaar De spreiding van het aantal toeristische vakanties in vakantiewoningen in Limburg vindt gelijkmatig door het jaar plaats. De maanden oktober, februari en juni zijn daarbij piekmaanden. Gebruikte informatiebron en boekingsgedrag Ruim de helft (54%) van alle Nederlanders die een toeristische bungalowvakantie in eigen land ondernemen, zoekt vooraf informatie op. Van alle Nederlanders die in Limburg een bungalowvakantie ondernemen zoekt 53% vooraf informatie op. De meeste mensen winnen rechtstreeks informatie in bij de accommodatieverschaffer. De meest gehanteerde informatiebron hierbij is het internet met 81%. De organisatiegraad voor toeristische bungalowvakanties in Limburg komt er in veel gevallen (75%) op neer dat alleen het verblijf is georganiseerd. Landelijk is in 65% van de vakanties alleen het verblijf geregeld. In Limburg wordt 7% van de toeristische bungalowvakanties op de bonnefooi ondernomen, wat lager is dan het landelijke gemiddelde van 10%. Vakantiebestedingen In Limburg wordt tijdens toeristische bungalowvakanties in totaal bijna 184 miljoen besteed. Dit bedrag omvat alle bestedingen van Nederlanders tijdens hun toeristische bungalowvakantie in Limburg, inclusief de kosten van de vakantiewoning, kosten van boodschappen, dagjes uit en alle andere activiteiten die tijdens de vakantie worden ondernomen. Deze totale bestedingen kunnen worden teruggerekend naar bestedingen per vakantie per persoon per vakantiedag. In Limburg wordt gemiddeld 30,90 per persoon per vakantiedag besteed. Dit bedrag ligt (iets) hoger dan het landelijke gemiddelde van 29,40 per persoon per vakantiedag. Persoonskenmerken Om een goed beeld te kunnen geven van de Nederlander die een bungalowvakantie in Limburg onderneemt, worden in onderstaande tabel een aantal persoonskenmerken nader toegelicht. Gezinnen met kinderen zijn de belangrijkste doelgroep (66%). Tabel 5.1. Persoonskenmerken NL toeristische bungalowgast in Limburg Herkomstprovincie Zuid-Holland (29%) Noord-Brabant (15%) Noord-Holland (11%) Leeftijd 65+ jr 8% 55-64 jr 11% 0-12 jr 25% 45-54 jr 11% 13-17 jr 7% 35-44 jr 16% 25-34 jr 18% 18-24 jr 4% Gezinssamenstelling Gezinnen met kinderen < 6 jaar (24%) Gezinnen met kinderen, jongste 6-13 jaar (18%) Gezinnen met kinderen > 13 jaar (17%) 20
Ondernomen activiteiten Tijdens een toeristische bungalowvakantie in Limburg worden de volgende activiteiten het meeste ondernomen: 1. Zwemmen 73% 2. Uit eten gaan (in restaurant) 70% 3. Tochtjes met de auto 64% 4. Wandelingen maken 63% 5. Funshopping (winkelen voor plezier) 50% 6. Bezoek aan bezienswaardige gebouwen 21% 7. Bezoek aan natuurreservaat, natuurgebied 17% 8. Tochtjes met de fiets 15% 9. Uitgaan (café / discotheek) 13% 10. Pretpark, attractiepark 9% Opvallend is dat zwemmen als activiteit tijdens een bungalowvakantie met 73% van de gasten heel hoog scoort in Limburg ten opzichte van andere vakanties (gemiddeld 28% van de gasten). Dit is waarschijnlijk gelegen in het feit dat veel bungalowparken vergezeld gaan van zwembaden, waardoor mensen eerder zullen gaan zwemmen tijdens hun bungalowverblijf. Waardering voor de vakantie De kwaliteit van de vakantiewoning in Limburg krijgt een gemiddeld cijfer van 7,4 12. Dit cijfer ligt onder het landelijke gemiddelde van 7,6. Echter voor de dienstverlening krijgt Limburg een cijfer van 7,8 waar landelijk het cijfer 7,7 wordt gegeven. Limburg scoort dus goed op de kwaliteit van de dienstverlening zoals de receptie, in winkels en horecagelegenheden. Regionaal Noord- & Midden-Limburg 74% van de overnachtingen in vakantiewoningen Zuid-Limburg 26% van de overnachtingen in vakantiewoningen 5.3. Toeristisch kamperen 13 Limburg had in 2008 ruim 13.500 standplaatsen verdeeld over 171 kampeerterreinen (Bron: CBS). Net als in 2007, neemt Limburg in 2008 een zevende plaats in Nederland in met betrekking tot het aantal kampeerterreinen. Voor wat betreft het aantal standplaatsen en toeristische kampeerovernachtingen neemt Limburg een zesde positie in. Ondanks dat het aantal kampeerterreinen in Limburg in 2008 met 5 is afgenomen, is het aantal standplaatsen wel met 212 gestegen. De gemiddelde omvang van de kampeerterreinen is dus toegenomen. 12 De waardering is in de voorgaande jaren niet als een rapportcijfer uitgedrukt, maar op basis van een 6-puntsschaal. Hierdoor is het niet mogelijk om de waardering van voorgaande jaren met die van 2008 te vergelijken. 13 Inclusief kamperen bij de boer. Dit geldt zowel voor het aanbod (mits het om terreinen gaat met minimaal 20 slaapplaatsen oftewel 4 standplaatsen) als voor de vraag/gebruik. 21