VAK : NATUURONDERWIJS DATUM : VRIJDAG 8 JULI 04 TIJD : 09.5 0.00 UUR Drugs Om het gebruik van tabak te verminderen, heeft men vorig jaar de anti-tabak wet aangenomen. Door deze wet mag men... A alleen in eigen huis roken. B niet roken in gebouwen en op de gangen van de school. C niet op straat roken. D slechts enkele sigaretten per dag roken. 3 Mensen die stoppen met roken, zoeken meestal iets te eten of te drinken in plaats van een sigaret te roken. Bekijk het schema. 3) pepermint ) patat 4) pinda s ) fruit 5) water Welk risico geldt niet voor een rokende, zwangere vrouw? Een rokende, zwangere vrouw kan een... krijgen. A miskraam B kleinere baby C te vroeg geboren baby D te zware baby 6) saté 0) ice - cream 7) soft 9) bier 8) popcorn Welke van de genoemde middelen zou men het beste kunnen kiezen als er ook gelet wordt op de gezondheid? A alleen, 5 en 0 B alleen, 7 en 9 C alleen 3, 4, 6 en 0 D alleen, 4, 5, 6 en 8
4 6 Lees dit krantenartikel. Bekijk de voedingspiramide. 6 5 4 Uit: DWT januari 04 Deze leerling heeft gekozen om drugs te kopen bij Rasta. Wat is geen gevolg van zijn keus? A Door die drugs te gebruiken, kan hij snel rijk worden. B Door die drugs regelmatig te gebruiken, kan hij zijn leven vernietigen. C Hij kan gearresteerd en veroordeeld worden. D Hij kan problemen krijgen met familie en vrienden. Voeding De tekening stelt de doorsnee van een kies voor. 5 I II Welke van de onderstaande gegevens kun je van de voedingspyiamide aflezen? A Hoeveel je dagelijks van elk voedingsmiddel nodig hebt. B Welke voedingsmiddelen bouwstof-, brandstof- of beschermende stof leveranciers zijn. C Welke vitaminen de beschermende stof leveranciers bevatten. D Welke voedingsmiddelen meer of minder bouwstof of brandstof bevatten. 3 III De kies wordt verdeeld in wortel, hals en kroon. In welk antwoord zijn de delen juist benoemd? deel I deel II deel III A hals kroon wortel B kroon hals wortel C hals wortel kroon D wortel kroon hals
7 0 In deze puzzel staan vier voedingsmiddelen waarvan steeds één letter ontbreekt. S N D A G O K L A B O N E N U U R Z A K B L A D O E N De kinderen op de foto hebben net als andere kinderen veel bouwstof nodig om A energie en warmte te verkrijgen. B goed te kunnen groeien. C goede prestaties op school te kunnen leveren. D ziekten te voorkomen. Gebruik de voedingspiramide van vraag 6. Sommige vegetariërs eten helemaal geen producten uit vak 3 van de voedingspiramide. Om toch voldoende bouwstoffen in hun voeding te hebben, kunnen zij kiezen voor..i.., en..ii.. die horen in vak..iii.. Wat moet er bij I, II en III worden ingevuld? 8 Vul bij elk voedingsmiddel de ontbrekende letter in. Je leest dan in de blauw gekleurde vakjes van boven naar beneden een voedingsstof. Deze voedingsstof is..i.. welke we nodig hebben om..ii... Wat moet er bij I en II worden ingevuld? bij I bij II A kalk huidwondjes te herstellen B ijzer bloed bij te maken C kalk weerstand te krijgen D ijzer het lichaam warm te houden bij I bij II bij III A napi brood B gropesi ei 5 C roti aardappelen D sojabonen djarpesi 5 Sommige voedingsmiddelen kunnen we conserveren. Welk voedingsmiddel is geconserveerd? A gebakken vis B gekookte napi C geroosterde kip D gestoofde mopé 9
3 Bekijk de plaatjes. Als voorbehoedsmiddel biedt het condoom voordelen aan man en vrouw, als men het op de juiste manier gebruikt. Welk is geen voordeel? A Het gebruik van een nieuw condoom moet bij elke seksuele omgang. B Het beschermt tegen seksueel overdraagbare ziekten. C Het kan zwangerschap voorkomen. D Het kan zonder advies van de dokter gebruikt worden. 4 Welke man zal in gewicht toenemen en welke zal in gewicht afnemen als je let op de hoeveelheid brood die ze dagelijks eten en het werk dat ze doen? gewicht zal toenemen bij gewicht zal afnemen bij A man alleen man alleen B man alleen man alleen C man en geen van beiden D geen van beiden man en Voortplanting Bij de voortplanting van een vlinder vindt er een gedaanteverwisseling plaats, namelijk: vlinder ei rups pop vlinder Bij welk ander dier vindt er bij de voortplanting ook een gedaanteverwisseling plaats? Een vrouw die geen kinderen wil, kan naar Stichting Lobi voor de pil. Door de pil dagelijks te gebruiken, voorkomt ze dat... A bij seksuele omgang de zaadcellen in haar baarmoeder kunnen komen. B een zaadcel, de eicel in de eileider kan bevruchten. C er eicellen in de eileiders kunnen komen. D er zwangerschapshormonen in haar lichaam voorkomen. 5 In welk antwoord zijn twee dieren genoemd waarvan de bevruchte eicellen zich buiten het lichaam ontwikkelen? A aap en boa B duif en hagedis C muis en dolfijn D vleermuis en krokodil A de kamrawenke B de kwie-kwie C de papitodo D de regenworm
6 Enkele delen van de voortplantingsorganen van de man en de vrouw zijn: ) eierstokken 4) penis ) zaadballen 5) zaadleiders 3) schaamlippen 6) baarmoeder Welke delen komen in het lichaam voor? A alleen, en 5 B alleen, 3 en 6 C alleen, 5 en 6 D alleen, 3 en 4 Bekijk het schema. 7 Heelal 8 Twee beweringen over de aarde zijn: I II De aarde is de kleinste planeet. De aarde heeft zwaartekracht. Van deze beweringen... A is alleen I juist. B is alleen II juist. C zijn I en II beide juist. D zijn I en II beide onjuist. Lees dit krantenartikel. 9 deel deel PARAMARIBO Op het hoofdkantoor van de Stichting voor Bosbeheer en Bostoezicht (SBB) is gisteren een controlekamer voor het Surinaamse bosoppervlak in gebruik genomen. Dankzij de zogeheten Forest Cover Monitoring Unit kan de bosautoriteit veranderingen in het Surinaamse amazonebos via satellietbeelden nauwkeurig in de gaten houden. Uit: DWT november 03 I II De satellietbeelden waarmee men veranderingen in het Surinaams bos in de gaten kan houden, zijn afkomstig van een... III A communicatiesatelliet. B navigatiesatelliet. C observatiesatelliet. D spionagesatelliet. De voortplanting van de watermeloenplant Wat moet er bij I, II en III staan? bij I bij II bij III A meeldraad plantenei bestuiving B plantenei stuifmeel bevruchting C stamper meeldraad bestuiving D stuifmeel plantenei bevruchting
Energie 0 fietsdynamo lichtmotor waterturbine Welke energiesoorten komen in de energieschema s van alle drie apparaten voor? A beweging en elektrische stroom B licht en beweging C warmte, licht en beweging D zwaartekrachtenergie en elektrische stroom 3 Op de foto zijn enkele delen van de Brokopondo Krachtcentrale afgebeeld en genummerd. 4 3 In welk antwoord zijn twee apparaten genoemd die elekrische stroom omzetten in beweging als nuttige energie? A een koelkast en een boormachine B een televisie en een boormachine C een koelkast en een rice cooker D een televisie en een rice cooker Vier kinderen gooien elk een bal in de lucht (zie tekening). 3 4 Uit: DWT december 03 In de antwoorden zijn de delen benoemd. Welk deel is goed benoemd? A de stuwdam B de krachtcentrale C 3 een omleidopening D 4 het stuwmeer Milieu 4 In welk antwoord komen alleen bodemdieren voor die afval opruimen in de natuur? A bacteriën schimmels regenwormen kevertjes B kevertjes bacteriën slangen leguanen C kotkoti s bacteriën wormen hagedissen D rupsen pieren leguanen schimmels De zwaartekrachtenergie van de ballen is nu niet gelijk. Plaats de ballen in de volgorde van grootste zwaartekrachtenergie naar de kleinste zwaartekrachtenergie. Welke volgorde is juist? A 3 4 B 3 4 C 3 4 D 4 3
5 7 Op deze vuilstortplaats stort men dagelijks veel afval. Bekijk de foto s. Vuilstortplaats (foto uit maandblad nummer 4 van SamSam) Welke soort milieuvervuiling zou je in dit gebied kunnen aantreffen? A alleen bodemvervuiling B alleen bodem- en luchtvervuiling C alleen bodem- en watervervuiling D bodem-, lucht- en watervervuiling 6 Welke van de gegevens over de manjaboom is niet juist? De manjaboom... A krijgt de energie die hij nodig heeft, van het zonlicht. B haalt water en daarin opgeloste voedingsstoffen uit de bodem. C heeft licht en lucht nodig om goed te kunnen groeien. D maakt in alle plantendelen plantenvoedsel. Is foto een natuurgebied of een cultuurgebied? En foto? foto is een foto is een A cultuurgebied natuurgebied B natuurgebied cultuurgebied C cultuurgebied cultuurgebied D natuurgebied natuurgebied
8 Onkruid in je tuin kun je op verschillende manieren bestrijden. Drie beweringen over onkruidbestrijding zijn: I II III Schoffelen of tjappen gaat snel, maar het onkruid groeit weer snel aan. Uittrekken neemt veel tijd, maar het onkruid groeit niet snel aan. Bestrijdingsmiddelen tegen onkruid werken goed, maar zijn slecht voor de gezondheid. Van bovenstaande beweringen zijn... A alleen I en II juist. B alleen I en II onjuist. C I, II en III juist. D I, II en III onjuist. 9 Als wij planten, moeten we ervoor zorgen dat er voldoende lucht in de bodem zit. Dit kunnen we doen door... A de bodem los te tjappen en te vermengen met grofzand of schelpzand. B de bodem om te spitten en daarna goed met klei en water aan te stampen. C grofzand en schelpzand op de bodem te verspreiden. D grofzand op de bodem te verspreiden en regelmatig met water te besproeien. Sorteren 30 Enkele gegevens over een groep van de nietbloeiende planten zijn: ) ze zijn voedsel voor landdieren ) ze maken zuurstof 3) ze zijn tuin- of potplanten Alle drie gegevens gelden voor de groep... A algen. B mossen. C schimmels. D varens. 3 Alle dieren vormen samen het dierenrijk. Omdat ze verschillende eigenschappen hebben, zijn ze gesorteerd in gewervelde en ongewervelde dieren. Welke eigenschap behoort niet tot de groep van de gewervelde dieren? A Ze hebben botjes die men wervels noemt. B Ze hebben een geraamte van beenderen of graten. C Ze hebben haren, veren of schubben. D Ze voelen allen warm aan. Hartslag en Ademhaling 3 In een gezond lichaam hoort een gezond hart. Wat helpt mee om je hart gezond te houden? A In de omgeving van rokers blijven. B Matig gebruik maken van sigaretten. C Regelmatig gebakken aardappel en kip eten. D Tenminste een half uur per dag bewegen.
Veiligheid 33 Bij welk van de vier produkten staat de juiste groepsnaam en de juiste EHBO regel als men per ongeluk het produkt zou innemen? produkt groepsnaam EHBO regel A azijn schoonmaakmiddel water met norit drinken B jodium medicijn melk drinken C rattengif bestrijdingsmiddel veel stroop met spijsolie drinken D shampoo toiletartikel melk drinken 34 Rond de jaarwisseling wordt er veel vuurwerk Malaria/ Dengue 35 Enkele beweringen over malaria en dengue zijn: I Een muskiet brengt de ziekte over op de mens. II Om zich voort te planten, heeft de muskiet water nodig. III De broedplaatsen van de muskiet worden door de mens gemaakt. IV Je kunt hevige koorts krijgen van de ziekte. V De ziekte is te voorkomen door voorgeschreven tabletten te slikken. Welke beweringen gelden zowel voor malaria als voor dengue? A alleen I, II en III B alleen I, II en IV C alleen II, III en IV D alleen III, IV en V afgeschoten. Elk jaar zijn er dan ook veel slachtoffers van vuurwerkongelukken. Wat zou hiervan de oorzaak kunnen zijn? A De brandweer geeft voldoende voorlichting. B De periode van vuurwerk afschieten is verkort. C Er wordt te veel vuurwerk geïmporteerd. D Men past de veiligheidsregels niet altijd toe.