Groei naar een systeem van kwaliteitszorg in de kinesitherapie Kwaliteitsbevordering in de kinesitherapie
Inhoud Inleiding 04 Een kwaliteitszorgsysteem voor de beroepssector 05 Kwaliteitsbeheer in de kinesitherapie 06 De specifieke pijlers 08 Stand van zaken eind 2010 10 Verwezenlijkingen periode 2008-2010 11 Zelfevaluatie van het project voor de periode 2008-2010 12 Perspectieven 14 Instrumenten voor kwaliteitsbeheer 15 voor de kinesitherapeuten Ontwikkeling van een kwaliteitsinstituut 18 en van een kwaliteitsregister Ontwikkeling van een kwaliteitsinstituut 19 Ontwikkeling van een kwaliteitsregister 19 03
Inleiding 04
Een kwaliteitszorgsysteem voor de beroepssector Het pilootproject Pro-Q-Kine wordt gefinancierd in het kader van artikel 56 van de ziekteverzekering en biedt sinds 2008 de mogelijkheid om een systeem van kwaliteitszorg te ontwikkelen voor de kinesitherapeuten in België. De kinesitherapeuten krijgen de kans om een kwaliteitszorgsysteem, op maat en volgens de behoeften en mogelijkheden van de sector, uit te werken. Dankzij het project kunnen verschillende werkwijzen en methodes ontwikkeld en uitgetest worden die de kwaliteit van de zorg in de dagelijkse praktijk zullen bevorderen en die tot mechanismen voor kwaliteitsbevordering zullen leiden. Dit project wordt wetenschappelijk en logistiek ondersteund en waakt erover dat de haalbaarheid en de gebruiksvriendelijkheid steeds voorop staan. De ontwikkeling van dit project werd toevertrouwd aan de sector zelf. Naast Axxon en de opleidingsinstituten (universiteiten en hogescholen), werken ook het RIZIV en de verzekeringsinstellingen hieraan mee. De resultaten zijn bepalend voor de vorm, de structuur en de inhoud van het toekomstig systeem voor kwaliteitsbevordering in de kinesitherapie in België. Dit systeem zou beheerd kunnen worden door een kwaliteitsinstituut. Een kwaliteitszorgsysteem op maat en volgens de behoeften en mogelijkheden van de sector 05
Kwaliteitsbeheer in de kinesitherapie Kwaliteitsbeheer omvat een geheel van vooropgestelde en systematische acties, die leiden tot de waarborg dat een product of een dienst beantwoordt aan bepaalde kwaliteitseisen. Act Plan Check Do In 1986 ontwikkelt Deming het concept voor de kwaliteitswaarborg en vermeldt hierbij de behoefte aan een dynamisch evolutieproces in de beroepspraktijk. Hij stelt de PDCA cyclus voor (plan, do, check, act), of spiraal van constante verbetering. In deze cyclus stelt Deming dat elke actie die men wil ondernemen het voorwerp moet uitmaken van een degelijke planning. Aansluitend moet de uitvoering van het plan beoordeeld worden zodat men de resultaten en mogelijke problemen in kaart kan brengen. Indien nodig kan men zo de nodige verbeteringen aanbrengen. Toepassen van deze dynamische cyclus laat toe een verantwoorde, kwaliteitsvolle en transparante beroepspraktijk te waarborgen. wiel van deming 06
Verbetering van de eigen beroepsomgeving, zowel voor de organisatie van de zorg, als bij het afstemmen van de gezondheidszorgen op de noden van de patiënten en de maatschappij Deze procedures moeten kunnen leiden van kwaliteitsvol handelen tot integrale kwaliteitszorg. De toepassing van de kwaliteitsbevordering gebeurt in drie stappen: - Kwaliteitsvol handelen; - Systematische kwaliteitscontrole (dankzij specifieke instrumenten en technieken voor het meten, analyseren en verbeteren); - Het streven naar integrale kwaliteitszorg (kwaliteit in al zijn aspecten). Concreet gaat het dus om het invoeren van systematische werkwijzen: - De evaluatie van eigen werk zowel op het vlak van de kennis als van de werkmethodes (actualisering van de zorgtechnieken); - De verbetering van de eigen beroepsomgeving, zowel voor de organisatie van de zorg (kabinet, ziekenhuizen, andere), als bij het afstemmen van de gezondheidszorgen op de noden van de patiënten en de maatschappij. De organisatie van een systeem van kwaliteitsbeheer heeft positieve gevolgen: - Op sociaal vlak laat dit toe de aangeboden zorgen perfect aan te passen aan de vraag en verwachtingen van de patiënten; - Op economisch vlak leidt dit tot een efficiëntere organisatie van de beroepspraktijk; - In het kader van de transparantie laat dit toe de aanwezige kwaliteit ook zichtbaar te maken. 07
De specifieke pijlers 08
De sociale, wetenschappelijke en professionele actoren hebben de vier belangrijkste pijlers voor dit pilootproject bepaald. Deze pijlers zijn onderling nauw met elkaar verbonden: - Kennis- en competentiemanagement: ~ Kennismanagement, met nadruk op bv. het raadplegen van wetenschappelijke bronnen en het zoeken naar praktijkrichtlijnen die gebaseerd zijn op evidence based practice; ~ Competentiemanagement met nadruk op de attitude, vaardigheden en de beoordelingen van deze vaardigheden. - Organisatie van de zorg en van de praktijk: o.a. de doeltreffendheid van de zorgen en het management van groepspraktijken. - Kwaliteit van de zorg: meer bepaald het belang van aangepaste zorg. - Informatisering en automatisering: waaronder de mogelijkheid om de administratie te beheren via het elektronisch dossier. Kennis- en competentiemanagement, organisatie van de zorg en de praktijk, kwaliteit, informatisering en automatisering 09
Stand van zaken eind 2010 10
Verwezenlijkingen periode 2008-2010 Eén van de eerste belangrijke doelstellingen was het opzetten van projecten die zouden uitgaan van kinesitherapeuten in het werkveld. Zo werden 15 locale deelprojecten ontwikkeld en uitgewerkt. Deze deelprojecten hebben volgende onderwerpen bestudeerd en getest: - Via zelfevaluatie en de evaluatie door patiënten komen tot een optimalisatie van de werking van de praktijk - De goede of optimale werking van een groepspraktijk - Communicatie tussen zorgverleners - Communicatie tussen de kinesitherapeut en de patiënt - het kinesitherapeutisch dossier - Gebruik van richtlijnen (EBM) - Zorgmanagement 1 De Federatie voor Vrije en Intellectuele Beroepen 2 wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Kinesitherapeuten vzw 3 Centrum voor Evidence Based Medicine 4 Eindrapport van de deelprojecten, februari 2010 Volgende instrumenten (methodologie) kwamen aan bod: - Zelfevaluatie - Vorming - Intercollegiaal overleg en peer reviews - Samenwerking met experten (universiteiten en hogescholen, FVIB 1, WVVK 2, CEBAM 3 ) Een uitgebreid rapport over deze deelprojecten werd opgesteld 4. 11
5 Locale Kwaliteitsgroepen Kinesitherapie 6 Stengths, Weaknesses, Opportunities, Threats Een tweede doelstelling was het opzetten van centraal gestuurde projecten, waaronder: - De realisatie krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie - De oprichting en activatie van LOKK s 5 - De opleiding van de stuurgroepleden en de promotoren van de deelprojecten - Overleg met andere zorgverstrekkers (nationaal en internationaal) - Het zoeken naar een partner om het systeem van kwaliteitsbevordering conform de vooropgestelde doelstellingen te realiseren voor zoveel mogelijk kinesitherapeuten - Het realiseren van 4 peer reviews (2 Nederlandstalige en 2 Franstalige), en het ter beschikking stellen aan kringen en LOKK s - Het ontwikkelen van een consensusrichtlijn omtrent de communicatie kinesitherapeut/ patiënt en kinesitherapeut/arts - Themagerichte werkgroepen (o.a. een werkgroep communicatie en kinesitherapeutisch dossier ) - De ontwikkeling van een website - Een digitaal beheersplatform Zelfevaluatie van het project voor de periode 2008-2010 De deelnemers aan het project (Stuurgroep, administratie, kinesitherapeuten van de deelprojecten) hebben gewerkt volgens de PDCA cyclus en konden de resultaten evalueren aan de hand van een SWOT 6 analyse. 12
swot analyse S Strengths W Weaknesses O Opportunities T Threats Sterke punten: - Verrijkende samenwerking tussen de verschillende actoren (RIZIV, overheden, beroepsvereniging, opleidingen) - Respect, enthousiasme, ontdekking van de kwaliteitsbevordering in de eigen praktijk - Het belang van het bottom up 7 principe mits het uitbouwen van een werkkader 7 Initiatieven vertrekkend van het werkveld, van de basis naar boven, de overheden toe Zwakke punten: - Verdere opleiding voorzien voor de deelnemers en de bestuurders van het project - Meer steun aan de deelnemers - Een betere communicatie naar de kinesitherapeuten Kansen: - Verscheidene interdisciplinaire ontmoetingen - De ontwikkeling van een kwaliteitsinstituut en een kwaliteitsregister - De prioriteiten bepalen en uitwerken zoals bv. het bevorderen van de intercollegiale toetsing, het ontwikkelen van het portfolio, het verder zetten van de deelprojecten Bedreigingen: - De onvoldoende professionalisering op o.a. het niveau van de stuurgroep van de kwaliteitspromotie - De moeilijkheden bij het vinden van de juiste communicatiestrategie naar de kinesitherapeuten uit het werkveld. 13
Perspectieven 8 Het e-health-platform is een openbare instelling, opgericht bij wet, die een veilige elektronische informatie- uitwisseling wil bevorderen en ondersteunen tussen alle actoren in de gezondheidszorg met respect voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en voor het medisch beroepsgeheim. Bedoeling is om daardoor o.a. de kwaliteit van de gezondheidszorgverstrekking te optimaliseren en de administratieve formaliteiten voor alle actoren te verlagen. In het licht van deze ervaring en de aangehaalde resultaten, kunnen onderstaande prioriteiten in de volgende fase ontwikkeld worden. - Het verder zetten van de deelprojecten - De verdere ontwikkeling en toepassing van het kwaliteitsbevorderend systeem in het werkveld - Het opzetten van een digitaal beheersplatform: dit is een instrument voor het globaal beheer van de bijscholing, de samenstelling van het portfolio, e.a. - Het realiseren van het elektronisch kinesitherapeutisch dossier (e-kd): in samenwerking met de beroepsvereniging (Axxon), de verzekeringsinstellingen, de voorschrijvers en het e-health 8 platform - De optimalisatie van de communicatie naar alle kinesitherapeuten - Het uitbouwen van een multidisciplinair kwaliteitsnetwerk - Het overleg met de partners (RIZIV, overheden, verzekeringsinstellingen, ) - Het opzetten van een kwaliteitsinstituut - De ontwikkeling van een kwaliteitsregister 14
Instrumenten voor kwaliteitsbeheer voor de kinesitherapeuten 15
9 Is een meetbaar aspect van de zorg dat een aanwijzing geeft over de kwaliteit van de zorg; een indicator is uit te drukken in een getal, bijvoorbeeld in een percentage. Vb: de wachttijd voor een behandeling, het aantal valincidenten in een verzorgingstehuis. Het gaat hier voornamelijk om technieken voor zelfevaluatie waardoor men één of meerdere aspecten van de eigen praktijk kan toetsen aan de hand van verscheidene instrumenten en middelen: Door een SWOT analyse: De SWOT analyse laat toe de sterke en zwakke punten te analyseren zodat men eerder vooropgestelde doelen kan halen, rekening houdend met de kansen en bedreigingen die afhankelijk zijn van de beroepsomgeving. Via vragenlijsten: Kennis kan uitgewisseld en gedeeld worden tijdens een vergadering van een LOKK. De evaluatie hiervan, alsook een zelfevaluatie, kunnen uitgevoerd via een specifieke vragenlijst. Deze vragenlijst bestaat uit verschillende delen. In een deel zou bijvoorbeeld kunnen bepaald worden welke aspecten van een kabinet geëvalueerd zullen worden (bv. de toegankelijkheid van de praktijk, het bijhouden van het kinesitherapeutisch dossier). In een volgend deel kunnen dan de indicatoren 9 vastgesteld worden om deze verschillende aspecten te meten. Het is de bedoeling dat dit soort evaluaties on line, anoniem, en op een tijdstip naar keuze zullen kunnen uitgevoerd worden. Via de intercollegiale toetsing en de peer review: Dit staat voor de uitwisseling en het delen van kennis tussen personen (met eenzelfde beroep). Het basisprincipe luidt dat tijdens een discussie onder gelijken (peers) over een bepaald onderwerp, verschillende personen ook verschillende standpunten zullen aanduiden, waardoor de eigen praktijk kan verbeterd worden. De LOKK (Locale Kwaliteitsgroep(en) Kinesitherapeuten) is de plaats bij uitstek om een intercollegiale toetsing en peer review te organiseren. 16
Kinesitherapeuten kunnen zich vrijwillig inschrijven voor een LOKK (idealiter tussen 8 en 12 personen). Deze leden vergaderen regelmatig om hun ervaringen en/of vragen uit te wisselen met als doel de kwaliteit verder te verbeteren. De leden van de groep kiezen het onderwerp en de werkmethode. Voorbeeld: - Een expert geeft een lezing over het gericht zoeken in de litteratuur; hierna volgt een discussie, - Een vergadering wordt georganiseerd over de anamnese; een kinesitherapeut stelt zijn methode voor; hierna volgt een gedachtenwisseling (uitwisseling) onder collega s. Door het samenstellen van een persoonlijk portfolio: In dit persoonlijk dossier verzamelt de kinesitherapeut de doelstellingen die hij voor zichzelf vastlegde, alsook de gegevens met betrekking tot zijn kwaliteitsbeheer en de activiteiten die hij volgde in het kader van zijn bijscholing. Afhankelijk van zijn/haar loopbaan, bevat dit portfolio o.a.: - de uitgevoerde SWOT analyses - de attesten van gevolgde bijscholing - de verslagen van de LOKK - eventuele artikels en publicaties - de tevredenheidenquêtes van zijn patiënten of zelfevaluaties Later zal het, voor wie het wenst, mogelijk zijn om zijn portfolio online bij te houden. 17
Ontwikkeling van een kwaliteitsinstituut en van een kwaliteitsregister 18
Ontwikkeling van een kwaliteitsinstituut Het kwaliteitsinstituut zou samengesteld moeten worden op basis van een samenwerking tussen de leden van de beroepsvereniging, het onderwijs en de wetenschappelijke wereld. Het zal instaan voor de logistieke opvolging van de kwaliteitsbevordering en zal ook de ontwikkelde strategieën systematisch evalueren. Het instituut zal bovendien waken over de toepassing van de vier pijlers van de kwaliteitsbevordering en het bottom up principe zodat de deelname van zoveel mogelijk kinesitherapeuten verzekerd is. Verder zal zij de schakel vormen tussen de wetenschappelijke kennis (Evidence Based Practice) en de beroepspraktijk. Het instituut zal ook bijdragen tot de verbetering van de communicatie met de kinesitherapeuten. Ontwikkeling van een kwaliteitsregister Om het kwaliteitsbeheer van een zo groot mogelijk aantal kinesitherapeuten te kunnen registreren en ondersteunen is de ontwikkeling van een kwaliteitsregister nodig. Elke kinesitherapeut die op vrijwillige basis deelneemt en beantwoordt aan de kwaliteitscriteria (op basis van de vier pijlers van de kwaliteitsbevordering) zal geregistreerd worden en een kwaliteitslabel bekomen. Het doel is kinesitherapeuten ertoe aan te zetten hun kennis regelmatig te actualiseren. Dit onafhankelijk kwaliteitsregister zal beheerd worden door vertegenwoordigers van de beroepsvereniging, de opleidingsinstituten, een wetenschappelijke commissie, de overheden en de verzekeringsinstellingen. 19
www.toast-design.be Kwaliteitsbevordering in de kinesitherapie Coördinator van het project kwaliteitsbevordering in de kinesitherapie Fons De Schutter Pro-Q-Kine Secretariaat Imperiastraat 16, 1930 Zaventem T 02 749 96 80 www.pro-q-kine.be info@axxon.be Richt al uw vragen betreffende kringen en/of LOKK s aan Axxon, Kwaliteit in Kinesitherapie Imperiastraat 16, 1930 Zaventem T 02 709 70 80