Handboek Ruimtelijke Ordening & Bouw
Handboek Ruimtelijke Ordening & Bouw op weg naar het omgevingsrecht mr. T.H.H.A. van der Schoot 2013 Berghauser Pont Publishing, Amsterdam
Handboek Ruimtelijke Ordening & Bouw 5e geheel herziene druk: 2013 ISBN 978-94-91073-66-3 NUR 820 Copyright 2013 Berghauser Pont Publishing, Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of opgeslagen op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke goedkeuring van de uitgever. De bij toepassing van art. 16B en 17 Auteurswet 1912 wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopiëren, dienen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloem lezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van art. 16 Auteurswet 1912 dient men zich tevoren te wenden tot: Berghauser Pont Publishing, Postbus 14580, 1001 LB Amsterdam. Hoewel uiterste zorg is besteed aan de inhoud van dit handboek, aanvaarden de uitgever en redactie geen aansprakelijkheid voor onvolledigheid of onjuistheid of voor gevolgen daarvan. Uitgever: Berghauser Pont Publishing/drs. R.D. Berghauser Pont Opmaak binnenwerk: Zedline Ontwerp omslag: Studio M/V
Voorwoord Het ruimtelijke ordeningsrecht verandert voortdurend. Op 1 juli 2008 trad de Wet ruimtelijke ordening (Wro) in werking, waarbinnen ook grondexploitatie een regeling kreeg. Dit betekende een behoorlijke cultuuromslag en een nieuwe rolverdeling tussen Rijk, provincies en gemeenten. In 2010 deden de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en de Crisis- en herstelwet (Chw) hun intrede. Daarmee werden vertrouwde rechtsfiguren als de bouw- en milieuvergunning vervangen door de integrale omgevingsvergunning en nam het aantal instrumenten voor project- en gebiedsontwikkeling toe. De invoering hiervan ging gepaard met ingrijpende wijzigingen van sectorale wetten en met nieuwe AMvB s (Bro, Bor) en ministeriële regelingen (Mor, Rsro). Sindsdien zijn deze wetten nog talloze malen aangevuld en gewijzigd. Ook beleidsmatig is er het nodige veranderd: het nationaal belang is ingekaderd in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte met het bijbehorende Besluit algemene regels omgevingsrecht (Barro). Provincies maken dankbaar gebruik van de mogelijkheden om inpassingsplannen en provinciale verordeningen vast te stellen en reactieve aanwijzingen te geven. Gemeenten zijn druk in de weer met de actualisering van bestemmingsplannen en beginnen instrumenten als de structuurvisie, de beheersverordening en de coördinatieregeling te verkennen. De eerste trends zijn uit de jurisprudentie af te leiden en het Planbureau voor de Leefomgeving heeft twee maal grondig geëvalueerd hoe de wetgeving in de praktijk wordt toegepast. Al met al valt het in de praktijk niet altijd mee om met deze dynamiek te werken. Deze vijfde geheel herziene druk van het Handboek Ruimtelijke Ordening en Bouw kan u daarbij helpen. In hoofdstuk 1 wordt teruggeblikt, worden belangrijke begrippen verklaard en de bedoelingen van de wetgever besproken. Op hoofdlijnen wordt aangegeven hoe de Wro en de Wabo in elkaar zitten. In hoofdstuk 2 wordt het beleid besproken, niet alleen het instrument structuurvisie, maar ook de strategieën voor de nieuwe taakverdeling van de overheden, voor ontwikkelingsplanologie en voor het actueel houden van het instrumentarium. De hoofdstukken 3 en 4 gaan over normstelling door rijk en provincie respectievelijk de gemeente. Het bestemmingsplan neemt daarbij een ruime plaats in. In hoofdstuk 5 worden de instrumenten voor projectontwikkeling uit zowel de Wro als de Wabo en de Chw belicht en met elkaar vergeleken. In hoofdstuk 6 komen de varianten van de omgevingsvergunning aan de orde, die voor ruimtelijke ordening en bouw relevant zijn. Hoofdstuk 7 bespreekt de grondexploitatieregels. Hoofdstuk 8 gaat over de tegemoetkoming in de planschade en hoofdstuk 9 behandelt handhaving en toezicht en de recente ontwikkelingen daarbij (RUD, Wet revitalisering generiek toezicht, nieuw rijksbeleid). In hoofdstuk 10 vindt u een schema over de rechtsbescherming bij de verschillende besluiten. Hoofdstuk 11 belicht hogere kostenregeling en gaat in op de bepalingen voor subsidies in de Wro. Hoofdstuk 12 beschrijft de digitale kant van de besluitvorming. Hoofdstuk 13 bevat overgangsrecht en hoofdstuk 14 ten slotte maakt een doorkijk naar de toekomstige omgevingswet. Door de vele onderwerpen en raakvlakken met andere beleidsvelden is het ruimtelijk bestuursrecht steeds complexer geworden. Het gaat te ver om al die thema s, wetten en beleidssectoren te behandelen. In dit handboek is een poging gedaan om de rode draad aan te geven en trends en ontwikkelingen te signaleren. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een beschouwing over de consequenties voor de praktijk. Door de hoofdstukken verweven worden ruimtelijk relevante thema s aangestipt (zoals bijvoorbeeld het Bouwbesluit 2012, de Wet plattelandswoningen, milieukwaliteitsnormen). Het boek bevat verwijzingen naar artikelen en vakliteratuur voor wie meer verdieping zoekt. Getracht is een balans te vinden tussen al die uiteenlopende onderwerpen. Daardoor moesten enige concessies worden gedaan om bepaalde aspecten wel of niet (in een bepaalde diepgang) te behandelen.
De inschatting waaraan in de praktijk behoefte bestaat, heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld. Boeken uit de serie Ruimtelijk Relevant kunnen in dit opzicht een aanvulling vormen op dit boek. Mijn dank gaat uit naar Patrick Blom (zelfstandig adviseur) en John van den Hof (senior Legal Consultant, Royal Haskoning DHV) voor het schrijven van hoofdstuk 12 respectievelijk het actualiseren van hoofdstuk 7. Gesteund heb ik mij vooral gevoeld door het enthousiasme en vertrouwen van mensen om mij heen, zoals de uitgever, maar bovenal mijn echtgenoot. Ik wens iedereen die met deze wetgeving aan de slag is veel succes en wijsheid toe. Mevr. mr. T.H.H.A. Van der Schoot januari 2013.
Lijst met afkortingen AB Administratiefrechtelijke Beslissingen (Nederlandse Jurisprudentie) ABRS Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State AMvB Algemene Maatregel van Bestuur APV Algemene Plaatselijke Verordening Awb Algemene wet bestuursrecht B&W Burgemeester en wethouders Bor Besluit omgevingsrecht BR Bouwrecht Bro Besluit op de ruimtelijke ordening 1985 BW BurgerlijkWetboek Bijl. Bijlage(n) Chw Crisis- en herstelwet Ffw Flora- en faunawet Gst De Gemeentestem GS Gedeputeerde Staten HR Hoge Raad IwWro InvoeringswetWet ruimtelijke ordening IwWabo InvoeringswetWet algemene bepalingen omgevingsrecht JB Jurisprudentie Bestuursrecht JG Jurisprudentie Gemeenten KB Koninklijk Besluit MvA Memorie van Antwoord M.e.r. Milieueffectrapportage MER Milieueffectrapport Mor Ministeriele regeling omgevingsrecht MvT Memorie van Toelichting NJ Nederlandse Jurisprudentie NvT Nota van Toelichting Ow Onteigeningswet PBL Planbureau voor de Leefomgeving PPS Publiek-Private-Samenwerking Pres. President PS Provinciale Staten Rb Arrondissementsrechtbank RvS Raad van State StAB Stichting Advisering Bestuursrechtspraak Stb. Staatsblad Stc Staatscourant TBR Tijdschrift voor bouwrecht UOV uniforme openbare voorbereidingsprocedure v.v.g.b. Verklaring van geen bedenkingen VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten VROM Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer VRb Voorzieningenrechter arrondissementsrechtbank Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
Wm Wet RvS Wgh WRO Wro Wvg WW Wm VzABR Wet milieubeheer Wet op de Raad van State Wet geluidhinder Wet op de Ruimtelijke Ordening Wet ruimtelijke ordening Wet voorkeursrecht gemeenten Woningwet Wet milieubeheer Voorzitter Afdeling bestuursrechtspraak
Inhoudsopgave Voorwoord...v Lijst met afkortingen...vii 1 Een nieuw stelsel 1.1 Ruimtelijke ordening... 1 1.2 Ruimtelijke kwaliteit, ruimtelijke relevantie en een goede ruimtelijke ordening... 3 1.3 Geschiedenis... 5 1.3.1 Woningwet 1901 en herzieningen daarvan... 5 1.3.2 Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO)... 7 1.4 Doelstellingen van de Wet ruimtelijke ordening (Wro)...10 1.4.1 Oorspronkelijke doelstellingen...10 1.4.2 Aanpassingen tussen 2008 en 2012...12 1.4.3 De Grondexploitatiewet...13 1.4.4 Het Besluit ruimtelijke ordening...14 1.4.5 Scheiding tussen beleid, normstelling en uitvoering...15 1.4.6 Sturingsfilosofie...16 1.4.7 Juridisering van de ruimtelijke praktijk...19 1.4.8 Rol van de burgers...20 1.4.9 Ontwikkelingsplanologie...22 1.4.10 Regio s...22 1.4.11 Opbouw van de Wro...24 1.5 De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht...24 1.5.1 Inleiding...24 1.5.2 Verbod tenzij omgevingsvergunning is verleend...25 1.5.3 Onlosmakelijke samenhang...27 1.5.4 De aanvrager bepaalt...28 1.5.5 De aanvraag...29 1.5.6 Bevoegd gezag...30 1.5.7 Advies en verklaring van geen bedenkingen...30 1.5.8 Beoordeling van de aanvraag...32 1.5.9 Procedures...33 1.5.10 Inwerkingtreding en rechtsbescherming...36 1.5.11 Intrekking en wijziging omgevingsvergunning...37 1.5.12 Het Bor en de Mor...38 1.6 Toekomstige Omgevingswet...39 1.7 Kanttekeningen voor de praktijk...39 2 Beleid 2.1 Inleiding...44 2.2 Ruimtelijk beleid: structuurvisies...44 2.2.1 Algemeen...44 2.2.2 Inhoud...47 2.2.3 Vorm...49 2.2.3.1 Procedure...50
2.2.4 Rijksstructuurvisies...51 2.2.5 Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR)...53 2.2.6 Provinciale structuurvisie...56 2.2.7 Gemeentelijke structuurvisie...58 2.3 Strategisch beleid...60 2.3.1 Doorzettingsmacht van rijk en provincie...60 2.3.2 Invulling van de provinciale rol...61 2.3.3 Invulling gemeentelijke rol...64 2.3.3.1 Strategie vanwege keuzemogelijkheden bij projectontwikkeling...64 2.3.3.2 Strategie vanwege de rolverdeling tussen overheden...66 2.3.3.3 Strategie vanwege ontwikkelingsplanologie...66 2.3.3.4 Strategie voor onderhoudsbeleid...67 2.4 Kanttekeningen voor de praktijk...68 3 Normstelling door rijk en provincie 3.1 Inleiding...70 3.1.1 Scherper polderen of rangorde tussen bevoegdheden?...71 3.2 Algemene regels...73 3.2.1 Inhoud en reikwijdte...73 3.2.2 Afwijken van algemene regels met een omgevingsvergunning...76 3.2.3 Afwijken van algemene regels met een provinciale of rijksontheffing... 77 3.2.4 Noodzaak...79 3.2.5 (Rechts)gevolgen...80 3.2.6 Voorbereidingsbescherming...83 3.2.7 Financiële uitvoerbaarheid...84 3.2.8 Eisen Bro...84 3.2.9 Relatie met m.e.r....84 3.2.10 Procedure en rechtsbescherming...85 3.3 Algemene Maatregelen van Bestuur voor de inhoud van planologische regelingen...86 3.3.1 Wettelijke grondslag...86 3.3.2 Procedure...86 3.3.3 Besluit Algemene Regels Ruimtelijke Ordening (Barro)...87 3.3.4 Andere Algemene Maatregelen van Bestuur...88 3.4 Provinciale planologische verordening...89 3.4.1 Selectiviteit en gedetailleerdheid...89 3.4.2 Regels voor ruimtelijke kwaliteit...90 3.4.3 Afwijken van de provinciale verordening...91 3.4.4 Procedure...92 3.4.5 Relatie met besluiten van het rijk...92 3.4.6 Schadevergoeding...93 3.5 De aanwijzingsbevoegdheid...93 3.5.1 Motiveringsplicht...94 3.5.2 (Rechts)gevolgen...95 3.5.3 Procedure en rechtsbescherming...95 3.5.4 Toepassing tussen 2008 en 2012...97 3.6 Inpassingsplannen...98
3.6.1 Motivering...99 3.6.2 Bevoegdheid en inhoud... 100 3.6.3 Procedure en rechtsbescherming... 102 3.6.4 Hogere kostenregeling... 103 3.7 Het provinciaal en rijksvoorbereidingsbesluit... 104 3.8 Interventie... 105 3.8.1 Meerdere instrumenten... 105 3.8.2 Interveniëren in de praktijk... 106 3.8.3 De reactieve aanwijzing... 108 3.8.3.1 Bevoegdheid... 108 3.8.3.2 Voorwaarden... 108 3.8.3.3 Procedure... 112 3.8.3.4 (Rechts)gevolg... 112 3.8.3.5 Rechtsbescherming... 113 3.9 Kanttekeningen voor de praktijk... 115 4 Normstelling door de gemeente 4.1 Inleiding... 119 4.1.1 Bestemming, gebruik, inrichting en beheer... 120 4.2 Bestemmingsplan... 122 4.2.1 Algemeen... 122 4.2.2 Een goede ruimtelijke ordening... 124 4.2.3 Functies... 127 4.2.4 Maatschappelijke en economische uitvoerbaarheid... 129 4.2.5 Bestemmingen en doeleindenomschrijving... 134 4.2.6 Regels voor gebruik in ruime zin... 136 4.2.6.1 Regels voor bouwen, uitvoeren van werken en werkzaamheden en gebruik.. 136 4.2.6.2 Uitvoerbaarheidsregels... 139 4.2.6.3 Regels voor branches van detailhandel en horeca... 140 4.2.6.4 Moderniseringsregels... 144 4.2.6.5 Regels ter bescherming van woon- en werkomstandigheden... 145 4.2.6.6 Geluidszones... 146 4.2.7 Standaardregels... 146 4.2.7.1 Overgangsrecht, positief bestemmen of wegbestemmen?... 147 4.2.7.2 Bouwovergangsrecht... 149 4.2.7.3 Gebruiksovergangsrecht... 151 4.2.7.4 Persoonsgebonden gebruiksovergangsrecht... 151 4.2.7.5 Antidubbeltelregel... 153 4.2.8 Milieuaspecten en kwaliteitseisen... 153 4.2.8.1 Bestemmen... 155 4.2.8.2 Afstandnormen en zonering... 156 4.2.8.3 Staat van inichtingen of Bedrijvenlijsten... 158 4.2.8.4 Kwaliteitseisen... 160 4.2.8.5 Milieueffectrapportage... 162 4.2.9 Globaliteit en Flexibiliteit... 166 4.2.9.1 Planvormen... 167 4.2.9.2 Spanning met rechtszekerheid... 169
4.2.9.3 Criteria voor de planvormkeuze... 170 4.2.9.4 Flexibiliteitsbepalingen... 171 4.2.9.5 Voorlopige bestemming en voorlopige gebruiksregels... 172 4.2.9.6 Uitwerkingsplicht... 173 4.2.9.7 Wijzigingsbevoegdheid... 175 4.2.9.8 Nadere eisen... 177 4.2.9.9 Binnenplanse omgevingsvergunning... 178 4.2.9.10 Verschillende procedures... 181 4.2.10 Fasering en versnelde realisering... 182 4.2.11 Vormgeving... 183 4.2.12 (Voor)overleg... 185 4.2.13 Voorbereidend onderzoek... 187 4.2.13.1 Algemeen... 187 4.2.13.2 Natuurtoets bij Natura 2000-gebied... 188 4.2.14 Procedure... 190 4.2.14.1 Bekendmaking van het voornemen... 190 4.2.14.2 De ontwerpfase... 191 4.2.14.3 Vaststellingsfase... 194 4.2.14.4 Inwerkingtreding en beroep... 196 4.2.15 Toelichting... 200 4.2.16 Rol van rijk en provincie... 203 4.2.17 Hogere kosten... 203 4.2.18 Actualiteit... 204 4.2.18.1 Stimulansen... 204 4.2.18.2 Verlengingsbesluit... 205 4.2.18.3 Sanctie... 206 4.2.18.4 Beperking tot concrete voornemens... 207 4.2.19 Weigering bestemmingsplan te herzien... 208 4.2.20 Bestemmingsplanthema s... 208 4.2.20.1 Parkeren... 209 4.2.20.2 Hoogspanningsleidingen... 209 4.2.20.3 Huisverbonden beroepen en bedrijven... 210 4.2.20.4 Bedrijven... 211 4.2.20.5 Ondergronds bouwen... 212 4.2.20.6 Seksinrichtingen... 213 4.2.20.7 Recreatie... 215 4.2.20.8 Privaatrechtelijke aspecten... 216 4.2.20.9 Het buitengebied... 218 4.3 Gebiedsontwikkelingsplan Chw... 228 4.4 Beheersverordening... 230 4.4.1 Doel: bestemmingsplan light... 230 4.4.2 Interpretatie bestaand gebruik... 232 4.4.3 Interpretatie van geen ruimtelijke ontwikkeling voorzien... 234 4.4.4 Onderzoek en inhoud... 236 4.4.5 Inspraak, procedure en rechtsbescherming... 237 4.5 Voorbereidingsbesluit... 239 4.6 Kanttekeningen voor de praktijk... 240
5 Projectbesluitvorming 5.1 Inleiding... 247 5.2 Afwijken van planologische regelingen met de Wabo... 247 5.3 Omgevingsvergunning voor bij AMvB aangewezen gevallen... 249 5.4 Omgevingsvergunning met ruimtelijke onderbouwing... 253 5.4.1 Voorgeschiedenis: artikel 19 WRO en het projectbesluit Wro... 253 5.4.2 Rechtskarakter van de omgevingsvergunning ex artikel 2.12 lid 1 onder a onder 3 Wabo... 255 5.4.3 Verklaring van geen bedenkingen... 257 5.4.4 Eisen aan de omgevingsvergunning ex artikel 2.12 lid 1 onder a onder 3 Wabo... 258 5.4.5 Procedure... 261 5.4.6 Hogere kosten... 262 5.5 Tijdelijke afwijking: tijdelijke omgevingsvergunning... 263 5.6 Coördinatieregelingen... 265 5.6.1 De gemeentelijke coördinatieregeling... 269 5.6.1.1 Startbesluit, toegangsbesluit of coördinatiebesluit... 269 5.6.1.2 Procedure... 272 5.6.2 De provinciale coördinatieregeling... 274 5.6.3 De rijkscoördinatieregeling... 275 5.6.4 Coördinatie op grond van de Awb... 276 5.7 Projecten op basis van de Crisis- en herstelwet... 277 5.7.1 Inleiding... 277 5.7.2 Aanpassing bestuursprocesrecht... 278 5.7.3 Tijdelijke bijzondere voorzieningen... 278 5.7.4 Experimenten... 279 5.7.5 Projectuitvoeringsbesluit... 279 5.7.6 Projecten van nationale betekenis... 281 5.8 Kanttekeningen voor de praktijk... 282 6 Omgevingsvergunningen 6.1 Algemeen... 291 6.1.1 Verbodsbepalingen en vergunningplicht... 292 6.1.2 In beginsel één vergunning... 293 6.1.3 Aanvraag omgevingsvergunning... 293 6.1.4 Faseren mogelijk... 294 6.1.5 Tijdelijke omgevingsvergunning... 294 6.1.6 Wijziging en intrekking... 295 6.1.7 Overige regelingen... 298 6.2 Wettelijke grondslag... 298 6.3 Omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werken en werkzaamheden.. 300 6.3.1 Wat zijn werken en werkzaamheden?... 300 6.3.2 Noodzaak en bestemming... 302 6.3.3 Bevoegd gezag... 303 6.3.4 Beoordeling aanvraag... 304 6.3.4.1 Weigeringsgronden... 304 6.3.4.2 Aanhoudingsgronden... 305
6.3.5 Procedure... 307 6.3.5.1 Voorbereiding, verlening en inwerkingtreding van de omgevingsvergunning bij enkelvoudige aanvraag... 307 6.3.5.2 Vergunning van rechtswege... 308 6.3.5.3 Opgaan in een meervoudige aanvraag... 310 6.3.5.4 Afstemming op de Monumentenwet 1988... 310 6.4 Omgevingsvergunning voor het slopen... 312 6.4.1 Meldingsplicht op grond van het Bouwbesluit 2012... 312 6.4.2 Omgevingsvergunning op grond van de Wabo... 314 6.5 De omgevingsvergunning voor het bouwen... 317 6.5.1 Wat wordt verstaan onder bouwen en bouwwerken?... 317 6.5.2 Wettelijke grondslag... 319 6.5.3 Beoordeling van de aanvraag... 320 6.5.3.1 Weigeringsgronden... 321 6.5.3.2 Toetsing aan het Bouwbesluit... 322 6.5.3.3 Toetsing aan de bouwverordening... 326 6.5.3.4 Planologische toetsing... 330 6.5.3.5 Welstand... 331 6.5.3.6 Aanhoudingsgronden... 334 6.5.4 Voorschriften... 337 6.5.5 Procedure... 339 6.5.6 Samenloop... 340 6.6 Vergunningvrijheid... 342 6.7 Privaatrechtelijke aspecten... 346 6.8 Hogere kostenregeling... 347 6.9 Brandveilig gebruik van een bouwwerk... 348 6.10 De Woningwet... 348 6.11 Kanttekeningen voor de praktijk... 351 7 Grondexploitatie 7.1 Inleiding... 355 7.2 Grondbeleid... 355 7.2.1 Actief grondbeleid... 356 7.2.2 Faciliterend grondbeleid... 356 7.3 Systematiek Afdeling 6.4 Wro (Grondexploitatie)... 356 7.3.1 Structuur Afdeling 6.4 Wro... 357 7.4 Wanneer een exploitatieplan?... 359 7.4.1 Exploitatieplan in beginsel verplicht... 359 7.4.2 Afzien van vaststelling van een exploitatieplan... 360 7.5 Exploitatieplan: verplichte onderdelen... 362 7.5.1 Exploitatiegebied (6.13 lid 1 sub a Wro)... 362 7.5.2 Omschrijving werken en werkzaamheden (6.13 lid 1 sub b Wro)... 363 7.5.3 Exploitatieopzet (6.13 lid 1 sub c Wro)... 363 7.5.4 Inbrengwaarde... 364 7.5.5 Andere kosten... 366 7.5.6 Toerekening van kosten... 367 7.5.6.1 Plankosten... 368
7.5.6.2 Kosten bovenwijkse voorzieningen, bovenplanse kosten (6.13 lid 6 en 7 Wro)... 369 7.5.7 Fasering... 370 7.5.8 7.5.8 Opbrengspotentie... 371 7.5.9 Indexering... 372 7.6 Exploitatieplan: facultatieve onderdelen... 373 7.6.1 Grondgebruikskaart (6.13 lid 2 onder b en c Wro)... 373 7.6.2 Uitwerking van regels (6.13 lid 2 onder d Wro)... 374 7.6.3 Regels voor afwijking van exploitatieplan (6.13 lid 2 onder e Wro)... 376 7.6.4 Toelichting op het exploitatieplan (6.2.11 Bro)... 376 7.7 Procedure vaststelling exploitatieplan... 377 7.8 Berekenen en verhalen exploitatiebijdrage... 379 7.8.1 Eindafrekening... 381 7.9 Toetsingskader voor omgevingsvergunningen... 383 7.9.1 Inhoudelijke afstemming bestemmingsplan en exploitatieplan... 384 7.10 Overeenkomsten over grondexploitatie... 385 7.10.1 Kosten in verband met de grondexploitatie... 385 7.10.2 Bijdrage aan ruimtelijke ontwikkelingen... 386 7.10.3 Planschade... 388 7.10.4 Bevoegdheid tot contracteren... 388 7.10.5 Exploitatieverordening... 388 7.10.6 Verzekeren van betaling van de exploitatiebijdrage... 389 7.11 Rechtsbescherming... 391 7.11.1 Samenhangende rechtsbescherming, bestemmingsplan en exploitatieplan.. 393 7.12 Onteigening... 396 7.13 Voorkeursrechten... 399 7.14 Kanttekeningen voor de praktijk... 400 8 Tegemoetkoming in de schade 8.1 Inleiding... 403 8.2 Voorwaarden... 405 8.2.1 Degene die schade lijdt of zal lijden... 405 8.2.2 Aanvraag binnen vijf jaar... 406 8.2.3 Ontvankelijke aanvraag... 406 8.2.4 Schadeoorzaken... 406 8.3 Causaliteit... 407 8.3.1 Rechtstreeks gevolg... 407 8.3.2 Ruimtelijk relevant gevolg... 408 8.4 Planvergelijking... 409 8.4.1 Vergelijking van de maximale mogelijkheden... 409 8.4.2 Peildatum... 412 8.4.3 Overgangsrecht... 412 8.5 Schade... 413 8.5.1 Het beginsel van égalité devant les charges publiques... 413 8.5.2 Soort schade... 414 8.5.3 Eigen risico... 414 8.5.4 Voorbeelden van inkomensderving... 415
8.5.5 Voorbeelden van waardevermindering... 416 8.5.6 Geen tijdelijke schade... 418 8.5.7 Geen tegemoetkoming voor schaduwschade... 418 8.6 Anderszins verzekerd... 419 8.7 Risicoaanvaarding... 420 8.7.1 Voorzienbaarheid... 421 8.7.2 Geen tegemoetkoming voor onnodige schade... 424 8.7.3 Actieve en passieve risico-aanvaarding... 424 8.8 Normaal maatschappelijk risico... 425 8.9 Voordeelverrekening... 427 8.10 Procedure... 428 8.10.1 De aanvraag... 428 8.10.2 Advies... 429 8.10.3 Besluit... 430 8.11 Drempel... 431 8.12 Planschadeverhaalsovereenkomsten... 432 8.13 Planschaderisicoanalyse... 433 8.14 Vergoeding van deskundigenkosten en wettelijke rente... 434 8.15 Overgangsrecht... 435 8.16 Kanttekeningen voor de praktijk... 435 9 Toezicht en handhaving 9.1 Inleiding... 438 9.1.1 Algemeen... 438 9.1.2 Bevoegdheid... 439 9.1.3 Regionale uitvoeringsdiensten... 439 9.1.4 Handhaafbaarheid van de regels... 441 9.2 Toezicht... 443 9.2.1 Interbestuurlijk of tweedelijnstoezicht... 443 9.2.2 Eerstelijnstoezicht... 444 9.3 Handhaving... 445 9.3.1 Awb/Wabo... 445 9.3.2 Beginselplicht... 447 9.3.3 Moet gedogen mogen?... 449 9.3.4 Bestuursrechtelijke sancties... 450 9.3.4.1 Last onder bestuursdwang... 451 9.3.4.2 Last onder dwangsom... 453 9.3.4.3 Begunstigingstermijn... 456 9.3.4.4 Intrekking van de vergunning als sanctie... 457 9.3.5 Wro... 460 9.3.6 Wabo... 460 9.3.6.1 Zorgplicht en bevoegdheid... 460 9.3.6.2 Kwaliteitseisen... 462 9.3.6.3 Coördinatie... 464 9.3.7 Woningwet... 465 9.3.7.1 Falend toezicht... 466 9.4 Strafrechtelijke handhaving... 466
9.5 Privaatrechtelijke handhaving... 468 9.6 Kanttekeningen voor de praktijk... 468 10 Procesrecht en rechtsbescherming 10.1 Inleiding... 471 10.2 Wet aanpassing bestuursprocesrecht... 473 10.3 Crisis- en herstelwet... 478 10.4 Bezwaar... 480 10.5 Besluit... 481 10.6 Belanghebbende... 481 10.7 Beroep... 486 10.8 Overzicht van de rechtsbescherming... 487 10.9 Privaatrecht... 497 10.9.1 De twee wegenleer en onaanvaardbare doorkruising... 497 10.9.2 Publiek-private samenwerking... 499 10.9.3 Beleidsovereenkomsten... 500 10.9.4 Burenrecht... 500 10.9.5 Mandeligheid... 501 10.9.6 Erfdienstbaarheid... 501 10.9.7 Onrechtmatige daad... 501 10.10 Kanttekeningen voor de praktijk... 502 11 Hogere kosten en subsidies 11.1 Inleiding... 505 11.2 Hogere kosten... 505 11.3 Bovengemeentelijke belangen... 510 11.4 Subsidies... 511 11.5 Kanttekeningen voor de praktijk... 513 12 Digitaliseren en standaardiseren 12.1 Inleiding... 515 12.2 Digitale aspecten van ruimtelijke besluiten... 515 12.2.1 Inspire en de Implementatiewet EG-richtlijn infrastructuur ruimtelijke informatie... 515 12.2.2 Verplichtingen vanuit het Bro en de Wabo... 516 12.2.2.1 Digitale beschikbaarstelling... 517 12.2.2.2 Digitale vaststelling... 519 12.2.3 Regeling standaarden ruimtelijke ordening 2012 (Rsro)... 519 12.2.3.1 Standaard Vergelijkbare Bestemmingsplannen... 521 12.2.3.2 Informatie Model Ruimtelijke Ordening... 523 12.2.3.3 Standaard Toegankelijkheid Ruimtelijke Instrumenten... 525 12.2.3.4 Dataset van een ruimtelijk plan... 527 12.2.3.5 Werkafspraken en Rsro... 528 12.2.4 Kennisgeven, beschikbaar stellen en verbeelden van digitale plannen... 528 12.2.4.1 Vervaardigen en controleren van een RO-dataset... 528 12.2.4.2 Landelijke voorziening (LV) RO-Online... 529
12.2.4.3 Kennisgeven, beschikbaar stellen en vaststelling van een digitaal ruimtelijk plan... 530 12.2.4.4 Archivering van digitale ruimtelijke plannen... 533 12.2.4.5 Digitale plannen en de ABRS... 534 12.3 Kanttekening voor de praktijk... 534 13 Overgangsrecht Invoerings wetten Wro en Wabo 13.1 Inleiding... 536 13.2 Overgangsrecht... 537 13.2.1 Overgangsrecht WRO... 538 13.2.1.1 PKB s, streekplannen en structuurplannen... 538 13.2.1.2 Opdracht of aanwijzing... 538 13.2.1.3 Bestemmingsplannen... 539 13.2.1.4 Stedenbouwkundige voorschriften van de bouwverordening... 541 13.2.1.5 Binnenplanse vrijstellingen, wijzigingen en uitwerkingen... 541 13.2.1.6 Buitenplanse vrijstellingen... 544 13.2.1.7 Coördinatiebesluiten... 544 13.2.1.8 Grondexploitatie... 545 13.2.1.9 Baatbelasting... 547 13.2.1.10 Planschade... 548 13.2.2 Overgangsrecht als gevolg van intrekking van de Overgangswet Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting... 549 13.2.3 Overgangsrecht Wet op de stads- en dorpsvernieuwing... 549 13.2.4 Overgangsrecht Wet voorkeursrecht gemeenten... 550 13.2.5 Overgangsrecht Woningwet... 550 13.2.6 Overgangsrecht uitvoeringsregelingen... 551 13.2.7 Overgangsrecht Bouwplanonteigening... 551 13.2.8 Overgangsrecht als gevolg van de Invoeringswet Wabo... 552 13.3 Consequenties niet tijdig voorzien in een planologische regeling... 553 13.4 Kanttekeningen voor de praktijk... 553 14 De stelselwijziging omgevingsrecht 14.1 Inleiding... 555 14.2 Samenvatting... 555 14.2.1 Doelstellingen... 555 14.2.2 Ontwerpprincipes... 556 14.2.3 Vernieuwing 1: stroomlijning omgevingsrecht... 556 14.2.4 Vernieuwing 2: doelmatig onderzoek... 558 14.2.5 Vernieuwing 3: meer flexibiliteit... 558 14.2.6 Internationale en EU-wetgeving... 559 14.2.7 Relatie met Awb... 559 14.2.8 Relatie met natuurwetgeving... 559 14.2.9 Andere dan wettelijke maatregelen... 560 14.2.10 Modulaire opbouw... 560 14.2.11 Verdere wetgevingsproces... 561 14.3 Planning... 561 Bijlage: Transponeringstabel... 562 Trefwoordenregister... 566