Concernstaf team OOV Verslag Vergadering van Carlijn van Schie datum vergadering : 19 juni 2012 tijd : 2 plaats : AZ-stadion deelnemers: afwezig: afschrift verslag aan: V E R S L A G 1. Opening: Piet Bruinooge, niet alleen als Burgemeester van Alkmaar, maar tevens als voorzitter van de Veiligheidsregio en als Korpsbeheerder, opent deze 1 e masterclass Anders kijken naar Veiligheid. Gemeente Alkmaar en het Programmabureau Integrale Veiligheid hebben deze masterclass georganiseerd. Doel is om de kennis over veiligheid te vergroten, out of the box te kijken en dit als inspiratie te gebruiken. Wellicht kunnen we met deze masterclass een mooie traditie starten, passend bij de ambitie om tot één van de vijf veiligste regio s van Nederland te horen. 2. Introductie Eelco Koolhaas Eelco Koolhaas is de middagvoorzitter. Hij peilt de beelden die over veiligheid leven bij de zaal. Sociale veiligheid, wijkveiligheid, fysieke veiligheid, brandveiligheid, milieuveiligheid en schijnveiligheid zijn enkele beelden die genoemd worden. Ook peilt hij waar we als regio tevreden over zijn. Enkele voorbeelden: Burgernet, Veilige Scholen, de aanpak van de branden in Bergen, etc. Tevens vraagt Eelco Koolhaas wat we lastig vinden of waar we nog niet zo tevreden over zijn. Enkele reacties uit de zaal: Hulpverleners worden nagenoeg niet beschermd. Ouderen worden steeds banger voor jongeren. Burgers worden niet zo serieus genomen door de politie. De politie moet de aangiftes van burgers meer zichtbaar maken (cijfers beter presenteren). Burgers betrekken bij dat wat in hun buurt gebeurt. Ook is de vraag wat de rol van de overheid nu is: wat laat je wel of niet aan de zelfstandigheid van de burger over? NR 8.3 Verslag Masterclass Veiligheid 120619_1.doc
3. Presentatie Hans Boutellier Hieronder volgt een beknopte weergave. De presentatie van Hans Boutellier is niet digitaal beschikbaar. Wel kan een uitdraai van de sheets verkregen worden door te mailen naar Geertje Paaij: geertje.paaij@noord-holland.politie.nl Hans Boutellier bekijkt veiligheid eerst vanuit een groter verband, op samenlevingsniveau, alvorens hij weer terugkeert naar het meer concrete. Wat maakt dat veiligheid tot één van de dominante politieke thema s is kunnen worden? Is ons verlangen naar veiligheid niet een utopisch verlangen? Wat is daarin de keerzijde van te veel veiligheid? De samenleving kenmerkt zich door drie grote ontwikkelingen: informatisering, internationalisering en individualisering. Hierbij zijn solide sociale kaders verdwenen, en is sprake van een toename van institutionele complexiteit. Een complexe samenleving die zonder richting is. Hoe kunnen we dat nu het beste aanpakken en vormgeven? Het beeld van een zwerm spreeuwen wordt getoond. Hoe kunnen ze zo mooi in die patronen blijven vliegen als groep? In de chaos is meer orde dan we denken. Hans Boutellier gebruikt de metafoor van de jazzimprovisatie. Het gaat om georganiseerde vrijheid. Daarbij is een bepaald thema nodig, een basisritme, duidelijke kernfuncties (een trompettist moet geen piano willen spelen), verhouding tot traditie, de muzikanten hebben kennis en ervaring nodig, ruimte voor individueel excelleren, en lichte vormen van leiderschap. De overheid moet faciliteren en begrenzen, en tevens zorgen voor continuïteit in de samenleving. Probleem- en kanssturing zijn van belang in plaats van voorheen de aanbod- en vraaggerichte sturingsmechanismen. Wederkerigheid is eveneens van belang: afspraken maken als overheid zijnde over wat geleverd kan worden en een organisatie of de burger hierin ook betrekken. Wat lever ik en wat lever jij? Voor het veiligheidsveld is de metafoor van het voetbalelftal van belang, dat in vier linies vanuit de verdediging de beweging naar voren maakt. Hierin staat Justitie op doel en staat symbool voor het thema Straf. De verdedigers bestaan uit politie, bureau Halt, Reclasseringspartijen, e.d. Zij bewaken de Risico s. Het middenveld is ook letterlijk het maatschappelijk middenveld, zoals zorg, scholen, woningcorporaties, welzijnsorganisaties, e.d. Zij bewaken de Normen. De aanvallers zijn de burgers, die zorg dragen voor Zelfredzaamheid. Zoals in elk voetbalspel is het de bedoeling dat de bal naar voren gaat, de bal moet naar de aanvallers toe. Van achteruit naar voren denken. Dit is dan ook een opgave voor het bestuur. 4. Discussie met de zaal o.l.v. Eelco Koolhaas Eelco Koolhaas wil de aangereikte theorie praktisch maken en stelt de zaal de vraag: wat betekenen deze metaforen voor u in uw dagelijks werk? Enkele reacties: Het beeld van een zwerm spreeuwen geeft mij het gevoel dat we als samenleving ruimte nodig hebben met daarbinnen een paar basale regels. Het gaat om de sociale interactie: doe wat je buurman doet en houdt tegelijkertijd afstand. We hebben eerder te veel regels dan te weinig. De metafoor van het voetbal: Wanneer is het veilig genoeg? Hoeveel veiligheid moeten we leveren als overheid? Het is beter om het bij meerdere mensen te laten, bijvoorbeeld om verzekeraars meer te betrekken.
Het OM heeft een geweldsmonopolie en dat moet daar ook vooral blijven. Maar ook hier weer doet de vraag naar vrijheid zich voor. Hoe vrij zijn we? Wat zijn de kosten van veiligheid? Sociologische visie: het begrip georganiseerde vrijheid : we hadden voorheen de maakbaarheid van de samenleving als het laatste geloof. Het gaat er om de voorhoede (volgens metafoor voetbalelftal) meer in positie te brengen en hen de burgers- meer ruimte te geven. Het risicobewustzijn van de samenleving is enorm toegenomen. De overheid heeft dan een bijna automatische reflex om het probleem of de onveiligheid te willen oplossen. Dat is niet altijd nodig. Wat kunnen mensen zelf? En kunnen we een bepaalde mate van onveiligheid accepteren? We moeten als samenleving voorkomen dat er elke keer schoten op doel komen en daarom zorgen dat de verdediging op orde is. Met daarbij als spelregels voor de organisaties: houd je bij je kerntaak. Het is handig als we meer in beleidskansen gaan denken om het meer bij bewoners zelf te laten en in de wijk: ga face-to-face in gesprek met elkaar, dan werkt een aanpak beter. Een goed verhaal kent ook een schurk, aldus Eelco. Dat is niet een persoon die verslagen moet worden, maar juist een dominant beeld of het vastgeroeste idee. Wat zijn de schurken in het Veiligheidsdomein? Welke dominante beelden moeten we verslaan? Bij een concreet veiligheidsprobleem: pak het aan. Niet te veel in de overlegcircuits regelen. Het gaat er om dat we een goede diagnose van het probleem maken. Wat is nu echt relevant en vervolgens het probleem daadwerkelijk aanpakken. Concreet, door uitvoerenden. De botheid in de zin van wetgeving, regelgeving en standaardisering. Het is echter de uitvoering die het moet doen. Een te veel aan protocollen is lang niet altijd helpend. Daarin doe je te kort aan de dynamiek in de samenleving zelf. We kijken te veel naar de keeper. Het strafrecht is het ultimum remedium. Het is belangrijk het corrigerend vermogen in de samenleving te versterken. Niet vanuit hardheid, maar juist vanuit een liefdevolle correctie. Bijvoorbeeld vanuit een school of vanuit de ouders veel eerder en daadkrachtiger optreden. De ramp in Volendam: een groep mensen komt bij elkaar met plezier en lol. Echter, één dwaas houdt een aansteker erbij en er onstaat een ramp. De lokale politiek krijgt de schuld. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? De lokale politiek wijst op zijn beurt naar de provincie. De provincie komt op zijn beurt met regelgeving. In de praktijk zijn de mensen hier niet blij mee. Die regelgeving levert een vernauwing op. Er komt een schreeuw om regelgeving. Die structureert enerzijds en beperkt tegelijkertijd. Dat geeft een gevoel van onbehagen. Dat ziet de betreffende spreker terug in de dynamiek in zwerm spreeuwen: stabiel systeem met onderlinge dynamiek van verdichting en verdunning. Daar zou ik eigenlijk meer van willen weten. Welke mate van risicovrijheid wil je als samenleving hebben? Bijv. met een speeltuin en de plaatsing van rubberen tegels. Het hoort er bij dat je als kind je knieën schaaft. In relatie tot Voldendam: mediocratie: mediasamenleving en het sterke reageren op incidenten. Bij de mediocratie wordt de vergelijking gemaakt met het beeld van de zwerm spreeuwen: 1 spreeuw valt uit de zwerm en we vliegen er met z n allen achteraan. Certificering van bijvoorbeeld verkeersregelaars. Alles moet geregeld en gediplomeerd zijn.
Derde vraag is waarin u handelingsverlegenheid (zoals bijvoorbeeld bij uitvoerend professionals) kent of twijfel in uw werk. In relatie tot de ramp: we weten niet of de genomen voorstellen en maatregelen ook daadwerkelijk juist zijn. Levert dit een verbetering op? We maken te veel keuzes op basis van emoties. We moeten juist meer tijd investeren in een analyse (wat is nu echt het probleem), een risico-inschatting (is het erg als het probleem zich voordoet en in welke mate) en welke kosten zijn we bereid om daarvoor te betalen? Veiligheid valt niet te garanderen. Daarom is dit belangrijk dat als overheid beter te doen. We moeten stoppen met de afrekencultuur. Als iets fout is gegaan, speelt meteen de schuldvraag. Wie heeft het gedaan? Fouten mogen gemaakt worden (binnen grenzen). Laten we dan ook niet meteen de schuldvraag induiken. We (de overheid) hebben bij de samenleving jarenlang de suggestie gewekt dat we in een superveilige samenleving leven. Heb je een probleem? Gooi het bij de overheid over de schutting en dan lossen we het op. Dat is echter niet zo. De samenleving is niet risicoloos. We moeten naar de burgers toe helder zijn dat we dat niet meer kunnen en doen. We kunnen wel een aantal maatregelen nemen om het zo risicoloos mogelijk te laten zijn. Dat is een totaal andere aanvliegroute dan voorheen. We doen ons best om dit in de regio gezamenlijk op te pakken. Het gaat om het incalculeren van risico s. Vierde vraag is of we ook de moed hebben om onbekende terreinen in het veiligheidsveld te betreden. Waar liggen die onbekende terreinen? Wat geeft onze fantasie ons in? Meer concreet: welke partij laten we nog onbenut om meer te doen aan veiligheid, zonder dat dat tot extra regeldruk leidt? Ouders, bijv. bij Jeugd en Alcohol (positief stimuleren) en Wakkere Ouders (strengere aanpak); Peers, bijv. peersmediation op scholen; Sportverenigingen: bijv. frisfeesten, alcoholbeleid, maatschappelijke stages; Wijkcentra, bewonerscommissies, Verenigingen van Eigenaren en buurten zelf voor de oplossing van problemen. Ook raadplegen om te weten wat er in een buurt speelt, niet alleen als oplossing gebruiken. Welk veiligheidsissue blijft verborgen of krijgt te weinig aandacht? Wat zouden nieuwe thema s kunnen zijn? Wellicht ook als input voor een volgende masterclass? Consument & producent van veiligheid, ook als burger (rookmelders ophangen, aangifte doen, etc. en in breder verband); Gezondheid & veiligheid, waaronder geluidsnormen op festivals. Discussie: hoe verhoudt dit zich tot eigen verantwoordelijkheid? Voorlichting: hoe kunnen we meer voorkomen en mensen beter informeren?) Ook hier discussie: Hoe verhoudt dit zich tot eigen verantwoordelijkheid? Twee krachten die op de helden inwerken: (over)regulering <-> zelfredzaamheid.
5. Een volgende masterclass De gemeente Hoorn heeft zich bereid gesteld om een volgende masterclass te organiseren. Hiermee is tijdens de vergadering al het begin van een mogelijke traditie gerealiseerd. Hartelijk dank aan de gemeente Hoorn voor deze toezegging. Beeldimpressie