School en sport werken samen

School en sport werken samen Eindrapportage van het onderzoek naar combinatiefuncties school en sport in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs

School en sport werken samen Eindrapportage van het onderzoek naar combinatiefuncties school en sport in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs augustus 2007

COLOFON Samenstelling Cora Heijkoop Karin Jonker Yvonne van Westering Tijne Berg-le Clercq Vormgeving binnenwerk Roelfien Pranger-Folkersma Druk Sector Document Processing, VNG Onderzoek > Advies > Implementatie Postbus 30435 2500 GK Den Haag 3735/607 Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van. Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.

INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding en achtergronden 7 1.1 Opdracht en definiëring 7 1.2 Samenstelling van de interviews 10 2 De combinatiefunctie 13 2.1 De inhoud van de combinatiefunctie 13 2.2 De benodigde competenties 15 2.3 De opleidingen 15 2.3.1 Hbo-opleidingen 15 2.3.2 Mbo-opleidingen 17 2.4 Tot slot 18 3 De aanstelling 19 3.1 De aanstelling 19 3.2 Afspraken tussen de partijen 23 3.3 Constructies 25 3.4 Verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en verzekeringen 28 3.5 Tot slot 30 4 Vergelijking van de CAO s (arbeidsvoorwaarden) 31 5 De ervaringen van scholen en combinatiefunctionarissen 35 5.1 De uitkomsten van de expertmeeting 35 5.2 De scholen voor primair onderwijs 36 5.3 De scholen voor voortgezet onderwijs 38 5.4 De mbo-opleidingen 38 5.5 De combinatiefunctionarissen 39 6 Conclusies en aanbevelingen 43 6.1 Conclusies 43 6.2 Aanbevelingen 44

1 Inleiding en achtergronden 1.1 Opdracht en definiëring De Alliantie School & Sport samen sterker is een samenwerkingsverband tussen het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en het Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF). De Alliantie School & Sport samen sterker is in het leven geroepen met als doel: het bereiken van levenslang sporten en bewegen voor alle jongeren. De Alliantie werkt aan het versterken van de basis door het stimuleren van samenwerkingsvormen tussen onderwijs en de georganiseerde sport. De Alliantie heeft bovenstaand doel nader geconcretiseerd: in 2010 kan op 90% van alle scholen elke leerling dagelijks sporten binnen en buiten de schooluren in combinatie met sportverenigingen. Een middel om dit doel te realiseren is de inzet van combinatiefuncties. De Alliantie heeft gevraagd om het onderdeel Meer combinatiefuncties, dat deel uitmaakt van de programmalijn Kader, uit te werken. Definiëring Over het begrip combinatiefunctie school en sport bestaan verschillende ideeën en definities. Om helder te hebben wat wij in dit onderzoek verstaan onder combinatiefuncties, hebben wij het begrip afgebakend en daarbij volgende uitgangspunten gehanteerd. De combinatiefunctie onderwijs en sport: is één functie met een combinatie van taken uitgevoerd door één persoon (duale taakstelling); omvat taken uit de twee sectoren onderwijs en sport; bevordert de verbinding tussen de sectoren onderwijs en sport; omvat zowel binnenschoolse als buitenschoolse sport- en beweegactiviteiten. is een volwaardige combinatie van taken met een substantiële taakbeschrijving. De combinatiefunctionaris kan zowel in dienst zijn bij één werkgever (school, de gemeente of een andere rechtspersoon) en meerdere werkzaamheden verrichten als bij meerdere rechtspersonen in dienst zijn. In het eerste geval is sprake van een functie met duale taken, ook wel duale taakstelling genoemd. In het tweede geval spreken we van een duale aanstelling. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 7

Leeswijzer Dit is de eindrapportage van het onderdeel meer combinatiefuncties dat deel uitmaakt van de programmalijn Kader. In de inleiding beschrijven wij de verschillende onderdelen van het onderzoek. In hoofdstuk 2 komt de inhoud van de combinatiefuncties aan bod. In het derde hoofdstuk gaan wij in op de aanstellingsmogelijkheden. Hoofdstuk 4 gaat over de CAO-verschillen. De ervaringen van scholen en combinatiefunctionarissen zijn in hoofdstuk 5 beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies en aanbevelingen. De onderdelen van het onderzoek Om te komen tot deze eindrapportage heeft in het werkplan voor het thema meer combinatiefuncties vier onderdelen uitgevoerd: 1. het voeren van voorbereidende gesprekken en bestudering van bestaande documenten; 2. selecteren, volgen en stimuleren van voorbeeldprojecten waaronder: - het intensief volgen van 20 projecten - het monitoren van 30 à 40 projecten; 3. de organisatie van een expertmeeting met landelijke experts en gemeenten; 4. het opstellen van een adviesdocument voor het kabinet en een eindrapportage. 1 Onder de term voorbeeldprojecten verstaan wij een combinatiefunctie of een combinatiefunctie in wording. Wij hebben ervoor gekozen om meerdere typen combinatiefuncties per gemeente te bekijken en deze intensief te onderzoeken. Dit betekent dat wij niet zozeer hebben gelet op de aantallen, maar vooral ook op de verschillende mogelijkheden en typen combinatiefuncties. 1. Voorbereiding Ter voorbereiding op de interviews zijn we begonnen met de bestudering van bestaande documenten. Het betreft zowel kaderdocumenten, zoals de sportnota van VWS, als documenten die specifiek combinatiefuncties betreffen. Daarnaast hebben we informatie van werkgeversorganisaties en van sportbonden betrokken. In aanvulling daarop hebben we projectplannen, rapportages of functiebeschrijvingen van gemeenten, gemeentelijke sportservicebureaus, scholen en sportorganisaties bekeken 2. Aansluitend hebben we gesprekken gevoerd met landelijke partijen 3. Aan de hand van de bestudeerde literatuur en de gesprekken met landelijke partijen hebben we gemeenten en scholen die werken met combinatiefuncties geselecteerd en geïnterviewd. 4 1 Door de vervroegde verkiezingen is het advies in september 2006 opgesteld in plaats van februari 2007. 2 - Nota tijd voor sport, VWS, 2005. - KVLO, beroepscompententieprofiel voor leraren LO, september 2004. - KVLO, de duale leraar bewegingsonderwijs, 2005 mogelijkheden voor taakcombinaties. - KVLO, format aanstellingen combinatiefuncties, 2005 - SLO, Bram Donkers, best practices leerkrachten LO met bredere taakopdracht, mei 2005 - JSO, combinatiefuncties realiseren. Handboek voor kinderopvang, onderwijs, welzijn en sport, februari 2005. Een praktisch handboek met veel informatie. 3 NISB, KVLO, VBS, VSG, ALO Amsterdam, Bve-raad, ministerie van OCW en JSO. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 8

2. Volgen en stimuleren van voorbeeldprojecten We hebben 14 gemeenten gesproken en gevolgd die ongeveer 60 combinatiefuncties vertegenwoordigen. De gemeenten zijn: Nijmegen, Arnhem, Eindhoven, Zwolle, Hardenberg, Groningen, Amsterdam, Rotterdam, Den Helder, Hoorn, Tilburg, Ede, Enschede en Alphen aan den Rijn. Twee gemeenten (Alphen aan den Rijn en Zwolle) zitten in de voorbereidingsfase en oriënteren zich op de aanstellingsmogelijkheden van combinatiefunctionarissen. 5 Vier gemeenten experimenteren nog niet zo lang met combinatiefuncties; minder dan drie jaar: Hoorn, Rotterdam, Ede en Hardenberg. De overige gemeenten werken geruime tijd met combinatiefuncties en hebben inmiddels ervaring opgebouwd. Tabel 1 Ervaring van de projecten met combinatiefuncties 6 Gemeenten die in de voorbereidingsfase zitten Gemeenten die minder dan drie jaar met combinatiefuncties werken Gemeenten die meer dan drie jaar met combinatiefuncties werken Zwolle, Alphen aan den Rijn Hoorn, Rotterdam, Ede en Hardenberg Nijmegen, Arnhem, Eindhoven, Groningen, Amsterdam, Den Helder, Tilburg en Enschede 3. Expertmeeting Begin oktober 2006 is een expertmeeting gehouden. De 14 gemeenten die in de eerste ronde zijn geïnterviewd waren uitgenodigd voor de expertmeeting, evenals de KVLO, NISB, VBS, NOC*NSF, Henry Hennink (VOS/ABB, voorheen KVLO) en de beide ministeries. Het doel van de bijeenkomst was drieledig: 1. het toetsen van de bevindingen uit de eerste ronde interviews en het voorleggen van de eerste aanzet tot het advies voor het nieuwe kabinet; 2. uitwisseling van ervaringen en informatie uit de praktijk aan de hand van vier deelthema s: visie, inhoud en taken, aanstelling en contracten en opleiding en competenties; 3. informatie krijgen over de randvoorwaarden voor brede invoering van combinatiefuncties en mogelijke ondersteuningsbehoefte. De bevindingen uit de expertmeeting komen later in deze rapportage aan de orde. 4. Het advies aan het kabinet Door de val van het kabinet is eind september een voorlopig advies voor de Alliantie opgesteld. Omdat wij in de zomerperiode alleen gemeenten hadden geïnterviewd, was het advies niet compleet. Desalniettemin zijn de aanbevelingen, evenals de aanbevelingen van de overige onderaannemers, meegenomen in het advies aan de Alliantie. 4 De gemeenten zijn: Arnhem, Nijmegen, Tilburg, Eindhoven, Rotterdam, Zwolle, Amsterdam, Den Helder, Hoorn, Enschede, Hardenberg, Ede, Groningen en Alphen aan den Rijn. 5 De pilots zijn in de zomer gehouden, dus deze weergave is de stand van zaken in de zomer. 6 Dit zijn gegevens van zomer 2006 toen de interviews zijn afgenomen. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 9

1.2 Samenstelling van de interviews Basisonderwijs In de periode tot september 2006 hebben wij met name de gemeenten of gemeentelijke 7 sportservicebureaus geïnterviewd van de 14 projecten die wij intensiever hebben onderzocht en gevolgd. Vanaf september hebben wij ons gericht op de onderwijsinstellingen en de combinatiefunctionarissen die in deze gemeenten werken. Dus per pilot hebben wij zowel de gemeente of gemeentelijk sportservicebureau als een of meerdere combinatiefunctionarissen als een of meerdere basisscholen gehoord. 8 Op deze manier hebben wij de ervaringen met combinatiefuncties van de gemeente, scholen en de functionarissen zelf in beeld gebracht. Tabel 2 Verdeling van de interviews over gemeenten, scholen en combinatiefunctionarissen Gemeentenaam Gemeente of sportservicebureau Scholen Hoorn gemeente - 1 Rotterdam gemeente De Catamaran De Notenkraker Ede gemeentelijk sportservicebureau Hardenberg gemeente De Vlinder Het Palet t Palet 1 Nijmegen gemeente Aquamarijn 2 Arnhem gemeente 3 Eindhoven gemeentelijk sportservicebureau De Schelp De Korenaar De Springplank Enschede gemeente De Robers 1 Den Helder gemeentelijk sportservicebureau Eben Haëzer De Hofstee Tilburg gemeente De Sleutel 1 Amsterdam gemeente De Springplank De Botteloef Oranje Nassauschool Groningen gemeente OBS De Pendinghe 1 Alphen aan den Rijn gemeentelijk sportservicebureau Totaal 14 gemeenten 17 scholen voor primair onderwijs Aantal combinatiefunctionarissen 2 2 3 1 3 21 7 Wij gebruiken de term gemeentelijk sportservicebureau om het onderscheid met provinciale sportservicebureaus aan te geven. Sommige gemeentelijke sportservicebureaus zijn verzelfstandigd of een stichting en zijn geen afdeling van de gemeente. 8 Met uitzondering van de gemeenten Zwolle en Alphen aan den Rijn die ten tijde van het onderzoek nog niet waren gestart. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 10

Voortgezet onderwijs Wij hebben 8 sportactieve scholen voor voortgezet onderwijs benaderd. Dit zijn scholen die actief zijn in de organisatie van of deelname aan naschoolse activiteiten. Wij hebben docenten lichamelijke opvoeding (LO) of coördinatoren van de vaksectie LO gesproken. Deze gesprekken waren met name bedoeld om te peilen of zij werken met combinatiefunctionarissen, welke mogelijkheden zij daartoe zien en wat hun huidige samenwerking met sportverenigingen is. Daarnaast hebben we in de gemeente Amsterdam een toelichting gehad op Topscore, het project dat als voornaamste doel heeft om jongeren van 12 tot 18 jaar kosteloos te laten kennismaken met verschillende sporten en de doorstroming naar verenigingen te verbeteren. Tabel 3 Gemeente Heerlen Leiden Almelo Almere Alkmaar Hoogeveen Leiden Amsterdam Scholen voor voortgezet onderwijs Scholen Sintermeertencollege Vlietlandcollege Erasmus OSG Oostvaarderscollege Jan Arentsz CSG Roelof van Egtencollege Da Vincicollege Calland Lyceum (via het project Topscore) Mbo Wij hebben in Zwolle het ROC Landstede geïnterviewd. Tevens hebben wij gesproken met twee docenten die ook een aanstelling hebben bij een sportvereniging. Het gaat om een docent van de opleiding Sport en Bewegen die zijn functie combineert met het coachen van een voetbalvereniging (amateurvoetbal hoogste klasse). De andere docent is tevens coach van een basketbalvereniging die in de eredivisie speelt. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 11

2 De combinatiefunctie Gedurende ons onderzoek werd steeds duidelijker dat dé combinatiefunctie school en sport niet bestaat. De inhoud van de combinatiefunctie in de projecten verschilt; in geen enkel project waren de taken en activiteiten gelijk. Het zijn allemaal maatwerkprojecten die aansluiten op de lokale situatie. Een belangrijke noot vooraf is dat wij tot nu toe in de onderzochte projecten enkel combinatiefuncties met vakleerkrachten LO zijn tegengekomen. Deze functionarissen waren vooral werkzaam in het basisonderwijs. Het gaat dan om een combinatie van onderwijstaken en naschoolse activiteiten. Een combinatiefunctie met taken in het onderwijs en in de sportvereniging behoort natuurlijk ook tot de mogelijkheden, maar dit type combinatiefunctie zijn wij in de praktijk (nog) niet tegengekomen. In dit hoofdstuk behandelen wij de inhoud van de combinatiefunctie en de benodigde competenties. Vervolgens kijken we naar de verschillende studies die kunnen opleiden voor een combinatiefunctie school en sport. 2.1 De inhoud van de combinatiefunctie Type combinatiefunctie Zoals in de inleiding van dit hoofdstuk al is geschreven, bestaat dé combinatiefunctie school en sport niet. Wel is het mogelijk om in het basisonderwijs twee hoofdtypen combinatiefuncties te onderscheiden: 1. het geven of coördineren van bewegingsonderwijs in combinatie met het organiseren van naschoolse sportactiviteiten; 2. het geven of ondersteunen van bewegingsonderwijs in combinatie met het uitvoeren van naschoolse sportactiviteiten. Binnen deze twee hoofdtypen zijn allerlei varianten mogelijk. Over het algemeen zien wij dat het eerste type combinatiefunctie wordt ingevuld door een vakleerkracht. Het tweede type door een vakleerkracht, een ALO-student, een mbo er of een mbo-student. De beperking in lesbevoegdheid van een afgestudeerde mbo er zorgt ervoor dat gemeenten, scholen en sportservicebureaus deze niet op grote schaal inzetten voor een combinatiefunctie. De combinatie die steeds meer voorkomt, is de vakleerkracht die bewegingsonderwijs geeft en het naschoolse aanbod coördineert in samenwerking met een mbo er die onderdelen van het bewegingsonderwijs uitvoert of ondersteunt (van de groepsleerkracht) en het naschoolse aanbod uitvoert. Een derde type combinatiefunctie dat nog nauwelijks voorkomt, maar waar de Alliantie in het schooljaar 2007-2008 mee gaat experimenteren, is de combinatiefunctionaris die bewegingsonderwijs geeft of ondersteunt en taken coördineert of uitvoert binnen sportverenigingen. Ook binnen dit type combinatiefunctie zijn varianten mogelijk die de Alliantie in de loop van het schooljaar 2007-2008 voor het voetlicht zal brengen. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 13

Inhoud van de combinatiefuncties in het primair onderwijs In de projecten zijn wij alleen combinatiefuncties van vakleerkrachten LO in het basisonderwijs tegengekomen. Op hoofdlijnen bestaat de combinatiefunctie uit de volgende taken, ongeacht het type aanstelling: het geven van (een deel van) het bewegingsonderwijs aan de groepen 3 t/m 8 het geven van motorische remedial teaching (MRT) en het organiseren van club extra het bijhouden van een leerlingvolgsysteem sport en bewegen het coachen van groepsleerkrachten ontwikkelen, coördineren of uitvoeren van een buitenschoolse sportactiviteiten in samenwerking met wijkorganisaties en sportverenigingen het oprichten van een schoolsportvereniging het voeren van gesprekken met ouders over sport- en bewegingsvaardigheden van de kinderen onderhouden van contacten met wijkorganisaties, sportverenigingen en gemeente Het gaat dus om een vakdocent LO met taakdifferentiatie, ook wel de gymleraar nieuwe stijl genoemd. Voor een uitgebreid overzicht van mogelijke taken en activiteiten van de vakleerkracht nieuwe stijl verwijzen we naar een studie van de KVLO 9. Voor het vervullen van een combinatiefunctie worden andere (nieuwe) competenties gevraagd dan voor het geven van bewegingsonderwijs. Combinatiefuncties in het voortgezet onderwijs In het voortgezet onderwijs zijn de functies lichamelijke opvoeding minder eenduidig aan te wijzen in verschillende typen combinatiefuncties, omdat het hier veelal een werkgever betreft (de school) die een variatie aan sporttaken onderbrengt bij de vaksectie LO. De school kiest ervoor om formatie voor Lichamelijke Opvoeding eventueel uit te breiden met coördinatieactiviteiten en met het organiseren en uitvoeren van sportklassen of het invoeren van het vak LO als examenvak. Deze taken brengen de scholen óf onder bij meerdere vakdocenten óf zij roosteren een vakdocent deels hiervoor vrij. De vakdocenten LO voeren over het algemeen geen taken uit voor de gemeente of voor sportverenigingen. Combinatiefuncties in het Mbo Voor het mbo geldt een andere situatie dan voor het basisonderwijs of het voortgezet onderwijs. De ROC-instellingen zijn niet verplicht lichamelijke opvoeding als basisvak op te nemen in hun opleidingen. Veel instellingen zijn daar nu wel mee bezig. De instellingen die opleidingen sport en bewegen aanbieden, werken nog niet op grote schaal met combinatiefuncties. Het is verwachten dat de instellingen die bewegen en sport binnen de opleidingen op de kaart willen zetten, hiervoor combinatiefuncties zullen gaan inzetten. 9 De vakleerkracht nieuwe stijl, duale taken of duale aanstelling, waar hebben we het over?, KVLO. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 14

2.2 De benodigde competenties Aan de projecten hebben wij de volgende vraag voorgelegd: over welke extra competenties/vaardigheden dient een combinatiefunctionaris te beschikken om dat stukje meerwaarde van de combinatiefunctie te laten zien? De antwoorden waren zeer divers, mede omdat de inhoud van de combinatiefunctie verschilt. De inhoud van de functie wordt deels bepaald door de vraag of het gaat om een meer op coördinatie of een meer op uitvoering gerichte functie. Uit de antwoorden hebben wij de meest genoemde competenties gedestilleerd. De volgende competenties zijn van belang voor de combinatiefunctionaris school en sport: - communicatieve vaardigheden (netwerker, goed contacten kunnen leggen); - organisatorische vaardigheden (goed kunnen organiseren, coördineren en plannen); - flexibiliteit, zoals het kunnen schakelen en ad hoc beslissingen kunnen nemen, het verdelen van tijd en aandacht over de kinderen en uitvoeren van verschillende typen activiteiten op een dag; - assertiviteit, bijvoorbeeld voor het stellen van grenzen om de vaak wat oudere groepsleerkracht te kunnen coachen; - overtuigingskracht en enthousiasme, zoals het overtuigen van ouders en kinderen om met de naschoolse activiteiten mee te doen; - omgevingsbewustheid, zoals de spelers binnen het netwerk kennen en weten wat er speelt bij de kinderen thuis, op school en in de wijk; - creativiteit, zoals het signaleren van kansen bij kinderen en relaties leggen tussen de binnenschoolse activiteiten, de buitenschoolse sportactiviteiten en de activiteiten die de gemeente en de sportverenigingen verzorgen; - proactieve houding, initiatiefrijk, zelfstandig en ondernemend. 2.3 De opleidingen De belangrijkste opleidingen voor de combinatiefunctionarissen zijn: - de ALO-opleidingen, die studenten opleiden tot vakleerkracht in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs; - hbo-opleidingen op het gebied van sportmanagement en sportbeleid; - mbo-opleidingen en de nog nieuwe LOBOS-opleiding op mbo-niveau 10. De LOBOSopleidingen kunnen worden gevolgd op ROC s sport en bewegen; - bondsopleidingen voor het behalen van trainersbevoegdheden; - commerciële opleidingen (zweminstructeur, tennisleraar, golfprofessional etc.). 2.3.1 Hbo-opleidingen Waar leidt de 4-jarige ALO-opleiding studenten voor op 11? - het maken en plannen van lessen bewegingsonderwijs voor alle onderwijsniveaus; 10 Leraar Ondersteuner Bewegingsonderwijs en Sport. 11 Uit het beroepscompetentieprofiel voor leraren lichamelijke opvoeding, KVLO, september 2004. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 15

- het organiseren en begeleiden van lessen bewegingsonderwijs die aansluiten op de beweegmogelijkheden van kinderen en jongvolwassenen. Hierbij maakt de vakleerkracht gebruik van verschillende instructiemethoden die op een veilige manier worden uitgevoerd; - het observeren en registreren van vorderingen in beweging, zowel bij individuele kinderen als de groep als geheel; - het ondersteunen van de kinderen in hun schoolloopbaan en het signaleren van mogelijke problemen bij leerlingen die hun schoolloopbaan en hun vorderingen in sport en bewegen kunnen belemmeren; - het in samenspraak met de kinderen organiseren van een aansprekend schoolsportprogramma buiten schooltijd, dat aansluit bij de interesse en het niveau van de kinderen; - het verwerven en in stand houden van accommodaties en leermiddelen ten behoeve van een goede uitvoering van het beweegplan van de school, zodat een stimulerende beweegomgeving ontstaat voor de kinderen; - het leveren van een bijdrage aan de algemene organisatie en het beleid van de school. Neemt deel aan overleggen en draagt het beleid van de school; - het onderhouden van externe contacten met bijvoorbeeld gemeentelijke instellingen of sportorganisaties. Deze contacten kunnen bijdragen aan de uitvoering van het beweegplan van de school; - het signaleren en vertalen van trends naar het eigen vakgebied. Het is belangrijk dat het vak mee ontwikkelt met maatschappelijke ontwikkelingen. De vakleerkracht kan hierin het voortouw nemen. Waar leiden de hbo-opleidingen sportbeleid, sportmanagement en sportmarketing in de sport voor op? De hbo-opleidingen Sportbeleid, -management en -marketing leiden studenten op voor managementfuncties in de diverse sectoren van de sportbranche. Na afronding van de opleiding beschikken de studenten over kennis van de sportbranche en over vaardigheden die voor een operationele sportmanager van belang zijn. De afgestudeerde studenten zijn in staat zelfstandig te beslissen en te werken binnen het vakgebied van sportbeleid, sportmarketing en sportmanagement. Thema s die in de opleidingen aan de orde komen zijn: - sportmanagement waaronder verenigingsmanagement; - marketing en sales; - sponsoring en relatiemarketing; - projectmanagement en het managen van evenementen; - communicatie en PR; - ondernemingsvaardigheden en financiën. Voorbeelden van functies zijn een projectleider bij een gemeente, managementfuncties bij sportbonden of managementfuncties bij commerciële (sport)bedrijven. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 16

2.3.2 Mbo-opleidingen Mbo sport en bewegen niveau twee, drie en vier. Binnen de mbo-opleidingen sport en bewegen zijn de volgende opleidingen mogelijk: 1. sport- en bewegingsbegeleider niveau twee; 2. sport- en bewegingsleider niveau drie; 3. sport- en bewegingscoördinator niveau vier; 4. sport en bewegen, niveau drie en vier. 1. Sport en bewegingsbegeleider niveau twee Deze opleiding leidt studenten op voor het meehelpen bij het organiseren van sport- en bewegingsactiviteiten en bij trainingen en wedstrijden en voor het begeleiden van deelnemers. 2. 2. Sport- en bewegingsleider niveau drie Studenten die deze opleiding volgen, kunnen sport- en bewegingsactiviteiten organiseren in meerdere takken van sport. Tevens kunnen de studenten sport- en bewegingsprogramma s ontwikkelen voor doelgroepen als ouderen, jongeren of gehandicapten. 3. Sport- en bewegingscoördinator niveau vier Binnen deze opleiding leren studenten leiding of les te geven binnen sport- en bewegingsactiviteiten zowel aan groepen als individueel. De coördinator houdt zich ook bezig met het organiseren en bedenken van deze activiteiten en leidinggeven over vrijwilligers. Tevens kan de sport- en bewegingscoördinator adviseren aan de organisatie waar hij of zij werkzaam is. 4. Sport en bewegen niveau drie en vier Deze opleiding leidt op tot het geven van trainingen, coaching en het organiseren van evenementen en toernooien. Het opstellen van sport- en beweegprogramma s voor specifieke doelgroepen maakt eveneens deel uit van de opleiding. De opleiding op niveau vier bevat vier afstudeerrichtingen: - sport- en bewegingscoördinator/bewegingsagoog; - sport- en bewegingscoördinator/bos; - sport- en bewegingscoördinator/operationeel manager; - sport- en bewegingscoördinator/trainer-coach. Wat zijn de kerntaken van een LOBOS er? De Leraarondersteuner Lichamelijke Opvoeding is een breed opgeleide onderwijsondersteuner met een mbo-opleidingsniveau (niveau vier). De leraarondersteuner ondersteunt op een zelfstandige manier een vakleerkracht of groepsleerkracht bij het uitvoeren en evalueren van een programma lichamelijke opvoeding in het basisonderwijs. De leraarondersteuner kan leerlingen in de SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 17

leeftijdsgroep van 4-12 jaar op een veilige en pedagogische manier inleiden en begeleiden bij sport- en beweegactiviteiten. Dit alles onder verantwoordelijkheid van een vakspecialist lichamelijke opvoeding. Daarnaast kan de leraarondersteuner werkzaamheden verrichten bij het realiseren van het zorgplan lichamelijke opvoeding en het schoolsportplan van de school, inclusief het zwemonderwijs. Wat kan een afgestudeerde LOBOS er? De LOBOS er kan dezelfde taken uitvoeren als de vakleerkracht, maar dan in ondersteunende zin. Het gaat dan om ondersteuning bij lesvoorbereiding, begeleiding van de leerlingen tijdens de gymlessen, ondersteunen in het organiseren van een naschools programma, een bijdrage leveren aan het beleid van de school, het onderhouden van externe contacten en maatschappelijke ontwikkelingen helpen vertalen naar het eigen vakgebied. 2.4 Tot slot In dit hele hoofdstuk, maar eigenlijk door ons hele onderzoek, staat de volgende vraag centraal: over welk type combinatiefunctie school en sport hebben we het? Hebben we het over iemand die gekwalificeerd is om zelfstandig bewegingsonderwijs te geven? Of over een sportfunctionaris die onder schooltijd sport- en spellessen kan verzorgen of de gymsectie kan ondersteunen en een buitenschools programma kan draaien? Het is in ieder geval duidelijk dat de combinatiefunctionaris andere (nieuwe) competenties in huis dient te hebben dan een vakleerkracht die louter bewegingsonderwijs geeft of de sportleider die sportlessen geeft. Het is essentieel voor de realisatie van de ambities van de Alliantie dat de opleidingen dit type medewerkers gaan opleiden. Een door de vakleerkrachten veel genoemd knelpunt is dat de combinatiefunctie vaak te weinig coördinatietaken en te veel uitvoeringstaken heeft. Het verzorgen van bewegingsonderwijs is hbo-niveau, terwijl de uitvoering van een naschools aanbod mboniveau is. Voor een hbo er is op termijn een combinatie van hbo- en mbo-taken niet interessant. Het coördineren van de naschoolse activiteiten en het opbouwen van een netwerk ligt daarentegen op hbo-niveau. Dit combineert beter, met de kanttekening dat een duidelijke afbakening van de coördinatietaken een must is met het oog op mogelijke overbelasting. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 18

3 De aanstelling Dit hoofdstuk behandelt het kader waarbinnen de combinatiefunctionarissen school en sport werkzaam zijn. Eerst gaan we in op de wijze waarop de combinatiefunctionaris is aangesteld. Daarna beschrijven wij de CAO-onderdelen waarover de diverse partijen afspraken hebben gemaakt. Zoals aangegeven in hoofdstuk 2 zijn wij in dit onderzoek enkel combinatiefuncties met vakleerkrachten LO tegengekomen, waarbij het gaat om een combinatie van onderwijstaken en naschoolse activiteiten. De informatie in dit hoofdstuk is gebaseerd op de ervaringen uit de voorbeeldprojecten. 3.1 De aanstelling Het werkgeverschap van de combinatiefunctionaris is een van de belangrijkste aandachtspunten. Tot nu toe zijn we de volgende typen aanstellingen tegengekomen: vakleerkracht in dienst van de school; vakleerkracht in dienst van de gemeente; vakleerkracht in dienst van een gemeentelijk sportservicebureau; vakleerkracht in dienst van de school en van de gemeente/sportservice/stichting (duale aanstelling). Vakleerkracht in dienst van de school Ruim een derde van de scholen in het basisonderwijs heeft vakleerkrachten LO in dienst. Deze vakleerkrachten geven soms aan enkele groepen les (7 en 8); meestal een van de twee of drie uur bewegingsonderwijs per week. Maar daar waar vakleerkrachten zijn, kan de gemeente de vakleerkrachten inhuren voor een aantal buitenschoolse sportactiviteiten, om zo de verbinding tussen binnenschoolse en buitenschoolse sportactiviteiten te leggen. Het aantal door de gemeente ingehuurde uren varieert van 5 tot 10 uur per fulltimefunctie of per 8-klassige school. Een belangrijke voorwaarde is uiteraard dat de vakleerkracht zijn bestaande aanstelling kan en wil uitbreiden. Voorbeelden van dit type combinatiefunctie zijn wij tegengekomen in Amsterdam, Arnhem, Enschede en Groningen. Er zijn ook voorbeelden van scholen die aanvankelijk geen vakleerkracht in dienst hadden en deze, vaak met subsidie van de gemeente, hebben aangesteld. Deze scholen financieren het onderdeel bewegingsonderwijs, terwijl de gemeente het naschoolse deel van de functie betaalt. In de gemeente Hoorn is deze constructie van toepassing. De verwachting is dat steeds meer scholen een vakleerkracht LO zullen aannemen, omdat recent afgestudeerde pabo ers niet de bevoegdheid hebben om bewegingsonderwijs te geven aan de groepen 3 t/m 8, tenzij zij het getuigschrift voor Leergang vakbekwaamheid bewegingsonderwijs pabo hebben behaald. SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 19

Tabel 4 Aanstelling bij de school Arbeidsvoorwaarden CAO Onderwijs Aansturing de directeur van de school voert de functioneringsgesprekken en vraagt advies bij de gemeente voor de uren die de vakleerkracht werkt voor gemeentelijke projecten (d.w.z. voor de naschoolse activiteiten). Succesfactoren - het bewegingsonderwijs wordt schoolbreed ingebed, verankerd in het schoolwerkplan. Hierdoor is de kwaliteit van het bewegingsonderwijs gewaarborgd; - de vakleerkracht maakt deel uit van het team en kan bewegingsonderwijs breder in het team onder de aandacht brengen; - de school is betrokken bij het vak LO, omdat de vakleerkracht bij de school is aangesteld; - het onderwijs als vaste werkgever is prettig voor de vakleerkracht, omdat deze aanstelling zekerheid biedt. Dit is gunstig voor de continuïteit van het vak LO. Risico s - de verbinding met naschoolse activiteiten krijgt minder aandacht, doordat de prioriteit van de vakleerkracht met name bij het lesgeven ligt; - de vakleerkracht heeft minder contacten met de lokale sportwereld (verenigingen, sportbuurtwerk etc.), omdat de focus ligt op de school; - de school heeft meer belang bij goed bewegingsonderwijs dan bij de invulling van het naschoolse aanbod en de verbinding tussen binnenschools en buitenschools; - vervanging bij ziekte kan een probleem zijn, omdat de vakleerkracht de enige is voor het geven van LO; - scholen zien, vanwege de verplichtingen, op tegen het aannemen van medewerkers die worden gefinancierd vanuit projectgelden, die een onzekere bron van inkomsten vormen. Vakleerkracht in dienst van de gemeente Gemeenten kunnen stimuleren dat de kwaliteit van het bewegingsonderwijs verbetert door vakleerkrachten met duale taken ter beschikking te stellen. De vakleerkracht is dan in dienst van de gemeente. In de gemeente Tilburg kwamen wij dit type combinatiefunctie tegen. In principe huurt de school de vakleerkracht in van de gemeente. Het uurtarief dat gemeenten hanteren, ligt tussen de 25,00 en 30,00. Dit is inclusief de lesvoorbereiding. Een aantal gemeenten werkt met een subsidiesysteem op basis van afbouwen. De subsidiëring varieert van maximaal twee derde naar minimaal een vijfde van de kosten. Een voorwaarde van deze constructie is dat de inhuur/detachering btw-vrij moet zijn, anders is deze constructie te duur. Wij zijn in de onderzochte projecten creatieve constructies tegengekomen om de btw-plicht te ontwijken, zoals inhuur via een sportservice-instelling (btw-vrijgesteld) of inkoop van een project. Bij deze constructie zijn duidelijke afspraken gemaakt over wat de taken van de functionaris zijn om te vermijden dat de functionaris wordt overbelast. In de praktijk SCHOOL EN SPORT WERKEN SAMEN 20