Basisondersteuning geconcretiseerd SOP vertaald naar algemene ondersteuningsbehoeften (V)SO locatie de Tinne Doelgroep beschrijving De Tinne is een locatie voor leerlingen met een stoornis in het autismespectrum, op het niveau van HAVO, vaak gekenmerkt door een disharmonisch intelligentieprofiel. De leerlingen ervaren problemen op een of meerdere van de volgende gebieden: - Problemen met sociale interactie en/of verbeelding - Problemen met verbale- en/of non-verbale communicatie - Problemen met stereotypes en /of gedrag - Problemen op gebied van executieve functies - Internaliserende gedragsproblemen - Een disharmonisch intelligentieprofiel Stoornissen binnen het autismespectrum zijn pervasieve ontwikkelingsstoornissen. Dit wil zeggen dat het gevolgen heeft voor alle gebieden van het leven. Specifieke omschrijving van de leerling populatie De meeste leerlingen van De Tinne hebben een vastgestelde vorm van autisme. De volgende punten zijn kernmerken van het syndroom van Asperger (zie ook Een vreemde wereld, van M. Delfos): Moeite met het sociaal functioneren: o het lukt de leerling niet met zijn leeftijdgenoten om te gaan. Ook het adequaat inschatten van sociale signalen (denk aan mimiek) is minder ontwikkeld. Beperkte belangstelling: o leerlingen met autisme kunnen steeds dezelfde activiteiten blijven herhalen, ze sluiten andere activiteiten uit. We zien dit op De Tinne terug bij leerlingen die een beperkt repertoire hebben aan leerstrategieën. Andere leerstrategieën worden moeilijk aangeleerd. Daarnaast is bij leerlingen met autisme de kennis gebaseerd op feiten en niet zozeer op betekenis. Leerlingen met autisme hanteren repetitieve routines. o Ze hebben vaste patronen in hun handelen en in hun leefpatroon en wijken daar niet graag van
af. Spraak-taal: o leerlingen met autisme hebben spraak- en taaleigenaardigheden. Ze kunnen formeel spreken, vreemde intonaties gebruiken of verkeerd interpreteren (uitdrukkingen of spreekwoorden worden vaak niet begrepen). Non-verbale communicatieproblemen: o leerlingen met autisme kunnen weinig gebruik maken van gebaren, hebben weinig gezichtsuitdrukking, kunnen een strakke, starende blik hanteren (ze dwalen weg met hun gedachten). Motorische onhandigheid. o Leerlingen met autisme kunnen onhandige en slecht gecoördineerde bewegingen maken. Binnen onze school is de mogelijkheid va het gebruik van een lift voor onze leerlingen van groot belang. Sommige leerlingen komen letterlijk de trap niet op. Consequenties voor het onderwijs Orthopedagogische onderwijsbehoeften Het onderwijs op de Tinne kenmerkt zich door een pedagogisch klimaat waarin centraal staat aandacht voor veiligheid, voorspelbaarheid, beschikbaarheid van het team, een duidelijke doorgaande lijn en een positieve benadering. Een veilige omgeving heeft te maken met het bieden van een bekende omgeving. Daarom zorgen wij voor een duidelijke dagstructuur door het gebruik van een vast lesrooster, een digitaal programma waarin de lesstofplanning is opgenomen en het DI-model wat in elke les wordt toegepast zodat elke les herkenbaar verloopt. Ook zijn er duidelijke school- en klassenregels voor de leerlingen die in de klas en in het schoolgebouw visueel zijn gemaakt. Een belangrijke regel binnen de Tinne is dat leerlingen respectvol met elkaar omgaan. Hier wordt streng op toegezien omdat veel leerlingen die de Tinne bezoeken een verleden hebben waarin zij langere of kortere tijd gepest zijn. Tijdens de pauzes zijn er altijd enkele docenten in de pauze ruimten aanwezig om leerlingen te ondersteunen in hoe gaan we met elkaar om en om zorg te dragen voor zoveel mogelijk veiligheid. Er wordt zoveel mogelijk geprobeerd onbekende of nieuwe situaties te structureren voor de leerlingen, omdat wij weten dat het geven van informatie de leerlingen ook veiligheid biedt. Ook hangt er bij binnenkomst een bord, waarop wordt bijgehouden of er die dag bijzonderheden of veranderingen zijn of waar leerlingen nog extra aan moeten denken.
Het is van belang dat de leerling gezien en gehoord wordt. Door de leerling direct te koppelen aan een mentor, wordt dit doel nagestreefd. Door onder andere wekelijkse contacturen is hier aandacht voor. Binnen die lessen is er aandacht voor thema s die betrekking hebben op het functioneren van de groep (bijv. groepsdynamica) en thema s die door het invullen van de SCOL als belangrijk naar boven zijn gekomen. Tijdens de lessen levensvaardigheden wordt aan dit laatste onderdeel ook veel aandacht besteed. De leerlingen hebben er baat bij via de ratio zicht te krijgen op met name het vormgeven van sociaal gedrag. Dit wordt hen zowel door instructie als door oefeningen aangeleerd. Daarnaast heeft een mentor regelmatig een individueel gesprek met een leerling en is er contact met ouders indien wenselijk. Zicht krijgen en houden op het welbevinden van een leerling staat tijdens de individuele gesprekken centraal. Gezamenlijk wordt onderzocht wat wie zou kunnen doen om het welbevinden van een leerling indien nodig te vergroten. Tijdens met name de contacturen, lessen levensvaardigheden en mentorgesprekken wordt regelmatig gesproken over het (verder) leren omgaan met de aanwezige vorm van autisme. Juist tijdens deze leeftijdsfase is het een thema dat meer relevant is dan de periode daarvoor. Het zoeken naar welk gedrag is mogelijk meer verbonden met de aanwezige vorm van autisme en welk gedrag is mogelijk meer gerelateerd aan de puberteit is voor leerlingen ook goed expliciet te benoemen om zo meer zicht te krijgen waarom ze doen zoals ze doen en handvatten te krijgen wat dit betekent en hoe hiermee om te gaan. Er wordt op De Tinne onderwijs gegeven door te handelen vanuit mogelijkheden die een leerling heeft en door een positief bekrachtigingssysteem. Dit gebeurt door het expliciet maken van gewenst gedrag, het actief aanleren van dit gedrag en het systematisch positief bekrachtigen hiervan. Leerlingen weten hierdoor welk gedrag van ze wordt verwacht. Hierdoor is er ook aandacht voor de individuele leerling en wordt zoveel mogelijk getracht de leerling succeservaringen op te laten doen. Vanaf leerjaar drie zijn er naast de lessen levensvaardigheden LOB lessen. Tijdens beide lessen is er aandacht voor het zich oriënteren op een persoonlijk toekomstperspectief. Binnen de lessen levensvaardigheden is met name aandacht voor op het zich verder oriënteren op zichzelf en hun ontwikkelingsmogelijkheden op basis van hun eigen kwaliteiten en belemmerende factoren. Daarbij blijft punt van gesprek het zich oriënteren op mogelijkheden en wensen met betrekking tot burgerschap, wonen en vrije tijdsbesteding. Binnen de LOB lessen staan centraal het meer zicht krijgen op de wereld van opleidingen, werk en/of dagbesteding. Bij veel leerlingen is extra aandacht voor de executieve functies, met name gericht op het leren leren noodzakelijk. Het ontdekken dat leren soms niet vanzelf gaat, maakt een aantal leerlingen meer onzeker dan
Orthodidactische onderwijsbehoeften Sociale behoeften passend is bij hun leeftijd. Het hier een weg in vinden krijgt aandacht tijdens contactuur, studielessen en mentorgesprekken. Binnen de overige lessen is het leren leren meer verweven in de orthodidactische onderwijsbehoeften. Belangrijk bij het geven van onderwijs aan deze doelgroep is het geven van expliciete instructie, als leraar alert te blijven op verborgen betekenissen in opdrachten, dat er korte opdrachten worden gegeven, theorie te koppelen aan de praktijk, de leerling eigen oplossingen te laten verwoorden en door te werken met schema s en stappenplannen. Ook is het belangrijk de geleerde vaardigheden in verschillende situaties te leren toepassen. Het expliciet leren taakgericht te werken in de groep, nadat de verbale instructies zijn gegeven krijgt veel aandacht. De docent geeft afgebakende informatie en benadrukt in de instructie de belangrijke aspecten. De informatie wordt ondersteund door geschreven en getekende informatie. Verder checkt de leraar of de instructie goed is overgekomen. Het Directe Instructiemodel (DI-model) is passend bij de specifieke behoeften van leerlingen met ASS; met name het actualiseren van voorkennis, het leggen van relaties met voorgaande lessen, het stellen van concrete lesdoelen, het geven van heldere uitleg en het geven van extra instructie aan leerlingen die dat nodig hebben. Leerlingen van deze school vinden het moeilijk de interactie tussen mensen aan te voelen en te begrijpen. Ook het voeren van gesprekken is voor de meeste leerlingen van de Tinne een moeilijke zaak. Vaak nemen zij de taal letterlijk en kunnen zij de context waarin iets gezegd of gedaan wordt, niet meenemen in een gesprek. De nonverbale communicatie wordt vaak niet opgepikt. Ook het zich bewegen in een groep mensen vinden onze leerlingen moeilijk. Zij weten sociale omgangsvormen niet toe te passen. Vriendschappen aangaan is voor onze leerlingen niet makkelijk. Zij hebben de neiging de ander te claimen. Ondanks het feit dat onze leerlingen moeite hebben met bovenstaande sociale contexten hebben zij wel een sterke behoefte aan sociale contacten. Zij doen voortdurend hun best om sociale interacties te laten lukken en erbij te horen. Omdat het oefenen in sociale situaties onze leerlingen veel energie kost, hebben zij ook regelmatig behoefte aan privacy en aan alleen zijn. Zij rusten niet uit tijdens een koetjes-en-kalfjes-gesprek, want deze gesprekken kost ze juist veel energie. De leerling heeft behoefte aan een leraar die goede begeleiding biedt bij het interpreteren van gedrag van anderen feedback geeft op de manier waarop de leerling communicatie vorm geeft
Maatschappelijke behoeften die grenzen stelt wanneer zij zich verbaal grof uiten ze laat oefenen met sociale contexten non-verbale signalen duidt en de leerlingen erop wijst fysiek contact vermijdt hun behoefte aan even alleen zijn respecteert die leerlingen leert na te denken over hoe zij hun vrije tijd willen inrichten de leerlingen een spiegel voorhoudt wanneer zij in vriendschappen claimend of grenzeloos gedrag vertonen. De leerlingen van deze school hebben behoefte nuttig te zijn en in de maatschappelijke context ertoe te doen. Zij zouden b.v. graag deel willen nemen aan een sportclub. Veelal strandt een dergelijk initiatief omdat zij de sociale context niet begrijpen. Participatie in de samenleving is op vele manieren vorm te geven, maar voor onze leerlingen zijn vrijwel alle vormen erg moeilijk. Zij willen wanneer ze wat ouder worden, een bijbaantje om geld te verdienen maar weten niet hoe zij dit moeten organiseren. Onze leerlingen vinden het lezen van een krant moeilijk. Zij nemen het nieuws letterlijk. Zij weten in het nieuwsbericht niet altijd de achtergrondgedachten of maatschappelijke tendensen te interpreteren. Ook trekken zij het nieuws zich soms persoonlijk aan. De leerling heeft behoefte aan een leraar die de leerling en zijn ouders wijst op de mogelijkheden van het vinden van een (bij)baan de leerling uitlegt hoe het nieuws geïnterpreteerd moet worden de leerling leert hoe zij met sociale media om moeten gaan samen met de leerling mogelijkheden onderzoekt om de vakantie zo in te richten dat de leerling de vakantie als fijn ervaart. Dat doen wij door Wij volgen dat met Dit betekent dat onze leerlingen Instructie nodig hebben die Een duidelijk doel heeft. Te werken met het directe instructiemodel Het doel wordt aan het eind van de les geëvalueerd Lesobservaties door Zorgcoördinator en directie
Visueel en auditief wordt ondersteund De lessen worden verrijkt met PowerPointpresentaties, ondersteunende materialen en eventueel verdiepende opdrachten Opdrachten en taken nodig hebben die Overzichtelijk en voor Bij grotere opdrachten wordt er gebruik gemaakt van een gestructureerd zijn stappenplan. De opdrachten hebben een duidelijk doel. Het is duidelijk wanneer de opdracht af moet zijn. Aansluiten bij de De docent leidt de opdracht in en legt de verbanden met de behandelde lesstof behandelde lesstof Een samenhang hebben De lessen beginnen met het ophalen van voorkennis met de eerder aangeboden leerstof Leeractiviteiten of materialen nodig hebben die Gericht zijn op leren van strategieën In het eerste twee jaar wordt studievaardigheden als vak aangeboden. De executieve functies worden door mentor en vakdocent in alle leerjaren ondersteund De methodes te kiezen die zo goed mogelijk aansluiten bij de doelgroep Alle docenten werken volgens het DI-model, waardoor de lessen voor de leerlingen allen dezelfde structuur hebben Materialen die eenduidig en helder zijn Zorgen voor voorspelbaarheid en regelmaat Uitdagend zijn en In de lessen wordt gedifferentieerd door middel van het DIM. voldoende verdiepen Actief leren bevorderen De docent past verschillende werkvormen toe om het geleerde eigen te maken. Feedback nodig hebben die Niet alleen gericht is op het De docent bespreekt het gemaakte werk en de wijze waarop de resultaat van de opdracht leerling tot het resultaat is gekomen maar ook op de wijze Lesobservaties door Zorgcoördinator Readers / opdrachtenuitwerking/ lesvoorbereidingen/ lesplanningen op het bord. Lesvoorbereidingen DI-model/ lesvoorbereidingen LVT Evaluaties van de gekozen methoden DI model/lesvoorbereidingen Lesvoorbereidingen Lesvoorbereidingen Lesvoorbereidingen / DI model
waarop de opdracht is gemaakt Competentiegevoelens vergroot Het gedrag en de gevolgen van het gedrag letterlijk beschrijft Het benoemen van succeservaringen De docent geeft direct na een situatie feedback en verduidelijkt de actie-reactie Groepsgenoten nodig hebben Die positieve feedback Tijdens de lessen levensvaardigheden worden deze geven en spreken in ikboodschappen vaardigheden geoefend Waarmee aansluiting mogelijk is Een leerkracht nodig hebben die De overgangen tussen De lesplanning staat op het bord activiteiten structureert Vriendelijk en beslist is Doelgericht en flexibel kan DI-model differentiëren Ingaat op de Tijdens de instructie van opdrachten wordt niet alleen het wat leervaardigheden maar ook het hoe uitgelegd De leerling complimenteert Mondelinge toelichting te geven met zijn/haar inzet Te werken met een beloningssysteem. Helpt bij het oplossen van conflicten/omgaan met frustratie Nieuwe of vrije situaties Gesprekken aan te gaan met leerlingen. Waar nodig een stappenplan ontwikkelingen bij het oplossen van conflicten. Denkstappen inzichtelijk maken bij frustratie Groene kaart. De docent licht toe wat er gaat gebeuren en wat de leerlingen Mentor gesprekken -
goed voorbereidt en kunnen verwachten in nieuwe of vrije situaties structureert Zorgt voor Alle lessen worden volgens het DI-model gegeven voorspelbaarheid en regelmaat De leerling letterlijk helpt Wanneer een leerling iets niet begrijpt, wordt het duidelijk en door de wereld te helder uitgelegd verwoorden en uit te leggen De fasen en het doel van de De planning en de doelen van de les staan op het bord (of les visualiseert digibord) Gewenst gedrag belonen en ongewenst gedrag corrigeren Rekening houdt met een DIM en differentiatie verschil in ontwikkeling op cognitief en sociaalemotioneel niveau Ouders nodig hebben die Vertrouwen hebben in de Samenwerken met ouders is een belangrijke zaak voor school. Tinne OPP besprekingen Veelvuldig contact tussen mentor en ouders