Wie van deze CEO s verdient 5.300.000 te veel? magazine. Eh, zei ik 605? Het komt uit de grond en. Emerging markets. Koning Kabel. www.iex.

A a n d e e l i n a n a l y s e : F o r t i s e n F u g r o IEX magazine jaargang 5 nummer 5 juli/augustus 2008 A E X 4 8 2, 2 6 5 j u n i 2 0 0 8 magazine Eh, zei ik 605? IEX-experts herzien hun prognoses voor 2008 Het komt uit de grond en Alles over beleggen in maïs, rijst en andere gewassen Emerging markets De ultieme gespreide fondsportefeuille Koning Kabel f hoe Sandy Lyons van Draka een niet-cyclisch bedrijf gaat maken jaargang 5 nummer 5 juli/augustus 2008 m 4,95 Wie van deze CE s verdient 5.300.000 te veel? De meest over- en onderbetaalde topmanagers van Nederland www.iex.nl

INHUD 3 38 46 Hun verdiende loon Voor het tweede jaar op rij rekende iex magazine uit wat het verdiende loon is van de Nederlandse topmanagers. Welke topmannen zijn hun salaris dubbel en dwars waard en wie krijgt er veel te veel? iex houdt hierbij rekening met het rendement van het bedrijf in vergelijking met de index en met de omvang en complexiteit van de onderneming. Groeivoer Is de gigantische prijsstijging van gewassen als soja, maïs en rijst een bubbel of staan de grondstoffenprijzen aan de vooravond van een nog grotere rally? 14 16 30 pnieuw 2008 Is het verstandig om nu uw visie op 2008 bij te stellen of de koers van begin van het jaar voort te zetten? A a n d e l e n i n dit nummer Draka: 16 Fugro: 20 Fortis: 22 EVS: 23 arco s maandag De maandag van oud-optiehandelaar arco van den Berg, directeur van internetbroker nlinetrader. We willen ons systeem aantrekkelijk maken voor kleine beleggers. van beleggers 34 Léon Cornelissen Twintigjarige winter 36 Corné van Zeijl Vijf gouden regels 44 Jacques Potuijt De nieuwe algemisten 52 Jerry de Leeuw Jerry in Afrika voor beleggers 12 De wereld volgens iex Producenten en consumenten van vier agrarische grondstoffen 20 Aandeel van de maand Fugro, Fortis en evs Bedrijfsbezoek: Draka Aan het woord is topman Sandy Lyons van Draka. Hij vertelt onder meer over hoe hij zijn bedrijf minder cyclisch gaat maken en over de huidige kabelmarkt. 24 Beleggingsfondsen ost-europa 26 Fonds van de maand Himalayan Fund nv 27 Emerging stockpicks Klukkluk stockpicken 55 iex 40 Alle aandelen uit de iex Index 65 iex Community Portret van eneer de Groot Plus 5 Editorial 6 Snapshots 62 iex Service

EDITRIAL 5 Nieuwe tijden Een goede belegger zou niet gevoelig moeten zijn voor nostalgie. Niemand heeft ooit geld verdiend door terug te kijken op gisteren en al helemaal niet door er naar terug te verlangen. p de beurs verdien je door een visie op de volgende dag, het volgende jaar of het volgende decennium te hebben. Dat klinkt eenvoudig genoeg, maar ga er maar eens aan staan. Want er gebeurt nogal wat in de wereld. Energie- en voedselprijzen bereiken griezelige hoogtes, de economische machtsverhoudingen in de wereld verschuiven zichtbaar en niemand weet precies hoe de kredietluchtbellen in Amerika en delen van Europa gaan leeglopen. De onzekerheden zijn immens. p zich is dat goed, want dat schept kansen. Helaas schept het ook legio bedreigingen. De nostalgiegolf die op het moment dit land overspoelt, heeft alles met die onzekerheid te maken. Waar zijn de tijden gebleven dat bezine nog betaalbaar was, we nog een kans maakten bij het Eurovisie Songfestival, niet hoefden te concurreren met slimme, hoog opgeleide Aziaten, Ajax de wereldcup won en Nederlandse bedrijven per definitie in Nederlandse handen waren? Wel, die tijden zijn voorbij al koester ik de stille hoop dat Ajax ooit nog eens gaat overwinteren in de Champion s League. Het is een nieuwe wereld waar we in leven, maar je moet er bij voorkeur niet bang voor zijn. Bijna alle grote trends waar je de laatste jaren aan kon verdienen, hadden te maken met globalisering, klimaatverandering en energieschaarste. Als je je in die tijd mopperend had verscholen achter de (te lage) dijken en je bestolen had gevoeld bij iedere tankbeurt, had je alle pret gemist. Angst is nu eenmaal een slechte raadgever. Dus als u zich weer eens zorgen maakt over waar het allemaal naartoe gaat met dit land en deze wereld, probeer het dan eens anders te zien. Als Nederlandse belegger behoort u tot de best geïnformeerde en meest kapitaalkrachtige mensen ter wereld. U bent als een van de weinige wereldburgers in staat om direct te profiteren van al die omwentelingen. ogelijkheden genoeg, zoals u kunt lezen in de verhalen over soft commodities (pagina 46) en emerging markets (pagina 27) in dit nummer. Er is geen enkele reden om iedere keer lijdzaam knarsetandend uw tank vol te gooien; met wat slimme aanpassingen in uw portefeuille rijdt u volgende keer breed lachend het bord met nieuwe literprijzen voorbij. Pieter Kort Hoofdredacteur iex

HTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS.SNAP edaillekoorts iex wenst u een prettige sportzomer. aar denk met uw beleggingen alstublieft iets verder vooruit. Bij iex snappen we het maar al te goed hoor, dat veel beleggers deze zomer liever naar sport op televisie kijken dan naar druilerige handelsdagen op hun beeldscherm. De redactiepoule voor het ek is in volle gang en zo rond het verschijnen van dit nummer spelen we zelf de jaarlijkse voetbal-klassieker om de iex Koffiebeker, tussen een team van iex-lezers en iex-columnisten en -medewerkers. Sportzomergevoel aar toch werden zelfs wij de laatste tijd een héél klein beetje moe van de manier waarop banken en fondshuizen massaal op dat sportzomergevoel menen te moeten inspelen. De voetbalmetaforen in de marketinguitingen waren niet van de lucht en de diverse researchafdelingen stuurden in de aanloop naar het ek luchtig, maar bij tijd en wijle ook redelijk onzinnig 6 infotainment rond in de vorm van heuse economische analyses over wie het meest kans maakt op de titel. lympische picks En dan zijn de lympische Spelen nog niet eens begonnen. Die staan al wat langer op het analistenmenu en vooruit dat is niet helemaal onterecht. De Spelen in Beijing worden al geruime tijd beschouwd als een soort verzekering dat China geen rare monetaire of politieke sprongen zal maken in de aanloop er naartoe. En dus als steekhoudend argument om het Chinese scenario van snelle, maar verstandige groei voorlopig te ondersteunen. Daar zit zeker wat in, maar inmiddels zijn die lympische Spelen dicht genoeg genaderd om ons misschien weer eens voorzichtig zorgen te gaan maken over de periode erná. Alleen: wie wil dat? Beleggers zijn net mensen en ze kijken dan ook liever uit naar een feestje, dan naar de mogelijke kater na het feestje. En dus lezen we stiekem toch maar die lijstjes met stockpicks die zo ontzettend moeten gaan profiteren van de lympische Spelen. Veel usual suspects op die lijstjes, zoals General Electric, dat via dochter nbc de tv-rechten heeft, Publicis, dat veel reclameuitingen mag verzorgen, arriott, vanwege alle hotelgasten, en Adidas natuurlijk. Soms treffen we ook heel verrassende lympische aandelen aan. Wat te denken van liftenfabrikant tis onderdeel van het Amerikaanse United Technologies dat 1300(!) liften in Beijing mocht bouwen, of lcd-maker Cree, dat alle lampjes voor het magisch verlichte zwemstadion leverde. f het Engelse bedrijf Aggreko, dat groot is in stroomaggregaten en straks op veertig lympische locaties elektriciteit helpt leveren en ook de openings- en sluitingsceremonie voorziet van een reusachtig aantal megawatts. Jammer, te laat ooie zakelijke succesjes en deze bedrijven zetten zich er zeker mee op de kaart, maar verdien je er als belegger ook geld mee? Het verrassende antwoord is: ja! Toen Dow Jones een 2008 Summer Games Index lanceerde, een aandelenindex bestaande uit 33 officiële partners, sponsors en leveranciers van de lympische Spelen leek dat de zoveelste marketingtruc met rendement 150 1 0 130 120 110 100 90 Dow Jones 200 Summer Games Index Dow Jones Industrials Index AEX index marketing-inhaker, tot we de grafiek eens gingen bekijken. Sinds 1 januari 2007 (zover blikt de index terug) boekte een belegger in deze lympische index doodleuk 24% rendement. In dollars weliswaar, maar de gewone Dow Jones-index maakte in die periode per saldo zelfs verlies. ok de aex-index stond begin juni nog in de min ten opzichte van de startdatum. De ondertussen losgebarste kredietcrisis zal deels verantwoordelijk zijn voor het grote verschil, maar toch zitten er in de lympische Index óók diverse financials, al zijn dat wel veelal Chinese bedrijven. Wat de grafiek wel leert, is dat het lympische effect vroeg optreedt: als u nu nog wilt profiteren, bent u te laat. De komende jaren moet u dus de blik richten op Vancouver (2010), Londen (2012) en de Russische bad- en wintersportplaats Sochi (2014). In en om die laatste plaats wordt al druk gespeculeerd in grond en vastgoed, al laat de Russische regering daar nog altijd het gedrag zien waar de analisten nog steeds van hopen dat China het nu eindelijk heeft afgeleerd: onlangs pikte de overheid rond Sochi grote stukken land in van lokale eigenaren tegen prijzen die ver onder het huidige marktniveau liggen. 0 2 1 07 15 3 07 25 5 07 07 15 10 07 25 12 07 3 0 19 5 0 lie is goedkoop Veel beleggers vragen zich af, of het niet te laat is om in olie te beleggen. U weet het, vier jaar geleden noteerde olie net boven de 30 dollar. Inmiddels staan we 100 dollar hoger. En net toen iedereen begin juni dacht dat het zwarte goud na de piek op 135 dollar bezig was een gezonde correctie in te zetten, knalde de koers op een oliezwarte vrijdag met 11 dollar omhoog naar 138 dollar per vat. De koersdoelen worden bijna dagelijks hoger gezet: 150 dollar is al binnen handbereik en de echte oil bulls voorzien dit jaar nog een spot price van 200 dollar op de koersborden. Wie olie nu te duur vindt om in te stappen, dacht dat waarschijnlijk ook bij 125 dollar. En bij 100 dollar. Bij 80 dollar en vermoedelijk, net als bijna de hele kudde destijds, ook toen de 50 dollar doorbroken werd. Keer op keer weigeren beleggers in te stappen en zien ze de trein aan de horizon vertrekken. atthew Simons, ceo van zakenbank Simmons & Co uit Houston (Texas!), is de grootste oliebull op deze aardbol. Binnen vijf jaar voorspelt hij een olieprijs van 200 tot 500 dollar per vat. Goed, Simmons hanteert een forse bandbreedte, maar you get the picture. Dat wordt: Telewerken (of lopend naar uw werk) Hamsteren (hoeveel vaten passen er in uw schuurtje van 5x7x2,5 meter?) Verhuizen naar Saoedi-Arabië Uw suv zo snel mogelijk verpatsen aan een nieuwe rijkaard uit Rusland Fietsverhuurbedrijfje opstarten Cashen in 2013 met uw turbo long Brent of West Texas Intermediate verbetaalde topman? Kansrijk aandeel Beleggers kunnen zichzelf een goede dienst bewijzen als ze hun portefeuille samenstellen op basis van de topmansalarissen. Bedrijven waarvan de manager heel goed verdiend, hebben het op de beurs aanzienlijk beter gedaan dan ondernemingen waar de ceo met iets minder moet rondkomen. Als de aex op basis van het loon in twee groepen wordt gedeeld, komt het rendement van de aandelen met de hoogst betaalde ceo s sinds ultimo 2006 op -1,14%. Dat was voor een groot deel te danken aan Lakshmi ittal, want Arcelor ittal steeg in die periode met 94%. De twaalf aex-fondsen waarbij de topman genoegen moet nemen met wat minder salaris zagen de beurskoers met gemiddeld 4,97% dalen. Het verschil in de amx is echt enorm. De groep van twaalf ondernemingen met de duurst betaalde managers zagen de beurskoers in anderhalf jaar tijd met 9,99% oplopen. De helft hiervan zag de koers weliswaar dalen, maar dit werd ruim gecompenseerd door de enorme rallies van amg (+150%), Fugro (+52%) en Boskalis (+50%). In dezelfde periode vielen de aandelen met een relatief laag betaalde topman met gemiddeld 23,26% terug. Alleen Vopak wist nog een klein winstje eruit te persen de overige elf moesten terrein inleveren. Strookt het salaris van de topmanagers uit de aex en amx wel met wat ze zouden moeten verdienen op basis van de koersprestaties van hun bedrijf? Hun verdiende loon op pagina 38. Nee, u bent lekker bezig Nederlanders hebben een hoge dunk van hun financieel inzicht, blijkt uit een onderzoek van tns nipo. Liefst 70% van de Nederlanders kwalificeert de eigen kennis van zaken als goed tot zeer goed. Dat ligt fors hoger dan in België (38%) of Duitsland (50%). De feiten die uit hetzelfde onderzoek naar voren komen laten een iets ander beeld zien. Zo denkt 63% van de Nederlanders dat een vastgoedbeleggingsfonds zich bezighoudt met het opkopen, renoveren en met winst verkopen van pandjes met achterstallig onderhoud. En vier op de tien Nederlanders is ervan overtuigd dat je minimaal 5.000 nodig hebt om in een beleggingsfonds te kunnen beleggen. Geen wonder dat slechts 4% van de Nederlanders zou kiezen een bedrag van 50.000 euro in een beleggingsfonds te steken, terwijl 40% kiest voor de spaarrekening. En dat was nog voordat de IJslanders zich op de Nederlandse spaarmarkt stortten. 7

HTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS.SNAP Grafiek van de maand Zwarte zwaan of oeder de Gans? Zwarte zwanen bestonden eeuwenlang niet, simpelweg omdat niemand er ooit een gezien had. Beleggers houden tot op vandaag zelden of nooit rekening met het onvoorspelbare, met dat wat volgens de kansberekeningen Wat zegt u? It s a sad day but we ll get through it, and eigenlijk niet kan gebeuren. De zwarte zwaan. aar wat zien we hier in de grafiek van de s&p 500? ntwaren we hier de contouren van een zwarte zwaan of is het toch een onschuldige oeder de Gans? we may be better off for it The company that is taking us over, or is merging with us, is a first-class company That which doesn t kill you makes you stronger. By now we all must be Hercules We ran into a hurricane There s no anger; there s simply remorse. Snor van de maand RSDB drukt zijn snor John Caris, bestuursvoorzitter bij Roto Smeets De Boer (rsdb) is de nieuwe trotse eigenaar van de felbegeerde Snor van de aand. Hij lijkt erin te slagen de drukker te slijten aan Hombergh/De Pundert. De geruchten over een onbekende bieder doken in maart met hernieuwde kracht op. De biedprijs zou 40 euro zijn, maar na berichtgeving over een boekenonderzoek volgde een radiostilte en zakte de opgeveerde koers weer terug richting de 30 euro. Een maand later, medio april, begon het aandeel rsdb weer aan een snelle klim, die 29 mei een climax kende toen John Caris het witte doek wegtrok, dat het standbeeld van de nbekende Bieder versluierde. Investeringsmaatschappij Homburgh/De Pundert Group (hhbv) bleek onder het doek schuil te gaan. Het indicatieve bod van 40 euro is een waar geschenk voor Caris, die zijn bedrijf daarmee keurig de etalage uit onderhandeld heeft. Een opsteker, want eerder Bear Stearns topman Alan Schwartz op de laatste aandeelhoudersvergadering van de onderneming waar de overname door JP organ definitief werd. blokkeerden aandeelhouders een overname van qwe door rsdb en de winstcijfers (winstdaling van 30% in 2007) waren ook geen reden om de champagnekurken te laten knallen. Heel veel andere heldendaden vallen er voor Caris toch niet te verrichten op het slagveld waarop de drukkerijbusiness zich bevindt. De bedrijfsomzet loopt jaarlijks terug van 619 miljoen in 2003 tot 484 miljoen in 2007 en voor de nettowinst geldt hetzelfde (bijna 17 miljoen in 2004 tot ruim 5 miljoen in 2007). Het verkopen van de toko is zo n beetje het beste dat Caris kon doen, al maakten de bovenstaande cijfers zijn positie aan de onderhandelingstafel er niet beter op; 40 euro is daarom zo n gek bod niet. En bij afnemende orders kan Caris nu in elk geval nog zijn Snor drukken. Dat plezier willen we Caris niet ontnemen, al moest de Jury van de Snor van de aand wel voor een extra spoedoverleg bijeen geroepen worden. Niet eerder hadden we bij de uitreiking van de Snor te maken met een ceo die er zichzelf al eentje aangemeten had. IEX Hypehopper Wilde maar lucratieve rit Het is een wilde rit, maar wel eentje die het nodige extra rendement oplevert. En uiteindelijk gaat het daar om. Welkom aan boord van de iex Hypehopper. We verwachten een turbulente vlucht, houdt u vooral uw veiligheidsriemen om tijdens de vlucht. Beleggen in het voetspoor van de iex Hypehopper is, zoals u met één blik op de grafiek kunt zien, een behoorlijk volatiele zaak. Scherpe stijgingen, heftige dalingen maar per saldo een duidelijk beter rendement dan de wereldindex (msci World). In iets minder dan twee jaar tijd harkte de iex Hypehopper 20% bij elkaar, waar de msci World in euro s 15% aan waarde verloor. Het is overbodig te zeggen dat het risico dat de Hypehopper neemt wat groter is dan dat wat beleggers met een tracker op de wereldindex lopen. De portefeuille wordt regelmatig de inhaalrace is begonnen volgestouwd met turbo s, maar wel altijd gespreid tussen aandelen en softcoms, om niet het hele kapitaal op één mank paard in te zetten. De trades met turbo s op de maïsprijs pakten per saldo prima uit, maar met rijst hebben de Hypehoppers voorlopig een veel minder gelukkige hand. Toch wat rust Datzelfde geldt voor de fikse weging in de warrants van Intereffekt op de Chinese en Indiase markt. De wind blaast de Hypehopper daar vol in het gezicht en het wachten is op betere tijden in het ic-deel van bric. Tegenover die zeperds staan voldoende goed uitgepakte keuzes, zoals de turbo long op bam en certificaten op de Braziliaanse en Egyptische markt. De flinke posities in een oil & gas service-certificaat en een co2-certificaat zorgen vooral voor de nodige rust in de tent. Zelfs de neurotische Hypehoppers hebben daar af en toe behoefte aan. Stemlokaal Dat iex-lezers een tikkeltje contrair zijn, dat wisten we al, maar de uitslag van een poll in het iex Stemlokaal week toch wel behoorlijk af van de uitkomsten van een onderzoek van sns Fundcoach. De hamvraag was: waar wordt de komende tijd het hoogste rendement behaald? Dat onderzoek gaf aan dat beleggers vooral hoge verwachtingen hebben van Azië (exclusief China en India), China en Afrika. Daarna volgen ost-europa en India en de rij wordt gesloten door Latijns-Amerika, Europa en met nauwelijks enige stemmen uiteindelijk Noord-Amerika. De keuze van de iex-lezer is veel meer in balans. pvallend is dat de gevestigde orde (West-Europa en de Verenigde Staten) weliswaar de minste stemmen krijgt, maar niet kansloos onderaan bungelt, met een straatlengte achterstand op de opkomende markten. De andere verrassende conclusie is dat niet Azië, maar Latijns-Amerika met dank aan de robuuste prestaties van de Braziliaanse aandelenmarkt, favoriet zijn. De verschillen zijn klein in het iex Stemlokaal, variërend van 31% tot 20%. En die uitgebalanceerde keuze lijkt in elk geval beter verantwoord dan het alle ballen op Azië en China gehalte van het sns Fundcoachonderzoek. 8 9 130 120 110 100 90 0 70 25 7 07 Hypehopper 2 9 07 S I World 2 11 07 2 1 0 29 3 0 31 5 0 Welke regio levert het mooiste rendement op tot eind 2008? 20% (105) Latijns-Amerika Azië 27% (139) 31% (159) Afrika 22% (115) West Europa en VS

HTS.SNAPSHTS.SNAPSHTS. goeroe@iex.nl Wedstrijdje vermogensbeheer door Frank van Dongen Via goeroe@iex.nl krijg ik vaak vragen over welke vermogensbeheerbenadering het beste is. Het antwoord is niet eenduidig: de ene keer is value goed de andere keer groei en weer een andere keer een mix van beide. Ik geloof niet in spreiding in een portefeuille, maar juist in focus. Ik zie dus ook niets in een spreiding tussen verschillende beheerders. Het idee dat er dan altijd wel een tussen zit die het goed doet, is leuk. Toch geef ik u hier in willekeurige volgorde wat argumenten om niet te spreiden: U bent als u uw geld spreidt over meerdere beheerders voor alle beheerders een kleine klant en dus heeft u hogere transactiekosten. Immers u heeft bij al de beheerders te maken met minimum transactiekosten. De resultaten tussen de diverse beheerders zijn zeer moeilijk te vergelijken of zelfs niet te vergelijken. U moet namelijk ook de genomen risico s meenemen en die risico s zijn voor veel beleggers moeilijk in te schatten. Vaak weet u pas nadat het een keer fout is gegaan hoe groot het risico eigenlijk was. 10 U zou bij alle vermogensbeheerders exact op dezelfde datum moeten beginnen, om een goede vergelijking te kunnen maken. Want op 700 instappen is wat anders dan op 230. ok loopt u het risico dat meerdere beheerders dezelfde aandelen of gecorreleerde aandelen kopen of dezelfde strategie hanteren en dus is er in feite geen spreiding. Vertelt u de beheerders welke strategie ze moeten gebruiken, dan kunt u ze weer niet vergelijken. Het zou kunnen dat u bepaalde strategieën in gedeeltes niet kunt doen door bijvoorbeeld het minimum benodigde bedrag. Er zijn strategieën die voor 100.000 euro niet gedaan kunnen worden, maar wel voor een bedrag van 250.000 euro. Denk hierbij aan bepaalde hedge funds die een minimum instapbedrag hanteren. Ik kan zo nog veel meer praktische zaken noemen. Een belangrijk punt is ook de druk die u de beheerders oplegt om zich te bewijzen en dat is ook niet altijd goed. Veel beheerders zullen onderbewust iets meer risico aangaan in de hoop aan het eind van het jaar meer geld te krijgen. ok is het niet gezegd dat de beheerder die nu een slecht rendement behaald ook volgend jaar weer pech heeft. Wat dat betreft zou u juist bij de slechtste meer geld kunnen inleggen. Beter één En zo zijn er veel meer redenen te bedenken, maar ik hoop dat het nu duidelijk is waarom u niet over te veel beheerders moet zitten. Sterker nog: het is beter één beheerder te hebben. Zo hebben u en de beheerder overzicht over het totaal. Zo voorkomt u dat dingen dubbel of juist niet gebeuren. Het is dus beter één Wat zegt u? beheerder te hebben en hem opdracht te geven tot een aanpak met meerdere strategieën. Ik werk standaard in alle portefeuilles met een multi-strategieënaanpak. aar ongetwijfeld kunnen andere beheerders dat nog veel beter. Ik doe dus liever geen wedstrijdje met andere beheerders en als u dat wel wilt zeg ik: ga dan lekker naar een ander. klik hier... U kunt uw reactie mailen naar goeroe@iex.nl Ik vind het [ ] volslagen belachelijk, onbegrijpelijk, dat de minister-president geen tijd of zin heeft om de directeur van De Nederlandsche bank en de voorzitter van de Raad van Bestuur van abn Amro te ontvangen als het gaat om het voortbestaan van zo n bank. Er is geen enkel ander land waar dat gebeurt. Voormalig BT-hoofdman Ben Verwaayen vindt de discussie over de uitverkoop van Nederland overdreven, maar zelfs hij kan de afzijdigheid van premier Balkenende niet bevatten. (fem Business)

D E WE R E L D V LG E N S I EX 135 128 104,5 Rusland 207 35,5 51 46 Verenigde Staten 37 83,9 57 Frankrijk 280 25,3 4,5 18,8 Japan Pakistan 33,2 182 85 69 exico 17,4 96 Vietnam 131 China India 36 Bangladesh 25,7 11,8 21 Brazilië 37 52,7 35 10,2 Argentinië Consumptie (in miljoen ton) rijst soja tarwe 12 26 54 Indonesië Australië 44,7 Productie (in miljoen ton) 38,3 20 72 18 40 37 137 16 maïs eergranenoverzicht China en de Verenigde Staten zijn veruit de belangrijkste voedselproducenten, is de eerste conclusie uit het overzicht van de grootste producenten en consumenten van vier belangrijke agrarische grondstoffen. Nederland had bijna een plaats verdiend bij de vijf grootste gebruikers van soja, want jaarlijks wordt ruim 11 miljoen ton soja ingevoerd. Veruit het grootste deel daarvan (7 miljoen ton) wordt echter direct verscheept naar andere Europese landen. (Bron: un Food & Agriculture rganization & us Departement of Agriculture.) 13

van open tot close 14 15 arco s maandag ud-optiehandelaar arco van den Berg is directeur van Van der oolen Financial Service, waar internetbroker nlinetrader onder valt. orspronkelijk is dit handelssysteem bedacht voor professionele handelaren, maar inmiddels zijn er ook steeds meer particuliere beleggers die er gebruik van maken. nlinetrader houdt kantoor in Amsterdam, Londen en Parijs en heeft in totaal dertig medewerkers. iex liep een dagje mee met manager arco, die veel vergadert, maar bepaald geen saai werk heeft. 8.30 uur Rondje gracht Elke dag fietst arco van het Centraal Station naar het kantoor van nlinetrader op de Keizersgracht. Hoe laat hij daar aankomt, hangt ervan af of hij de kinderen naar school heeft gebracht (dan is het iets later), maar doorgaans zet hij tussen acht en negen uur zijn fiets in het rek. 10.30 uur Brainstorm Nu de campagne rondom de nieuwe charts van start gaat, overleggen arco en zijn collega Jildert Huitema wekelijks en soms dagelijks met het reclamebureau. Femke Schavemaker en Hanneke van Kempen van Black agic arker schuiven deze morgen aan om de laatste puntjes op de i te zetten. Vandaag moet de printcampagne af zijn, want morgen is er een belangrijke deadline. p een paar aanpassingen na, zijn arco en Jildert tevreden. 13.00 uur Hapje halen arco haalt een broodje bij De Pinguin, een klein winkeltje om de hoek in de Berenstraat. Vandaag is het alleen een krentenbol. De negen straatjes, waar we met nlinetrader dichtbij zitten, bieden veel lunchmogelijkheden. Tijdens de lunch socializet arco met collega s of bezoekt hij een financiële website. door Fleur van Dalsem/fotografie Robert Elsing 9.00 uur Bijblijven Voordat arco op kantoor is, heeft hij Het Financieele Dagblad al uit. p kantoor kijkt hij eerst hoe Amerika is gesloten. Als voormalig optiehandelaar zit dat in zijn systeem. Daarna kijkt hij op forums wat klanten van nlinetrader vinden om vervolgens memo s van het Amerikaanse (Van der oolen) management door te nemen. Vaak ontvangt hij deze rapporten rond een uur of tien s avonds en hij gebruikt de vroege ochtenden om ze door te nemen. Voor half tien is het meestal rustig met telefoon, dus dan heb ik genoeg tijd om ook mijn agenda door te nemen en afspraken voor te bereiden. Een assistent heeft arco niet. In principe doe ik alles zelf. 9.45 uur Grafieken maken arco bekijkt met zijn medewerkers de vorderingen van de nieuwe webtools die de recente koppeling met ChartNet bieden. mdat het systeem tot vorig jaar specifiek een executieplatform voor professionals was (die charten zelf) ontbrak de chartfunctie. Nu we ons systeem ook aantrekkelijker willen maken voor kleinere beleggers, moeten we extra tools toevoegen waar vanaf een scherm mee gewerkt kan worden. Zij willen ook vanaf de boot of het vliegveld snel een beleggingsbeslissing kunnen nemen en een order in het systeem plaatsen. 14.00 uur Ideetjes opdoen aandelijks schrijft arco voor dft.nl een column over beleggen. In het bruine café op de bovenste verdieping van het kantoorpand zet hij een aantal ideeën op een rij. eestal is hij een paar dagen bezig met het formuleren van het artikel in zijn hoofd. De onderwerpen kiest hij zelf en variëren van optiestrategieën tot regelgeving. Als hij achter zijn computer gaat zitten, staat het artikel er binnen twintig minuten. Het communicatiebureau Coebergh leest het verhaal na het moet begrijpelijk zijn voor alle soorten beleggers en daarna levert hij het in. verigens is dit de laatste dag dat het inpandige café open is. Het wordt gesloopt om plaats te maken voor meer kantoorruimte. Roken en borrelen moet iedereen dus nu buiten de deur doen. 17.00 uur Naar Parijs Aan het einde van de dag vertrekt arco naar Parijs voor een tweedaags bezoek aan het Franse kantoor. p het programma staat overleg met collega s, klantenbezoek en onder andere een gesprek met de Franse toezichthouder. eer dan een kleine koffer of tas hoeft arco niet mee te nemen. Hij heeft een tijdje in Parijs gewoond en heeft op de zaak nog genoeg spullen liggen. Alleen slaapt hij nu in een hotel in de buurt en niet meer in het appartement van de zaak.

BEDRIJFSBEZEK EDITRIAL Als we het belang in man Cable Industry vorig jaar verkocht hadden, dan had er geen haan naar gekraaid. Nu zouden aandeelhouders ons verwijten dat we het te vroeg van de hand hadden gedaan. Dit belang is in de laatste achttien maanden namelijk fors meer waard geworden. Sandy Lyons ceo Draka pvallend? 40 miljoen kilometer + het aantal kilometers kabel dat Draka geproduceerd heeft voor de Noord- Amerikaanse markt. 500.000 kilometer het aantal kilometers kabel op de zeebodem die landen en continenten wereldwijd met elkaar verbindt (van alle kabelproducenten bij elkaar). 750 kilometer hoeveelheid kabel in de nieuwe Airbus, het grootste passagiersvliegtuig ter wereld. mzet 2007: 2,8 miljard euro Nettowinst 2007: 93 miljoen euro Beurswaarde (half mei 2008): 842 miljoen euro Aantal medewerkers: 9550 Grootste aandeelhouders: Flint Holding (Fentener van Vlissingen) (47,90%), Fidelity Low Priced Stock Fund (4,55 %), Lucerne Capital anagement (4,27%). door Fleur van Dalsem/fotografie Ruud Binnekamp 16 17

BEDRIJFSbezoek Sandy Lyons Koning Kabel Sandy Lyons over mondige aandeelhouders, het marktklimaat, productieverplaatsing en hoe Draka minder cyclisch wil worden. Lucerne Capital anagement, aandeelhouder van Draka, dringt aan op verkoop van het 35%-belang in het beursgenoteerde man Cable Industry (oci) om het ondergewaardeerde Draka een impuls te geven. Het belang staat voor aanmerkelijk minder in Draka s boeken dan het belang nu op de beurs waard is, zo n 200 miljoen euro. Hoe denkt u hierover? Wij behandelen al onze aandeelhouders hetzelfde. We luisteren en waarderen het als ze actief meedenken. Verkoop van het belang is echter slechts één van de opties om meer waarde te creëren. We zouden bijvoorbeeld ook een meerderheidsbelang kunnen nemen en de cijfers van oci kunnen consolideren. verigens, wij wijzen analisten en aandeelhouders al minimaal een half jaar op de ontwikkeling van oci. Door simpelweg te benadrukken welke waarde dit belang heeft, kan het aandeel Draka dezelfde impuls krijgen. aar we hebben het hier over een groot belang en dito bedrag. Het oci-belang hebben we al elf jaar. Destijds heeft Draka dit gekocht om strategische redenen, namelijk aanwezigheid in het idden-osten. En die strategische positie blijft interessant. Bij verkoop zijn we die kwijt. Aan de andere kant, als we het vorig jaar verkocht hadden, dan zou er geen haan naar hebben gekraaid. Nu zouden aandeelhouders ons verwijten dat we het te vroeg van de hand hadden gedaan. ns belang in oci is namelijk de laatste achttien maanden fors meer waard geworden. En we hebben nog meer joint-ventures en belangen. Daar hoor je aandeelhouders niet over, maar dat komt misschien omdat alleen oci beursgenoteerd is en de waarde daardoor duidelijk zichtbaar is. In 2007 verging het Draka helemaal niet slecht en jullie zijn voorzichtig optimistisch voor 2008. Aan de beurskoers te zien, lijken beleggers anders te geloven. Zien zij iets wat er niet is of doet Draka iets fout? Sinds mijn aantreden (ceo vanaf 1 oktober 2007; red.) is de koers behoorlijk op en neer gegaan, maar daar kan je als topman weinig aan veranderen. Vorig jaar daalden de koersen als gevolg van de huizen- en kredietcrisis sectorbreed. Dat zorgde voor de nodige onrust onder alle beleggers, ook Drakabeleggers, en analisten speculeerden op het niet halen van onze targets voor 2007. mdat we in een zogenoemde gesloten periode zaten, mochten we niet naar buiten brengen dat we juist wel onze doelstellingen zouden halen. Toen dat begin dit jaar wel mocht, herstelde het aandeel. Want in tegenstelling tot wat veel beleggers denken, hebben wij maar een beperkte exposure naar de huizenmarkt. Slechts 15% van onze omzet komt uit huizenbouw en wij zijn vooral actief in Europa en met name in de Benelux. Dat betekent dat we in Spanje, waar er sprake is van oververhitting op de vastgoedmarkt, wel wat tegenwind voelen, maar niet meer dan dat. p andere markten, zoals duurzame energie, waar Draka specialistische kabels voor levert, en bij de vliegtuigindustrie gaat het prima. Wij kijken liever naar de lange termijn. Hoe ziet de markt er dan uit? En wat doen onze peers zoals kabelaars Nexans en General Cable? Hun prestaties vergelijken we met onze eigen resultaten en dan blijkt dat we minimaal vergelijkbaar presteren. In hoeverre hebben jullie last van een neergaande economie? Zelfs bij een afkoelende economie blijven er genoeg klanten kabels bestellen. Ik noemde de sector Duurzame Energie, die stevig doorgroeit, en de vliegtuigindustrie al. Een van onze grootste klanten is Airbus. Wij ontwikkelen en fabriceren hele lichte kabels voor hen. Als je weet dat er in de nieuwe Airbus A380 750 kilometer kabel zit, dan wordt het gewicht van kabels heel belangrijk. Deze nieuwe ontwikkelingen kunnen we bijvoorbeeld ook gaan gebruiken voor de auto-industrie. nder andere vanwege de stijgende brandstofkosten, wordt gewicht op de weg ook steeds belangrijker. Hoe gaat Draka om met de stijgende grondstofprijzen? Wij gebruiken vooral koper en polymeren. De gestegen kosten van deze grondstoffen proberen we te compenseren door onze businessprocessen te verbeteren en groot in te kopen. Als onze kosten teveel stijgen, ja, dan worden we wel gedwongen die door te berekenen aan onze klanten. Wat hierbij helpt, is dat de kosten van de kabel ten opzichte van de kostprijs van het eindproduct beperkt zijn. Klanten zijn daardoor sneller geneigd prijsstijgingen te accepteren. En hoe zit het met overcapaciteit? In de vorige periode van economische neergang had de kabelsector hier grote problemen mee. In een cyclische industrie treden er altijd perioden van overaanbod op. Dat hoort erbij. Tegelijkertijd kan er in een ander kabelsegment, bijvoorbeeld hele specialistische kabels, een tekort optreden. vercapaciteit oplossen is echter lastig. Ik kan me voorstellen dat met de huizencrisis in de Verenigde Staten er sprake is van overcapaciteit van koperkabel voor de huizenbouw. Het is echter veel te kostbaar om deze kabels te verschepen en in Europa te verkopen. Dan kiezen kabelaars er liever voor te wachten totdat de markt herstelt. Dat de concurrentie in zo n geval de prijzen verlaagt, daar ben ik niet zo bang voor. Want een prijzenoorlog, daar zijn we geen van allen bij gebaat. Hoe kan Draka minder cyclisch worden? Door te differentiëren. Wij proberen toegevoegde waarde te leveren door mee te denken met de klant en meer een partner dan leverancier te zijn. Bijvoorbeeld bij Airbus, waar we nauw samenwerken op het gebied van productontwikkeling en bij telecombedrijven die glasvezelkabels voor fibre to the home-toepassingen bij ons afnemen. Voor deze telecombedrijven hebben wij software ontwikkeld waarbij het hele gebied waar de kabel gelegd moet worden in kaart is gebracht. Daarnaast proberen we steeds meer producten zo te ontwikkelen dat ze direct gebruikt kunnen worden. Voor de klant is het installeren het duurst, dus als wij onze klanten op dat gebied kunnen helpen besparen, is dat een plus. We moeten in ieder geval Als je weet dat er in de nieuwe Airbus 750 kilometer kabel zit, dan wordt het gewicht van kabels heel belangrijk. voorkomen dat klanten ons product zien als een commodity. Draka kondigde onlangs aan een fabriek in Spanje te sluiten en te verhuizen naar goedkopere productielocaties in Noord-Afrika en ost-europa. Gaan jullie dat meer doen? De kabelbusiness is een lokale business. Vanwege hoge transportkosten van onze producten en de nauwe samenwerking, zitten wij het liefst zo dicht mogelijk bij de klant. Als klanten verhuizen, dan verhuizen wij in sommige gevallen mee. Dat was de reden voor de sluiting van de betreffende fabriek in Vigo (Spanje). Het is niet zo dat wij bezig zijn om onze fabrieken structureel naar lagelonenlanden te verplaatsen. Het hangt er vooral vanaf waar de klanten naar toe gaan en waar we nieuwe contracten kunnen sluiten. Dat kan ook in Azië zijn, daar zit de groei, maar dan zouden we eerder nieuwe activiteiten opstarten of een bedrijf dat bij ons past overnemen. We houden, zoals dat heet, alle opties open. ver overnames gesproken: waar zit groei voor Draka en hoeveel kunnen jullie eventueel aan overnames besteden? Wij voorzien vooral verdere groei op het gebied van speciaalkabels. We zijn bijvoorbeeld al marktleider voor kabels in windmolens, maar gezien de groei van de duurzameenergiesector, kunnen we naar verwachting nog meer groeien in dit segment. Wat overnames betreft: onze nettoschuld is 550 miljoen euro. Er is ruimte voor overnames, maar geen grote zoals vorig jaar de aankoop van het 49,9%-belang in Comteq van Alcatel- Lucent ter waarde van 209 miljoen euro. Tenminste niet uit eigen middelen. 18 19

AANDEEL VAN DE AAND Fugro Groeibriljant door ichiel Pekelharing/illustraties Nico den Dulk Net op het moment dat beleggers met steeds meer hoogtevrees kijken naar de snel opgelopen beurskoers van Fugro, boort de onderneming een tweede groeifase aan. Fugro heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een van de mooiste groeiparels op het Damrak. De omzet is in de laatste vier jaar ruimschoots verdubbeld en de nettowinst is helemaal geëxplodeerd. Hierdoor staat het aandeel bijna 500% hoger dan begin 2003. ndanks deze rally lijkt de rit van Fugro voorlopig nog niet ten einde. Er breekt zelfs een periode van nieuwe groei aan. Fugro is een echte bodemzoeker. De onderneming verzamelt en verwerkt gegevens over de zeebodem en het aardoppervlak. De olie- en gasindustrie is als veruit de belangrijkste opdrachtgever goed voor driekwart van de omzet, gevolgd door orders Wie van de drie In 2003 werd het startschot gegeven voor een enorme race van de omzet, winst per aandeel (wpa) en koers van Fugro. De koersstijging is echter sneller gegaan dan de ontwikkeling van inkomsten en winst, zodat de waardering inmiddels aanzienlijk hoger ligt dan enkele jaren geleden. Als gekeken wordt naar de verwachte ontwikkeling van omzet en wpa, valt de snelle koersstijging te begrijpen en met een koers-winstverhouding van 15 op basis van de verwachte winst is Fugro niet extreem gewaardeerd. 00 200 000 800 00 00 200 0 omzet wpa koers verwachte omzet verwachte wpa / / 3 / / / / / /2002 / /200 / /2008 neming, werd onderstreept bij de recente vooruitblik op het eerste halfjaar. Grote schrik Topman Klaas Wester verwacht dat de omzet van zijn onderneming tussen begin januari en eind juni op 1 miljard euro uitkomt met een nettowinst van 100 miljoen. Bij veel andere bedrijven waren analisten zich rotgeschrokken, want de voorspelling impliceerde dat de nettowinstmarge terugvalt tot 10% vanaf 10,4% in de eerste helft van 2007. In het geval van Fugro overheerste enthousiasme over het voorspelde groeitempo van 23%. Daar komt bij dat het management in het verleden vaak heel erg voorzichtig was met dit soort prognoses. Bij een soortgelijke trading update vorig jaar voorspelde Wester bijvoorbeeld dat de winst in het eerste halfjaar van 2007 op 70 miljoen euro zou liggen. Uiteindelijk werd dat 85,9 miljoen. En ook de jaarresultaten liggen al drie jaar op rij hoger dan de consensus. Bovendien zijn marges van ondergeschikt belang bij Fugro. Het concern richt zich volledig op het uitbouwen van het marktaandeel. De kosten die voortvloeien uit de aanschaf van nieuwe apparatuur, zetten de marge op korte termijn onder druk. p de lange termijn neemt de marge echter gestaag toe dankzij het stevige groeitempo van de onderneming. Zeebodem De divisie Geoscience Services (31% van de concernomzet) was vorig jaar de grootste aanjager van de groei. De omzet nam vorig jaar met ruim 43% toe en het orderboek groeide met maar liefst 54%. Dat is vooral te danken aan opdrachten van grote oliebedrijven, die willen dat Fugro in kaart brengt wat er onder de zeebodem verborgen zit. Dat doet de onderneming met speciale schepen die driedimensionale beelden kunnen genereren van alles wat onder de oppervlakte zit. In het afgelopen anderhalf jaar zijn twee van dit soort boten in gebruik genomen, wat het totale aantal op zeven brengt. In het traject dat energiebedrijven volgen bij het opsporen van nieuwe olievelden op de bodem van de zee, komen de activiteiten van de divisie Survey vlak na die van Geoscience Services. De snelle groei in het laatstgenoemde segment voorspelt dus veel goeds voor Survey. Deze afdeling draagt 45% bij aan de concerninkomsten en is daarmee de grootste divisie. et meer dan honderd Remotely perated Vehicles (rov; onbemande apparaten die tot wel 3 kilometer onderwaterproefboringen en andere acties verrichten) is Fugro één van de drie grootste spelers op de zeebodem. Dat is vooral te danken aan de overname van Rovtech in 2006, waardoor het aantal rov s groeide van 55 tot 90. vernamegevaar De onderneming heeft zijn Survey-activiteiten in de Golf van exico juist weer verkocht aan het Amerikaanse ceaneering, om te voorkomen dat geconcurreerd zou worden met een bedrijf dat op andere markten klant is van Fugro. In die regio is de markt voor olieboringen op zee al volwassen, zodat de Nederlandse onderneming volop de vruchten plukt van een relatief sterke positie in de snelstgroeiende regio s. Het goede voorteken van een sterke groei bij Geoscience Services en investeringen in de aanschaf van nieuwe rov s betekent dat de omzet van Survey de komende jaren met gemiddeld 15 tot 20% kan toenemen. Daarmee ontpopt de divisie zich dan tot de nieuwe groeimotor van Fugro. Er zijn echter enkele factoren die het mooie groeiplaatje van Fugro flink kunnen verstoren. Het aandeel loopt steeds meer in de pas met de olieprijs (zie het kader: Fugro Fugro vs. lie perationeel heeft Fugro weinig te vrezen van een lagere olieprijs. Volgens effectenhuis Theodoor Gilissen komt de groei in gevaar als de prijs per vat terugvalt tot minder dan 60 dollar, terwijl de vooruitzichten volgens ing pas verslechteren als een vat olie 40 dollar kost. Beleggers kunnen de olieprijs (in dollars) maar beter goed in de gaten houden. De beurskoers van Fugro is hiermee sinds begin 2008 opvallend mooi in de pas gaan lopen. Dit maakt een belegging in het aandeel een stuk oliegevoeliger dan het bedrijfsmodel van Fugro doet vermoeden. / /0 / /0 / 2/0 3/3/0 3/ /0 3/ /0 2/ 2/0 2/3/08 vs. lie). Dat is mooi als een vat olie meer waard wordt, maar bij een dalende prijs vertaalt die hoge correlatie zich ongetwijfeld in een flinke koersdruk ondanks dat het bedrijfsmodel niet onder druk komt te staan bij een lagere olieprijs. Het tweede risico is dat de onderneming een grote overname doet. Eerder dit jaar werd een converteerbare obligatielening omgezet in aandelen en de totale schuld is nu aanzienlijk kleiner dan het operationeel resultaat. Hierdoor is er voldoende financiële ruimte om ten minste 500 miljoen euro op tafel te leggen voor een eventuele aankoop. Daarbij moet vooral gedacht worden aan versterking van de Geoscience-divisie. De markt wordt momenteel aangevoerd door drie ondernemingen (Western Geco, cgs Veritas en pgs) waarvan de seismische vloot dubbel zo groot is. Er woedt momenteel een overnamegolf in de branche en mogelijk kan Fugro daarop inhaken. De Noorse combinatie tgs en Wavefield (beide bedrijven zijn al in een fusie verwikkeld) is potentieel de beste optie om de kloof met de topspelers te dichten. Het overnamebedrag overschrijdt in dat geval ruimschoots de grens van 1 miljard euro, waarmee het veruit de grootste aankoop ooit zou zijn voor Fugro. scan Geophysical is een andere sectorge- van infrastructuurbedrijven en overheden (20%) en mijnbouwconcerns (5%). Grote energiebedrijven geven dit jaar 10 tot 15% meer uit aan de zoektocht naar nieuwe olievelden (in dollars gemeten) en dat is voor Fugro de voornaamste groeimotor. En hoe belangrijk groei is voor de ondernoot waarmee de seismische activiteiten versterkt kunnen worden. Als het tot een transactie komt, is de kans groot dat beleggers in eerste instantie opgeschrikt worden door de naar verwachting hoge overnamesom en de integratierisico s. Beleggers zijn de afgelopen jaren gewend geraakt aan de conservatieve prognoses van Klaas Wester en een robuust groeitempo. Voorlopig verdient Fugro dan ook duidelijk het voordeel van de twijfel, niet in de laatste plaats omdat de onderneming op de drempel staat van een nieuwe groeistuip. De cijfers: Verwachte omzet 2008: 2,17 miljard euro Verwachte wpa: 3,80 euro Verwachte k/w: 14,9 Beurswaarde: 3,9 miljard euro Analisten: 7x kopen, 2x houden, 1x verkopen Gemiddelde koersdoel: 64,92 Laatste 3 koersdoelen: 74,50 euro ing 54,00 euro Goldman Sachs 66,00 euro - sns Securities 20 21 0 0 0 30 0 0 0 0 Fugro lie

AANDEEL VAN DE AAND Fortis Blik op 2010 Het wordt nog even puzzelen voor Jean- Paul Votron om abn Amro goed in te passen binnen Fortis. Fortis heeft samen met Banco Santander en Royal Bank of Scotland de overnamestrijd om abn Amro gewonnen, maar het koersverloop doet vermoeden dat de onderneming juist één van de grote verliezers is. Toch kan Jean- Paul Votron beleggers een mooie kluif voorhouden. In 2010 komen de totale synergievoordelen als het goed is op maar liefst 1,3 miljard euro. Fortis moet een hele serie horden nemen voordat over twee jaar de balans kan worden opgemaakt. Tot die tijd is het afwachten hoe soepel elke hindernis genomen wordt. et name het opbouwen van kernkapitaal is daarbij van belang en het huidige beeld wordt nog verder vertroebeld doordat het eigenlijke horden lopen nog moet beginnen. Voordat de werkelijke integratie van start kan gaan, moet Fortis eerst voldaan hebben aan de voorwaarden van de Europese Commissie voor het afstoten van verschillende bedrijfsonderdelen in Nederland. De deadline daarvoor ligt in oktober en door vertragingen zijn de nagestreefde synergievoordelen voor 2009 al teruggeschroefd. In het laatste kwartaal van dit jaar valt dus het startschot en tot er echt duidelijkheid komt over de voortgang, blijft de koers een speelbal van geruchten, eventuele kapitaalversterkingen en het beursklimaat. Kernkapitaal Hoeveel krediet een bank kan verstrekken, hangt af van het kernkapitaal dat bestaat uit onder meer aandelenvermogen en reserves. Het kernkapitaal wordt vaak uitgedrukt als Uit het spoor van de aex Fortis is sinds begin 2006 steeds verder uit het spoor geraakt van de aex. In eerste instantie was dat een gevolg van de hoge overnameprijs die betaald is voor abn Amro (24 miljard euro). Vervolgens maakten beleggers zich zorgen over het kernkapitaal van de verzekeraar. Dat wordt weer voor een groot deel bepaald door het beursklimaat, zodat de koers van Fortis extra hard onderuit ging elke keer als de aex daalde. 20 0 00 0 80 0 0 22 AE Fortis 0 2 / 2/0 2/3/0 2 /3/0 2/8/0 / 0/0 20/ 2/0 /3/08 / /08 kern-tier 1 ratio, die volgens de toezichthouder minimaal 4% moet bedragen. Door de aankoop van een deel van abn Amro is de kapitaalpositie van Fortis flink verzwakt. In het eerste kwartaal kwam daar nog een daling van 1,2 miljard euro bovenop, als gevolg van het slechte beursklimaat waardoor veel beleggingen van Fortis minder waard werden. Hierdoor kwam de kern-tier 1 ratio in april op 5,3%, wat redelijk dicht in de buurt komt van de minimumgrens. Sindsdien zijn de beurskoersen weer aangetrokken en is het kernkapitaal versterkt, bijvoorbeeld door de uitgifte van een perpetuele achtergestelde lening van 625 miljoen euro waarover 8% rente betaald wordt. De kern-tier 1 ratio is in ieder geval één van de eerste dingen waar beleggers bij de publicatie van de halfjaarcijfers op 4 augustus op moeten letten. Waarschijnlijk kan Fortis redelijk dicht in de buurt komen van de eigen doelstelling van 6%, zodat de verzekeraar iets meer lucht De cijfers: Verwachte omzet: 23,7 miljard euro Verwachte wpa: 1,93 euro Verwachte k/w: 8,0 Beurswaarde: 36,3 miljard euro Analisten: 4x kopen, 2x houden, 5x verkopen Gemiddelde koersdoel: 18,67 euro Laatste 3 koersdoelen: 17,22 euro jp organ 17,75 euro Petercam 24,00 euro kbc Securities krijgt. Voorlopig moeten aandeelhouders afwachten hoe het integratieproces vordert. p dat vlak heeft Fortis wel volop ervaring. Het bedrijf is in 1990 ontstaan door het samensmelten van het Nederlandse amev en vsb met de Belgische verzekeraar ag, waarna nog een hele reeks aankopen volgde. ptimisten kunnen zich vastklampen aan het koersverloop na de grote overnames. Zowel in de twaalf maanden na de aankoop van Generale Bank in 1998 als de acquisitie van Stad Rotterdam in 2000 deed de koers het beter dan de aex (respectievelijk +22% vs. +6,3% en -16,1% vs. -28,6%). EVS lympische droom Het Belgische evs profiteert van de opmars van hdtv in de aanloop naar het ek en de lympische Spelen. De naam evs klinkt weinig beleggers bekend in de oren. Het Belgische bedrijf maakt hardware en software om digitale videoopnames rechtstreeks op een harde schijf op te slaan. De onderneming is met een marktaandeel van 85% de dominante speler voor buitenopnames. p de tien keer zo grote markt voor studio-opnames heeft evs met een aandeel van 30% meer ruimte om te groeien. Aan het mooie groeitraject van het bedrijf is eind vorig jaar een eind gekomen als gevolg van vrees voor het effect van de afzwakkende economie en ook de cijfers over het eerste kwartaal konden niet inspireren. et de lympische Spelen in aantocht lijkt de tijd echter rijp voor een flink herstel.de huidige sportzomer kan evs een enorme impuls geven die een veel langer effect heeft dan op het eerste gezicht verwacht zou worden. De cijfers: Verwachte omzet: 861,2 miljoen euro Verwachte wpa: 3,60 euro Verwachte k/w: 20,7 Beurswaarde: 111,0 miljoen euro Analistenroulette Wie moeite heeft om de huidige situatie bij Fortis te doorgronden, bevindt zich in goed en vooral ook een groot gezelschap. Het is niet makkelijk om een aandeel te vinden waarvoor de verwachtingen zo enorm uiteenlopen. De meest pessimistische schatting voor de winst per aandeel komt op 1,68 euro, terwijl de grootste optimist nog 2,53 euro als prognose heeft staan. Koersdoelen en adviezen lopen ook al dwars door elkaar heen. kbc Securities plakte bijvoorbeeld enkele weken geleden nog een koersdoel van 20 euro op Fortis en koppelde daar een verkoopadvies aanvast. Inmiddels is 24 euro de richtprijs en het advies is buy. Société Générale is het meest uitgesproken in het pessimisme met een verkoopadvies en een koersdoel van 12,60 euro, terwijl Rabo Securities het zonnigst tegen Fortis aankijkt met een richtprijs van 26,00 euro. Vertrouwen winnen De komende tijd staat voor evs in het teken van het terugwinnen van vertrouwen. Na de publicatie van de eerstekwartaalcijfers ging er ruim 10% van de koers af. De omzet nam aanzienlijk minder snel toe dan analisten hadden verwacht, wat voor een groot deel het gevolg was van een order die was uitgesteld van maart tot april. De tegenvaller wakkerde de angst aan dat het bedrijf slacht- offer werd van de afzwakkende economie. Voorlopig ziet het echter naar uit dat de opkomst van hdtv voor evs veel belangrijker is dan de economische groei. Recente cijfers van winkelketens Best Buy en Wal-art en elektronicaproducent Philips wijzen uit dat de verkoop van hd-toestellen gestaag groeit. Aangezien evs indirect van deze trend profiteert, geldt voor de onderneming een lager groeitempo. aar met een geschatte winstgroei van circa 15%, zonder schulden en een kaspositie van dik 30 miljoen euro is het aandeel ook na de lympische Spelen een uitstekende plaats om te schuilen in het huidige economische klimaat. Groeisprookje Dankzij de dominante positie op een snelgroeiende nichemarkt is de koers van evs tussen 2003 en eind vorig jaar ruimschoots vertwintigvoudigd. De laatste maanden lijkt het groeisprookje voorbij te zijn als gevolg van een afzwakkende economie, waardoor de vrees wordt aangewakkerd dat de vraag naar de producten van evs stagneert. Een mooie sportzomer kan uitwijzen dat er toch een nieuw hoofdstuk aan het groeisprookje toegevoegd kan worden. 0 80 0 0 0 0 30 20 0 0 /03 /03 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /08 23

beleggingsfondsen Tweedeling in ost-europa Wat is er aan de hand in ost-europa? De ontwikkelingen op de beurzen dit jaar laten zien dat de regio door beleggers niet (meer) simpelweg als één homogene regio gezien mag worden. Er is, onder het geweld van de Amerikaanse kredietcrisis, een duidelijke scheiding aangebracht tussen kaf en koren. door Peter van Kleef Dat er onder de mondiale kredietcrisis sprake is van een groeivertraging in Centraal- en ost-europa, mag nauwelijks enige verbazing wekken. aar macrocijfers laten zien dat de schade in een aantal landen behoorlijk meevalt. Niet verwonderlijk zijn de beurzen in die landen redelijk tot zelfs goed blijven liggen. In andere landen, met Turkije voorop, is de schade nauwelijks te overzien. De cijfers van msci Barra spreken boekdelen (zie tabel). et name de grote Centraal-Europese landen als Roemenië, Polen, Tsjechië en Hongarije hebben de verliezen beperkt tot onder de 10%. Dat is vergelijkbaar met de toonaangevende Westerse beurzen en daarmee een 24 teken van kracht. Normaal gesproken dalen deze beurzen in woelige beurstijden harder dan West-Europese indices. Precies wat nu gebeurt met tal van andere beurzen in de regio. In voormalig Joegoslavië verliezen de beurzen van Kroatië en Slovenië meer dan 20% en een stukje verderop sluit Turkije de rij met -36%. Gaat het zo slecht in de achtertuin van Europa? De economische groei lag in 2007 op gemiddeld 6,5% (tegen 2,2% in de Verenigde Staten). En hoewel de groei wat afzwakt, liggen de cijfers van 2008 boven de verwachtingen. Inflatie is wel in de meeste landen over het dieptepunt heen en begint voorzichtig de kop op te steken, ook in de grote landen die als eersten bij de Europese Unie aansloten (4% in Polen en Slowakije, bijna 7% in Tsjechië en Hongarije) en die de turbulentie het beste hebben doorstaan. Het vertrouwen onder zowel ondernemers als consumenten lijkt in deze landen dan ook nog onaangetast. Dat houdt bedrijfsinvesteringen en consumentenuitgaven op een hoog peil en daardoor kunnen deze landen de wereldwijde tegenwind goed het hoofd bieden. En dat terwijl een slordige 80% van de handel in de Centraal-Europese landen met de eurozone wordt gevoerd, een gebied dat ook kampt met groeivertraging, oplopende inflatie en afnemend vertrouwen. Het zijn vooral de landen met een grote afhankelijkheid van Westerse kapitaalinstroom die het zwaar te verduren hebben gekregen (Turkije en de Baltische Staten), waarbij Turkije nog eens de nodige politieke problemen kent en daardoor extra hard is afgestraft. Specifieke benadering De vraag is hoe beleggingsfondsen zich in dit geweld hebben gehouden. Spreiden is altijd het motto en ost-europa wordt door de meeste spelers als één gebied bespeeld. Daarbij is in de regel de grootste weging weggelegd voor Rusland en Turkije omdat het de grootste en meest liquide aandelenbeurzen zijn. Waar Turkije de rode lantaarn draagt, prijkt Rusland weer fier in de top. De algemene ost-europa fondsen worden daarmee heen en weer geslingerd tussen Russische hoop en Turkse vrees. De rendementen van deze fondsen liggen sinds 1 januari grosso modo tussen de -5% en -10%. De beleggingsfondsen die meer specifiek op bepaalde landen insteken, laten heel andere rendementen zien. Bovenaan het rendementslijstje prijkt het Tsjechië-Slowakije Fonds van iddle Europe Investments (mei), dat als enige fonds een positief rendement laat zien (+5,99%). nderaan staan uiteraard de talloze Turkije-Fondsen, lijdzaam wachtend op betere tijden én het andere tweelandenfonds van mei, het Roemenië-Bulgarije Fonds (-31%). ok het East Capital Balkan Fund (-27%) dat met name in het voormalig Joegoslavië en Roemenië belegt, heeft het zwaar. De rendementen tonen de tweedeling die er plaatsvindt tussen de eerste generatie ost- Europese landen die aansluiting zochten bij het Westen en de tweede generatie, waar de kredietcrisis veel harder heeft kunnen toeslaan. De vraag is welke conclusie beleggers daaraan moeten verbinden. Het lijkt voor de hand liggend Centraal-Europa een wat lager risicoprofiel aan te meten dan het meest oostelijke gedeelte. De kredietstorm is er beter opgevangen. p de lange termijn liggen er mogelijk wel meer rendementskansen in landen als Turkije, Bulgarije en de kleinere Balkan-staatjes. aar zoals elk groeisprookje gaat dat de komende tien, twintig jaar gepaard met hoge volatiliteit en veel grote boze wolven in het bos. Gokken op één of twee landen kan rendabel zijn, zoals het Tsjechië-Slowakije Fonds van mei nu bewijst. Het zusterfonds Roemenië-Bulgarije Fonds toont meteen de risico s van die strategie. Risico en smaak Is de tweedeling van dit moment reden om de blik te verleggen naar het beter presterende deel van ost-europa, bijvoorbeeld door een landentracker of een tweelandenfonds? In een gespreide portefeuille is zeker ruimte voor zo n gok, maar als u geen wildgroei aan fondsen in uw portefeuille wilt, is het verstandiger toch voor één of twee fondsen te kiezen die samen de hele regio dekken. Wedden op één paard kan de hoofdprijs opleveren, maar u kunt zelf wel verzinnen dat het goed fout kan zijn, om welke onbenullige reden dan ook. Beleggers die in het groeisprookje van Turkije geloven, kunnen daarover meepraten. nvoorziene wendingen zijn in opkomende markten schering en inslag en het hogere potentiële rendement dat u de regio zeker kunt toedichten, gaat nu eenmaal niet zonder een hoger risico. In een gespreide portefeuille mag een exposure naar Europa s vruchtbare achtertuin echter niet ontbreken. Voor welke landen u daarbij kiest, is vooral een kwestie van risicobereidheid en smaak. Datzelfde geldt voor de keus tussen fondsen van huizen die dicht bij de msci Emerging markets Index blijven (abn Amro, Delta Lloyd, ing et cetera) of de fondsen met een vrijere geest (mei of East Capital bijvoorbeeld). In de huidige markt hebben beleggers de neiging om fundamentals te vergeten en regio s te verlaten om andere dan puur fundamentele of rationele redenen. De enorme afstraffing van Turkije en de Balkan-landen zorgen voor beleggers met een lange adem voor een prachtig goedkoop instapmomentje. Het enige nadeel is dat er in de toekomst ongetwijfeld nog meer van zulke ideale koopmomenten komen. Rendementen in euro s per 30 mei 2008 op basis van de nationale msci-indices: Tsjechië +0,68% Kazakstan -0,47% Rusland -1,23% Roemenië -8,39% Polen -9,78% Hongarije -10,63% Kroatië -20,54% ekraïne -21,26% Estland -22,22% Slovenië -25,01% Bulgarije -26,10% Turkije -36,64% Tsjechië-Slowakije Fonds Fondsbeheerder: Peter Winkelman Aantal aandelen: 29 Weging top-10: 75% Rendement: 5,99% ytd, 25,20% drie jaar geannualiseerd (peildatum 30-5-2008) Grootste belangen: Erste bank, cez, Slovnaft, vub en stroj Delta Lloyd Donau Fonds Fondsbeheerder: Gillian Wu Aantal aandelen: 58 Weging top-10: 52% Rendement: -11,15% ytd, 26,17% drie jaar geannualiseerd (peildatum 30-5-2008) Grootste belangen: Gazprom, Sberbank, Norilsk Nikel, obile Telesystems en Lukoil 25

EDITRIAL Fonds van de maand door Peter van Kleef Himalayan Fund NV Diepe dalen, hoge toppen Himalayan Fund nv is het eerste buitenlandse beleggingsfonds dat direct in de Indiase aandelenmarkt mocht beleggen (anno 1990). Het fonds heeft een notering op Euronext Amsterdam. 121% rendement in de afgelopen twee jaar, ondanks een dramatische start van 2008. Het Himalayan Fund nv kenmerkt zich hoe kan het ook anders met zo n naam? door ijzingwekkend hoge toppen en heel diepe dalen. Vorig jaar verdubbelde het fonds bijna in waarde, dit jaar staat er -23% achter de naam. aar sinds fondsbeheerder Ian c- Evatt in juni 2006 het beheer in eigen handen nam, hebben beleggers in het fonds een rendement van 121% in euro s mogen 26 Sectorweging 21,3% lie en gas 13,0% Financials 10,7% Technologie 10,6% etalen 10,4% Telecom 9,2% Kapitaalgoederen 8,5% Elektriciteit 5,4% Transport 10,9% verig Grootste belangen 13,6% Reliance Industries 8,5% Tata Power 7,0% Bharti 6,4% Jindal S&P 6,1% HDFC 5,2% BHEL 4,9% Infosys 4,5% NGC 4,0% Larsen & Toubro 3,4% Jain Irrigation bijschrijven. De Nifty 50 haalde in dezelfde periode (ook in euro s) 91% rendement. Die outperformance heeft het fonds vooral te danken aan de uitgesproken keuzes die de beheerder maakt. De portefeuille is zeer geconcentreerd met slechts 26 aandelen en daarbij schuwt cevatt het toebedelen van forse wegingen ook niet. India wordt vaak afgeschilderd als de zwakste schakel binnen de vier bric-landen, vanwege het gebrek aan olie en andere grondstoffen. p school leerden we vroeger dat het met India nooit iets zou worden, omdat het land geen bodemschatten had. India is nu bezig die geschiedenis te herschrijven. Fondsbeheerder Ian cevatt ff- en onshore De fondsbeheerder doelt daarbij vooral op de ontwikkelingen op oliegebied. India timmert daar met zowel offshore als onshore oliewinning nadrukkelijk aan de weg. In tegenstelling tot Westerse oliemaatschappijen zijn de olieraffinagebedrijven wel in staat goede marges te behalen met de dikkere olie die gewonnen wordt. c Evatt: De Indiase raffinage industrie behoort op dat punt tot de wereldtop. En de infrastructuur, traditiegetrouw de bottleneck van de Indiase economie, komt ook in een stroomversnelling. In het elfde vijfjarenplan dat in april 2008 van start ging, wordt een enorme inhaalslag gemaakt. et name op het gebied van elektriciteit wordt de achterstand die in het vorige vijfjarenplan is opgelopen, weggewerkt. Tot 2013 wil India 80.000 megawatt extra genereren. Reliance India is niet toevallig met een weging van 13% de belangrijkste stockpick van cevatt. Dat neemt niet weg dat India dit jaar zware tijden doormaakt. De kredietcrisis eist haar tol en India betaalt die. Het land is een stevige underperformer wereldwijd en ook Himalayan nv kan zich niet aan die trend onttrekken. Aardig jong Volgens cevatt is een wereldwijd herstel van het vertrouwen en sentiment nodig om India weer op de been te helpen. Zodra dat gebeurt, zal het land een beter rendement laten zien dan andere (Aziatische) landen. India heeft de schaalgrootte, het momentum en de liquiditeit om uit te blinken als het vertrouwen aantrekt. En een veel langere beursgeschiedenis dan China, waardoor er een veel betere mentaliteit heerst. p politiek gebied (verkiezingen in 2009) én op economisch gebied (9% economische groei) staan de signalen op groen. ndanks dat de olie-exploratie en olie- en gasserviceindustrie volgens cevatt dé sector van India van dit moment is, werkt de hoge olieprijs nu nog tegen het land. De sector is nog relatief jong en heeft de tijd nodig om de vruchten van haar pionierswerk te kunnen plukken. Himalayan Fund nv heeft ondanks dat nog af te leggen traject wel dik 20% van de portefeuille in die sector gestoken. Voor beleggers met een wat langere horizon en het nodige incasseringsvermogen is een belegging in India zeker te overwegen. Binnen het aanbod is het eigenzinnige Himalayan Fund een aanrader. p korte termijn houdt het inflatiespook (olie, voedsel, basismaterialen) nog huis in India. Veel beleggers blijven het liefst dicht bij huis. Ten onrechte natuurlijk want beleggen in exotische oorden is niet alleen minstens zo rendabel, het is net zo makkelijk en kost u nauwelijks een muisklik extra. U kunt bovendien makkelijk parasiteren op de kennis van de beste beleggingsfondsbeheerders wereldwijd. Exotisch beleggen kan, zelfs als u het eenvoudig wilt houden. Stel, u bent het met de beleggende goegemeente eens en verwacht het meeste rendement de komende jaren te behalen in opkomende markten waar dan ook ter wereld. Het eenvoudigste wat u dan kunt doen is het kopen van een beleggingsfonds dat in opkomende markten belegt. U vertrouwt dan blind op de kennis en vakmanschap van de fondsbeheerder en u hebt keus genoeg. Van Robeco Emerging arkets tot Skagen Kon-tiki. Het ene fonds heeft een nog indrukwekkender verleden dan het andere. aar misschien kunt u niet kiezen, of stelt u liever uw eigen mandje met exoten samen. ok dat kan eenvoudig. Consensusaandelen We legden de opkomende markten-fondsen van abn Amro, Black Rock, Carmignac, Dexia, Fortis, ing, Invesco, agellan, Robeco en Skagen naast elkaar om te kijken tot welke stockpicks de consensus van deze fondsbeheerders leidt. Het levert aardige cijfers en inzichten op en daarmee kunt u zelf uw ideale opkomende markten-aandelenportefeuille samenstellen en leren van de regio- of sectorspreiding die de topbeleggers daarbij hanteren. Weinig verrassend is dat de fondsbeheerders vooral voor de grote namen kiezen, maar wel voor een geografisch lekker gespreid mandje. Emerging markets Klukkluk stockpicken p lange termijn wordt het onderlinge rendement tussen beleggingsfondsen gemaakt door de staart van de portefeuille Verschillende accenten Alleen het Franse fonds agellan zoekt het in relatief onbekende aandelen als Souza Group, mtn Group en aroc Telecom. De rest van de fondsbeheerders kiest voor het kerngedeelte van hun portefeuille voor erkende zwaargewichten als Gazprom, Petrobras, cvrd en Impala Platinum. De accenten verschillen onderling natuurlijk wel. agellan en Skagen Kon-tiki blijken veel minder enthousiast over Azië dan de andere acht fondsen en zetten meer in op Latijns-Amerika. ok op individueel aandelenniveau verschillen de smaken. Waar Fortis Emerging arkets 8,67% inruimt voor Gazprom, vinden ze bij Dexia 1,04% wel genoeg. Spreid-sluit U kiest net als Klukkluk ( mij liever tien vogels in de hand, dan de lucht van één ) liever de consensus van tien dan de uitgesproken mening van één fondsbeheerder? Een mandje met emerging stockpicks laat zich dan makkelijk samenstellen. et minder dan tien aandelen, hebt u wereldwijde spreiding en bovendien spreiding over de (wereldwijd) belangrijkste sectoren: Energie, Grondstoffen en Telecom. Let wel, op lange termijn wordt het onderlinge rendement tussen beleggingsfondsen gemaakt door de staart van de portefeuille. Dat is die hele lange rits met aandelen die een kleine weging mee krijgen en in dit overzicht niet genoemd worden. Uiteindelijk bepalen zij voor een fors deel het rendement. aar goed, we zouden het simpel houden. et de in de tabel hiernaast genoemde stockpicks doet u het nooit heel veel slechter dan de fondsen. Bovendien bespaart u op de beheerkosten. door Peter van Kleef 3,85% 3,74% 1,96% 1,67% 1,62% 1,30% 1,12% 1,07% 9/10 8/10 8/10 7/10 7/10 7/10 6/10 6/10 6/10 25,10% 23,04% 23,86% 9,69% 7,32% 20,91% 20,90% 16,50% 11,76% 7,56% Posities >1% Petrobras (BRA) Gazprom (RUS) Vale do Rio Doce (BRA) China obile (CHI) America obile (EX) Tenaris (ARG) Bharti Airtel (IND) Impala Platinum (ZAF) eeste overlap Petrobras Gazprom Impala Platinum America obile China obile Tenaris Bharti Airtel China Construction Bank Vale do Rio Doce Regiospreiding Latijns Amerika Azië 4 tijgers* Azië ex-4 tijgers* ost-europa idden-osten/afrika * Taiwan, Singapore, Hongkong, Zuid-Korea Sectorspreiding Industriële materialen Financiële dienstverlening Energie Telecom Consumentengoederen 27

EDITRIAL Fonds van de maand door Peter van Kleef Himalayan Fund NV Diepe dalen, hoge toppen Himalayan Fund nv is het eerste buitenlandse beleggingsfonds dat direct in de Indiase aandelenmarkt mocht beleggen (anno 1990). Het fonds heeft een notering op Euronext Amsterdam. 121% rendement in de afgelopen twee jaar, ondanks een dramatische start van 2008. Het Himalayan Fund nv kenmerkt zich hoe kan het ook anders met zo n naam? door ijzingwekkend hoge toppen en heel diepe dalen. Vorig jaar verdubbelde het fonds bijna in waarde, dit jaar staat er -23% achter de naam. aar sinds fondsbeheerder Ian c- Evatt in juni 2006 het beheer in eigen handen nam, hebben beleggers in het fonds een rendement van 121% in euro s mogen 26 Sectorweging 21,3% lie en gas 13,0% Financials 10,7% Technologie 10,6% etalen 10,4% Telecom 9,2% Kapitaalgoederen 8,5% Elektriciteit 5,4% Transport 10,9% verig Grootste belangen 13,6% Reliance Industries 8,5% Tata Power 7,0% Bharti 6,4% Jindal S&P 6,1% HDFC 5,2% BHEL 4,9% Infosys 4,5% NGC 4,0% Larsen & Toubro 3,4% Jain Irrigation bijschrijven. De Nifty 50 haalde in dezelfde periode (ook in euro s) 91% rendement. Die outperformance heeft het fonds vooral te danken aan de uitgesproken keuzes die de beheerder maakt. De portefeuille is zeer geconcentreerd met slechts 26 aandelen en daarbij schuwt cevatt het toebedelen van forse wegingen ook niet. India wordt vaak afgeschilderd als de zwakste schakel binnen de vier bric-landen, vanwege het gebrek aan olie en andere grondstoffen. p school leerden we vroeger dat het met India nooit iets zou worden, omdat het land geen bodemschatten had. India is nu bezig die geschiedenis te herschrijven. Fondsbeheerder Ian cevatt ff- en onshore De fondsbeheerder doelt daarbij vooral op de ontwikkelingen op oliegebied. India timmert daar met zowel offshore als onshore oliewinning nadrukkelijk aan de weg. In tegenstelling tot Westerse oliemaatschappijen zijn de olieraffinagebedrijven wel in staat goede marges te behalen met de dikkere olie die gewonnen wordt. c Evatt: De Indiase raffinage industrie behoort op dat punt tot de wereldtop. En de infrastructuur, traditiegetrouw de bottleneck van de Indiase economie, komt ook in een stroomversnelling. In het elfde vijfjarenplan dat in april 2008 van start ging, wordt een enorme inhaalslag gemaakt. et name op het gebied van elektriciteit wordt de achterstand die in het vorige vijfjarenplan is opgelopen, weggewerkt. Tot 2013 wil India 80.000 megawatt extra genereren. Reliance India is niet toevallig met een weging van 13% de belangrijkste stockpick van cevatt. Dat neemt niet weg dat India dit jaar zware tijden doormaakt. De kredietcrisis eist haar tol en India betaalt die. Het land is een stevige underperformer wereldwijd en ook Himalayan nv kan zich niet aan die trend onttrekken. Aardig jong Volgens cevatt is een wereldwijd herstel van het vertrouwen en sentiment nodig om India weer op de been te helpen. Zodra dat gebeurt, zal het land een beter rendement laten zien dan andere (Aziatische) landen. India heeft de schaalgrootte, het momentum en de liquiditeit om uit te blinken als het vertrouwen aantrekt. En een veel langere beursgeschiedenis dan China, waardoor er een veel betere mentaliteit heerst. p politiek gebied (verkiezingen in 2009) én op economisch gebied (9% economische groei) staan de signalen op groen. ndanks dat de olie-exploratie en olie- en gasserviceindustrie volgens cevatt dé sector van India van dit moment is, werkt de hoge olieprijs nu nog tegen het land. De sector is nog relatief jong en heeft de tijd nodig om de vruchten van haar pionierswerk te kunnen plukken. Himalayan Fund nv heeft ondanks dat nog af te leggen traject wel dik 20% van de portefeuille in die sector gestoken. Voor beleggers met een wat langere horizon en het nodige incasseringsvermogen is een belegging in India zeker te overwegen. Binnen het aanbod is het eigenzinnige Himalayan Fund een aanrader. p korte termijn houdt het inflatiespook (olie, voedsel, basismaterialen) nog huis in India. Veel beleggers blijven het liefst dicht bij huis. Ten onrechte natuurlijk want beleggen in exotische oorden is niet alleen minstens zo rendabel, het is net zo makkelijk en kost u nauwelijks een muisklik extra. U kunt bovendien makkelijk parasiteren op de kennis van de beste beleggingsfondsbeheerders wereldwijd. Exotisch beleggen kan, zelfs als u het eenvoudig wilt houden. Stel, u bent het met de beleggende goegemeente eens en verwacht het meeste rendement de komende jaren te behalen in opkomende markten waar dan ook ter wereld. Het eenvoudigste wat u dan kunt doen is het kopen van een beleggingsfonds dat in opkomende markten belegt. U vertrouwt dan blind op de kennis en vakmanschap van de fondsbeheerder en u hebt keus genoeg. Van Robeco Emerging arkets tot Skagen Kon-tiki. Het ene fonds heeft een nog indrukwekkender verleden dan het andere. aar misschien kunt u niet kiezen, of stelt u liever uw eigen mandje met exoten samen. ok dat kan eenvoudig. Consensusaandelen We legden de opkomende markten-fondsen van abn Amro, Black Rock, Carmignac, Dexia, Fortis, ing, Invesco, agellan, Robeco en Skagen naast elkaar om te kijken tot welke stockpicks de consensus van deze fondsbeheerders leidt. Het levert aardige cijfers en inzichten op en daarmee kunt u zelf uw ideale opkomende markten-aandelenportefeuille samenstellen en leren van de regio- of sectorspreiding die de topbeleggers daarbij hanteren. Weinig verrassend is dat de fondsbeheerders vooral voor de grote namen kiezen, maar wel voor een geografisch lekker gespreid mandje. Emerging markets Klukkluk stockpicken p lange termijn wordt het onderlinge rendement tussen beleggingsfondsen gemaakt door de staart van de portefeuille Verschillende accenten Alleen het Franse fonds agellan zoekt het in relatief onbekende aandelen als Souza Group, mtn Group en aroc Telecom. De rest van de fondsbeheerders kiest voor het kerngedeelte van hun portefeuille voor erkende zwaargewichten als Gazprom, Petrobras, cvrd en Impala Platinum. De accenten verschillen onderling natuurlijk wel. agellan en Skagen Kon-tiki blijken veel minder enthousiast over Azië dan de andere acht fondsen en zetten meer in op Latijns-Amerika. ok op individueel aandelenniveau verschillen de smaken. Waar Fortis Emerging arkets 8,67% inruimt voor Gazprom, vinden ze bij Dexia 1,04% wel genoeg. Spreid-sluit U kiest net als Klukkluk ( mij liever tien vogels in de hand, dan de lucht van één ) liever de consensus van tien dan de uitgesproken mening van één fondsbeheerder? Een mandje met emerging stockpicks laat zich dan makkelijk samenstellen. et minder dan tien aandelen, hebt u wereldwijde spreiding en bovendien spreiding over de (wereldwijd) belangrijkste sectoren: Energie, Grondstoffen en Telecom. Let wel, op lange termijn wordt het onderlinge rendement tussen beleggingsfondsen gemaakt door de staart van de portefeuille. Dat is die hele lange rits met aandelen die een kleine weging mee krijgen en in dit overzicht niet genoemd worden. Uiteindelijk bepalen zij voor een fors deel het rendement. aar goed, we zouden het simpel houden. et de in de tabel hiernaast genoemde stockpicks doet u het nooit heel veel slechter dan de fondsen. Bovendien bespaart u op de beheerkosten. door Peter van Kleef 3,85% 3,74% 1,96% 1,67% 1,62% 1,30% 1,12% 1,07% 9/10 8/10 8/10 7/10 7/10 7/10 6/10 6/10 6/10 25,10% 23,04% 23,86% 9,69% 7,32% 20,91% 20,90% 16,50% 11,76% 7,56% Posities >1% Petrobras (BRA) Gazprom (RUS) Vale do Rio Doce (BRA) China obile (CHI) America obile (EX) Tenaris (ARG) Bharti Airtel (IND) Impala Platinum (ZAF) eeste overlap Petrobras Gazprom Impala Platinum America obile China obile Tenaris Bharti Airtel China Construction Bank Vale do Rio Doce Regiospreiding Latijns Amerika Azië 4 tijgers* Azië ex-4 tijgers* ost-europa idden-osten/afrika * Taiwan, Singapore, Hongkong, Zuid-Korea Sectorspreiding Industriële materialen Financiële dienstverlening Energie Telecom Consumentengoederen 27

beleggingsregels door Corné van Zeijl Vijf gouden regels Bij het nemen van een beleggingsbeslissing moet u uw emoties uitschakelen en objectief naar het bedrijf en de topman kijken. Dat is best lastig. Ik geef u mijn vijf belangrijkste regels. world online: it s probably overpriced Corné van Zeijl is senior portfolio manager bij s n s Asset anagement waar hij verantwoordelijk is voor de Nederlandse aandelenportefeuilles. Van Zeijl beheert het s n s Nederland Aandelen Fonds. 36 Er zijn heel veel beleggingsregels. Ik zou er zo vijftig kunnen opnoemen, maar neem maar eens vijftig regels op een constante manier mee in een beleggingsbeslissing? Dat is voor een gewoon mens denk ik niet te doen. Ik heb voor u uit het hele scala van regels dé vijf gouden beleggingsregels geselecteerd. Als u deze goed en consequent uitvoert, dan staat dat bijna garant voor uitstekende rendementen. 1. Kijk naar het management Kijk naar het managent en denk eens na. Zou ik deze mensen mijn geld toevertrouwen? Want als aandeelhouder is dat wat u doet. U vertrouwt hen uw geld toe. Gebruiken ze uw vermogen goed? Zijn ze betrouwbaar? Hebben ze mensenkennis? Zijn ze gedreven? Probeer deze heren (want er zit slechts één dame tussen alle ceo s van de aex-bedrijven) dus eens te zien en probeer er een objectief oordeel over te vormen. m een beeld te vormen over de topmanagers geef ik u twee simpele regels waar ervaren beursrotten opletten: Een tweede (jonge) vrouw kan duiden op het slecht kunnen verdragen van kritiek. Dus als de ceo zijn vrouw in de steek laat voor een lief jong ding, dan moet er bij u een waarschuwingslampje gaan knipperen. De beste manier om achter dit soort informatie te komen is de Quote te lezen. Een ander alarm gaat af als topmanagers opeens allerlei politieke dingen gaan doen. Zoals bijvoorbeeld Peter Bakker die een regeringscommissie voorzat die het nieuwe ontslagrecht moest onderzoeken. Wellicht waren hier in zijn geval wel andere redenen voor omdat tnt een van de grootste ontslagrondes in haar bestaan moest aankondigen. aar op zich zijn dit soort signalen een duidelijk teken aan de wand. Kijk eens in het jaarverslag wat de bestuursvoorzitter allemaal nog meer doet. Sommigen hebben zo n lange lijst met nevenfuncties dat je je af kunt vragen of ze nog wel tijd hebben om een bedrijf te leiden. In deze categorie hoort ook of je ze in Stan Huijgens ziet, of bij filmpremières. Het is allemaal leuk en ik gun het iedereen van harte, maar het geeft aan dat de man meer met zichzelf bezig is dan met het bedrijf. et steeds meer buitenlandse topmanagers binnen het Nederlandse bedrijfsleven treedt dit effect steeds minder op. evrouw ckinstry van Wolters Kluwer zal niet gauw bij een feestelijke opening van een filmpremière zijn. Deze regel gaat overigens volgens mij ook op voor politici. Het zijn altijd dezelfde personen die je vrolijk op feestjes en partijtjes ziet. aar het politieke effectiviteit is natuurlijk veel minder makkelijk te meten dan bedrijfsmatige effectiviteit. Deze laatste staat namelijk iedere dag op de koersborden. 2. Plas niet tegen de wind in Deze oude wijsheid is op meerdere vlakken te gebruiken, maar ook beleggers doen er goed aan deze les in praktijk te brengen. In beleggers termen gaat de wetmatigheid als volgt, kill your losses and let your profits run. Als de winsten en de koersen stijgen, gaat deze ontwikkeling meestal nog even door. De werking van dit fenomeen heeft met psychologie te maken. Bij een verlies moet een belegger bekennen dat hij (of zij) fout heeft gezeten. Psychologen hebben onderzocht dat verlies twee maal zoveel pijn doet als dat winst leuk is. Een verlies nemen, betekent dat je erkent fout gezeten te hebben. Dat erkennen is een vernedering voor je ego en daarom proberen beleg- gers verlies zoveel mogelijk te vermijden. p zich is daar natuurlijk niets mis mee, maar daardoor wordt de blik van beleggers op het bedrijf en de toekomst ervan vertroebeld. Vaak wordt de informatie naar de positieve kant geïnterpreteerd. Beleggers negeren slechte informatie en leggen een vergrootglas op positieve berichten. Dat verklaart ook waarom beleggers veel te vroeg winst nemen. Als je winst neemt is dat een schouderklopje voor je zelf. En dat is juist weer goed voor je ego. Probeer deze emoties zoveel mogelijk te mijden. Ik weet uit ervaring dat het moeilijk is, maar het is beter voor uw rendement. 3. Vermijd ipo s Weet u waar de letters ipo voor staan? Nee niet voor Initial Price ffering, maar voor It s Probably verpriced. Natuurlijk vertelt uw bank het succes van Google of icrosoft. aar tegenover Google of icrosoft staan tien keer zoveel World nline s of kpnqwest s. De lijst met ipo s waar u verdrietig van wordt is heel lang. verigens is er één dag dat u deze aandelen wel moet hebben en dat is de eerste dag. De eerste beursdag van Wold nline was de enige dag dat de koers wel omhoog bewoog. 4. Waan u een Zeeuws meisje Betaal nooit teveel. Ik kijk altijd naar vier maatstaven, dividendrendement, ev/ebitda (of in gewone mensentaal totale bedrijfswaarde ten opzichte van het bedrijfsresultaat), koers-winstverhouding, winsten minus koersen. et deze laatste ratio bekijkt u simpelweg de aanpassing van de winsten over het afgelopen jaar en dat vergelijkt u met de koersontwikkeling. Als de koersen harder gestegen zijn dan de winsten is dat ongunstig en vice versa. Let u bij het dividendrendement overigens wel op dat u de verwachte dividenden neemt. Als u gewoon het getal uit de krant neemt, ziet u alleen maar wat de aandeelhouders van vorig jaar hebben ontvangen. Een aardige indicatie, maar niet meer dan dat. Bovendien heb ik een klein onderzoekje gedaan en het historische dividend rendement blijkt geen goede rendementsindicator. Anders gaat u nu Engelse huizenbouwers kopen met een dividendrendement van 20%. Dat lijkt een leuk cijfer, maar die winsten en dus dividenden gaan gegarandeerd naar beneden. E A A A A E C V EC A Als een topman zijn vrouw in de steek laat voor een lief jong ding, dan moet er bij u een alarmbel gaan rinkelen 5. Bedwing uw emoties Niet voor niets zei Benjamin Graham, Warren Buffett s leermeester: het grootste probleem van een belegger en zelfs zijn grootste vijand is hij waarschijnlijk zelf. Naast de eerder genoemde ego-bescherming zijn er nog veel andere emoties die uw beleggingsbeslissingen beïnvloeden. m te voorkomen dat mijn emoties de overhand krijgen in mijn beleggingsbeslissingen gebruik ik mijn columns om zo objectief mogelijk te onderbouwen waarom ik iets doe. U kunt dat ook doen door bijvoorbeeld op www.beloggen.nl een soort dagboek bij te houden. Dat werkt erg louterend en leerzaam. En misbruik de computer als psycholoog. Ik heb alle dingen die ik belangrijk vind, waaronder een aantal van de bovengenoemde factoren, in de computer gezet. Zodoende kan ik een soort robot-corné maken en kijken of ik echt zo on-emotioneel handel als ik zelf denk. Dan blijkt dat ook ik slechts mens ben. Gelukkig corrigeert de robot-corné mij. Source: DATASTREA 37

obligaties Nordic Talk ing Is de kredietcrisis over? Torgeir Höien heeft geen idee, maar out of the woods zijn we nog niet. Veel gevaarlijker vindt de beheerder van obligatiefonds Skagen Tellus de snel oplopende inflatie en het gebrek aan een adequaat monetair antwoord daarop. Daarom belegt hij alleen maar in echte inflatiebestrijders. Hoe de Fed opereert vind ik erg verontrustend. door Pieter Kort De meest sexy sector zal het nooit worden, maar toch herbergt de obligatiewereld opzienbarend veel interessante beleggers die vaak een scherpere kijk op de wereld hebben dan veel van hun aandelenevenknieën. Joop Bresser, de voormalig rentegoeroe van Delta Lloyd is er zo één, net als Torgeir Höien. Die laatste is een goedlachse Noor, die vijf jaar lang in het bestuur van de Noorse Centrale Bank zat, alvorens hij aanmonsterde bij fondsenhuis Skagen om daar de vastrentende beleggingen voor zijn rekening te nemen. Zijn Skagen Tellus is geen doorsnee obligatiefonds dat zich tevreden stelt met het gangbare rendement op staatsobligaties, maar Höien heeft zich ten doel gesteld om wereldwijd op zoek te gaan naar extra rendement. En dat betekent dus ook dat hij risico s neemt. In zijn portefeuille wemelt het van de semi-emerging markets-exotica als Turkse ecb-leningen en IJslandse, Hongaarse en exicaanse staatsleningen. Het heeft alles te maken met het basisprin- 26 cipe van waaruit de Noor zijn obligatieportefeuille opbouwt: convergentie. De belangrijkste twee hoekstenen in mijn selectie zijn de convergentie van economische regio s en de samensmelten van prijsniveau s. nder invloed van de globalisering trekt dat naar elkaar toe. Daarom liggen de kansen om waarde toe te voegen veelal buiten de eurozone. Dat betekent wel dat ik meer risico aanga dan een standaard euroobligfatiefonds. Höiens aanpak is opvallend rigide. Allereerst beleg ik alleen in landen die inflatiedoelen hanteren. Dat beperkt het universum meteen aanzienlijk, want dat zijn er zo n vijfentwintig op de wereld. In de Europese Unie is dat inflatietarget heel specifiek, op 2,0%. In Amerika hebben ze het officieel niet, al wordt er de facto wel op een zeker inflatieniveau gestuurd. Dus er moet een duidelijke inflatietarget zijn en een onafhankelijke centrale bank. Dan weet je dat er in principe een grens zit aan de langetermijninflatie en een grens aan de langetermijn-yields. Dan heb je de grootste angst voor obligatiebeleggers in ieder geval ondervangen: als de inflatie extreem snel oploopt kun je overnight je rendement kwijt zijn. aar goed, een inflatiedoel stellen kan iedereen, het moet ook een geloofwaardig doel zijn. Als centraal bankier was Höien ooit zelf mede-verantwoordelijk voor het invoeren van inflatiedoelen in Noorwegen. Het is niet voor niets een van zijn stokpaardjes. Ik breng veel tijd door met het analyseren van centrale banken en hun beleid. Ik praat ook veel met ze. Is de monetaire politiek geloofwaardig? Voel ik me comfortabel om in die obligaties te investeren? Neem een land als Zuid-Afrika. Daar ben ik uit. Ze hebben er wel een inflatietarget, maar de huidige president laat merken een andere monetaire koers te willen varen. Hij wil de munt niet laten oplopen, dus daar ben ik niet zo positief over. aar het is niet zo dat arme landen geen geloofwaardige inflatietargets kunnen hanteren. In Brazilië hanteren ze een inflatiedoel van 4,5%. Dat klinkt als veel, maar de ontzet- 27

obligaties Er is geen enkele reden waarom je in sommige delen van de wereld, gecorrigeerd voor inflatie en risico, meer rendement zou krijgen dan elders tende inflatieproblemen die ze hadden zijn nu wel onder controle. nder andere door een heel alert beleid van de centrale bank. Ze morrelen niet aan de valuta. In Argentinië hebben ze die targets niet en dat is dus ook te merken. Dat land is een totale basket case, ik heb het niet meer op de radar staan. Na het beoordelen van de targets en de monetaire betrouwbaarheid stelt Höien het beleggingspotentieel vast. Hij hanteert er een simpele formule voor. Ik kijk naar het effectieve rendement van de obligaties, daar trek ik de inflatie van af en ik trek er een lokale risicopremie van af. Als je dan nog steeds een redelijk hoog rendement overhoudt, is dat een teken dat de obligatie ondergewaardeerd is. Werkelijk, zo simpel? Ja, dat heeft nu alles te maken met die vrije stroom van kapitaal. Er is geen enkele reden waarom je in sommige delen van de wereld, gecorrigeerd voor inflatie en risico, meer rendement zou krijgen dan elders. We hebben het over een wereldwijde economie. Dus kijk ik simpelweg: waar zijn de rendementen te hoog? Als voorbeeld tovert Höien een grafiek tevoorschijn met de prijsniveaus in Slowakije door de jaren heen. Kijk, in 1999 lagen de prijzen nog op 35% van die in de Europese Unie. Nu zitten ze op 60%. Ze hebben dus flink ingehaald, maar het aardige is dat de inflatie er laag is gebleven. Dat betekent dus dat de valuta in die tijd flink is opgewaardeerd. Dat zijn voor ons hele interessante situaties; het geeft ook aan hoe belangrijk die inflatietargets zijn. Als het prijsniveau laag is en er is een inflatietarget, dan zou prijsconvergentie in principe moeten betekenen dat de valuta gaat oplopen. Daarom hebben we de afgelopen jaren geïnvesteerd in landen als Polen, Slowakije en Hongarije. Dat hij daarbij het risico loopt dat de centrale bank alsnog de macht over het stuur verliest neemt Höien voor lief. Het overkwam hem onlangs in IJsland. Daar raakte de economie zodanig oververhit dat de inflatie harder omhoog spoot dan menig geiser. ef, nou. De centrale bank in Reykjavik heeft dat compleet verkeerd aangepakt. Dat is geen belegging waar ik achteraf trots op ben. U zit helemaal niet in dollarobligaties. Staat de dollar niet zo laag dat uw mechanisme van prijsconvergentie voor kansen kan gaan zorgen? Dat de dollar laag staat kan betekenen dat de dollar gaat stijgen, maar ook dat de inflatie gaat oplopen. Dat laatste is een groot risico. Ik vind de Fed niet sterk opereren. Zoals ze nu massaal slecht schuldpapier opkopen in ruil voor staatsobligaties. De Verenigde Staten is bezig om ouderwetse industriepolitiek te voeren. Dat gebeurde al toen Chrysler werd gered en wat er met Bear Stearns gebeurde is al helemaal zonder precedent. Ik vind het erg verontrustend. Het ondermijnt de geloofwaardigheid van de Fed. U bent meer van de lijn Trichet, als ik het goed begrijp. Jaaa, ik ben een fan van Trichet. Iedereen zegt over de Fransen dat ze zich zo graag bemoeien met het monetaire beleid, maar in feite hebben ze juist een traditie van hele sterke, onafhankelijke centrale bankiers. f de kredietcrisis nu over, bijna over of nog lang niet over is, kan ook Höien niet zeggen, maar met zijn langetermijnblik op de globaliserende wereld is hij ook vele malen bezorgder over die andere monetaire breinbreker: de snel oplopende voedsel- en energieprijzen. Kijk naar de grote economische regio s, de verwachting is dat de inflatie daar snel gaat oplopen. et een zwak monetair beleid kan dat dramatische gevolgen hebben op de lange termijn. Dat argument houdt hem voorlopig aan de zijlijn in Amerika, maar ook in erkende groeimarkten als China, India en Rusland. Die landen zijn nog niet goed geïntegreerd in de mondiale kapitaalmarkt en het monetaire beleid is er zwak. De inflatie in Rusland is 13,5%. Ik denk er niet aan om roebelobligaties te kopen op het moment. Lage latten Landen met inflatiedoelen Land Target Eurozone 2,0% Groot-Brittannië 2,0% Verenigde Staten 2,0% IJsland 2,5% exico 3,0% Zuid-Afrika 4,5% Tsjechië 3,0% Slowakije 2,0% Polen 2,5% Brazilië 4,5% Turkije 4,0% (Bron: Skagen) Verschil moet er (niet) zijn bligatierendement, gecorrigeerd voor inflatie en landenrisico Turkije 9,4% IJsland 6,9% Brazilië 6,4% Nieuw-Zeeland 4,4% exico 4,2% Hongarije 4,1% Australië 3,9% Eurozone 2,2% Verenigde Staten 1,7% (Bron: Skagen) 28

Emerging markets EDITRIAL door Peter van Kleef Klukkluk stockpicken 3,85% 3,74% 1,96% 1,67% 1,62% 1,30% 1,12% 1,07% 9/10 8/10 8/10 7/10 7/10 7/10 6/10 6/10 6/10 25,10% 23,04% 23,86% 9,69% 7,32% 20,91% 20,90% 16,50% 11,76% 7,56% Posities >1% Petrobras (BRA) Gazprom (RUS) Vale do Rio Doce (BRA) China obile (CHI) America obile (EX) Tenaris (ARG) Bharti Airtel (IND) Impala Platinum (ZAF) eeste overlap Petrobras Gazprom Impala Platinum America obile China obile Tenaris Bharti Airtel China Construction Bank Vale do Rio Doce Regiospreiding Latijns Amerika Azië 4 tijgers* Azië ex-4 tijgers* ost-europa idden-osten/afrika * Taiwan, Singapore, Hongkong, Zuid-Korea Sectorspreiding Industriële materialen Financiële dienstverlening Energie Telecom Consumentengoederen Veel beleggers blijven het liefst dicht bij huis. Ten onrechte natuurlijk want beleggen in exotische oorden is niet alleen minstens zo rendabel, het is net zo makkelijk en kost u nauwelijks een muisklik extra. U kunt bovendien makkelijk parasiteren op de kennis van de beste beleggingsfondsbeheerders wereldwijd. Exotisch beleggen kan, zelfs als u het eenvoudig wilt houden. Stel, u bent het met de beleggende goegemeente eens en verwacht het meeste rendement de komende jaren te behalen in opkomende markten waar dan ook ter wereld. Het eenvoudigste wat u dan kunt doen is het kopen van een beleggingsfonds dat in opkomende markten belegt. U vertrouwt dan blind op de kennis en vakmanschap van de fondsbeheerder en u hebt keus genoeg. Van Robeco Emerging arkets tot Skagen Kon-tiki. Het ene fonds heeft een nog indrukwekkender verleden dan het andere. aar misschien kunt u niet kiezen, of stelt u liever uw eigen mandje met exoten samen. ok dat kan eenvoudig. Consensus-aandelen We legden de opkomende markten-fondsen van abn Amro, Black Rock, Carmignac, Dexia, Fortis, ing, Invesco, agellan, Robeco en Skagen naast elkaar om te kijken tot welke stockpicks de consensus van deze fondsbeheerders leidt. Het levert aardige cijfers en inzichten op en daarmee kunt u zelf uw ideale opkomende markten-aandelenportefeuille samenstellen en leren van de regio- of sectorspreiding die de topbeleggers daarbij hanteren. Weinig verrassend is dat de fondsbeheerders vooral voor de grote namen kiezen, maar wel voor een geografisch lekker gespreid mandje. p lange termijn wordt het onderlinge rendement tussen beleggingsfondsen gemaakt door de staart van de portefeuille Verschillende accenten Alleen het Franse fonds agellan zoekt het in relatief onbekende stocks als Souza Group, mtn Group en aroc Telecom. De rest van de fondsbeheerders kiest voor het kerngedeelte van hun portefeuille voor erkende zwaargewichten als Gazprom, Petrobras, cvrd en Impala Platinum. De accenten verschillen onderling natuurlijk wel. agellan en Skagen Kon-tiki blijken veel minder enthousiast over Azië dan de andere acht fondsen en zetten meer in op Latijns-Amerika. ok op individueel aandelenniveau verschillen de smaken. Waar Fortis Emerging arkets 8,67% inruimt voor Gazprom, vinden ze bij Dexia 1,04% wel genoeg. Spreid-sluit U kiest net als Klukkluk ( mij liever tien vogels in de hand, dan de lucht van één ) liever de consensus van tien dan de uitgesproken mening van één fondsbeheerder. Een mandje met emerging stockpicks laat zich dan makkelijk samenstellen. et minder dan tien aandelen, hebt u wereldwijde spreiding en bovendien spreiding over de (wereldwijd) belangrijkste sectoren: Energie, Grondstoffen en Telecom. Let wel, op lange termijn wordt het onderlinge rendement tussen beleggingsfondsen gemaakt door de staart van de portefeuille. Dat is die hele lange rits met aandelen die een kleine weging mee krijgen en in dit overzicht niet genoemd worden. Uiteindelijk bepalen zij voor een fors deel het rendement. aar goed, we zouden het simpel houden. et de hiernaast genoemde stockpicks doet u het nooit heel veel slechter dan de fondsen. Bovendien bespaart u op de beheerkosten. 27

Vooruitblik pnieuw 2008 Het beursjaar 2008 is tot nu toe heel wat anders verlopen dan menig analist en belegger had verwacht. iex magazine geeft de deskundigen die eind 2007 hun voorspellingen gaven nu de kans om bij te sturen. 30 Redactie iex: nog comfortabel Niets is zo eenvoudig als terugblikken, maar nu staan we voor de vervelende hindernis dat het jaar nog zes maanden te gaan heeft. Wat nu als we het aan het eind van het jaar toch bij het rechte eind bleken te hebben en dat na een half jaar verkeerd verbeterd hebben? Dat is dubbel zo pijnlijk als er gewoon naast zitten. Bij veel van onze veronderstellingen voelen wij ons nog comfortabel. De goudprijs zou iets hoger het jaar uit kunnen gaan, 880 à 900 dollar, maar terug naar de 1000? Wij denken van niet. nze verwachting over olie moeten wij wel bijstellen: 99 dollar per vat is Léon Cornelissen: verder herstel Wel, de aex heeft een wat ander patroon laten zien dan verwacht. et een neutrale weging gingen wij het jaar in. p 417 zijn wij begonnen aandelen te overwegen. Vanaf de huidige niveaus verwacht ik per saldo een verder herstel. De afgegeven eindejaarsverwachting is ambitieus, maar ik laat hem maar even staan. Wat de individuele tips betreft houd ik vast aan de kooptips Ahold, rdina en sns Reaal. De verkooptips Corio en Telegraaf vervang ik echter door straks een prijs in de achteruitkijkspiegel. Als we dan nog auto rijden tenminste. Wij zien het somber in en stellen onze schatting bij naar 150 dollar. De aex laten we op 540 staan als eindejaarsstand. Dat is nog zo n 50 punten van nu en dat moet lukken. Na de zomer zijn beleggers de kredietcrisis hopelijk allang weer vergeten. In de rijtjes toppers en floppers ruilen wij respectievelijk cé in voor amg en Hunter Douglas voor Wolters Kluwer. Het Canadese zonnepaneelsprookje Timminco is nog niet voorbij is en meerderheiderheidsaandeelhouder amg blijft daarvan profiteren. Hunter Douglas verdwijnt omdat het bod een bodem onder de koers legt. Aegon en cé. Afrika, Brazilië (fantastisch: 30% in euro s in een dalende markt) en Turkije (tot dusver zwaar teleurstellend) blijven favoriet. Erg comfortabel voel ik mij bij mijn prognose dat de dollar op 1,55 tegen de euro uitbodemt? De scherpe olieprijsstijging bij een afkoelende wereldeconomie is de verrassing van 2008 wat mij betreft, we zullen wel wat hoger uitkomen dan geraamd. Nu treedt wel even een adempauze in. Goud verliest aan glans wanneer de dollar aansterkt. arcel Tak: zo gek nog niet Het klinkt natuurlijk mooi van iex om de columnisten de gelegenheid te geven de eerder afgegeven voorspellingen voor 2008 aan te passen. aar ik zie toch sadistische neigingen van de redactie. Dat geldt zeker als het om mijn prognoses gaat. Als ik mijn geraamde goudprijs, olieprijs en de eindstand van de aex zie, doet het pijn aan mijn ogen. Gelukkig is er een witte raaf in de vorm van het fors afgestrafte Tom Tom. Bij nadere bestudering is de voorspelde trend van de aex misschien toch ook niet zo beroerd. De daling aan het Cees Smit: zoals januari gaat Ik had de olieprijs op 75 dollar staan en ondanks dat die nu op bijna het dubbele staat, houd ik dat niveau vast. Ik denk dat de wal het schip gaat keren en de economische teruggang gaat zorgen voor minder vraag en dus uiteindelijk een lagere olieprijs. Door de speculanten in de markt kan het hard gaan. Iedereen die heel negatief is op aandelen en dat koppelt aan een scenario van hoge goudprijzen wil ik waarschuwen dat dit geen automatisme hoeft te zijn. Na de crash van 1929 verplichte de overheid iedereen zijn goud in te leveren. Het was zelfs verboden om goud te bezitten. In dit extreme scenario is goud dus niet echt het product om je in zeer ernstige problemen te beschermen. Ik had Aegon ing en Besi als toppers, achteraf gezien had ik beter Koninklijke lie in dit rijtje kunnen opnemen. aar ik houd het rijtje als hedge tegen mijn lage aex-stand want als die niet omlaag duikt maar herstelt, dan zijn dit juist de aandelen die hard omhoog kunnen gaan. ocht dit rijtje totaal verkeerd zijn, dan zeg ik dat het mij vooral ging om de aex en de rest bijzaak was. verigens waren de floppers een schot in de roos en die verander ik dan ook niet. begin van het jaar, vervolgens een herstel, daarna een nieuwe daling en tot slot een forse stijging, dat kan nog zeker uitkomen. Het geven van een prognose houdt een zeker risico in, maar het tussentijds wijzigen van een voorspelling is mij iets te gemakkelijk en bovendien nog gevaarlijk ook. Aan het eind van het jaar zit ik dan wellicht dubbel verkeerd. ijn conclusie: ik houd vast aan mijn prognose en zie in ieder geval de financials nog een flinke sprong voorwaarts maken. Toen ik rond de 410 in mijn aex-grafiek begong te tekenen, had ik een heel helder moment. Achteraf gezien was dat niveau voor de aex briljant. aar voor het geval iemand denkt dat ik het echt weet ik had de olieprijs op 75 dollar, maar dat is dan wel weer een eindejaarsstand. Terug naar de aex, ik zag in mei 2008 een herstel in mijn grafiek. ok dat is gebeurd hoewel in mijn grafiek liep het herstel tot ver boven de 500. Dit hebben we gelukkig nog niet gezien. Gelukkig omdat ik zoveel optimisme met de huidige wijsheid niet kan verklaren. Ik verander dus niks aan de aex. Zeker niet omdat het gezegde is: zoals januari gaat, gaat het jaar. Kijkend naar de geschiedenis is het eigenlijk heel normaal dat een beurs na een periode van veel overnames een periode ingaat van een correctie, of een consolidatie voor meerdere jaren. De plek om te beleggen blijft Europa, juist omdat China níét de plek was. Alleen de commodities moeten in de tweede helft van het jaar nog een duik maken anders zit ik daar lelijk mis. 31