Huiskamergesprekken Januari 2014
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Aandachtspunten... 3 3. Dorpskernen... 4 Borculo 4 november... 4 Geesteren 11 november... 4 Neede 14 november... 5 Noordijk 25 november... 5 Rekken 27 november... 5 Rietmolen 2 december... 5 Gelselaar 8 december... 6 Eibergen 11 december... 6 Ruurlo 12 december... 6 Beltrum 18 december... 7 Haarlo 19 december... 7 4. Conclusie... 7 5. Bijlage 1. Beeldverslagen... 9 2
1. Inleiding In november en december 2013 zijn het college en het 3D-team alle 11 de dorpskernen van Berkelland langs geweest om huiskamergesprekken te voeren. Het doel van deze huiskamergesprekken is het vinden van aansluiting bij de dorpskernen, het halen en brengen van informatie, het betrekken van inwoners bij ontwikkelingen en het luisteren naar wensen en behoeften van inwoners waarop wij kunnen anticiperen bij het inrichten van de Voormekaar-teams. Onze verwachting was dat geen enkel gesprek hetzelfde zou zijn. De samenstelling van de groep, de sfeer, de locatie en de wensen en behoeften van inwoners konden verschillen. De samenstelling van de groep bestond in ieder geval uit 2 leden van het college en 2 leden van het 3D-team. Verder zijn 2 gemeenteraadsleden, een contactfunctionaris, een lid van de welzijnsraad, een lid van het Voormekaarteam, afgevaardigden van dorpsraden, een huisarts, een onderwijzer en inwoners met/zonder een bepaalde zorgvraag benaderd. Gemiddeld waren er tussen de twintig en dertig mensen aanwezig tijdens de gesprekken. In dit verslag worden de resultaten van de huiskamergesprekken gepresenteerd. De aandachtspunten die terug kwamen in meerdere huiskamergesprekken worden in hoofdstuk 2 genoemd. In hoofdstuk 3 zullen de specifieke punten per kern worden benoemd. In bijlage 1 zijn de beeldverslagen terug te vinden die van elk huiskamergesprek zijn gemaakt. 2. Aandachtspunten In dit hoofdstuk komen de aandachtpunten aan bod die voor meerdere huiskamergesprekken herkenbaar waren. Tijdens de meeste huiskamergesprekken bleek dat inwoners nog met veel vragen zaten. Vooral inwoners die direct te maken krijgen met de decentralisaties, omdat ze bijvoorbeeld een gehandicapt kind hebben of zelf bepaalde zorg nodig hebben, waren onzeker over hun toekomstsituatie. "Krijg ik straks nog de zorg die ik nodig heb?" Inwoners die echt zorg nodig hebben, moeten dit in de toekomst ook kunnen krijgen. De beeldvorming van inwoners wat betreft de decentralisaties bestond ook vaak uit spookbeelden. Zo dachten inwoners dat professionele hulpverlening straks ook door vrijwilligers moest worden verricht. Ondanks dat er meer beroep zal worden gedaan op vrijwilligers en mantelzorgers, waren inwoners het er over eens dat een aantal taken altijd door professionals moet worden uitgevoerd. Inwoners hadden soms wel ideeën over het inzetten van vitale gepensioneerden, werklozen en jongeren voor vrijwilligerswerk (bijvoorbeeld beginnend dementerenden ondersteunen of mensen met computerproblemen helpen). Ze zouden soms zelfs bepaalde taken kunnen overnemen van professionals. De ondersteuning van mantelzorgers kwam tijdens meerdere huiskamergesprekken aan bod. Mantelzorgers moeten goed worden geïnformeerd over de mogelijkheden van respijtzorg. Het wegvallen van de VIT in Berkelland werd gezien als een minder goede ontwikkeling. Er werd verondersteld dat er op dit moment geen alternatief is voor de ondersteuning van mantelzorgers. Inwoners vonden het belangrijk dat het Voormekaar-team aansluit bij de activiteiten en verenigingen die er al zijn in een kern. Omwille van de leefbaarheid in vooral de kleine kernen vonden inwoners het belangrijk dat een aantal voorzieningen bleven bestaan, omdat ze vaak een sociaal doel hebben. Ze maakten zich wel zorgen over het wegtrekken van jongeren. Ook vonden ze het belangrijk dat het Voormekaarteam een goed netwerk opbouwt in de desbetreffende kern, de sociale kaart kent en geen nieuwe activiteiten opzet naast de bestaande activiteiten. 3
Het PGB was een onderwerp dat tijdens meerdere huiskamergesprekken aan de orde kwam. Inwoners vonden het belangrijk om keuzevrijheid te hebben. Ook was men bewust van de fraudegevoeligheid van het PGB. De onduidelijkheid rondom het PGB was volgens veel inwoners zorgelijk. Regels rondom privacy werden door inwoners meegegeven als aandachtspunt. Niet alle gegevens van mensen mogen zomaar worden uitgewisseld. Inwoners vonden het wel belangrijk dat de professionals uit het Voormekaar-teams onafhankelijk opereerden. De regels en protocollen in de huidige zorg ervoeren veel inwoners als een belemmering, omdat ze vertragend en demotiverend werken. Tot slot waren inwoners bezorgd om zorgmijders. Hoe gaan we om met mensen die aangeven geen zorg nodig te hebben, maar dit wel nodig hebben? 3. Dorpskernen In het hoofdstuk komen de aandachtpunten aan bod die voor de afzonderlijke dorpskernen typerend waren. Borculo 4 november In Borculo waren er veel betrokkenen uit het onderwijs aanwezig. Het gesprek ging daarom voor een groot deel over het onderwijs en de jeugdzorg. Er werd aangegeven dat de afstemming met het onderwijs erg belangrijk is. Ook werd er zorg geuit over de doelgroep 0-4 jaar, omdat kwetsbare gezinnen vaak geen gebruik maken van voorschoolse opvang en leerachterstanden zo minder goed in beeld komen. Men had ook zorgen over de bezuinigingen in de zwaardere jeugdzorg plus. In Borculo werden er voorbeelden genoemd van ouderen die elkaar helpen met bijvoorbeeld sneeuwschuiven of computerproblemen. Ook werd het volgende gezegd: Ik wil mijn buurman best helpen met boodschappen of een praatje maken, maar hem wassen gaat me echt te ver. Er zit dus een grens aan vrijwilligerswerk. Inwoners gaven wel aan dat er altijd zorg moet zijn voor de mensen die het echt nodig hebben. Professionals hebben daarbij de vrijheid nodig om te doen wat nodig is. Tot slot werden er nog zorgen geuit over zorgmijders en inwoners in het buitengebied. Geesteren 11 november In Geesteren kwam het onderwerp mantelzorg aan de orde. Er was onvrede over de bezuiniging op de VIT. Ook gaven inwoners aan dat vrijwillig of verplicht mantelzorger zijn een groot verschil is. Hoe ga je om met ouderen die geen familie hebben? Dit waren zorgen die werden geuit rondom de ondersteuning van mantelzorgers. In Geesteren vond men het belangrijk dat de wijkagent goede contacten heeft met het Voormekaar-team. In het onderwijs maakt men er in Geesteren het beste van. Er wordt getracht om met weinig middelen toch tot goede resultaten te komen. Dit blijkt te werken en gaat overigens veel makkelijker dan in Borculo. In Geesteren blijkt het noarberschap erg sterk te zijn. Ideeën die tijdens het gesprek in Geesteren ontstonden, waren een informatiepunt in Geesteren van het Voormekaar-team. Dit is alleen wel erg duur. Een ander idee was automatisering, zoals een automatische grasmaaier of een elektrische rolstoel. Ook werd het idee geopperd om mensen die geen hulp willen een Nee-Nee-sticker op hun deur te laten plakken. In ruil voor mantelzorg zouden jongeren in woningen van gestopte boeren kunnen wonen. 4
Neede 14 november In Neede werd gezegd dat er nog veel onwetendheid was bij ambtenaren. Het opvragen van een douchestoel voor een kind met een beperking bij de Hartingbank i.p.v. bij het Wmo-loket was bijvoorbeeld 900 euro goedkoper. Ook zijn de onderhoudskosten van Wmo-voorzieningen duur. Onderhoud zoals een rollatorkeuring kan ook uitgevoerd worden door de lokale fietsenmaker met een bijscholing. Maatwerk is alleen mogelijk door regels overboord te gooien. Een CIZindicatie laat tegenwoordig nog 3 weken op zich wachten. Inwoners vonden dat het CIZ en de zorgverzekeraar te veel macht hadden. In Neede was er ook zorg om de onafhankelijkheid van het Voormekaar-teams, omdat deze nu vooral uit medewerkers van Sensire bestaan. Voor inwoners met een klacht moest er een klachtenprocedure komen. Er werd ook geattendeerd op inwoners met een beperking die niet altijd de mogelijkheid hebben om via digitale wegen informatie te ontvangen. Hier moet aandacht voor zijn. Noordijk 25 november In Noordijk wonen veel mensen alleen, vooral in het buitengebied, maar dit werd niet als een specifiek probleem gezien. In het buitengebied is noarberschap sterk. Wel neemt de anonimiteit toe. Steeds meer mensen die nog wel in Noordijk wonen, onderhouden hun relaties elders. Als nieuwkomer in Noordijk moet je wel meedoen en in de gemeenschap integreren. Voor het Voormekaar-team is het van belang om te weten welke activiteiten er al zijn in Noordijk, zodat deze met elkaar kunnen worden verbonden. De school vervult een belangrijke rol in Noordijk. Deze maakt zich druk om het grijze gebied in de jeugdzorg. Voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar is Noordijk een dood dorp. Jongeren verliezen elkaar na de basisschool uit het oog. Pogingen om samen met jongeren iets op te zetten, mislukken. Over het vervoer in Noordijk bestaat onduidelijkheid. Lege bussen van leerlingenvervoer zouden beter benut kunnen worden. De buurtbus/lijndienst geeft maar beperkte mogelijkheden. Er wordt gepleit voor efficiënter gebruik van beschikbare vervoersmiddelen. Inwoners geven tot slot aan dat ze het belangrijk vinden om een herkenbaar eigen Noordijks Voormekaar-team te hebben en dat ze niet onder Neede vallen. Rekken 27 november Inwoners uit Rekken vonden het belangrijk dat er gebruik wordt gemaakt van wat er al is in Rekken qua verenigingen, clubjes enz. Wat betreft het activeren van mensen wordt er gezegd dat mensen vaak pas echt in beweging komen als iets verloren dreigt te gaan, zoals het zwembad in Rekken. Er wordt zorg geuit over het feit dat de pilot gaat over relatief eenvoudige zaken als huishoudelijke hulp, maar werkt de Voormekaar-aanpak ook bij complexere situaties? De school wordt aangegeven als belangrijke vindplaats van problematiek. Door middel van preventie kan hierop worden ingespeeld. De privacy waarborging moet echter niet onderschat worden. Als voorbeeld voor een taak voor het Voormekaar-team wordt de overlast van hangjeugd uit Eibergen genoemd. Rietmolen 2 december In Rietmolen vroegen inwoners zich af waarom een keukentafelgesprek voeren effectiever was dan een eenvoudige aanvraag. Door keukentafelgesprekken komen er vaak betere en goedkopere oplossingen naar voren. Een idee dat werd geopperd was het hergebruiken van rollators. Inwoners gaven aan dat het jeugdhonk zou kunnen worden gebruikt om ouderen samen te laten eten. Ook werd 5
er gesproken over de inzet van mensen met een uitkering voor vrijwilligerswerk of eenvoudige zorgtaken. De sociale kaart zou meer onder de aandacht kunnen worden gebracht in Rietmolen. Wat betreft het Voormekaar-team vonden inwoners het belangrijk dat het team benaderbaar en laagdrempelig is. Er moet een klik zijn tussen de hulpverlener en de inwoner. Men vond het een taak van de gemeente om ondersteuning te regelen voor de mensen die geen sociaal netwerk hebben waar ze op terug kunnen vallen. Gelselaar 8 december In Gelselaar vonden inwoners het belangrijk dat er keuzevrijheid is voor bijvoorbeeld mensen die dagbesteding hebben. Mantelzorg kan niet worden afgedwongen, hoewel inwoners dit vaak wel als een morele plicht beleven. Wetten, schotten en loketten belemmeren mensen die bijvoorbeeld dagbesteding krijgen. Er werd een voorbeeld genoemd over innovatief bouwen voor ouderen, bijvoorbeeld een combinatie tussen woningen en een bibliotheek waar appartement bewoners een gratis abonnement voor krijgen. Inwoners uit Gelselaar vonden het belangrijk dat de peuterspeelzaal bleef bestaan. De contacten tussen ouders bij bijvoorbeeld de peuterspeelzaal werden als belangrijk beschouwd. De informatievoorziening naar inwoners, vrijwilligers en mantelzorgers toe vond men in Gelselaar belangrijk. Ook de klik met de hulpverlener en mogelijkheid om een andere hulpverlener te kiezen vond men belangrijk. Eibergen 11 december In de zorg zijn veel verantwoordelijkheden verkokerd. Tijdens het gesprek in Eibergen kwam dit aan de orde. Inwoners worden belemmerd door deze verkokering. In het Voormekaar-team zitten professionals die niet kijken vanuit 1 werkveld, want zij kijken juist breed naar problematiek. Het combineneren van netwerken met professionele zorg zorgt voor successen. Er wordt gedacht vanuit kansen en niet vanuit protocollen en belemmeringen. Ideeën die werden geopperd, zijn het inzetten van babyboomers die met pensioen gaan voor vrijwilligerswerk. Bijvoorbeeld bij ouderen met beginnende dementie. Ook kunnen ouderen door jongeren worden geholpen bij ICT-gerelateerde zaken en maatschappelijke stages. Het Voormekaar-team moet oog hebben voor zorgmijders en een netwerk opbouwen met politie, onderwijs, ProWonen en de praktijkondersteuners van de huisartsen. Ruurlo 12 december Tijdens de bijeenkomst in Ruurlo werd er gezegd dat beleid van onderop moet worden gevormd. De gemeente moet niet als apart onderdeel van de samenleving worden gezien omdat ze deel uitmaken van de samenleving. Dat mensen meer zelf moeten gaan doen, vonden inwoners een goede benadering. Ook de korte lijntjes in vooral de jeugdzorg werd goed ontvangen. Er werd opgemerkt dat het 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur verhaal niet voor elke situatie geldt. Sommige gezinnen zijn gebaat bij meerdere hulpverleners. Dit is ook maatwerk. De septemberfeesten in Ruurlo zijn een plek waar het Voormekaar-team aan netwerken kan werken. De naamsbekendheid van het Voormekaar-team in Ruurlo blijkt nog niet overal te zijn. Het Voormekaar-team heeft wel een bijeenkomst gehouden voor een buurtvereniging om meer bekendheid te genereren. Ook publiceren ze in Noarbercontact. Inwoners uit Ruurlo geven aan dat het belangrijk is om aan te sluiten bij wat er al is in Ruurlo. De kerk doet al veel in Ruurlo. Zij zijn al een soort Voormekaar-team. Er is ook een ouderensoos in Ruurlo. Een inwoner die 6
geholpen is door het Voormekaar-team gaf aan dat het noodzakelijk is dat de teamleden daarnaast geen ander werk hebben. Er werd gezegd dat dat Ruurlo bijna te groot is voor één Voormekaar-team. Ook is er in Ruurlo een andere vorm van sociale samenhang omdat er veel westerlingen wonen. Het vinden van vrijwilligers blijkt niet altijd makkelijk te zijn. Er werd gezegd dat vrijwilligers tegenwoordig nog weinig voor niets doen. Beltrum 18 december In Beltrum waren inwoners bezorgd of mensen die zorg nodig hebben dit straks nog krijgen. Inwoners waren zich er wel van bewust dat de zorg anders kan worden georganiseerd en dat het een tijd van mogelijkheden is. Het vraagt om een andere manier van denken. In Beltrum hebben een aantal inwoners het meldpunt Beltrum opgericht. Hier komen vraag en aanbod op het gebied van vrijwilligerswerk bijeen. Volgens inwoners kunnen vrijwilliger deeltaken of dure taken van professionals overnemen. Ook kunnen mensen in ruil voor kun uitkering vrijwilligerswerk verrichten. Dit vrijwilligerswerk hoeft niet structureel te zijn, maar kan ook eenmalig zijn. Een voorbeeld dat wordt genoemd is het koppelen van ouderen aan jongeren in de Hassinkhof. Ook moet er een verbinding zijn met scholen, want daar is bijvoorbeeld een tekort aan leesmoeders. Er ontstond nog een discussie over het verdwijnen van de VIT in Berkelland. Er is nu geen ondersteuning van mantelzorgers. Wat is het alternatief? Ook wilde een inwoner uit Beltrum een cursus volgen bij de VIT in Groenlo, maar dit was niet mogelijk. Haarlo 19 december In Haarlo vonden inwoners dat er altijd hulp moet zijn voor inwoners die het echt nodig hebben. Ook moet de sociale structuur in een kern niet worden aangetast als deze goed werkt. Zorgboerderijen hebben behalve het ondersteunen van cliënten ook een sociaal belang. Het is belangrijk om hen in beeld te houden. De verbinding met de kerk, verenigingen en vrijwilligersorganisaties is een belangrijke taak voor het Voormekaar-team. Inwoners vragen zich wel af hoe het verenigingsleven zich financieel in stand kan houden ondanks de krimp. Inwoners uit Haarlo gaven aan dat mensen ook voor korte projecten kunnen worden ingezet als het gaat om vrijwilligerswerk. Jongeren hebben vaak andere bezigheden en zijn hier moeilijk voor te activeren. Jonger werklozen of vitale ouderen zouden wel vrijwilligerswerk kunnen doen. Ouders met een gehandicapt kind kunnen vaak niet alle zorg verlenen en daarom moet de combinatie met dagbesteding blijven bestaan. Tot slot werd er nog een voorbeeld genoemd van een land waar de overheid inwoners de begroting liet maken. 4. Conclusie De algemene indruk van de huiskamergesprekken was geslaagd. Bij de meeste gesprekken was er een mooi gemêleerd gezelschap aanwezig. Een enkel gesprek verliep wat moeizamer. Bijvoorbeeld vanwege de balans tussen mondige en minder mondige inwoners of de aanwezigheid van inwoners die vanwege het belang van hun zorgorganisatie aanwezig waren. Bij de huiskamergesprekken waren er ook inwoners met een bepaalde zorgvraag aanwezig. Het was erg interessant om van hen te horen waar zij zorgen over hadden. Ook kon verkeerde beeldvorming bij inwoners worden geneutraliseerd. Herkenningspunten bij de huiskamergesprekken waren dat vrijwilligers niet voor professionele werkzaamheden kunnen worden ingezet. Wel zouden jongeren, vitale 7
ouderen of werklozen kunnen worden ingezet voor bepaalde taken. Inwoners waren vaak bezorgd of ze de ondersteuning die ze kregen in de toekomst nog zouden krijgen. Mensen die zorg nodig hebben, moeten dit ook krijgen. Privacy, PGB, leefbaarheid en de ondersteuning van mantelzorgers waren onderwerpen waar inwoners hun zorgen over uitten. Wat betreft de Voormekaar-teams vonden inwoners het belangrijk dat de teams onafhankelijk opereren. De Voormekaar-tam moeten herkenbaar worden in de kernen en geen activiteiten opzetten naast de activiteiten die al bestaan in de kernen. Inwoners uit de kleine kernen vonden het belangrijk dat ze niet naar een grotere kern hoefden om het Voormekaar-team te bereiken. 8
5. Bijlage 1. Beeldverslagen 4 november Borculo 9
11 november Geesteren 4 november Neede 10
25 november Noordijk 27 november Rekken 11
2 December Rietmolen 8 december Gelselaar 12
11 december Eibergen 12 december Ruurlo 13
18 december Beltrum 19 december Haarlo 14